Programma - Symposium Bodem Breed · niet lullen, maar poetsen! Vanuit verschillende sectoren en in...

Programma

www.bodembreed.nl

Dinsdag 24 november 2015 LantarenVenster, Rotterdam

27e Nationaal Symposium Bodem Breed

Hèt netwerk event van de bodem en ondergrond

2 Bodem Breed Symposium 2015

• Welkom 3

• Voorwoord 4

• Programmaoverzicht 5

Thema's:• Kennisagendaennetwerkenvandetoekomst 6

• Sturingsinstrumentenvoordeondergrondseruimte 7

• Detoekomstbestendigestad 8

• Beherenensanerenbinnenhetnieuwebodembeleid 9

• ToepassingvanBigData,biogeotechnologieensaneringstechnieken 10

• Samenstellersvanhetprogramma 11

• Algemeneinformatie 12-13

Inhoud

Bodem Breed Symposium 2015 3

Voorwoord

De uitdagingen die daarbij ontstaan, zijn niet los te zien van een gezonde bodem en onder-grond. Om daar een antwoord op te kunnen geven vergt dat zowel anders denken, loslaten van conventies, het formuleren van nieuwe vragen, ruimte voor innovaties als ook het anders benutten van bestaande kennis en de ontwikkeling van nieuwe kennis. Voor de stad Rotterdam, Stadsontwikkeling en haar Ingenieursbureau is kennis- en kennisontwik-keling op het gebied van bodem en ondergrond één van haar speerpunten. De bodem en onder-grond van de stad en haven zien we als publiek domein, dat dringend behoefte heeft aan publiek/private samenwerking. Samenwerking die we zoeken om nieuwe kansen te benutten. In de Rotterdamse maand van de ondergrond, die elk jaar in november plaats vindt, met dit jaar als thema: “Daar waar ondergronds boven komt”, verwelkomen wij als gastge-meente Rotterdam iedereen van harte op het totaal vernieuwde Nationale Bodem Breed Symposium 2015!!

De uitdagingen waarvoor we ons gesteld zien vergen een netwerk van geïnspireerde mensen en professionals, die door dit Bodem Breed Symposium bijeen worden gebracht. Met als doelen: kennis en ervaring uit te wisselen, nieuwe coalities te vormen, nieuwe kansen te ontdekken en inspiratie op te doen. En tevens als doel enthousiast te worden voor het com-partiment van onze leefomgeving dat, over het algemeen op een onderschatte manier, maar wel degelijk bijdraagt aan de verstedelijkte delta... namelijk als gezonde bodem en ondergrond.

Het u geboden programma op deze dag biedt u alle gelegenheid om hierover een beter en helderder beeld te krijgen. Daarom wens ik u voor deze dag inspiratie toe, een luisterend oor, goede netwerk contacten en veel creatieve ideeën om in gezamenlijkheid bij te dragen aan een gezonde bodem waar de verstedelijkte delta’s om vragen.

Dhr. ir. J. C. A. (Johan) Vermeer, Directeur Projectmanagement & Enginering

Mevr. drs. P. W. (Paula) Verhoeven, Algemeen directeur StadsontwikkelingRotterdam

DestadenhavenvanRotterdammakendeeluitvaneengrootmondiaalnetwerk.Gedrevendoorvoortdurendanderemaatschappelijkedoelenbenuttengeneratiesvóóronsdatnetwerkomstadenhaventeont-wikkelen.Zoontwikkeldenveleste-denzichenzullenzichstedenblijvenontwikkelen.Metalstoekomstbeelddat80%vandegroeiendewereldbe-volkinginverstedelijktedeltagebiedenzalleven,ishetonzeuitdagingomdiegebiedenvitaalenveerkrachtigtehouden.Omdaarinsteden‘Resilient’temaken,isintegratiegewenstvantalvanaspecten,zoals:inrichting,klimaatverandering,wateroverlast,gezondheid,drinkwatervoorziening,logistiekengovernance.


Zaal 1Kennisdelen:nietlullen,maarpoetsen!

Zaal 2RuimtevoordrinkwaterindeStructuurvisieOndergrond

Zaal 3DeVitaleenVeerkrachtigeStad(hetidealeplaatjealsdroom)

Zaal 4BodembeleidmetdeOmgevingswetenhetnieuwebodemconvenant

Zaal 5Biogeotechnologie:inzettenvooreenbetereboven-grondsestedelijkekwaliteit

Zaal 1Ondergrondoverdegrens:overkennisenkansenvoorsamenwerking

Zaal 2Duurzaamvoorraadbeheervanonzebelangrijkstegrondstof:zoetwater

Zaal 3DeVitaleenVeerkrachtigeStad(deinvulling,wanneerishetgelukt?)

Zaal 4Denieuwepraktijk(deel1:IBC-locaties)

Zaal 5WorkshopBigData

Zaal 12015:JaarvandeBodem

Zaal 2Bijdragevandeondergrondaandeenergie-transitie

Zaal 3Ondergrondsassetmanagement

Zaal 4Denieuwepraktijk(deel2:Stortplaatsen)

Zaal 5Nieuwetoepassingenbestaandetechnieken

Kennisagenda en netwerken van de toekomst

Thema's: De toekomst-bestendige stad

Beheren en saneren binnen het nieuwe bodembeleid

Toepassing van Big Data, biogeo-technologie en saneringstech-nieken

10.30 - 12.00 uur

13.00 - 14.30 uur

15.00 - 16.30 uur

12.00 - 13.00 uur Lunchpauze

14.30 - 15.00 uur Koffie- en theepauze

Sturings-instrumenten voor de ondergrondse ruimte

16.30 - 17.30 uur Borrel

In zaal 6 zal er een doorlopend filmprogramma te zien zijn; dit is momenteel nog in voorbereiding en suggesties zijn [email protected]

ProgrammaoverzichtDinsdag 24 november 2015

08.30 - 09.15 uur Ontvangst en registratie

09.15 - 09.30uur Welkomstwoord doormevr.drs.P.(Paula)Verhoeven(AlgemeendirecteurStadsontwikkelingRotterdam)

09.30 - 10.00 uur Leven in een verstedelijkte delta: het belang van kennis over de ondergrond doormevr.Prof.J.M.(Jacqueline)Cramer(UniversiteitUtrecht/Utrecht SustainabilityInstitute)

10.00 - 10.30 uur Koffie- & theepauze


Tijd 10.30 - 12.00 Tijd 15.00 - 16.30Tijd 13.00 - 14.30Sessieleiders:- CorinneKoot(Witteveen+Bos enJongSTRONG)- ElineBotger(Twijnstra GuddeenJongKNW)- JuulOsinga(TTEen JongLeefomgeving)

Sessieleider:MarcoVergeer(InitiatiefBewustBodemgebruik)

Sessieleider:LindaMaring(Deltares)

Kennis delen: niet lullen, maar poetsen!

Vanuit verschillende sectoren en in verschil-lende programma’s wordt aandacht besteed aan de bodem en ondergrond, denk aan het Deltaprogramma, INSPIRATION, STRONG, KIBO, het UP Bodemconvenant en de Omgevingswet. Kennisontwikkeling en innovatie zijn belang-rijke onderdelen van deze programma’s en vormen een gemeenschappelijke deler. Maar wat voor kennis en innovatie wordt er eigenlijk ontwikkeld? En hoe effectief wordt de ontwik-kelde kennis gedeeld? In deze sessie worden de resultaten gepresenteerd van een zoektocht naar deze gemeenschappelijke deler, een initi-atief van JongSTRONG, Jong KNW en Netwerk Jong Leefomgeving. We willen u met deze ses-sie inspireren en aansporen tot het leggen van verbindingen: tussen theorie en praktijk, tussen sectoren én tussen generaties.

De sessie bestaat uit de volgende onderdelen:

• Vogelvlucht door kennisprogramma’s Discussie over dwarsverbanden tussen en

leerpunten uit de verschillende kennispro-gramma’s o.a. met:

Ivo van der Sommen (ministerie I&M / STRONG), Wim Sterk (RWS Deltaprogramma)

en Irma Kerkhof (UP Bodemconvenant)

• Resultaten verkenning Nationaal Bodem Traineeship Daan Henkens (RWS / Nationaal

Watertraineeship)

• Agendapunten TerrAgenda

2015: Jaar van de Bodem

Sessie door: Initiatief Bewust Bodemgebruikmet medewerking van Bas van de Griendt (BPD)

In 2015 (internationale jaar van de bodem) heb-ben lezingen, excursies, artikelen, grote en klei-ne evenementen en nieuwe initiatieven geleid tot veel aandacht voor de bodem. Verrassend waren de onverwachte invalshoeken & initi-atiefnemers. Verrassend waren ook de onver-wachte locaties & momenten. Het jaar wordt op 11 december 2015 afgesloten met het slotevent TerrAgenda. Op één dag wordt een jaaroverzicht van activiteiten geschetst en wordt in work-shops gewerkt aan nieuwe allianties waarin de verbinding wordt gemaakt tussen maatschap-pelijke opgaven en de bodem. De belangrijkste boodschap van 2015 is de intro-ductie van een nieuw uitgangspunt. Jarenlang is gewerkt aan een evenwicht tussen benut-ting en bescherming. Daar voegen we vanaf dit Internationale Jaar van de Bodem een extra dimensie aan toe: een voortdurend streven naar verbetering van het functioneren van het natuurlijk bodem- en watersysteem. Daar heb je als professional natuurlijk ideeën over. In de sessie op Bodem Breed is het zo’n beetje de laatste kans: welke verbinding, welke kans, welke opgave verdient meer aandacht? Welke partijen, welke mensen moeten hier meer van weten? Alle hele en halve ideeën zijn welkom. We bespreken ze met elkaar en we onderzoeken wat de mogelijkheden zijn tijdens het slotevent van 11 december en daarna.

Ondergrond over de grens: over kennis en kansen voor samenwerkingSessie door: Dutch Soil Platform, INSPIRATION en de gemeente Rotterdam

Het internationale jaar van de bodem is hét moment om een uitstapje over de grens te maken. De ondergrond stopt niet bij de grenzen van Nederland, evenmin als de kennis, kaders en kansen die er zijn op het gebied van onder-grond. Binnen Europa vinden er diverse initiatie-ven, samenwerkingen en beleidsherzieningen plaats die raken aan bodem- en landgebruik. Dit leidt tot mogelijkheden voor nieuwe strate-gieën en instrumenten, samenwerking en ken-nisontwikkeling. In deze sessie bespreken we de veranderingen, wat die mogelijk betekenen en verkennen we de perspectieven voor beleid, kennisontwikkeling en Europese samenwerking.

• Kennisagenda’s in Nederland en Europa Linda Maring (Deltares) en Sandra Boekhold

(RIVM)

• Met de ondergrond Europa in Ignace van Campenhout, Petra van der Lugt en

Kees de Vette (allen gemeente Rotterdam)

DiscussieWat willen we nu echt in Europa agenderen? Kunnen we nog beter aansluiten bij Europa? En hoe, zijn gezamenlijke agenda’s en netwer-ken de oplossing? En wegen de baten tegen de kosten op?

Zaal 1: Kennisagenda en netwerken van de toekomst

De rode draad van de drie sessiesAan het einde van de derde sessie zal Marianne Heselmans van ImpactReporters reflecteren op wat ze heeft gehoord en gezien tijdens de drie sessies over ‘Kennisagenda en netwerken van de toekomst’.


Tijd 10.30 - 12.00 Tijd 15.00 - 16.30Tijd 13.00 - 14.30Sessieleider:JokevanWensem(TCB)

Sessieleider:JasperLackin(Witteveen+Bos)

Sessieleider:PeterRood(Zelfstandigadviseur)

Ruimte voor drink-water in de Structuurvisie Ondergrond

Het Rijk werkt samen met decentrale overhe-den aan de Structuurvisie voor de Ondergrond. Deze moet helpen bij een duurzaam en efficiënt gebruik van de ondergrond, waarbij benutten en beschermen in balans zijn. De Structuurvisie geeft het ruimtelijk afwegingskader voor onder-grondse activiteiten van nationaal belang. Het gebruik van grondwater voor de productie van drinkwater is zo’n activiteit. Deze sessie infor-meert u over de Structuurvisie Ondergrond, belicht waarom reservering van grondwater-reserves voor de drinkwatervoorziening nodig kan zijn en hoe de drinkwatervoorziening een plek krijgt in de Structuurvisie. Ook hoort u hoe provincies op basis van de discussie rond STRONG afwegingen maken in het provinciale beleid. Aan de hand van twee praktijk voorbeel-den gaan we in dialoog met elkaar over vragen als: hoe verhoudt het landelijke beleid zich tot lokale afwegingen rondom de drinkwatervoor-ziening en andere gebruiksfuncties? Waar lopen we tegenaan en wat kunnen we hiervan leren? Er is veel ruimte voor discussie over de bevindingen.

• Drinkwater bij afweging van belangen in de Structuurvisie Ondergrond

Juliaan Prast (ministerie IenM)

• Voldoende grondwater voor de drinkwatervoorziening? Monique van der Aa (RIVM)

Dialoog aan de hand van twee praktijkvoorbeelden:

• Provinciaal Milieu- en Waterplan van Noord-Brabant

Sjoerd Sibbing (provincie Noord-Brabant)

• Waterland Wierden: over de gedeeltelijke verplaatsing van een bedreigde drink-waterwinning

Bert Groenhof (provincie Overijssel)

Bijdrage van de ondergrond aan de energietransitieDe discussie over de energietransitie gaat vaak over het opwekken van duurzame of hernieuwbare energie en energiebesparingen. Het realiseren van zonnepanelen, windmolens en isolerende maatregelen zijn dan logische gespreksonderwerpen. Toch liggen er ook de nodige uitdagingen op het gebied van duur-zame warmtevoorziening en de (decentrale) opslag van energie. De ondergrond levert op deze thema’s een bijdrage.

Kijkend naar de huidige landelijke cijfers van het CBS is de bijdrage van de ondergrond aan de energietransitie betrekkelijk laag. Maar er zijn verschillende voorbeelden waarbij de inzet van geothermie, WKO of bodemwarmtewisse-laars een 'license to operate' is voor bedrijven. Ook ontwikkelingen zoals de Energy Train en de opslag van hernieuwbare energiegassen in nieuwe zoutcavernes of lege gasvelden bieden nieuw perspectief om een bijzondere bijdrage te leveren aan de energietransitie. Om toekom-stige ambities op het gebied van energie, warm-te en opslag te behalen is het niet meer de vraag welke wijze van opwekking en opslag we gaan realiseren, maar in welk tempo en waar doen we wat. Kortom, genoeg stof om over na te denken en je kennis te verdiepen met nieuwe concepten en praktijkvoorbeelden.

• The Energy Train in de ondergrond Wouter Engels (ECN)

• De rol van energietransitie binnen STRONG Mark in ’t Veld (Tauw)

• Zoektocht naar keuzevraagstukken en signaleren van barrières Jaya Sicco Smit (provincie Overijssel)

Duurzaam voorraad-beheer van onze belangrijkste grondstof: zoetwater

Nederland heeft internationaal een bevoorrech-te positie met de ruim beschikbare zoetwater-voorraden voor drinkwater, landbouw en indus-trie en natuur. Zoetwater waar we zuinig mee om moeten gaan om toekomstige generaties hier blijvend van te laten profiteren. De voorra-den schoon water staan echter onder druk door vervuiling, verdroging, verzilting en drukte in de ondergrond. Wat betekent dit in het licht van de klimaatverandering en verwachte sociaalecono-mische ontwikkelingen naar de toekomst toe in 2050 (Deltascenario’s)? Middels een viertal pitches worden de situatie en ontwikkelingen geschetst vanuit de verschillende belangen: natuur, landbouw, drinkwatervoorziening en industrie. Vervolgens gaan we discussiëren over het spanningsveld naar de toekomst toe in 2050: waar gaan de verschillende maatschap-pelijke partijen tegenaan lopen en in hoeverre gaat dat strategische veranderingen afdwin-gen? Eerder bediscussieerde sturingsinstru-menten tijdens het KNW voorjaarscongres om gesignaleerde problemen te helpen oplossen vanuit de verschillende - soms tegenstrijdige - belangen vormen een handvat om richting te geven aan de discussie. De pitches worden verzorgd door:• Ruud Bartholomeus (KWR):

landbouw en natuur• Bas Worm (waterschap Vechtstromen):

waterschap• Joost van Schijndel (Tauw): industrie • Spreker provincie/ drinkwaterbedrijf

(nog definitief te bepalen): provincie en drinkwatersector

Dialoog en discussie aan de hand van voorge-stelde strategische sturingsinstrumenten op financieel, beleidsmatig en innovatief vlak.

Zaal 2: Sturingsinstrumenten voor de ondergrondse ruimte


Tijd 10.30 - 12.00 Tijd 15.00 - 16.30Tijd 13.00 - 14.30Sessieleiders:- RoelofWesterhof(ORG-ID)- FlipvanKeulen

(gemeenteRotterdam)

Sessieleider:KarindeHaas(COB)

Sessieleiders:- RoelofWesterhof (ORG-ID)- FlipvanKeulen (gemeenteRotterdam)

De Vitale en Veerkrachtige StadHet ideale plaatje als droom

Steden zoals Rotterdam zijn genoodzaakt bij-voorbeeld met het oog op de ophanden zijnde klimaatverandering een strategie te ontwikke-len om hun stad meer weerbaar en veerkrachtig (‘resilient’) te maken’.

'Resilience is een term die afkomstig is uit de eco-logie en geeft de capaciteit van een (eco)systeem weer om verstoringen te weerstaan, te reageren op verstoringen en om snel aan te passen aan een verstoring'

Een belangrijke vraag die bij het ontwikkelen van de strategie wordt gesteld is: op welke manieren kan de (nieuwe)bodem en onder-grond een bijdrage leveren aan een weerbare en veerkrachtige stad? Hoe kan je de ondergrond optimaal benutten, hoe creëer je zoveel moge-lijk open en gezonde bodem? En wat houdt een weerbare en veerkrachtige stad in op het gebied van: inrichting leefomgeving (blauwe en groene zones, begroeide dakbodems), klimaat (hit-testress), water (overlast hemelwater, waterber-ging) en gezondheid (stadslandbouw, TEEB)?

Hier gaan deze 2 sessies over!Er wordt begonnen met 4 korte presentaties die zijn toegespitst op 'Het ideale plaatje van een Resilient City als droom'.

• Resilience, werken aan de veerkracht van de vitale stad

Desiree Gotink-Barten (gemeente Rotterdam)• Slimme stad hoe doe je dat? Utrechtse

onder- en bovengrond klaar voor de toekomst!

Albert de Vries (gemeente Utrecht)• Berging van hemelwater; waar moet je

aan denken en wat kun je met dat water Loes van der Linden (gemeente Rotterdam)• De Rotterdamse Groene en Blauwe zones Maarten de Boer (gemeente Rotterdam)

De zaal is onderverdeeld in 4 vakken met de thema’s: Klimaat, Water, Gezondheid en Infrastructuur.

Ondergronds assetmanagement

De ondergrond vormt letterlijk het fundament van onze maatschappij. Bovendien herbergt de ondergrond veel voorzieningen met een grote maatschappelijke en economische waarde, zoals kabels, leidingen en installaties. Voor energie en drinkwater is de ondergrond essentieel. Hoe gaan we slim om met al deze assets? Hoe beïnvloeden de systemen elkaar? Waar liggen kansen voor optimalisaties? Tijdens deze ses-sie zoemen we in op het perspectief van de probleemeigenaar. Wat zijn diens belangen en behoeftes? En hoe kunnen wij die belangen en behoeftes meewegen als we kijken naar het integrale systeem (de assets zelf, de bodem en het grondwatersysteem)?

Netbeheerder Alliander is verantwoordelijk voor grote delen van het energienet in Nederland. Het dagelijks beheer en onderhoud moet gecombineerd worden met de voorbereiding op de toekomst. Wat zijn de belangen van een netbeheerder en hoe weegt bodembeheer mee in haar belangen? Onderzoeksinstituut Deltares gelooft dat integraal assetmanagement alleen kan werken als je daar ook gezamenlijk, met alle partijen aan werkt en over praat. Zij werkt aan innovaties op het gebied van integraal assetmanagement en heeft een CoP opgericht om met de stakeholders van gedachten te wis-selen. Hoe passen de ambities en behoeftes van een netbeheerder zoals Liander in die aanpak en waar ontstaat een babylonische spraakverwar-ring als je zoveel partijen om de tafel zet?

• Strategisch assetmanagement als net-beheerder: bodembeheer is maar één aspect

Zita van Aggelen-Veldkamp (Alliander)

• Assetmanagement van de ondergrond: een integrale en duurzame manier voor ondergrondbeheer

Henk Kruse en Maaike Blaauw (beiden Deltares)

De Vitale en Veerkrachtige StadDe invulling, wanneer is het gelukt?

Begonnen wordt met een ludieke terugkoppe-ling van sessie I (Het ideale plaatje als droom)

Vervolgens komen er 2 korte presentaties die zijn toegespitst op 'De invulling, wanneer is het gelukt? Wanneer hebben we een Resilient City.'

• Adaptieve strategie Gouda 'Stevige stad op Slappe bodem'

Tommy Bolleboom (RWS Bodem+)

• Bodem en de GGD-praktijk: van bedreiging naar kans

Josine van den Bogaard (GGD Rotterdam-Rijnmond)

Net zoals in sessie I is de zaal onderverdeeld in 4 vakken met de thema’s: Klimaat, Water, Gezondheid en Infrastructuur, waarin zich bezoekers die voor het betrokken thema hebben gekozen en specialisten bevinden (zie onder). Weer hebben de specialisten het plaatje met de invulling van een Resilient City in relatie tot het thema voorbereid en presenteren dit middels een flitspresentatie of quote. Het interactieve deel kan beginnen.

Met medewerking van:• Fransje Hooimeijer (TU Delft), • Joke van Wensem (TCB), • Bert de Doelder (gemeente Rotterdam), • Titus van Hille (gemeente Rotterdam), • Kees de Vette (gemeente Rotterdam), • Erna van Balen (GGD Rotterdam-Rijnmond), • Martin van der Schans (KWR), • Kees Broks (STOWA), • Arianne Fijan (gemeente Gouda), • JanFrank Mars (RWS Bodem+), • Gemma van Eijsden (WVL), • Elmert de Boer (WVL)

De beide sessies worden op een originele wijze afgesloten.

Zaal 3: De toekomstbestendige stad


Tijd 10.30 - 12.00 Tijd 15.00 - 16.30Tijd 13.00 - 14.30Sessieleider:RonNap(UPBodemconvenant)

Sessieleiders:RobDijcker(Witteveen+Bos)enMichielRutgers(RIVM)

Sessieleiders:RobDijcker(Witteveen+Bos)enMichielRutgers(RIVM)

Bodembeleid met de Omgevingswet en het nieuwe bodem-convenantU wordt geïnformeerd over de inbouw van de bodemregelgeving in de Omgevingswet met een gelijktijdige beleidsherziening. Dit luidt een nieuwe periode van bodembeleid en regelgeving waarbinnen we echt integraler gaan werken en we steeds minder gaan heb-ben over saneren en beheren. Ofwel saneren en beheren zien in de context van ondergrond en het natuurlijke bodem- en watersysteem dat mogelijkheden biedt en randvoorwaarden stelt aan gewenste ontwikkelingen. Dit zal gevolgen hebben voor u als overheid of bedrijfs-leven. De nieuwe afspraken in de onlangs gesloten bodemconvenanten (tussen overheid en bedrijfsleven) zorgen voor de gewenste uitvoering en afronding van de huidige bodem-saneringsoperatie en leidt de nieuwe fase naar de Omgevingswet actief in. De verwachting is dat we na de uitvoering van de afspraken uit beide bodemconvenanten de bodemsanerings-operatie zoals we die al sinds 1984 kennen, in 2020 grotendeels als afgerond kan worden beschouwd. Na deze fase zal het beheer van de overgebleven verontreinigingen in de bodem en het grondwater gezien worden als een onderdeel van de maatschappelijke opgaven in de fysieke leefomgeving en wordt het ook een onderdeel van het ruimtelijk beleid.

Doel van het bodembeleid, opgenomen in de Omgevingswet, is en blijft het duurzaam en efficiënt beheer en gebruik van bodem en ondergrond. Echter niet alles zal nog nationaal worden geregeld en op een detailniveau zoals men binnen de Wbb gewend was. Er zal als gevolg van ver doorgevoerde decentralisatie meer zelfstandigheid en verantwoordelijkheid verwacht worden van de gezamenlijke overhe-den, ondersteund door de Omgevingsdiensten. We laten u zien welke kansen de omgevingswet biedt, juist in relatie tot de maatschappelijke opgaven waarbij de circulariteit in het natuur-lijke bodem-, en watersysteem en een beheerste omgang met de bodem centraal staan.

De nieuwe praktijk (deel 2: Stortplaatsen)Een groot deel van de IBC- en nazorglocaties zijn stortplaatsen, bestaande uit voormalige stortplaatsen (Wbb) en vergunde Wm stort-plaatsen. Voor vergunde stortplaatsen wordt gewerkt aan duurzaam stortbeheer gericht op slim beheer van processen in de stort. Er is een green deal om in pilots duurzaam storten te verkennen. Hoe ver staat het onderzoek en wat kunnen we hiervan leren voor de aanpak van niet vergunde stortplaatsen? In Vlaanderen onderzoeken ze de mogelijkheid van het ontgin-nen van stortplaatsen (landfill-mining), geen sinecure maar wel een weg naar eindige nazorg.

• Het programma Duurzaam Stortbeheer: wetenschap, beleid en uitvoering

Timo Heimovaara (TU Delft), Geert-Jan ten Napel (Provincie Flevoland) en Heijo Scharff (Afvalzorg)

• De visie van OVAM op de aanpak van stortplaatsen en de recente beleidsont-wikkelingen rondom Enhanced Landfill Mining (ELFM)

Eddy Wille en Tom Behets (beiden OVAM)

De nieuwe praktijk (deel 1: IBC-locaties)We nemen onze erfenissen in de vorm van zogenoemde IBC- en nazorglocaties onder de loep. Heeft het arrangement van nazorgmaatre-gelen het juiste effect gesorteerd? Is de nazorg optimaal ingericht als we de maatlat van het bodembeleid van nu en het omgevingsbeleid van de toekomst hanteren? Is het mogelijk om met de kennis en (eigen)wijsheid van 20 jaar onderzoek en innovatie de nazorg eindig te maken? Draait het alleen om techniek, of heb-ben we ook andere instrumenten of werkwijzen nodig om doorbraken te forceren. Kijken we nog steeds naar dezelfde risico’s en gebruiksbeper-kingen?

• IBC-locaties en duurzaam stortbeheer, wat kunnen we er mee? Dik Welkers (ministerie van IenM)

• Quickscan IBC-locaties, wat, waar en hoeveel Arne Alphenaar (TTE)

• Nazorg bij IBC-locaties, verkenning van mogelijkheden

Jaap Tuinstra (TCB)

Zaal 4: Beheren en saneren binnen het nieuwe bodembeleid

• Hoofdlijnen van de bodemregelgeving in de Omgevingswet Martin van Gelderen (ministerie IenM)

• Beeld van de Nieuwe afspraken en doorwerking

Gerd de Kruif (UP Bodemconvenant)

• Voorbeeld van (op weg) naar de nieuwe aanpak: Meerjarenprogramma Bodem en Ondergrond (MJBO) Gelderland als onder-deel van de Gelderse omgevingsvisie

Marja Gijsen (provincie Gelderland)


Tijd 10.30 - 12.00 Tijd 15.00 - 16.30Tijd 13.00 - 14.30Sessieleider:TimoHeimovaara(TUDelft)

Sessieleider:ArthurdeGroof(SIKB)

Sessieleider:RikdeVisser(MWH)

Biogeotechnologie: inzetten voor een betere bovengrondse stedelijke kwaliteit

De ondergrond is de machinekamer van de stad. Het levert de vitale 'ecosysteem' dien-sten: ruimte voor kabels en leidingen (water, elektriciteit, gas, riolen), draagkracht voor de bebouwing, drainage capaciteit voor overtollig water, vruchtbaarheid en water voor planten-groei, afbraak capaciteit voor verontreinigingen en het vormt een bewaarplaats van cultureel erfgoed (archeologie). Steden in delta gebieden zoals West-Nederland staan voor grote uitda-gingen, onder meer bevolkingsgroei, klimaat verandering, en bodemdaling. De ondergrond van de stad kan en zal een bijdrage gaan leve-ren aan de oplossingen voor deze uitdagingen.De afgelopen paar jaar hebben wij een aantal onderzoeksprogramma’s uitgevoerd waarin de ontwikkeling van een BioGeoEngineering toolbox centraal staat. Doel van deze toolbox is om eigenschappen van de bodem actief te veranderen met op natuurlijke processen geba-seerde technieken. Deze technieken zijn een waardevolle uitbreiding van de civieltechnische mogelijkheden om actief de ondergrond aan te passen aan toekomstige eisen.

Tijdens de sessie worden de bereikte resultaten van een aantal van deze onderzoeksprojecten gepresenteerd. Op basis van deze presentaties willen we met de zaal een gestructureerde dis-cussie voeren over wat er gedaan moet worden om deze resultaten door te ontwikkelen zodat er een praktisch hanteerbare toolbox komt die ingezet kan worden om de stedelijke kwaliteit te verbeteren.

• De Machinekamer van de Stad: Relaties tussen ondergrond en bovengrond

Fransje Hooimeijer (TU Delft)

• Beïnvloeding van de mechanische eigen-schappen: samenwerken met de natuur

Leon van Paassen (TU Delft)

• Emissie potentieel reductie bij stortplaat-sen: technische tools voor IBC locaties in de stad?

Timo Heimovaara (TU Delft)

Nieuwe toepassingen bestaande techniekenOok zo benieuwd naar hoe we ook zonder echte innovatie vooruit kunnen komen? Laat u in deze sessie verrassen door concrete resultaten van nieuwe toepassingen van bestaande technieken.

Zo is isotopenanalyse op zich bekend, maar hier ziet u hoe het ook te gebruiken is om de herkomst van een verontreiniging nauwkeurig vast te stellen. Ook is wel te bedenken dat je effectief gegevens kunt inwinnen door meer-dere meettechnieken te combineren; in deze sessie een concreet voorbeeld hiervan. Op het gebied van sanering is er nu ook een bewezen casus in Nederland van effectieve fytoremedi-atie. En wetenschappelijke experimenten met het stimuleren van natuurlijke afbraak in WKO systemen bieden perspectief op toepassing in de praktijk.

• Extra stimulatie van afbraak verontreini-gingen bij WKO

Johan Valstar (Deltares)

• Fytoremediatie als alternatief voor beheer-sing van grondwaterverontreinigingen

Frank Volkering (Tauw)

• Forensisch bodemonderzoek stelt de veroorzaker vast Robert-Jan Stuut (MWH)

• Non-destructieve methoden voor afperking waterbodemverontreiniging

Jochem Bloemendaal (Tauw)

Een essay door Sytze Keuning (Bioclear) laat licht schijnen over de ontwikkeling van nieuwe technieken en verbindt en passant de vier korte presentaties.

Workshop Big DataWe dromen en discussiëren over toepassings-mogelijkheden en dilemma’s van Big Data op het gebied van bodemkwaliteit.

We zien twee onderwerpen:• ‘Meer voor minder’: In welke mate stelt de

analyse van de Big Data ons in staat om betrouwbaarheid en kwaliteit van de uit-komsten te verbeteren en het aantal (kost-bare) bodemonderzoeken te verminderen?

• In hoeverre past de analyse van Big Data in het huidige stelsel van regelgeving, protocollen en richtlijnen?

Met netbeheerders en hun aannemers is een innovatieve aanpak voor bodemonderzoek bij graafwerk bedacht. De onlangs ontwikkelde landelijke Bodemrisicokaart (BRK) zorgt voor versnelling, kostenbesparing en laagdrempelige, mobiele informatieverstrekking. Veldwerkers krijgen informatie op hoofdlijnen (‘hoe kan ik hier veilig te graven?’), projectvoorbereiders kunnen in hun ontwerp rekening houden met de bodemkwaliteit en veiligheidsexperts krijgen gedetailleerde informatie over de bodemge-steldheid en de risico’s. Deze innovatie komt niet alleen met een oplossing voor bestaande uitdagingen waarmee we werden geconfron-teerd. Innovatieve oplossingen voor bestaande problemen, brengen vaak meer. Hoewel op maat ontwikkeld voor een specifiek doel en bestaande problemen, komen met de nieuwe kaart nieuwe mogelijkheden. Met de diverse doelgroepen willen we op Bodem Breed discussiëren over de nieuwe inzichten en dilemma’s van Big Data. In een uitgewerkte casus tonen we het beeld dat ontstaat van de bodemkwaliteit in een afge-bakend onderzoeksgebied. We bespreken de hoofdlijnen van de analyse, tonen de resultaten en bespreken de onzekerheden en risico’s. We willen de workshop vormgeven in een copro-ductie met de partijen die ook een rol hebben gespeeld bij de totstandkoming van de digitale risicokaart bodem.

Sprekers zijn:• Jan Klein Kranenburg (RWS Bodem+)• Jan Smit (Geodan van den Berg)

Op elk van deze presentaties volgt een korte discussie waarin we toewerken naar een geza-menlijke conclusie in de vorm van een specifieke onderzoeksvraag, een ontwikkelopgave of een droombeeld.

Zaal 5: Toepassing van Big Data, biogeotechnologie en saneringstechnieken


Naam Organisatie

Aa, Monique van der RIVM

Bartholomeus, Ruud KWR

Bötger, Eline JongKNW

Cleen, Margot de RWSWVL

Dijcker, Rob Witteveen+Bos

Elswijk, Rene ProvincieUtrecht

Groof, Arthur de SIKB

Haas, Karin de COB

Heimovaara, Timo TUDelft

Keulen, Flip van GemeenteRotterdam

Koot, Corinne JongStrong

Lackin, Jasper Witteveen+Bos

Maring, Linda Deltares

Nap, Ron UP

Osinga, Juul JongLeefomgeving

Rood, Peter ZelfstandigProfessional

Rutgers, Michiel RIVM

Schijndel, Joost van Tauw

Sicco-Smit, Jaya ProvincieOverijssel

Vergeer, Marco BewustBodemgebruik

Visser, Rik de MWH

Wensem, Joke van TCB

Westerhof, Roelof ORG-ID

Samenstellers van het programma


AanmeldenIedereen die aan Bodem Breed 2015 op enigerlei wijze deelneemt dient zich aan te melden (ook degene die zijn geselecteerd om een voordracht te houden, deelnemen in een panel of anderszins bij de organisatie betrokken zijn). De door u ingevoerde velden worden zichtbaar op uw badge en de deelnemerslijst. Controleer uw gegevens daarom goed bij inschrijving om fouten te voorkomen.

Terugkerende klant? Dan kunt u rechtsboven op de website www.bodembreed.nl 'inloggen' met uw emailadres en wachtwoord (het wacht-woord kunt u aanpassen indien u dit niet meer heeft) zodat u tijdens het aanmelden niet alle gegevens weer hoeft in te vullen. Na het inloggen gaat u naar 'aanmelden' om de bestelling af te ronden.

Op dinsdag 24 november 2015 kunt u voor registratie en vragen de hele dag terecht bij de congresbalie. Aan iedere deelnemer wordt bij aankomst een actueel programmaoverzicht en een naambadge verstrekt.

Overige bepalingenUw speciale wensen ten aanzien van de lunch (bijv. glutenvrij) en eventueel verdere noodzakelijke informatie kunt u kenbaar maken bij uw aanmelding.

Om in aanmerking te komen voor het studententarief/AIO’s, dient op het aanmel-dingsformulier het studentennummer van een geldige collegekaart te worden ingevuld.

Om in aanmerking te komen voor het tarief van Zelfstandig Professional dient op het aanmel-dingsformulier uw KvK-nummer te worden inge-vuld. Let op: het tarief geldt uitsluitend voor de Zelfstandig Professional (niet als u daarnaast nog bij een andere organisatie in loondienst bent).

Bij annulering van uw aanmelding vóór 17 november 2015 zal het betaalde bedrag wor-den gerestitueerd minus € 30,- administratie-kosten (exclusief 21% BTW). Bij annulering op of na 17 november 2015 vindt er geen restitutie meer plaats. Wanneer u niet komt, maar u heeft zich wel aangemeld en nog niet betaald, dient u alsnog het verschuldigde bedrag te voldoen. Bij verhindering mag een collega als vervanger deelnemen, dit dient wel vooraf aan de organisa-tie te worden bericht per e-mail.

Na aanmelding ontvangt u de digitale factuurper e-mail die u binnen 14 dagen dient te voldoen. Bij uw factuur ontvangt u ook uw toegangsbewijs. Dit is uw bewijs van deelname, neem dit bewijs mee naar het symposium.

De kosten voor deelname aan Bodem Breed 2015 zijn:

• Toegangspas,inclusieflunch € 250,-

• ToegangspasZP'er,inclusieflunch € 120,-

• ToegangspasstudentenenAIO's,inclusieflunch € 20,-

• Standindefoyer,inclusief1toegangsbewijs/lunch € 750,-

Alle genoemde bedragen zijn exclusief 21% BTW.

Wij begroeten u graag op 24 november a.s. tijdens symposium Bodem Breed!Dit jaar bij LantarenVenster te Rotterdam.

Wilt u extra exposure voor uw bedrijf of organisatie? Check de website voor de mogelijkhedenof heeft u zelf een briljant idee? Neem contact met ons op! [email protected] / 06 11 07 45 25

Algemene informatie

HandeWitVoorzitter Bodem Breed

Aanmelden voor symposium Bodem Breed: www.bodembreed.nl.


Vragen?

Voor informatie en vragen over het programma van het symposium kunt u contact opnemen met:

PetervanMullekom(secretaris)T 06 - 22 74 90 82E [email protected]

Voor vragen over deelname, interesse voor sponsoring en het aanmelden van stands kunt u contact opnemen met:

DianeZijderlaanT 06 - 11 07 45 25E [email protected]

GSN

Algemene informatie

Programmacommissie 2015

Cleen, Margot de RWSWVL

Fokkens, Jan GSN

Groof, Arthur de SIKB

Haas, Karin de COB

Keulen, Flip van GemeenteRotterdam

Mank, Rob VNG

Maring, Linda Deltares

Naus, Meini JongSTRONG

Oostra, Auke MinisterieIenM

Slegers, Astrid IPO

Veenis, Yvo UitvoerendBedrijfsleven

Wensem, Joke van TCB

Wilde, Paul de RWSWVL

Zuurbier, Robert Nlingenieurs

Naam Organisatie

Locatie

Symposium Bodem Breed wordt dit jaar gehouden in Rotterdam:

LantarenVensterOtto Reuchlinweg 996, 3072 MD Rotterdam (Wilhelminapier)

Routebeschrijvingopenbaarvervoer:Vanaf Rotterdam Centraal kunt u zowel met de metro reizen (Lijn D, E) als met de tram (lijn 12, 20, 23 en 25). Uitstappen bij halte Wilhelminaplein. Vanaf daar is het vijf minuten lopen.

ParkerenRondom LantarenVenster zijn diverse (betaalde) parkeer-terreinen te vinden ( € 0,50 per tien minuten). U kunt ook parkeergarage World Port Center gebruiken. Aan de kassa bij LantarenVenster zijn uitrijkaarten verkrijgbaar à € 8,25.

Programma - Symposium Bodem Breed · niet lullen, maar poetsen! Vanuit verschillende sectoren en in...

Documents

Transcript of Programma - Symposium Bodem Breed · niet lullen, maar poetsen! Vanuit verschillende sectoren en in...