Productieve Creativiteit

Dany JacobsAmsterdam 7 februari 2008

Dany Jacobs 2

Creativiteit en innovatie zijn veel grijpbaarder dan men meestal beweert

Niemand zit te wachten op pure creativiteit

Het draait om effectiviteit, toegevoegde waarde, productieve creativiteit

Dany Jacobs 4

“maak het jezelf niet te moeilijk”

de meeste innovatie bouwt

voort op iets bekend

“maak het jezelf niet te gemakkellijk”

af en toe zul je met iets meer

vernieuwends moeten komen

activering (arousal)

aan

dach

t -

effi

cien

cy

niet spannend genoeg, vervelend

te spannend stress

‘optimale arousal’

Wet van Yerkes & Dodson (1908): meer activering leidt niet altijd tot

meer prestatieook Donald Hebb, Daniel Berlyne: hypothese van ‘optimale arousal’

een leuke paradox:

Innovatie moet er vooral

uitzien als wat we al kennen

innovatie: iets nieuws met een (meestal

marginale) toegevoegde waarde

Een iets moeilijker innovatief idee

Bijv. om het probleem van de werkloosheid van laaggeschoolden aan te pakken in Noord-Nederland

het traditioneel ‘innovatieve’ voorstel:

een ICT-cluster

Een soort Las Vegas/Torremolinos in Noord-

Nederland

Wat is ‘echte’ innovatie?Alleen radicale

innovatie?99% van de innovatie is

(gelukkig) marginaal

Dany Jacobs 10

een ‘fuzzy’ benadering van innovatie

0 0.5 1.0

elec

trifi

catie

beper

kte

styl

istis

che

innova

tie

nieuw

auto

model

nieuw

e so

ort a

uto’s

nieuw

auto

conce

pt

inte

rnet

100% innovatie is ondenkbaar

Ludwig Wittgenstein

“Als leeuwen konden spreken,

zouden we ze niet begrijpen”

Hoe radicaler en meer omvattend een

innovatie, hoe groter de breuk met het

bestaande waardensysteem

hoe groter dus de onzekerheid en het risico

Hoe meer radicale innovatie aanpakken?

Co-evolutionair denken

vanuit evolutionair standpunt gaat het bij succes (succesvolle selectie)om de succesvolle ‘fit’ tussen een innovatie en haar selectie-omgeving

survival of the fittest‘overleven van de meest passende’

survival of the fittest

variatie: recombinatie (99.999...%) + mutaties (toevallige fouten bij het kopiëren) [Schumpeter: innovaties als ‘Neue Kombinationen’]

selectie: relatieve (dynamische) ‘fit’ ~ omgeving

behoud, replicatie (‘survival’) & soortvorming (‘speciation’ = nieuwe soorten, nieuwe categorieën)

evolutie = afstamming met verandering (Darwin)

Wat bepaalt fitness in een economische omgeving?

WaardeEigenschappen v/e product Cultuur

A V

Waarde

Dany Jacobs 18

toegevoegde waarde(n) van een product

Relatief voordeel ~ objectief meetbare technische aspecten ~ prestaties

Aansluiting bij bestaande waarden ~ subjectieve, niet-technische, culturele aspecten

Rogers: factoren die de acceptatie en dus verspreiding van een innovatie stimuleren

ook de relatieve waardering van technische aspecten is cultureel

Dany Jacobs 19

toegevoegde waarde(n) van een product

primaire functie gebruiksgemak, ergonomie, gezonde werkomgeving design = esthetica (smaak, stijl) visuele relatie met waarden (semiotiek) ~ cultuur,

gemeenschap(pen) waarden van een merk kwaliteit van het leven ~ fysiek & psychisch

welbevinden de koper onderscheiden (status, cultureel kapitaal,

individuel & sociale identiteit)

Dany Jacobs 20

De perfecte match is degene die (net?) niet past

fit? het mag wel spannend

zijn

activering (arousal)

aan

dach

t -

effi

cien

cy

niet spannend genoeg, vervelend

te spannend stress

‘optimale arousal’

Wet van Yerkes & Dodson (1908): meer activering leidt niet altijd tot

meer prestatieook Donald Hebb, Daniel Berlyne: hypothese van ‘optimale arousal’

Co-evolutionair denken en

meebewegen

Dany Jacobs 23

( Bruno Latour, 1987)

‘innovator’

sociogram= sociale omgeving

technogram= technischeomgeving

onderhandelen, ‘vertalen’, herdefiniëren

sociale constructie van innovatie ~ co-evolutie

oexperimenteren, ‘trial and error’

productieve creativiteit

Dany Jacobs 24

( Bruno Latour, 1987)

‘innovator’

sociogram= sociale omgeving

technogram= technischeomgeving

onderhandelen, ‘vertalen’, herdefiniëren

sociale constructie van innovatie ~ co-evolutie

oexperimenteren, ‘trial and error’

inspelen op veranderingen in de

maatschappij

productieve creativiteit

Dany Jacobs 25

Dany Jacobs 26

een mountain bike in Nederland?het gaat ook om het begrijpen van dromen en fantasieën

Dany Jacobs 27

innovatie tijdens de ‘diffusie’

potentiële gebruikers‘one value fits all’

potentiële gebruikers ~ verschillende waarden

I

II

III

(Bela Gold 1983)

Radicale innovatie letterlijk begrijpbaar maken

Culturele soortvorming

Hoe radicaler en meer omvattend een

innovatie, hoe groter de breuk met het

bestaande waardensysteem

belang van soortvorming

(en dan helpt het om niet alleen te zijn)

Dany Jacobs 30

evolutie ~ toenemende differentiatie nieuwe soorten

fietsen racefietsen mountain bikes hybrides

mannenpakken vrouwenpakken catsuits

kruideniers supermarkten minimarkten

postorder e-shops e-veilingen

soortvorming

Dany Jacobs 31

soortvorming & experts

Monet Vlaminck Pollock

romantische school impressionisme fauvisme, expressionisme abstract expressionisme pop art

Nog een keer de ellende opvoeren

Selectie-omgevingen begrijpen

hybride selectie

Innovaties worden geselecteerd in een complex

van selectiesystemen, elk met zijn eigen waardensysteem

Dany Jacobs 34

selectiesystemen & ‘succescriteria’de meeste selectiesystemen zijn hybride

marktselectie: waarden van consumenten ~ cultuur; invloed van experts, peers

hierarchische selectie: organisatie jury’s, wetenschapplijke redacties subsidies

hybride selectie: selectie of waardering door experts die voor

anderen beslissen (~ informatie-assymmetrie); combinatie van selectiesystemen

het systeem begrijpen, de waarden, de selectoren en daartussen strategisch laveren

Dany Jacobs 35

hybride selectie: waardering via een combinatie van selectie-systemen

ondernemingen interne

hiërarchische selectie

aanbod van innovaties

geclusterde consumenten

(voor-) selectie door distri-buteurs, experts

markt-selectie

beïnvloed door experts, opinieleiders, peers

gediversificeerd waardensysteemexterne

hiërarchische selectie (bijv. subsidies)

vooral belangrijk bij meer radicale innovatie

Dany Jacobs 36

waardensystemen en selectiesystemen

consu-menten

marktselectiemode-bedrijven

stoffen

marktselectie in de keten

marktselectie

machines

designers

mode-bladen

onafhankel. journalisten

machines

energie

expert- invloed

papier

expert- invloed

peer- beïnvloedi

ng

grond-stoffen peer-

beïnvoeding

scholen

marktselectie

s = hierarchische selectie

s

s

s

vb. mode en modebladen

Concluderend

Dany Jacobs 38

‘innovator’

Cultuur

Techniek

onderhandelen, ‘vertalen’, herdefiniëren

sociale constructie van innovatie ~ co-evolutie

oexperimenteren, ‘trial and error’

inspelen op veranderingen in de

maatschappij

= selectie goed begrijpen

productieve creativiteit

Dany Jacobs 39

inspelen op veranderingen in de

maatschappij

= selectie goed begrijpen

‘innovator’

onderhandelen, ‘vertalen’, herdefiniëren

sociale constructie van innovatie ~ co-evolutie

oexperimenteren, ‘trial and error’

productieve creativiteit is (be-)grijpbare creativiteit

Techniek

Cultuur begrijp je relevante selectoren leer laveren tussen selectie-

omgevingen en van de ene naar de andere

je hebt bondgenoten nodig: hoe radicaler de innovatie, hoe belangrijker de rol van ‘duidende’ experts en opinieleiders

beloon die experts, opinieleiders, etc... maar doe het subtiel

‘fitness’ is niet plat... maak het spannend