Programmaboekje

OCW Kennisfestival 2018

Ministerie van OCW – Rijnstraat 50 Den Haag – Plattegrond 15e verdieping van de Hoftoren

PROGRAMMA OCW KENNISFESTIVAL – 15 MAART 2018 – 15e VERDIEPING VAN DE HOFTOREN

Kennis

PLEIN

Barcelona

zaal

De Punt

Lissabon

zaal

Bologna

zaal

15.003

De

Lounge

9.30h

Centrale

opening

Workshop 1

Onafhankelijk

onderzoek

Borrel

Atelier Plein 1

Sturing &

Toezicht

Lezing1

Wereld-

onderwijs-reis

Expeditie Plein 2

Praktijkgericht

onderzoek

Inloop

(sessiekaarten pakken)

10.00h 11.00h 12.00h 13.00h 14.00h 15.00h 16.00h 17.00h

Lunch

Expeditie Plein 1

Technologie &

Innovatie

Atelier Plein 2

Gelijke kansen &

toegankelijkheid

Atelier Plein 3

Professional

centraal

Expeditie Plein 3

Arbeidsmarkt

Lezing 2

Schaduw-

onderwijs

Workshop 5

Vernieuwd

toezicht

Workshop 3

Netwerksturing

Workshop 4

Cijfers voor

beleid

Workshop 2

Toekomst

trends

Lezing 3

Samenleven met

gezond verstand

Lezing 4

Blockchain voor

beleid

Lezing 5

Inter-

sectionaliteit

Lezing 6

Digitale

transformatie

11.30h 12.30h

Kennis

Speeddate

met lunch

10.30h 13.30h 14.30h

Pauze

Omschrijving van de sessies

Workshop 1: Vijftig tinten grijs van onafhankelijk beleidsonderzoek

Onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC) zou de

afgelopen jaren beïnvloed zijn door het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Deze affaire

wekt niet alleen de nodige beroering bij direct betrokkenen, maar doet wellicht ook breder

de vraag rijzen hoe onafhankelijk beleidsonderzoek is. Pierre Koning – hoogleraar

arbeidsmarkt en sociale zekerheid VU/Universiteit Leiden en voormalig Chief Science Officer

van SZW – gaat in op de dilemma’s rond onafhankelijk onderzoek. Aan de hand van een

aantal voorbeelden bespreekt hij vervolgens met de deelnemers hoe de onafhankelijkheid

kan worden gewaarborgd terwijl tegelijkertijd de beleidsrelevantie kan worden behouden. Is

dit alleen een zaak van beleidsmakers en onderzoekers als opdrachtgevers en

opdrachtnemers of ligt hier ook een rol voor anderen zoals journalisten, beleidsexperts en

wetenschappers?

Workshop 2: Toekomsttrends

De wereld verandert. De afstanden tussen arm en rijk, digital native en digibeet en hoog- en

laagopgeleid nemen toe. Robots nemen ons werk uit handen. Kinderen leren meer van een

computer dan van een docent. Een greep uit trends die van grote invloed zijn op de

maatschappij, onderwijs en cultuur. Sommige trends kennen een zeker verloop, van andere

weten wij niet hoe en hoe snel zij zich zullen ontwikkelen. In deze sessie vertelt Linda Kaput

van Jester Strategie hoe zij naar de toekomst kijken en welke trends zij zien. Ze hebben

trendonderzoek en scenario-analyses gedaan voor de VO-Raad en de Onderwijsraad. Tijdens

deze workshop bepaalt Linda samen met de deelnemers welke trends de meeste impact

hebben en de meeste onzekerheid kennen. Uit de waan van de dag, de toekomst in!

Workshop 3: Netwerksturing

Welke mogelijkheden zijn er om een bestuursakkoord vorm te geven? Wat voor

sturingsinstrument is een bestuursakkoord? En hoe kan een volgende generatie akkoorden

er concreet uitzien? Andrea Frankowski van de Nederlandse School voor Openbaar bestuur

neemt ons mee in haar reflectie op de onderwijsbestuursakkoorden en onze overheidsrol.

Bij het ontwerpen van een akkoord kun je gebruik maken van de ‘akkoordmixer’ met zeven

schuiven, waaronder de as stollen – leren en uniform – gevarieerd. In groepen gaan we aan

de slag met een concrete casus om verschillende prototypen te testen en te ontdekken

welke rol een bestuursakkoord kan spelen bij netwerksturing. Hoe geef je bijvoorbeeld een

akkoord vorm als je bottom-up de eigen inbreng en verantwoordelijkheid van partijen wilt

stimuleren en als overheid maatwerk wilt leveren vanuit de bedoeling?

Workshop 4: Cijfers voor beleid

Zelfs in tijden van ’fact free politics’ kunnen cijfers nog steeds een belangrijke rol spelen in

politiek en beleid. Een voorbeeld is de agendering van gelijke kansen door de publicatie van

cijfers over dit onderwerp door de Inspectie van het Onderwijs. Ook bij de uitvoering van

beleid kunnen cijfers een effectief benchmark-instrument zijn. In deze workshop zal Tijana

Breuer – onderzoekscoördinator van de Inspectie van het Onderwijs – toelichten op welke

wijze de Inspectie gebruik maakt van data bij o.a. het opstellen van de jaarlijkse Staat van

het Onderwijs. Cees-Jan van Overveld – secretaris van de commissie macrodoelmatigheid

mbo – zal vertellen over succesvol gebruik van data bij de bestrijding van voortijdig

schoolverlaten in het MBO. Daarna gaan we samen met elkaar in gesprek over de

mogelijkheden om data te benutten bij beleid en uitvoering.

Workshop 5: Vernieuwd toezicht

Vanaf 1 augustus 2017 werkt de Inspectie van het Onderwijs volgens het vernieuwde

toezicht. Voor de sectoren primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs brengt deze

wijziging een aantal grote veranderingen met zich mee. Eén van de meest zichtbare is dat

schoolbesturen het startpunt vormen voor het vierjarige inspectiebezoek. Deze workshop

gaat over de effecten van de nieuwe werkwijze van de Inspectie. Marlies Honingh en Cor

van Montfort presenteren de uitkomsten van de analyse van de beleidstheorie uit hun

lopende onderzoek naar effecten van het vernieuwde toezicht. Vervolgens gaan we in kleine

groepen aan de slag met een systeemdynamische onderzoeksmethode om te doordenken

welke effecten het vernieuwde toezicht in verschillende scholengroepen kan hebben.

Lezing 1: Wereld-onderwijs-reis

Wat kunnen we leren van het onderwijs in andere landen? Met die vraag begonnen docent

Erik Ex en journalist Luuk Ex in 2017 aan een bijzondere reis: hun wereld-onderwijs-reis van

Finland naar Singapore. Twee van de best gewaardeerde OESO-landen op het gebied van

onderwijs. Maar zo ver als de landen uit elkaar liggen, zo verschillend is het onderwijs qua

onderwijstijd, wel of geen huiswerk, strak regime of veel vrijheid. Juist in deze tegenstelling

zijn de broers geïnteresseerd. Erik en Luuk rijden in het oude volkswagenbusje van hun

moeder. Onderweg schrijven ze over het onderwijs in de landen waar ze doorheen reizen en

maken ze video-opnames. Ze gaan op bezoek bij leraren, middelbare scholen en spreken

leerlingen uit de klas. Op het Kennisfestival vertellen ze over hun ervaringen en inzichten tot

nu toe en laten ze video’s zien van verschillende landen waaronder Finland, Estland,

Oekraïne, Rusland, Cyprus, Turkije en Iran.

Lezing 2: Schaduwonderwijs

VO-leerlingen maken steeds vaker gebruik van verschillende vormen van

‘schaduwonderwijs’ zoals huiswerkbegeleiding, bijles en examentraining. Wat betekent dit

voor het reguliere onderwijs? Paul Bisschop presenteert onderzoek van SEO en Oberon naar

schaduwonderwijs: welke leerlingen maken gebruik van welke vormen van onderwijs-

ondersteuning en hoeveel gaat er in deze sector om? Naar aanleiding van de beleidsreactie

op dit onderzoek schreef Frank Kalshoven – De Argumentenfabriek – onlangs een scherpe

column in de Volkskrant waarin hij voorstelt dat ‘Minister Slob eens aan het werk gaat’. In

zijn presentatie zal hij zijn analyse geven van de groei van ‘private onderwijsdienstverlening’

zoals hij schaduwonderwijs liever noemt en gaat hij in op mogelijke beleidsopties.

Lezing 3: Samenleven met gezond verstand

Waar staan we als samenleving voor? Hoe kunnen we waarden als vrijheid en gelijkheid

uitleggen aan de grootste groep nieuwkomers in onze samenleving – onze eigen kinderen?

Hoe kunnen we in diversiteit samenleven en tegelijkertijd allemaal onszelf zijn? Patrick

Loobuyck is godsdienstwetenschapper, moraalfilosoof en hoogleraar aan de Universiteit van

Antwerpen. In 2017 schreef hij het boek: ‘Samenleven met gezond verstand’. Veel mensen

zien diversiteit als een bedreiging volgens Loobuyck, omdat ze inzicht missen in hoe we in

vrijheid kunnen samenleven. Onderwijs en vorming zijn volgens hem ontzettend belangrijk

om over ons eigen muurtje heen te kijken, ons te verplaatsen in de ander en elkaar serieus

te nemen. Bouchra Jaddioui is docent burgerschap op het ROC Mondriaan. Dagelijks ervaart

ze in de klas wat het samenleven in diversiteit vraagt. Leerlingen met een volledig andere

sociale en culturele achtergrond laat ze met elkaar in gesprek gaan over hun eigen

ervaringen en opvattingen. Dat is spannend en leerzaam tegelijk. Ze vertelt wat ze in de

afgelopen jaren geleerd heeft als docent burgerschap, wat werkt en wat niet en wat het

effect is van de gesprekken in de klas op het onderlinge begrip tussen leerlingen.

Lezing 4: Blockchain voor beleid

Hoe kunnen we blockchain benutten voor het onderwijs? En welke consequenties heeft de

technologie? Nederland loopt voorop in de ontwikkeling van blockchain. Volgens velen is het

de grootste technologische doorbraak sinds het internet, volgens een net zo grote groep

zwaar overtrokken en op de pieken van de hype cycle. OCW en DUO onderzoeken sinds eind

vorig jaar of blockchain technologie meerwaarde kan hebben voor het onderwijs. Als casus is

gekozen voor Open Badge: een internationale standaard die beschrijft op welke wijze een

burger vaardigheden verifieerbaar kan vastleggen in een certificaat. Robert Bouwhuis is

manager onderwijsinnovatie bij de Hogeschool Rotterdam en betrokken bij het SURF project

Open Badges. Hij ziet open badges als een kans voor flexibilisering van het onderwijs. Robert

zal het concept Open Badges toelichten, wat dit kan beteken voor een instelling en welke

vragen er spelen op het gebied van regelgeving. Bram Gaakeer is informatiearchitect bij de

directie Kennis van OCW. Hij zal de proof of concept toelichten, wat dit vergt van de

samenwerking binnen het onderwijs en van de invoering.

Lezing 5: Intersectionaliteit

Intersectionaliteit is een concept uit de sociologie dat verschillende processen van

ongelijkheden blootlegt. Het is de notie dat vele factoren een rol spelen bij welke

(machts)positie iemand inneemt in de maatschappij. Op dit moment wordt er vaak naar één

factor gekeken als het gaat om ongelijkheid, bijvoorbeeld naar gender of naar de etnische

afkomst van een persoon. Met een intersectioneel perspectief kijk je naar meerdere

factoren omdat mensen verschillende (on)gelijkheden kennen zoals etnische afkomst,

gender, seksuele oriëntatie, opleiding en religie. Kort gezegd: ongelijkheid is niet gelijk. Een

witte homoseksuele laagopgeleide man heeft waarschijnlijk een andere positie dan een

zwarte heteroseksuele hoogopgeleide vrouw. Niels Spierings is als assistant professor

verbonden aan de afdeling Sociologie van de Radboud Universiteit. Hij doet onderzoek naar

ongelijkheid en participatie, in het bijzonder op het gebied van gender, politiek en islam. In

zijn lezing vertelt Niels wat het concept intersectionaliteit inhoudt en hoe je een completer

beeld kan krijgen van discriminatie en ongelijke kansen. Niels geeft voorbeelden van welke

vragen je kunt stellen en welke analyses je kunt doen bij het maken van beleid.

Lezing 6: Digitale transformatie

Vroeger werd internet met een hoofdletter geschreven. Dat gaf iets eerbiedigs, maar ook

afstandelijks. Er waren mensen die 'het Internet' begrepen, hoe het precies werkte was

onnavolgbaar. Mobiele (of draadloze) communicatie kende eenzelfde opkomst in die

periode, met ook een ‘magische, onverklaarbare’ kant. Nu is dat digitalisering. Er wordt

gesproken over de digitale maatschappij, de digitale industrie en de digitale revolutie. Naast

een feitelijkheid van producten en diensten, is er een filosofie achter 'digital' – net zoals met

internet. Die filosofie gaat in essentie over 'transformatie': je doet hetzelfde niet iets beter,

maar je doet het anders. Om die stap van ‘het anders doen’ te kunnen maken moet je

opnieuw leren kijken. In zijn lezing vertelt Erik Fledderus – professor aan de TU Eindhoven

en directeur van SURF – over digitale trends, de filosofie achter deze ontwikkelingen en de

mogelijkheden die zij bieden voor uitdagingen in onderwijs en onderzoek.

Expeditie plein 1: Technologie & Innovatie

Welke docenten- en studentenskills zijn nodig door nieuwe technologische ontwikkelingen?

Willen we alle kinderen bijvoorbeeld leren programmeren? Hoe kunnen we (nep)nieuws

factchecken in samenwerking met Facebook? Hoe kunnen we effectief gebruik maken van

ICT in het onderwijs? Wat kunnen apps betekenen voor onderzoek? En hoe kun je de

ouderbetrokkenheid vergroten met digitale middelen?

Antwoorden op deze vragen en nog veel meer vind je op het plein Technologie & Innovatie.

Tien onderzoekers pitchen hun onderzoek, waarna je aansluit bij de posterpresentatie waar

je meer over wilt weten. In het uur is het mogelijk om verschillende presentaties te volgen.

Expeditie plein 2: Praktijkgericht Onderzoek

Wat is de betekenis van praktijkgericht onderzoek voor de beroepspraktijk? Hoe kunnen we

aanwezige kennis benutten en verspreiden en wat kan de Kennisrotonde hierin betekenen?

Wat is de R&D-agenda voor het basis- en voortgezet onderwijs? Hoe kunnen onderzoekers

en professionals samen optrekken? En hoe kunnen we de ontwikkeling van lerarenteams en

leraren in opleiding versterken?

Antwoorden op deze vragen en nog veel meer vind je op het plein Praktijkgericht Onderzoek. Tien onderzoekers pitchen hun onderzoek, waarna je aansluit bij de posterpresentatie waar

je meer over wilt weten. In het uur is het mogelijk om verschillende presentaties te volgen.

Expeditie plein 3: Arbeidsmarkt

Wat zijn de effecten van een masteropleiding voor leraren? Wat is de arbeidsmarktpositie

van kunstenaars en afgestudeerden aan creatieve opleidingen? Hoe kunnen de opleidingen

verpleegkunde goed aansluiten bij de nieuwe ontwikkelingen in de verzorgingshuizen? Hoe

kan een leernetwerk in de regio bijdragen aan uitwisseling tussen docenten en werkpraktijk?

En wat zijn de arbeidsmarkteffecten van afstuderen in een recessie?

Antwoorden op deze vragen en nog veel meer vind je op het plein Arbeidsmarkt.

Tien onderzoekers pitchen hun onderzoek, waarna je aansluit bij de posterpresentatie waar

je meer over wilt weten. In het uur is het mogelijk om verschillende presentaties te volgen.

Atelier plein 1: Sturing & Toezicht

Hoe kunnen we een proefschool vormgeven om beleid in een vroeg stadium in de praktijk te

toetsen? Wat zijn de dilemma’s rondom het nieuwe onderwijsresultatenmodel in het PO?

Hoe kan de publieke media de markt versterken en niet verstoren? En hoe organiseren we

een passend regionaal onderwijsaanbod bij krimp?

Deze en andere beleidsvragen vind je op het plein Sturing & Toezicht.

Verschillende OCW’ers pitchen hun beleidsvraag, waarna je aansluit bij de vraag waar je

over mee wilt denken. In het uur is het mogelijk om meedenkkracht te leveren bij één of

twee beleidsvragen.

Atelier plein 2: Gelijke kansen & Toegankelijkheid

Wat is een geschikte mix van indicatoren om het succes van het leven lang ontwikkelen

beleid te monitoren? Hoe kunnen we gelijke kansen realiseren voor jongens en meisjes bij

hun profiel- en studiekeuze? Hoe scoren we in PISA op geletterdheid en wat kunnen we

doen aan de laaggeletterdheid onder jongeren? Op welke manier is ons leesgedrag

veranderd in de afgelopen 10 jaar met de komst van de e-reader, smartphone en tablet en

wat betekent dit voor media en onderwijs? En welke scenario’s zijn er denkbaar bij

internationalisering in het hoger onderwijs?

Deze en andere beleidsvragen vind je op het plein Gelijke kansen & Toegankelijkheid.

Verschillende OCW’ers pitchen hun beleidsvraag, waarna je aansluit bij de vraag waar je

over mee wilt denken. In het uur is het mogelijk om meedenkkracht te leveren bij één of

twee beleidsvragen.

Atelier plein 3: Professional Centraal

Hoe kunnen we het casusonderzoek vormgeven voor de tussenevaluatie van het werkdrukakkoord? Welke kansen en belemmeringen ervaar jij – als je het zou willen – om meer uren te werken? En wat is er te winnen aan professionele begeleiding en onderwijs voor het jonge kind? Deze en andere beleidsvragen vind je op het plein Professional Centraal.

Verschillende OCW’ers pitchen hun beleidsvraag, waarna je aansluit bij de vraag waar je

over mee wilt denken. In het uur is het mogelijk om meedenkkracht te leveren bij één of

twee beleidsvragen.