Programma

SPeelt BrahmS

pri j s €1,50

Vrienden NNO grat is

dir igent otto tauSk

V iool Simone lamSma

S imONe LamSma

S i m o n e l a m S m a S p e e l t B r a h m S | n n o 2

Simone lamSma SPeelt BrahmS

> donderdag 12 april|20.15uur*Groningen|DeOosterpoort> vrijdag 13 april|20.00uur*Hoogeveen|DeTamboer> zaterdag 14 april|20.00uur*Assen|TheaterDeNieuweKolk> zondag 15 april|15.00uur*Leeuwarden|DeHarmonie

Dirigent Otto TauskViool Simone Lamsma

Stravinsky Symphoniesd’instrumentsàventBrahms VioolconcertinDgr.t.,opus77

pauze

Prokofjev Symfonienr.5inBesgr.t.,opus100

*Gratisinleidingéénuurvooraanvangconcert.InGroningenbegintdeinleidingom19.00uur.

het noorD neDerlanDS orkeSt

HetNoordNederlandsOrkest(NNO)ishetgrootsteregionalesymfonieorkestinNederland.StefanAsburyismetingangvanseptember2011chef-dirigentenneemtdaarmeehetstokjeovervanMichelTabachnik,dievanaf2005dezelfdefunctiebekleedde.HetNNO,inclusiefzijnvoorgangers,viertin2012zijn150-jarigbestaan.HetkandaarmeealshetoudstenogbestaandesymfonieorkestvanNederlandgezienworden.HetNNOverzorgtzo’n140concertenperseizoenindedrienoordelijkeprovincies,maarookopbelangrijkepodiainderestvanNederland.Hetorkesttreedtregelmatigopinhetbuitenland,zoalsin2007indeSallePleyelendeCitédelaMusiqueinParijsenin2009inPerugia,Italië,tijdensde64eSagraMusicaleUmbra.HetNNOisgeregeldtebeluisterentijdensradio-uitzendingenenheeftdeafgelopenjarendiversecd’sopgerenommeerdelabelsuitgebracht.Deprogrammeringvanhetorkestonderscheidtzichdoordurfenoriginaliteit.Elkseizoenbiedtcross-oversmetanderemuziekstijlenzoalsjazzenpopmuziek,naastbijzondersamengesteldeprogramma’svanmuziekuitdebaroktotde21eeeuw.VerderorganiseerthetNNOsamenmetdiversepartnerselkjaareenfestivalrondomeenprominentehedendaagsecomponist.Kijkvoordemeestactueleinformatieoveronzeconcertenopwww.nno.nu.

n n o | S i m o n e l a m S m a S p e e l t B r a h m S3

OttoTauskstudeerdeorkestdirectiebijJurjenHempelenKennethMontgomeryenvervolgdezijnopleidingbijprofessorJonasAleksaaanhetconservatoriumvanVilnius.TijdenshetGergievFestival2002werdhijgeselecteerdomdeeltenemenaandemasterclassvanValeryGergiev.Erwerdeendocumentairevangemaakt,‘TheMasterandhisPupil’,diemeervoudigwerdbekroondenOttoTauskkreegnaaraanleidinghiervandeAntonKersjesvandeGroenekanBeurs.VervolgenswerdhijbenoemdtotvasteassistentbijhetRotterdamsPhilharmonischOrkest.Sindsseptember2007isTauskchef-dirigentvanHollandSymfonia.Inhetseizoen2011-2012dirigeerthijondermeerbijhetResidentieOrkest,PoulencsStabat MaterbijHetBrabantsOrkestenkeerthijterugbijdeFilharmonievanVlaanderen.TevensmaaktTauskinseizoen2011-2012zijndebuutbijdeLosAngelesPhilharmonic,waarhijondermeereenwereldpremièredirigeertvanGeorgFriedrichHaas.

InSt.Gallensluithijhethuidigeconcertseizoenafalsdeaankomendechef-dirigentmetChristianPoltéraalssolist.VerderishijtegastbijdeStaatsphilharmonieRheinland-Pfalz,hetNorrköpingsSymfoniorkester,hetRussischNationaalOrkest,deorkestenvanTasmaniëenAdelaide,deWestAustralianSymphonyendeAucklandSymphonyeninKeulendirigeerthijeenprojectmetMusikFabrik.In2011kwamdeinternationaalgeprezencdmetHansPfitznersOrchesterliederuit,gezongendoorDietrichHenschelmetdeNordwestdeutschePhilharmonieonderleidingvanOttoTausk.In2011ontvingTauskookcultuurprijsDeOlifantvandestadHaarlemvoorzijnspecialebijdrageaandekunsteninNederlandennatuurlijkinhetbijzondervoorzijnintensievesamenwerkingmetHollandSymfonia.

otto tauSkdir igent

S i m o n e l a m S m a S p e e l t B r a h m S | n n o 4

SimoneLamsmavestigtzichsnelalseenwereldwijdveelgevraagdviolist.Zijmaaktehaarzeergoedontvangensolo-debuutop14-jarigeleeftijdbijhetNoordNederlandsOrkestonderTakuoYuasamethetEerste vioolconcertvanPaganinientradsindsdienwereldwijdopmetveleorkestenondervermaardedirigenten.In2009-2010speeldezebijhetRadioFilharmonischOrkest,hetRotterdamsPhilharmonischOrkestenhetBournemouthSymphonyOrchestra.IndeVSmaaktezijhaardebuutbijhetIndianapolisChamberOrchestraenhetDallasSymphonyOrchestra.SimoneLamsmaspeelderecitalsinbinnen-enbuitenland.

ToekomstigeconcertenzijngeplandmetondermeerhetKoninklijkConcertgebouworkest,hetOrchestredelaSuisseRomande,hetOrchestreNationaldeFrance,hetLuzernerSinfonieorchester,hetSt.LouisSymphonyOrchestra,hetFilharmonischOrkestvanSeoelenhetOrquestraSinfônicadoEstadodeSãoPaulo.

DaarnaastzalLamsmaterugkerenbijhetRadioFilharmonischOrkest,deBournemouthSymphonyenhetRotterdamsPhilharmonischOrkest.Inmei2011gafzerecitalsinhetConcertgebouwinAmsterdam,dieliveopderadiowerdenuitgezonden.

AnderehoogtepunteninLamsma’scarrièrezijneentv-uitzendingvanhaaruitvoeringvanSjostakovitsj’Eerste vioolconcertmethetRadioFilharmonischOrkestonderleidingvanJaapvanZweden,evenalseenveertigminutendurendedocumentaireoverhaarlevenalsmusicus,geproduceerddoordeNPS.In2007en2010werdSimoneLamsmagenomineerdvoordeVSCDKlassiekeMuziekprijzenindecategorieNieuweGeneratieMusici.

LamsmanamvoorhetlabelNaxostweecd’sopmetwerkenvanElgarenSpohr.Zijbespeeltdeex-Chanot-Chardon-Stradivarius(labelCremona1718),diehaargenereusterbeschikkingisgestelddooreenanoniemebruikleengever.

Simone lamSmaV iool

n n o | S i m o n e l a m S m a S p e e l t B r a h m S5

voorblaasinstrumenten’:metonverschilligwelkeklassiekevormheefthetwerknietsuitstaande.HetverloopvandeSymphonies d’instruments à ventvalthetbestteomschrijvenalseenafwisselingvanbeurtelingsstatischeenbeweeglijkeklankblokken.Aanvankelijklijktoverzichtelijkheidtroef,maarallengstreedtdaarinveranderingop,aangeziendeopzichzelfherkenbareepisodesnietalleeninlengteeninhoudvariërenmaarlangnietaltijdophetmomentwaaropmendeterugkeerervanverwachtaandeordekomen.HierinschuiltinhetbijzonderhetmodernevandeSymphonies d’instru ments à vent,namelijkineenvormopvattingdiewordtgetypeerddoorhetoptredenvansubtielemaarniettemiskennenverschuivingenmetalsresultaatietsdathetbestvaltteomschrijvenalseen‘discontinuëcontinuteit’,eensteedsonregelmatigerwordende‘regelmaat’.Opvallendisvoortsdesobere,dwingendeenrechtlijnigeretoriek,dieaandemuziekhaaronmiskenbaarritualistischekarakterverleent.OndankshetfeitdatersomsparallelleakkoordenoptredeniseenovereenkomstmethetklankbeeldvanDebussyvertezoeken.InritmischezinisersomssprakevanwendingendieaanLe sacre du printemps(1913)herinneren,terwijldekoeleenrondesonoriteitvandekoperblazersanticipeertopdemarmerengloedvandeMis voor koor en blazers(1948).Alseensoortrodedraadlooptdoorhetwerkeenritmischmotiefdatwordt

HetaantalherdenkingsstukkendatStravinskyschreefisnietgering,getuigebijvoorbeeldIn memoriam Dylan Thomas(1954),deorkestvariatiesAldous Huxley in memoriam(1965)endeIntroïtusternagedachtenisvanT.S.Eliot(1965).De Symphonies d’instru ments à ventiseenpostumehommageaanhetadresvanClaudeDebussy.Hetwerkkent,watvoorStravinskygeenszinsongebruikelijkis,meerderestadiaenrevisies,waarvandelaatsteuit1947stamt.DeslotgeledingvandeSymphonies d’instruments à vent,eenmajestueuskoraal,isheteerstgecomponeerdengaatterugopeenontwerpvooreenstukdatStravinskyvoorharmoniumhadwillenschrijven.Hetwerdindecember1920alszelfstandiggeheelgepubliceerdalsonderdeelvaneenaandein1918gestorvencomponistDebussygewijdnummervande‘Revuemusicale’enwelindevormvaneenpianostukonderdetitelTombeau de Claude Debussy.UitdeschetsboekenvandeSymphonies d’instru ments à ventvaltoptemakendatStravinskyserieusheeftoverwogenomaandeblazersbezettingnogeenviooleneenaltviooltoetevoegen,instrumentendietenslottezijnvervangendoorfluitenes-klarinet.Debezettingluidtnu:driefluiten,tweehobo’splusEngelsehoorn,driees-klarinetten,driefagotteninclusiefcontrafagot,vierhoorns,drietrompetten,drietrombonesentuba.Debenamingvanhetwerk,‘Symfonieën’duidtopdeletterlijkebetekenisvanditwoord,dusop‘samenklan-ken’,inonderhaviggeval‘Samenklanken

igor Stravinsky (1882 - 1971)

Symphonies d’instruments à vent (Symfonieën voor blazers) (1920/1947)

>

S i m o n e l a m S m a S p e e l t B r a h m S | n n o 6

gebruikt,waarinditmotieffungeertalseenvrijwelconstantaanwezigeritmischekern.

Archief NNO

melodieënvliegenmehieromdeoren”,aldusBrahms,“ikmoetoppassenzenietvoortijdigtevertrappen.”DevuurdoopvanhetVioolconcerthadplaatsop1januari1879metuiteraardJoachimindehoofdrol.Dekritiekwasnietmis.Mensprakzelfsvaneen‘concerttegendeviool’enookwelvan‘eensymfoniemeteenobligatevioolpartij’.Eenenander,hoeonterechtinwezenook,valtvooraltoeteschrijvenaandelyrischeenwarsvande‘épaterlebourgeois’zijndetoonvanhetwerk.PablodeSarasatewasminstensevenweinigoverhetopustespreken:“Ikwilnietontkennendathetstukopzichbeschouwdgoedemuziekbevat,maarikmagtochaannemendatUmijnietvoordermatesmake-loosverslijt,datikmijophetpodiumpresen-teer,teneindegedurendehetAdagiometdevioolindehandaantemoetenhorenhoedehoboindatgedeeltedeenigeechtemelodietenbestegeeft!”DemelodiewaarDeSarasatehieropzinspeelt,ismeteenaanzekerheidgrenzendewaarschijnlijkheidvanBoheemseorigine,eninwezensterkfolkloristischgeoriënteerd,ookalvaltdataandesnitervannietmeteenaftehoren.‘Volkstümlich’indemeestuitgesprokenzinvanhetwoordgaathet

gekenmerktdoordeopeenvolgingvaneentottweemaaltoeherhaaldakkoordvolgenshetstramienlang-kort.Hetisditelement,datPierreBoulezinzijnorkestwerkRituel in memoriam Bruno Maderna(1974)heeft

HetmodelvoorhetvirtuozesoloconcertindenegentiendeeeuwwaszondertwijfelNiccolòPaganini,endaarmeehadJohannesBrahmshetnieterggetroffen.Brahmswas,orkestraalgesproken,vanAtotZeensymfonicus.Daarvanleverennietalleenzijnbeidegrootsaangelegdepianoconcerten,maartevenszijnVioolconcerthetsprekendebewijs.MetBeethovensgelijknamigeconcertheeftBrahms’opus 77nietalleendetoonsoortgemeen,ookdeproportiesdoensterkaanzijnintensgekoesterdeidooldenken.Zoovertreftdelengtevanhetopeningsdeelvanbeidecompositiesruimschootsdievanhettweedeenderdedeelbijelkaar.VoortsherinnertookdeuitvoerigeorkestraleinleidingvanBrahms’VioolconcertaandievanBeethovensConcert.Brahmsschreefzijnpartituuroverigensvoorzijnvriend,deviolistJosephJoachim,metwiehijlatergebrouilleerdzouraken.Joachimvonddeafwerkingvandesolopartijnadrukkelijkvoorverbeteringvatbaar,maardaarheeftBrahmszichweinigtotnietsaangelegenlatenliggen.MetdeTweede symfonieindezelfdetoonsoortdeelthetVioolconcert ondubbelzinnigeenpastoraalkarakter.VeelinspiratiedeedBrahmsoptijdenseenbezoekaanzijngeliefdeWörthersee.“De

Johannes Brahms (1833 - 1897)

Vioolconcert in D gr.t., opus 77(1878)Allegro non troppo Adagio Allegro giocoso, ma non troppo vivace-poco più presto

n n o | S i m o n e l a m S m a S p e e l t B r a h m S7

overrompelendeafsluitingvanhetconcertafgestevend,dienoglanginhetgeheugennaresoneert.

Maarten Brandt

klassiekepartituurzoukunnenafdoen,maarwaarvandeklanktaalzelf,inweerwilvandeoverzichtelijkheidvandeklassiekevormka-ders,veeltestekeligenironischisomzondermeeralszodanigtekunnendoorgaan.BovendienisdezesymfonieeeneresaluutaanhetadresvanHaydn,iemanddienietzozeereenneo-classicuswas,maareerdereensuper-avantgardist.DeVijfde symfonie-metde‘Klassieke’demeestgespeeldevanProkofjevssymfonischeoeuvre-leverteenandersprekendvoorbeeldvanProkofjevsvermogenvernieuwingentraditiemetelkaartelatenversmelten.Hetstukdateertuit1944,uiteentijdnadatdecomponisterveleomzwervingeneneenlangdurigverblijfinAmerikaophadzitten.Prokofjevzelfheeftzichoverditopusindevolgendebewoordingenuitgelaten:“De Vijfde(...)iseenlofzangopdemenselijkevrijheidengelukzaligheid.”DezeverklaringisdoordeSovjet-ideologenvanzelfsprekendbetrokkenopde‘vrijheid’vanhetcommunisme.HetfeitdatProkofjevzichinzijnVijfde symfonieheeftbediendvaneenvooriedereenverstaanbaremelodischetaalheeftmen

echterweldegelijkindemeeslependefinaleaantoe.Nutrektdesolistwélvirtuoosvanleer,zijhetnimmerineenondergeschiktepositietenopzichtevanderolvanhetorkest.Vlakvoorheteindneemthetgeheeleenkrijgshaftigewendingenwordteropeen

Inhetwerkvantalvancomponistendraaithetomhetconflicttussentraditieenvernieu-wing.OokvoorProkofjevgaatditop,zijhettendele.Maardathijopenstondvoorhetgrensverleggendestaatalseenpaalbovenwater.EenenanderblijktnietalleenuithetfeitdathijdeeerstepianistwasdieinzijngeboortelandwerkvanSchönbergtengehorebrachtmaarookuitzijneerstecomponeerfase.BelangrijkeuitschietersdaarinzijnonderanderehetballetAla en Lolli,opus 20uit1914(waarvandewezenlijkemuzikalebestanddelenzijnverwerktindebeurtelingskolkendeengeheimzinnigeSkytische suite)endeweerbarstigeTweede symfonie,opus 40(1924/25).IndiezelfdeperiodeechterlevertProkofjevalhetonomstotelijkebewijshoetraditieenvernieuwingnaadloossamenkunnengaanenwelaandehandvanzijninmiddelsnietmeeruithet‘ijzerenrepertoire’wegtedenkenSymphonie classique in D, opus 25,die-mooierkanhethaastniet-aandevooravondvandeOktoberrevolutie,namelijkop10september1917,werdvoltooid.Eenwerkdatmengemakkelijkalseenneo-

Sergej Prokofjev (1891 - 1953)

Symfonie nr. 5 in Bes gr.t., opus 100 (1944)Andante Allegro marcato Adagio Finale: allegro giocoso

>

S i m o n e l a m S m a S p e e l t B r a h m S | n n o 8

scheaandeelvandepianoeenopmerkelijkfenomeenis.Eenmarkant(‘marcato’)teberdegebrachtebegeleidingsfiguurvoordebasisvoorvirtuoosenpuntiggespeeldemelodischefiguraties,waarbijhetperspectiefsterkaanwisselingenonderhevigis.Heteenvoudiggehoudentrioleverteenkorteoasetemiddenvanditvervoerendespel.DesfeervanhetlyrischeenmonumentaleAdagiovertoontveelovereenkomstmetdievanheteerstedeel,ofschoonhetaccentnuinplaatsvanophetstrijdbare,beurtelingsophettragischeenverheve-neligt.Demelodischebogen(strijkers)zijnvaneeninhunsoortongeëvenaardegrootsheid,inderdaadeenlofzangwaardig.Dezefraaiecantileneswordenevenwelopgezettetijdenonderbrokendoordramatischeopeenstapelingen,diezichontladeninimponerendeclimaxen.Inderondo-finalewijktdeduisternisdefinitiefvoorhetlicht.Veelvanhetrefrein-materiaalvaltrechtstreeksterugtevoerenophethoofdthe-mavanheteerstedeel.Deritmischevitaliteitisminstensevengrootalsinhettweededeel,watookgeldtvoordesnelheidwaarmeeanderemelodieënenmotievenopelkaarvolgen.Hetslotisevenbruisendalsonverwacht,alsofdevreugdenogeindelooshadkunnendoorgaan.MaarProkofjevwasrealistischgenoegomdeonmogelijkheidvanditlaatstetebeseffen.

Archief NNO

voortsgeïnterpreteerdalseenknievalvoorhetsocialerealismevolgensStalinistischrecept.Dewerkelijkheidisanders,wantachterdefaçadevanditgloedvollemelosgaateengekruideharmoniekschuilpluseenthematischeinventiviteit,dielichtjarenververwijderdisvanhetidioomvanhendiemelodieënschrevendiedoor‘elketractorbestuurdervanTasjkent’meteenkondenworden‘nagefloten’.Hoezeerdezesymfonieookdoortrokkenisvaneenhymnischkarakter,ditbetekentnietdatdehemelwolkenloosis.Datallesgerichtisophetbereikenvanruimteenhelderuitzichtiszonneklaar,nietminderduidelijkisdatditnietzonderslagofstootgebeurt.Hetfraaie,breed-gewelfdethema,waarmeedesymfonieopent,demonstreertopverbluf-fendewijzehoetraditieenvernieuwingéénenondeelbaarkunnenzijn.Demelodiezelfiseenwondervanoverzichtelijkheid(eentypischklassiekfenomeen),maardaarbinnenwordtalmeteengemoduleerd,wantdeafsluitingvanhetthemastaatinA-groot.Dezerijkegedachtebeheerstdehelesymfonie,diedaardoorwatdeopbouwbetreftzoweleenreflectieisoverBrahms(Vierde symfonie!)alsFranck.Eenanderkenmerkisdathetopschrift‘Andante’deladingmaartendeledekt.Inwerkelijkheidbezitditgedeeltedeexpansiviteitvaneenadagioendestuwkrachtvaneenallegro.Hettweededeel,dathierdefunctievaneenscherzoheeft,iseenalshetwareeengeraffineerdcapriccio,waarinhetcoloristi-

s t e u n h e t o r k e s tw o r d v r i e n d v a n h e t n n om e e r in fo ve rkri jgba ar bi j de vrie n de n balie e n op www.nno.nu