B E N J A M I N B R I T T E N

OWEN WINGRAVE

OPER A TRIONFO & NIEUW ENSEMBLE

PRO G R A M M A

OPERA TRIONFO

Met hoogwaardige producties van bijzonder operarepertoire en Nederlandse premières bespeelt Opera Trionfo al vijft ien jaar de grote én middelgrote theaters in de regio. Het is een platform waar wordt samengewerkt met theaters, orkesten en koren uit binnen- en buitenland. Voorbeelden hiervan zijn de samenwerkingsverbanden met ensembles en orkesten als Nieuw Ensemble, Asko|Schönberg, de Academy of Ancient Music (Londen), het NJO, en met Th eater Osnabrück (Duitsland) en de conservatoria van Amsterdam en Den Haag. Hierbij gaan cultureel ondernemerschap en talentontwikkeling hand in hand. Bovendien biedt Opera Trionfo al jaren een internationaal carrièreperspectief aan talentvolle nationale en internationale vocalisten, dirigenten en regisseurs.

www.operatrionfo.nlinfo@operatrionfo.nlfacebook.com/operatrionfotwitt er.com/operatrionfo

Owen Wingrave is een coproductie van Opera Trionfo en Nieuw Ensemble

Owen Wingrave is mogelijk gemaakt met steun vanOwen Wingrave is mogelijk gemaakt met steun van

BENJAMIN BRITTENLowestoft, Suffolk, 22 november 1913 – Aldeburgh, Suffolk, 4 december 1976

OWEN WINGRAVEOpera in twee aktes (1971)

(nieuwe versie voor een ensemble met 15 musici van David Matthews)

Libretto van Myfanwy Piper, naar het gelijknamige verhaal (1893) van Henry James

Muzikale leiding Ed SpanjaardRegie Floris Visser

Decor en kostuums Gary McCannLichtontwerp Alex Brok

RolverdelingOwen Wingrave Alistair Shelton-Smith

(laatste erfgenaam van de familie Wingrave) Spencer Coyle Vitali Rozynko

(hoofd van de militaire academie)Mrs. Coyle Bauwien van der Meer

(zijn echtgenote)Lechmere Mark Omvlee(studiegenoot van Owen)

Miss Wingrave Francis van Broekhuizen (Owens tante)

Mrs. Julian Alexandra Schoeny (oorlogsweduwe)

Kate Julian Anna Traub (haar dochter en verloofde van Owen)

General Sir Philip Wingrave Bernard Loonen(Owens grootvader)

The Ghost of Colonel Wingrave Bernard Loonen (Owens voorvader)

The Ghost of Young Wingrave Sven Gee (zijn zoon)

Nieuw Amsterdams Kinderkoor

Musici Nieuw Ensemble

3

BENJAMIN BRITTEN

4

VOORWOORD

Met trots presenteren wij een nieuwe reeks voorstellingen van Owen Wingrave, samen met het Nieuw Ensemble. Het is de opera waarmee wij vorig seizoen het Britten-jaar hebben geopend. De productie kreeg lovende recensies en trok uitverkochte zalen. Op verzoek van publiek en theaters spelen we deze reprise.

Na de eerste reeks voorstellingen in 2013 droeg Jeanne Companjen de leiding van Opera Trionfo aan ons over. Zij deed dat na vijftien jaar lang het opera-aanbod te hebben verrijkt met spraakmakende voorstellingen. Met visie en energie heeft zij van Opera Trionfo een eersteklas gezelschap gemaakt. Met plezier gaan wij de uitdaging aan om de positie van Opera Trionfo in het muziekleven verder te versterken. Wij blijven parels uit het operarepertoire herontdekken en kansen creëren voor toptalent.

Jeanne Companjen blijft betrokken als artistiek adviseur. Dat wij Owen Wingrave opnieuw spelen, is ook een eerbetoon aan haar. Zij heeft deze opera gekozen en zich vol energie ingezet voor de Nederlandse première.

Inmiddels werken wij hard aan nieuwe producties voor de komende jaren, waarin we voor het eerst samenwerken met ensembles en theaters in het buitenland. In 2016 is Owen Wingrave ook in het Theater Osnabrück te zien. Neem via de website een abonnement op onze nieuwsbrief en u blijft op de hoogte.

Wij zijn blij dat we voor deze reprise kunnen samenwerken met nagenoeg dezelfde zangers – een droomcast – het geweldige Nieuw Ensemble en de onvolprezen dirigent Ed Spanjaard. En opnieuw wekken vormgever Gary McCann en lichtontwerper Alex Brok het spookachtige landgoed Paramore inspirerend tot leven. Ook met de enige nieuwkomer

OWEN WINGRAVE

5

prijzen we ons gelukkig: de formidabele Engelse bariton Alistair Shelton-Smith, die de titelrol voor zijn rekening neemt.

Deze reprise is mede mogelijk dankzij het vertrouwen van theaters en fondsen, die wij graag bedanken. Ook de vrienden van Opera Trionfo en de Trionfo Musketiers bedanken wij voor hun jarenlange betrokkenheid en steun. En u, geëerd publiek, voor uw komst. Wij hopen nog vele operaproducties met u te mogen delen.

Floris Visser Bubo DamenArtistiek directeur Zakelijk directeur

In 1998 nam ik afscheid als zangdocent aan het Conservatorium van Zwolle. Na het feestje draaide ik de snelweg op naar Amsterdam en realiseerde me dat het Nederland ontbrak aan een operagezelschap voor jong toptalent. Stil zitten ligt niet in mijn aard. Met een enthousiast bestuur tekende ik al snel de oprichtingsakte van Opera Trionfo.

Bij fondsen en theaters viel het plan in goede aarde. Met plezier heb ik vijftien jaar mooie producties van de grond getild. De samenwerking met jonge zangers, musici en theatermakers was steeds weer verrassend en inspirerend. Ik voel me bevoorrecht dat ik opera’s die me aan het hart liggen, kon helpen aan een Nederlandse première. Ook ben ik dankbaar voor het trouwe publiek en de lang niet onaardige recensies.

Floris Visser en Bubo Damen wens ik alle succes met Opera Trionfo. Als adviseur zal ik van de zijlijn nu en dan blijven roepen. En u wens ik een mooie voorstelling toe.

Jeanne Companjen, oprichter en voormalig directeur Opera Trionfo

Gaetano DonizettiLucia di Lammermoor

Nederlands K

amerorkest

14 m

aa

rt—6

ap

ril 20

14

ww

w.d

no.nl

OperaTrionfo_advertentie_98x210_Lucia.indd 1 12/20/13 1:26 PM

OWEN WINGRAVE

7

TABLEAU DE LA TROUPEO PERA TRIONFOArtistiek directeur Floris VisserZakelijk directeur Bubo DamenRegie-assistent Anne SlothouwerAssistent-dirigent Konradin HerzogDirigent kinderkoor Caro KindtRepetitoren Brian Fieldhouse, David BollenProductie Joanne de RoestTechnisch producent Prem Scholte AlbersVoorstellingsleider Maaike KitslaarLichtoperator Jaap KampsOrkestinspiciënt Jeroen BlokkerKap en grime Jan RuedisueliDecoratelier Maarten Steen, Alex HoffrichterKostuumatelier Margot KoudstaalPubliciteit Dimitri van der WerfBoventiteling, voorstellingsfotografie Jurjen Stekelenburg

NIEUW ENSEMBLEArtistieke leiding Joël BonsZakelijke leiding Marianne de FeijterProducent Jasper BerbenOrkestplanner Herman HalewijnFluit Harrie StarreveldHobo Ernest RomboutKlarinet Anna voor de WindFagot/contrafagot Birgit Strahl, Mieke van Dael (9/1)Hoorn Fokke van Heel, Petra Botma (9/1)Trompet Ad Welleman, Erwin ter Bogt (9/1)Trombone Koen Kaptijn, Harrie de Lange (9/1)Piano Pauline Post, Brian Fieldhouse (9/1)Slagwerk Herman Halewijn, Fredrike de WinterEerste viool Angel Gimeno Tweede viool Tinta von Altenstadt (9/1, 23/1), Justyna Briefjes (11/1, 28/1), Altviool Frank Brakkee, Marijke van Kooten (9/1, 28/1)Cello Jeroen den HerderContrabas Dario Calderone

Gaetano DonizettiLucia di Lammermoor

Nederlands K

amerorkest

14 m

aa

rt—6

ap

ril 20

14

ww

w.d

no.nl

OperaTrionfo_advertentie_98x210_Lucia.indd 1 12/20/13 1:26 PM

OWEN WINGRAVE

9

SYNOPSIS

EERSTE AKTE

Scène 1 Op de militaire academie in Londen geeft Spencer Coyle de adelborst Owen Wingrave en zijn vriend Lechmere les in strategie en tactiek. Owen laat weten dat hij geweld en oorlog verafschuwt en wil afzien van een militaire loopbaan. Daarmee gaat hij in tegen de wil en verwachtingen van zijn familie, waar alle mannelijke erfgenamen al eeuwen in het leger dienen. Coyle raadt Owen aan om zich anders op te stellen, omdat hij anders bij zijn familie in ongenade zal vallen. Owen houdt echter voet bij stuk en vraagt zijn mentor het nieuws over te brengen aan zijn gevreesde tante, Miss Wingrave. Als Owen is vertrokken, vraagt Coyle zich bezorgd af hoe het met Owen zal aflopen.

Scène 2 In Hyde Park staat Owen stil bij zijn minachting voor de oorlog. Op hetzelfde moment geeft zijn tante, Miss Wingrave, in haar appartement in Baker Street, lucht aan haar woede en ongeloof over het feit dat Owen zijn familieplicht verzaakt. Zij geeft Coyle opdracht haar neef terug te sturen naar het landgoed van de familie: Paramore. Daar zullen ze zijn verzet breken.

Scène 3 Lechmere, Coyle en Mrs. Coyle praten in de militaire academie over Owens vreemde pacifistische ideeën. Het echtpaar vraagt Lechmere om zijn vriend op andere gedachten te brengen. Owen hoort toevallig hun gesprek en benadrukt dat hij niet zal veranderen. Coyle laat Owen weten dat zijn tante hem heeft opgedragen om terug te keren naar Paramore. Owen vertelt Lechmere over zijn grootvaders liefde voor de oorlog, hoe zijn vader sneuvelde in de strijd en hoe zijn moeder stierf van verdriet in het kraambed gelijktijdig met zijn doodgeboren broer.

Scène 4 Op Paramore bespreekt Miss Wingrave het nieuws over Owen met de oorlogsweduwe Mrs. Julian

BENJAMIN BRITTEN

10

OWEN WINGRAVE

11

en haar dochter Kate, die met Owen is verloofd. Ze zijn vastberaden om hem te laten luisteren naar het huis van zijn voorouders. Ze verlaten bewust de grote hal waar alle portretten van de Wingraves hangen. Zo wordt Owen bij zijn aankomst niet begroet door zijn familie of geliefde, maar enkel door de stilzwijgende schilderijen. Een voor een betreden Mrs. Julian, Kate en Miss Wingrave de ontvangsthal en uiten hun minachting voor Owens ideeën. Owen wil uitleg geven, maar vindt geen enkele steun. Dan verschijnt zijn grootvader General Sir Philip Wingrave.

Scène 5 Tijdens de week die volgt wordt Owen vanwege zijn beslissing om geen militair te worden voortdurend aangevallen door Sir Philip, Kate, Mrs. Julian en Miss Wingrave.

Scène 6 De Coyles en Lechmere komen ook aan op Paramore. Ze zijn geschokt over de manier waarop Owen door zijn familie wordt behandeld. Mrs. Coyle vreest het huis en haar bewoners; ze is bang dat het er spookt. Coyle beaamt dat er inderdaad geesten rondwaren op het landgoed. Het zou gaan om Colonel Wingrave en zijn zoon, die samen vereeuwigd zijn op het grote portret in de hal. Owen begroet de Coyles en Lechmere hartelijk, desondanks proberen ook zij hem opnieuw op andere gedachten te brengen.

Scène 7 De familieleden en hun gasten schuiven aan voor het diner. Sir Philip en Miss Wingrave eisen dat Owen zich voegt naar de familietraditie. Mrs. Coyle probeert Owen te verdedigen en brengt ter tafel dat Owen gewetensbezwaren heeft. De Wingraves, Kate en Mrs. Julian bespotten hem om zijn ‘gewetensbezwaren’. Owen staat woedend op en verklaart dat hij van oorlog zelfs een strafbaar feit zou willen maken.

BENJAMIN BRITTEN

12

TWEEDE AKTE

Proloog Een verteller zingt een ballade over een vroegere episode uit de familiegeschiedenis van de Wingraves. Een kleine jongen weigerde te vechten, nadat hij door een vriendje was uitgedaagd. Zijn vader, Colonel Wingrave, nam de jongen mee naar zijn kamer en sloeg hem in een ongecontroleerde woedeaanval dood. Kort daarna werd de vader in diezelfde kamer dood gevonden; hij was op een mysterieuze manier aan zijn eind gekomen. Owen en Coyle bespreken de tragische legende na het diner.

Scène 1 De familie en de gasten komen samen in de salon. Kate accepteert Owens overtuigingen nog steeds niet. Mrs. Coyle spreekt Kate aan op haar loyaliteit jegens haar verloofde. Sir Philip verschijnt een laatste maal en wil Owen onder vier ogen spreken. Het gezelschap tracht het gesprek dat achter gesloten deuren plaatsvindt, te volgen. Na zijn gesprek laat Owen weten dat hij onterfd is. Mrs. Julian barst in huilen uit nu het beoogde huwelijk tussen Owen en haar dochter Kate nutteloos is geworden. Zowel zijn erfenis als hun sociale status is voorgoed verloren. Lechmere maakt van de gelegenheid gebruik om met Kate te flirten en wordt door haar aangemoedigd. Ze daagt hem uit om wel een echte soldaat te zijn en moed te tonen door in de vervloekte kamer te slapen. Coyle grijpt in en stuurt Lechmere naar bed. Miss Wingrave verklaart dat de ‘deserteur’ geen onderdeel meer uitmaakt van de familie en wenst iedereen goede nacht.

Owen blijft alleen achter in de voorvaderlijke hal. Hij verklaart dat hij zich gesterkt voelt in zijn keuze, omdat hij kracht heeft gevonden in vrede en niet in oorlog. Kate komt terug en treurt om Owens beslissing. Ze halen herinneringen op aan hun gezamenlijke verleden. Elke hoop op verzoening wordt de bodem ingeslagen als ze hem tot tweemaal

OWEN WINGRAVE

13

toe een lafaard noemt. Ze daagt ook hem uit om een nacht door te brengen in de vervloekte kamer. Owen weigert. Terwijl Lechmere stiekem meeluistert blijft Kate Owen bespotten. Owen stemt uiteindelijk toe en vraagt Kate om hem in de kamer op te sluiten.

Scène 2 In hun slaapkamer bespreken de Coyles de pijnlijke gebeurtenissen van de voorbije dag. Niet in staat om in slaap te vallen, klopt Lechmere aan en vertelt hoe Kate ook Owen uitdaagde om in de vervloekte kamer te slapen. Mrs. Coyle is diep ongerust en vraagt haar echtgenoot te gaan kijken. Dan horen ze Kate gillen vanuit de kamer. De familieleden en de gasten haasten zich naar de deur. Als ze de kamer binnengaan, vinden ze Owen levenloos op de vloer. De verteller zingt opnieuw de ballade over de onwrikbare Wingrave-jongen.

BENJAMIN BRITTEN

14

BENJAMIN BRITTENS OWEN WINGRAVE

Benjamin Britten kreeg in 1967 van de BBC het verzoek om speciaal voor televisie een opera te schrijven. Hij had weinig op met het gros van de televisieprogramma’s en wilde geen tv in huis hebben. Toch nam hij de opdracht aan. De BBC had net zijn opera Billy Bud verfilmd, met elementen die in het theater niet te realiseren zijn, zoals shots op zee, close-ups en in beeld gebrachte flashbacks. Brittens interesse was gewekt om in een nieuwe opera de mogelijkheden van film en televisie verder uit te diepen. Bovendien had hij al een onderwerp in gedachten: de negentiende-eeuwse gothic novel Owen Wingrave van Henry James. Een jongen van adel zweert geweld af en staakt zijn militaire opleiding. Hij breekt met de traditie van zijn familie, waar de mannen al generaties lang sneuvelen voor god en vaderland. Op het landgoed Paramore krijgt hij heftige weerstand van zijn familie, zijn verloofde Kate en de geesten van zijn voorouders.

Britten was een bevlogen pacifist die tijdens de Tweede Wereldoorlog dienst had geweigerd. De waanzin van oorlog had hij ook in zijn muziek aangekaart. Zijn War Requiem uit 1962 was internationaal een groot succes. Na de première raakte Amerika verzeild in de uitzichtsloze Vietnam-Oorlog en onderdrukte Rusland de Praagse Lente. Alle reden voor Britten om nog een keer krachtig stelling te nemen tegen oorlog en geweld. Met een televisieopera kon hij bovendien een miljoenenpubliek bereiken.

Om van het wat gedateerde verhaal van Henry James een geloofwaardige opera te kunnen maken, schakelde hij de tekstschrijfster Myfanwy Piper in. Een voor de hand liggende keuze. In 1954 had hij al eerder met haar een spookverhaal van Henry James omgewerkt tot een opera: The Turn of the Screw.

BENJAMIN BRITTEN

16

Britten en Piper wilden Owen Wingrave optimaal afstemmen op het medium televisie. Omdat een televisiekijker dichter op de personages en de handeling zit dan een theaterbezoeker, had het stuk een krachtige ‘drive forward’ nodig, zoals Britten het verwoordde – geen minutenlange sterfscènes dus.

Piper nam haar taak serieus en verdiepte zich uitputtend in de ontstaansgeschiedenis van het verhaal. Zij las dezelfde boeken die Henry James hadden gemotiveerd om Owen Wingrave op papier te zetten. Zoals de memoires van Marcelin Marbot, een Franse officier die tijdens de Napoleontische oorlogen actief was geweest. Die schreef uitgebreid over de tradities binnen Franse militaire families. ‘Heldenmoed’ en ‘eer’ golden als overerfbare deugden, ondanks het bloedvergieten dat er mee gepaard ging. Het schokte James. Hij wilde tonen dat verzet tegen je familie en zelfopoffering niet minder moedig zijn. In 1892 publiceerde hij Owen Wingrave, in het kerstnummer van het populaire tijdschrift The Graphic. In 1907 maakte hij er nog een toneelversie van: de eenakter The Saloon.

Piper hield niet alleen het verhaal, het toneel stuk en die Franse memoires tegen het licht, maar ploegde ook studies over strategie en oorlogs voering door, en verdiepte zich in ooggetuigenverslagen van muiterijen in India. Zo kon zij zich optimaal inleven in de gedachtewereld van een Britse negentiende-eeuwse pacifist. Het gaf haar ook extra stof. Want waar Verdi toneelstukken van Shakespeare drastisch moest inkorten om er opera’s van te maken, voelden Piper en Britten zich genoodzaakt het korte verhaal van James juist meer substantie te geven.

Met hun aanvullingen maakten Piper en Britten de opbouw van het verhaal logischer en het drama effectiever. Voor het pacifisme van Owen Wingrave noemt James geen concrete aanleiding. Dat is voor een theaterstuk een gemiste kans. Piper bedacht daarom de beginscène in de militaire academie, waar Owen college krijgt over de Slag bij Austerlitz.

OWEN WINGRAVE

19

Het zinloze bloedvergieten tijdens die veldslag opent hem de ogen om geweld af te zweren. Ook ingelast werd de effectieve scène waarin Owen aankomt op het landgoed Paramore en door zijn familie wordt genegeerd, zodat hij moet luisteren naar het huis en via de familieportretten naar zijn voorouders. Bovendien gaf Piper meer psychologische diepgang aan de rol van Kate, waar Henry James een eendimensionaal kreng van had gemaakt, waardoor het ongeloofwaardig is dat Owen ooit verliefd op haar had kunnen geworden.

Piper leverde Britten een rijk libretto inclusief instructies voor de beeldregie. Zij bedacht de opening van de televisiefilm, waar in close-up één voor één tien familieportretten van de Wingraves in beeld komen. Brittens muziek is slim toegesneden op de montage. Bij elk portret vullen de strijkers het akkoord dat ze spelen aan met een extra noot uit de chromatische toonladder. Het mondt bij het laatste portret, van Owens vader, uit in een climax: een dissonant akkoord van elf noten in dubbel fortissimo. Het is een van de vele muzikale vondsten in Brittens rijkgeschakeerde partituur. Opvallend is ook hoe Britten het landhuis en de familiegeesten tot leven wekt met muziek waar Balinese gamelan in doorklinkt. Daarmee karakteriseert hij pakkend zowel de spookachtige sfeer als het onbuigzame militarisme van de Wingrave-familie.

Voor de televisiefilm dirigeerde Britten zelf het English Chamber Orchestra. Hij liet de rollen vertolken door zangers met wie hij al jaren succesvol had samengewerkt, zoals zijn levenspartner Peter Pears, Benjamin Luxon, Janet Baker en Jennifer Vyvyan. De film werd in mei 1971 uitgezonden in elf landen, waaronder Nederland. Britten keek thuis op een gehuurd toestel.

BENJAMIN BRITTEN

20

De opera werd met gemengde gevoelens ontvangen. Sommige critici zagen in Owen Wingrave platte antioorlogs propaganda. Anderen vonden het verhaal onlogisch en stoorden zich aan de agressieve opstelling van de pacifistische Owen. Britten bleef pal achter zijn opera staan en wilde met enkele aanpassingen het stuk geschikt voor het theater maken. Daar kwam het uiteindelijk niet meer van. Hij werd in beslag genomen door zijn nieuwe opera Death in Venice. Bovendien speelde zijn zwakke gezondheid hem parten. De opera beleefde in ongewijzigde vorm zijn theaterpremière op 10 mei 1973 aan de Londense Royal Opera. Een productie waar Ed Spanjaard als repetitor aan heeft meegewerkt. Ook bij die gelegenheid kreeg de opera zuinige recensies. Het gevolg was dat het stuk jarenlang vrijwel nooit te zien is geweest.

Sinds enkele jaren keert het tij. In 2001 maakte Channel Four van Owen Wingrave opnieuw een televisiefilm, die enthousiast is ontvangen. De dirigent Richard Hickox zette de opera op een lovend besproken dubbel-cd. David Matthews, jarenlang Brittens assistent, arrangeerde de orkestpartij voor een ensemble met vijftien musici, zoals Britten in de jaren veertig drie opera’s had geïnstrumenteerd voor The English Opera Group. Matthews’ versie bleek in meerdere theaters succesvol. Ook Opera Trionfo presenteert de opera in de nieuwe herinstrumentatie.

Critici en publiek beseffen dat de opera meer is dan een stellingname tegen oorlog. Het stuk wordt nu gewaardeerd als een universeel verhaal over een jongen die zich niet conformeert aan zijn omgeving, maar zijn hart en geweten volgt. Owen Wingrave geldt inmiddels terecht als een volwaardige Britten-opera.

Dimitri van der Werf

OWEN WINGRAVE

21

BIOGRAFIEËN

ED SPANJAARD is chef-dirigent van het Nieuw Ensemble, een functie die hij tot het einde van het seizoen 2012 ook bekleedde bij het Limburgs Symfonie Orkest. Daarnaast is hij regelmatig gastdirigent bij het Koninklijk Concert-gebouworkest, de Nederlandse radio-orkesten en het Nederlands Kamerkoor. Ook in het buitenland is hij zeer actief. Hij dirigeerde de Münchner Philharmoniker en was werkzaam bij de Staatskapelle Weimar, het Deens Nationaal Symfonie Orkest, de Opéra van Lyon, Ensemble InterContem-porain, Ensemble Modern en KlangForum Wien. In september 2012 voltooide hij met Wagners Götterdäm-merung zijn bejubelde Ring-cyclus bij de Nationale Reisopera. Eind 2013 leidde hij het Orkest van de Achttiende Eeuw in een semiscenische productie van Mozarts opera Così fan tutte. Ed Spanjaard nam tientallen cd’s op. Zijn opnames met het Nederlands Kamerkoor van werken van Rudolf Escher en Ton De Leeuw zijn bekroond met een Edison. edspanjaard.nl

>> “Britten schreef Owen Wingrave in 1970 als televisie opera voor de BBC. Enkele jaren daarna bracht Covent Garden als eerste operahuis Owen Wingrave op de planken. Ik was daar als repetitor aangesteld en kreeg – tot mijn grote opwinding – van nabij te maken met zangers van wie enkelen het muziekleven in Engeland al twintig, dertig jaar mede hadden bepaald: de aimabele Pears, voor wie Britten zo ongeveer al zijn tenor partijen had gecomponeerd, goed bij stem, met alleen een wat warrig geheugen voor tekst. En Jennifer Vyvyan, met klare voordracht en feilloze rolbeheersing die, tot ieders ontsteltenis, nog voor de première overwacht overleed. Britten kwam alleen naar een voorstelling. Hij was al ernstig ziek en boog na afloop vanuit zijn loge, in een rood-fluwelen colbert.

BENJAMIN BRITTEN

22

Oorspronkelijk is de orkestbezetting van deze opera voor een tamelijk volledig symfonieorkest. Enkele jaren geleden maakte David Matthews een versie voor vijftien instrumentalisten, precies zoals Britten in de veertiger jaren drie van zijn opera’s voor The English Opera Group had geïnstrumenteerd. Opera Trionfo en het Nieuw Ensemble werken voor de vierde keer samen. Het karige cultuurpolitieke klimaat van deze tijd heeft één voordeel: we konden bij de audities uit voortreffelijke jonge zangers kiezen, omdat het werk voor ‘losse’ musici steeds schaarser wordt. We gaan dan ook muzikaal gewapend deze bijzondere antioorlogsopera aan.” <<

FLORIS VISSER is een van de suc-cesvolste jonge operaregisseurs in Nederland. Hij is onlangs aangesteld als artistiek direc-teur van Opera Trionfo, nadat hij veel indruk had gemaakt met zijn enscenering van Brit-tens Owen Wingrave. In 2014 voert hij de regie over Mozarts

Così fan tutte aan de Bolshoi Opera in Moskou. Hij is de eerste Nederlandse regisseur ooit die door dat prestigieuze operahuis is uitgenodigd. Onlangs kreeg Floris Visser de Charlotte Köhler Prijs voor Theater uitgereikt door het Prins Bernhard Cultuurfonds. In 2013 regisseerde hij aan het Theater Osnabrück Puc-cini’s La bohème, een door publiek en pers bejubelde productie. In 2012 had hij de eer om te zijn aangesteld als Cultural Professor aan de TU Delft. Daar bracht hij een zeer succesvolle productie van Bizets opera Carmen op de planken. Floris Visser werd als regis-seur en acteur opgeleid aan de Toneelacademie Maastricht. Daarna studeerde hij klassiek zang aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag. florisvisser.nl

OWEN WINGRAVE

23

>> “‘He will listen to the house ...’ met dit dreigement ontvangt Jane Wingrave haar neef Owen in hun voorvaderlijk huis Paramore. De Wingraves zijn een militair geslacht en sneuvelen al drie eeuwen lang voor God, koning en vaderland. In hun wereld is het ondenkbaar dat de enige erfgenaam niet in de voetsporen treedt van zijn voorvaderen. Het grote thematische onderwerp is een baanbrekende oproep van pacifisme vanuit het negentiende-eeuwse Britse imperium. Daar stond juist de pre-Socratische grond-stelling dat ‘oorlog de vader van alle dingen is’ hoog in het vaandel. De novelle van Henry James biedt een blik in een typisch Britse aristocratische familie, waar tradities en een strikte scheiding der klassen je toekomst bepalen. En uiteraard bevolken ook geesten ons gotische verhaal. Eerst was er de onnatuurlijke daad van een vader die zijn kind doodsloeg en toen een jongen die zijn reeds geschreven lot trotseerde. Beide geschiedenissen kennen een even tragische afloop. De opera is een aanklacht tegen de oorlog vol van bovennatuurlijke elementen en onnatuurlijke wreedheden. Het landhuis wordt tot een slagveld en de familieleden vormen de strijdende partijen. De dramatische ironie wil dat Owen die weigert soldaat te worden uiteindelijk toch de gevallen held van Paramore is. Of zoals Henry James schreef in zijn notitieboek: ‘He must die, of course, be slain, as it were on his own battlefield ...’ ” <<

De Noord-Ierse ontwerper GARY MCCANN volgde zijn opleiding aan Nottingham Trent University. In Ierland en Engeland, maar ook internati-onaal werkt hij als ontwerper voor theater, opera, televisie en evenementen. Zijn werk is ten-toongesteld in het Victoria and

BENJAMIN BRITTEN

24

Albert Museum te Londen. Hij werkt voor uiteen-lopende gezelschappen, van Broadway en West End tot theaters en operagezelschappen in o.a. Wenen, Johannesburg, Oslo, Bielefeld, Moldavië, Stockholm, Perth, Belfast, Jekaterinenburg en Londen. Onlangs kreeg hij veel lof voor de decors en kostuums in Ros-sini’s Il barbiere di Siviglia, een recente productie van de Nationale Reisopera. garymccann.com

>> “Owen Wingrave volgt zijn geweten en stuit op grenzen. Daarom creëerde ik een claustrofobische ruimte, waar geen uitweg aanwezig lijkt. De toe-schouwer ervaart de reële wereld als monochroom, in zwart-wit. Het bovennatuurlijke krijgt de kleur rood mee: de uitvergrote portretten in de kale lijsten en de geesten – de altijd aanwezige criticasters en toeschou-wers in Owens leven. Ik hoop dat het visuele element helpt om het publiek het stuk in te trekken, net als de muziek, zoals Britten het heeft bedoeld.” <<

De lichtontwerper Alex Brok studeerde theatertechniek in Amsterdam. Daarna ging hij met een onderzoeks-beurs naar de VS. Aan Stanford University gaf hij les en was hij actief in verschillende theaterproducties. Bij de San Francisco Opera verzorgde hij het licht ontwerp van o.a. A Streetcar Named Desire en Arabella. Na zijn

terugkeer naar Nederland was Brok werkzaam als licht- en video-ontwerper in talloze opera-, toneel- en dansproducties in binnen- en buitenland. Onlangs werkte hij met succes aan Le nozze di Figaro, West Side Story en To Be Or Not To Be. Met regisseur Floris Visser werkte hij al samen aan Agrippina, La clemenza di Tito, Il signor Bruschino, Carmen, La bohème en aan Così fan tutte (voor het Bolshoi Theater in Moskou). alexbroklichtontwerp.com

OWEN WINGRAVE

25

>> “Floris en ik gaan gaan tot het uiterste om in com-binatie met decor en kostuums een optimale balans tussen licht en donker te vinden. We laten het totaal-beeld graag bepalen door een zo natuurlijk mogelijk keylight.” <<

De Britse bariton ALISTAIR SHELTON-SMITH studeerde in Londen (Royal College of Music bij Kenneth Wool-lam), Karlsruhe (bij Mitsuko Shirai en Hartmut Höll) en Amsterdam (Natio-nal Opera Academy bij Margreet Ho-nig). Hij zingt opera’s, concertreper-toire en liederen van de barok tot nu. In recent repertoire heeft hij veel success. Hij is dé vertolker van de hoofdrol in Mark-Anthony Turnage’s opera Greek, die in meerdere landen te zien was. Ook in werken van Param Vir, Matthias Heep, Rob Zuidam, Poulenc en Menotti had hij succes. In belangrijke zalen, theaters en festivals treedt hij op, waaronder de Royal Opera in Londen, de Staatsoper Hannover en Opera Holland Park. Voor de zeventig-ste verjaardag van Koningin Beatrix zong hij Graaf Almavia in Mozarts Le nozze di Figaro. Het was live op televisie te zien. www.alistairshelton-smith.com

>> “Mijn kostschool riep hetzelfde gevoel op als het landgoed Paramore, waar Owen opgroeit: indruk-wekkend, dreigend en intimiderend. Ook ik kreeg een militaire training, van mijn 15de tot 16de, wat totaal niet paste bij mijn temperament. Die persoonlijke herinneringen kan ik kwijt in mijn rol … Britten is on-derdeel van mijn muzikale opvoeding, mijn culturele erfenis. Owen Wingrave is mijn eerste Britten-opera. Ik wil me er in onderdompelen. Het is inspirerend om te werken met regisseur Floris Visser, dirigent Ed Spanjaard en assistent-dirigent Konradin Herzog. Onze samenwerking is intuïtief en dynamisch, natuurlijk en vloeiend. Net als de opera zelf.” <<

BENJAMIN BRITTEN

26

De Russisch-Amerikaanse bariton VITALI ROZYNKO treedt op in belang-rijke concertzalen als het Concert-gebouw (Amsterdam) en Wigmore Hall (Londen). Hij was in diverse operaproducties te zien, als Escamillo in Carmen (Opéra Royal de Wallonie), als Schaunard in La bohème (Boston Lyric Opera) en als Giacomo in Verdi’s

Giovanna d’Arco. Een cd-opname voor Chandos van Menotti’s Saint of Bleecker Street, waar hij aan meewerk-te, kreeg een Grammy- nominatie. Dirigenten waarmee hij heeft opgetreden: Colin Davis, Leon Botstein, Seiji Ozawa en Reinbert de Leeuw.

>> “Owen Wingrave is een geweldig ensemblestuk. De muziek is zeer expressief, alles zit in de partituur. Elk personage heeft in de muziek van Britten een eigen karakter.” <<

MARK OMVLEE (1977) is een veelzijdige tenor. Hij studeerde bij Hein Meens in Amsterdam en kreeg coaching van Gemma Visser, Marcel Reijans en Miranda van Kralingen. Voor Xynix Opera (tegenwoordig Holland Opera) zong hij in barokopera’s en recent repertoire. Daarnaast was hij als vaste solist van Opera Zuid actief. Ook in

concertrepertoire is hij te beluisteren, zoals Mahlers Lied von der Erde , Brittens Saint Nicolas Cantata en de oratoria van Bach. solotenor.nl

>> “Owen Wingrave is een beklemmend stuk, omdat alle bij zaken er zijn afgepeld. Ik speel een jonge hond die met de beste bedoelingen precies op het juiste moment het verkeerde zegt. De opera is een echt ensemblestuk en daarom uitdagend. Als de choreografie niet loopt, valt alles uit elkaar als losse puzzelstukjes.” <<

OWEN WINGRAVE

27

FRANCIS VAN BROEKHUIZEN studeerde met onderscheiding af aan zowel het Conservatorium van Amsterdam als de Dutch National Opera Academy. Zij won de derde prijs van het Cristina Deutekom Concours. Als ensemblelid van Opera Zuid maakte zij o.a. indruk als Suor Angelica in Puccini’s gelijkna-mige opera. Met Opera Spanga trad zij op. Bij de Nationale Reisopera werkte ze onlangs mee aan Wesendoncklieder heute en La tragédie de Carmen. Ook orkesten nodigen haar uit. Zij was hoofdgast in het muziekspektakel Ali Baba en de tachtig muzikanten van Holland Symfonia. Lied recitals geeft zij met haar duopartner Femke de Graaf. francisvanbroekhuizen.nl

>> “Het is heerlijk om een kle**wijf te spelen. Mijn onderkin komt in mijn rol goed tot zijn recht. Ik speel een echte oervrouw, die als een tank over het podium dendert. De muziek is fantastisch. Ik vind het gewel-dig om de opera weer te mogen spelen. Het werk met Ed en Floris is een feest. Hoewel het stuk dramatisch is, hebben we veel lol.” <<

Sopraan BAUWIEN VAN DER MEER studeerde aan het Haagse conservato-rium bij Sasja Hunnego, die haar nog steeds coacht. Daarnaast volgde zij masterclasses bij o.a. Claron McFad-den, Barbara Hannigan en Olaf Bär, en volgt zij lessen bij Gemma Visser. Voor haar master aan de Dutch National Opera Academy vertolkte zij de titelrol in Händels Alcina. Zij trad op met bekende ensembles als VocaalLab, het Nederlands Blazers Ensemble en Asko|Schönberg. Ook was zij te horen in het Holland Festival, de London Proms en de Ruhrtriënnale en deelde het podium met dirigenten als Frank Ollu,

BENJAMIN BRITTEN

28

Reinbert de Leeuw en Richard Egarr. Bauwien van der Meer is vast lid van het Eisler Trio en van vocaal kwartet Quatre Bouches. bauwienvandermeer.nl

>> “Terwijl alle karakters steeds sterker tegenover elkaar komen te staan, blijft Mrs. Coyle de gematigde observator. Het publiek kan het drama door haar ogen zien ontvouwen en de voorstelling in worden getrok-ken. Ik vind het heerlijk om het stuk voor de tweede keer te spelen; er zitten prachtige passages in – en ik mag als enige aan Owen zitten …” <<

De Amerikaanse sopraan ALEXANDRA SCHOENY studeerde aan het Haagse conservatorium en de Royal Academy of Music in Londen. In Engeland parti-cipeerde zij in het Britten-Pears Young Artist Programme, en in projecten van de English National Opera, Opera Works en het Aspen Opera Theater Center (VS). In 2011 zong zij Sofia in

Il signor Bruschino van Rossini (in Amsterdam en Berlijn). In 2012 debuteerde zij bij de Cincinnati Ope-ra (VS) als Nella in Gianni Schicchi (Puccini).  Andere rollen: Clarina in Rossini’s La cambiale di matrimonio (Festival d’Aix-en-Provence), Frasquita in Carmen (Delft en 2014 in Cincinnati) en drie rollen bij de Cincinatti Opera in 2013: Zerlina in Don Giovanni, Marie-Celeste in Galileo Galilei van Phillip Glass en hogepriesteres in Aida. alexandraschoeny.com

>> “Mrs. Julian rekent op anderen. Van de Wingraves krijgt ze een riant dak boven haar hoofd. Het voor-genomen huwelijk tussen haar dochter en Owen is haar garantie voor een onbezorgde toekomst. Daarom is zij kwetsbaar. Zij wordt gedreven door hysterie en angst. De momenten dat de vlam in de pan slaat zijn leuk om te spelen – ze verliest al haar beheersing, inclusief haar stiff upper lip.” <<

OWEN WINGRAVE

29

De mezzosopraan ANNA TRAUB is geboren en getogen in het ZwitserseBasel. Zij is op de internationale podia niet alleen als operazangeres, maar ook in kamermuziek, liederen en ora-toria te horen en te zien. Direct na de afronding van haar opleiding aan het Conservatorium van Amsterdam zong zij de rol van Orlando in degelijknamige opera van Händel met het Combat-timento Consort Amsterdam o.l.v. Jan Willem de Vriend. Voor Opera Trionfo vertolkte zij in 2011 met groot succes de rol van Clarice in Rossini’s La Pietra del Paragone. Haar roldebuut als Carmen in november 2012 werd door publiek en pers ‘adembenemend’ en ‘weergaloos’ genoemd. annatraub.com

>> “Het zingen van Kate is een enorme uitdaging. Ik probeer in de ontwikkeling van mijn rollen zo ver mogelijk te gaan. Soms word ik zelfs fysiek onwel omdat Kate zich zo verschrikkelijk opstelt. Maar als je je meer in haar verdiept, begrijp je beter hoe ze denkt. Haar verloofde beslist hun voorbestemde pad te verlaten, zonder overleg. Dat confronteert haar met existentiële angst. En uiteindelijk heeft zij maar één doel: Owen redden uit liefde.” <<

De tenor BERNARD LOONEN studeerde bij Meinard Kraak in Den Haag. Met William Christie’s ensemble Les Arts Florissants werkte hij van 1988 tot 1992 regelmatig mee aan cd-opnames en op-tredens in Europa, Noord Amerika en Japan. In rollen als Ferrando, Belmon-te, Rinuccio, Tamino en Arnalta was hij op het operatoneel te zien in Neder-land en de opera huizen van Antwerpen, Lausanne, Buenos Aires, Lyon, Montpellier, Zürich en Seoul. Hij trad op in de festivals van Innsbruck, Massachusetts

BENJAMIN BRITTEN

30

en Aix-en-Provence. In Nederland zong hij met vele orkesten en met het Nieuw Ensemble, het Combat-timento Consort en de Nederlandse Bachvereniging. Hij werkte met dirigenten als Ed Spanjaard, Kenneth Montgomery, Arnold Östman, Jos van Veldhoven, Paul McCreesh en René Jacobs. Als concertzanger vertolkt hij een breed repertoire van Monteverdi tot Tippett. bernardloonen.org

>> “Sir Philip is een levend onderdeel van de portret-tengalerij van de Wingraves. De onwrikbare rots waarop het schip van Owen’s pacifisme strandt. De (laatste?) belichaming van de kadaverdiscipline van de Wingraves: schieten en geen vragen stellen. Niet aan de bevelgevers, niet aan de vijand, niet aan het eigen geweten. Mocht het laatste toch het geval zijn, dan wordt er met de twijfelaar niet onderhandeld.” <<

Het NIEUW AMSTER-DAMS KINDERKOOR (NAK) is een klassieke zangopleiding met de specialisatie opera en is toegankelijk voor kinderen vanaf vier jaar die graag zingen. Sinds de oprichting in 2000

zingt het NAK gerenommeerd kinderkoorrepertoire, zoals Bachs Matthäus-Passion, Orffs Carmina Burana en Brittens Missa Brevis en A Ceremony of Carols. Het koor werkte ook mee aan opera’s van Humperdinck, Glass en Britten. Het NAK viel al verschillende malen in de prijzen. Het won in 2001 de eerste prijs van het Europees Muziekfestival voor de Jeugd in Neerpelt (België). Zowel in 2010 als in 2012 kreeg het koor het Zilveren Diploma tijdens het International Cantemus Festival Nyíregyháza te Hongarije. Het kinderkoor is regelmatig te horen en te zien op radio en televisie. nieuwamsterdamskinderkoor.nl

OWEN WINGRAVE

31

NIEUW ENSEMBLEHet NIEUW ENSEMBLE is een toonaangevend ensemble voor hedendaagse muziek. Met tokkelinstrumenten als karak-teristiek hart heeft de groep een eigen repertoire opgebouwd van ongeveer vijfhonderd in opdracht geschreven stukken. Geprezen om zijn baan brekend werk op het gebied van programmering en repertoire-vernieuwing onderneemt het NE een grote diversiteit aan activiteiten. Chef-dirigent is Ed Spanjaard. In 1998 werden het Nieuw Ensemble en artistiek leider Joël Bons onderscheiden met de Prins Bernhard Cultuurfonds Muziekprijs vanwege de ‘uitgesproken avontuurlijke en speelse programmering die letterlijk en figuurlijk als grensoverschrijdend kan worden betiteld’.

Het ensemble introduceerde een groot aantal niet-westerse componisten. In premièreprogramma’s stonden het Midden-Oosten en Midden- en Zuid-Amerika centraal. Groot succes oogstten de concert-series Nieuwe Muziek uit China in 1991 en 1992. Als vervolg daarop bracht het Nieuw Ensemble opera’s in première van Chinese componisten als Guo Wenjing, Xu Shuya en Qu Xiaosong. In 1997, 2008, 2010 en 2011 ging het ensemble op tournee naar China. Het Nieuw Ensemble werkte nauw samen met componisten als Boulez, Carter, Donatoni, Ferneyhough, Kagel, Ton de Leeuw, Ligeti, Kurtág en Loevendie. De groep initieerde verschillende thematische festivals. Op cd is het NE te beluisteren met muziek van o.a. Carter, Donatoni, Ferneyhough, Gerhard, Kagel en Chinese componisten. Met Frank Scheffer maakte het NE een documentaire over Boulez’ Eclat en met Eline Flipse De Oogst van de Stilte over Chinese componisten. Uit de samenwerking met vele niet-westerse componisten en musici ontstond in 2002 het Atlas Ensemble. nieuw-ensemble.nl

OWEN WINGRAVE do 9 januari Nijmegen Stadsschouwburgza 11 januari Amsterdam Stadsschouwburgdo 23 januari Apeldoorn Theater Orpheusdi 28 januari Zwolle Theater Odeon Kaarten via operatrionfo.nl of aan de kassa Details over een tweede reeks voorstellingen in september en oktober worden binnenkort bekendgemaakt.