ProDemos jaarverslag 2015

SCHOLIERENPROGRAMMA BINNENHOF

2015 84.395 8.672

3.7122014 70.344

7.574 3.277

2013 64.891 7.370

2.8072012 58.916

6.853 2.447

2011 45.315 3.399 1.915

2010 25.000 500 1.040

aantal scholieren (totaal)aantal basisschoolleerlingenaantal docenten

JAARVERSLAG 2015

ProDemosJaarverslag

2015

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

ProDemos 5 jaar! . . . . . . . . . . . . 7

Activiteiten 20151. Op het Binnenhof . . . . . . . . . 16Scholieren in Den Haag . . . . . . . . . . . . 18Rondleidingen Bezoekerscentrum . . . . 22Leerlingen naar Madurodamen Binnenhof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Kinderrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Nieuwe tools op het Binnenhof . . . . . . 29

2. In Den Haag . . . . . . . . . . . . . 30Politiek Café . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Collegereeksen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Haagse evenementen . . . . . . . . . . . . . . 36

3. In het land voor jongeren. . . 38Gastlessen mbo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Kindergemeenteraad Madurodam . . . . 43Overijssel doet mee! . . . . . . . . . . . . . . . 44

4. In het land voor iedereen. . . 46Politiek Actief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48ProDemos schuift aan . . . . . . . . . . . . . . 51

Burgerparticipatie . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Trainingen voor lokaal bestuur . . . . . . 55

5. Verkiezingen Nederland. . . . 56Verkiezingskranten. . . . . . . . . . . . . . . . 58Scholierenverkiezingen. . . . . . . . . . . . . 61StemWijzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

6. Internationaal . . . . . . . . . . . 64EDIC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66NECE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69StemWijzer internationaal . . . . . . . . . . 70

7. De rechtsstaat . . . . . . . . . . . 72Ontmoet de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . 74Gastlessen en rechtbankbezoek . . . . . . 77Activiteiten voor rechtbank -professionals . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

8. Kwaliteit. . . . . . . . . . . . . . . . 80Onderzoek naar effect vanonze activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Data-onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Interne masterclasses. . . . . . . . . . . . . . 86

Bereik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Mensen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

Financiën . . . . . . . . . . . . . . . . 106

Politieke ScheurkalenderIn samenwerking met uitgeverij Veen Media(van Historisch Nieuwsblad en de HistorischeScheurkalender) maakten wij in 2015 eenPolitieke Scheurkalender. Deze geeftantwoorden op 366 actuele of historischevragen over de politiek en barst van de leukeen interessante feiten en weetjes.

In september 2015 vierde ProDemos zijneerste lustrum. In de eerste vijf jaar vanzijn bestaan heeft het Huis voor demo-cratie en rechtsstaat een stevige positieverworven. Dit werd bevestigd tijdens eenfeestelijke viering in aanwezigheid vankoning Willem-Alexander en veel relatiesen betrokkenen.

Het publieksbereik van de activiteitenvan ProDemos is in 2015 opnieuwsubstantieel gegroeid. Dat betekent datProDemos vanuit de samenleving(scholen, maatschappelijke organisatiesvan zeer uiteenlopende aard, bedrijvenen instellingen) steeds meer wordt gezienals een interessante toegang tot de demo-cratie en de rechtsstaat. Minstens zobelangrijk is dat de instituties van dedemocratische rechtsstaat (parlement,ministeries, gemeenten, provincies, recht-banken en de vertegenwoordiging van deEuropese Unie) ProDemos steeds gemak-kelijker vinden als een bondgenoot omverbinding te leggen en te onderhoudenmet de samenleving. Wat dit laatste

betreft hebben de aanbevelingen in hetVisitatierapport 2014 en de steun vanminister Ronald Plasterk van Binnen-landse Zaken en Koninkrijkszaken (BZK)stimulerend gewerkt.

ProDemos heeft zich in 2015 dus metsucces verder kunnen ontwikkelen.Intussen was 2015 ook het jaar dat de alin 2013 aangekondigde en toen nog eenjaar uitgestelde korting op de BZK-subsidie is doorgevoerd. Dat deze kortingniet tot stagnatie heeft geleid, was tedanken aan gelijktijdige vergroting vande inkomsten uit een subsidie van deTweede Kamer. In de oorspronkelijkeplannen voor het Huis voor democratie enrechtsstaat was al voorzien dat vanaf2015 een daarvoor geoormerkt budget zouworden toegevoegd. ProDemos heeft nutwee structurele subsidies, die op basisvan een activiteitenprogramma annexbegroting jaarlijks worden toegekend.Er is met de Tweede Kamer een convenantafgesloten waarin is vastgelegd hoeProDemos bijdraagt aan de publieks -

gerichte en educatieve taken van deKamer. De omzet van ProDemos vanuitopdrachten is in 2015 opnieuw bevredigend geweest en heeft conform debegroting bijgedragen aan de inkomsten.

Een goede jubileumviering geeft energievoor de toekomst. Onze viering van hetlustrum was in veel opzichten inspirerend.Intern doordat de enthousiaste inzet vanhet ProDemos-team beloond werd met veelpositieve aandacht. En extern door de vanalle kanten getoonde betrokkenheid bij demissie van ProDemos en waardering voorde manier waarop ProDemos daaraanwerkt.

4ProD

emos | Jaarverslag 2015

Voorwoord

Inzet van velen in de samenlevingen in de instituties waarmeeProDemos samenwerkt, zorgtervoor dat het vliegwiel – mensenbetrekken bij democratie enrechtsstaat – draaiende blijft.

5

Voorwoord

Tijdens het feest sprak ik de wens uitdat ProDemos ook steeds meer zalwerken als een vliegwiel. Mensenbetrekken bij de democratie en de rechts-staat is niet de hobby van ProDemos,maar een blijvend maatschappelijkbelang. In een vliegwiel wordt energieopgeslagen die werkzaam blijft over eenlangere tijd. ProDemos helpt het vlieg-wiel in beweging te brengen. De structurele inzet van velen in de samenleving en in de institutieswaarmee ProDemos samenwerkt, zorgtervoor dat het wiel draaiende blijft.

Op grond van de afgelopen vijf jaar magworden verwacht dat onze vliegwiel-functie verder versterkt zal worden.Ook het jaarverslag van het afgelopenjaar – met veel aandacht voor onze partners en stakeholders – biedt volgensmij goede gronden voor ons optimisme.De lezer kan zelf oordelen!

Kars Velingdirecteur

Docentendag 2015 in plenaire zaal Tweede Kamer

Op 30 september 2010 werd de Stichting Huis voordemocratie en rechtsstaat opgericht, voortgekomenuit het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) en deStichting Bezoekerscentrum Binnenhof (SBB). HetHuis werd op 15 september 2011 officieel geopendonder de naam ProDemos – Huis voor democratie enrechtsstaat. In 2015 vond de feestelijke viering vanhet eerste lustrum plaats.

ProDemos5 jaar!

8ProD


LustrumvieringDe lustrumviering vond plaats op vrijdagmiddag 11 september in deKoninklijke Schouwburg, in aanwezigheid van Koning Willem-Alexander.Dit eerste lustrum werd feestelijk opgeluisterd met een speciaalprogramma. Naast de uitreiking van de ProDemosprijs 2015 keken weterug op vijf jaar ProDemos: met een korte film en door interviews metminister Ronald Plasterk en Wim Deetman, voorzitter van de Raad vanToezicht van ProDemos. Directeur Kars Veling greep de gelegenheidaan om te pleiten voor het meer benutten van ProDemos als onderzoeks -werkplaats voor de wetenschap.

ProDem

os 5 jaar!

9

10ProD


Zoektocht naar de Meester BurgerIn de eerste helft van 2015 ging ProDemos op zoek naarde ‘Meester Burger’, iemand die in de afgelopen vijf jaarde drive had om iets te veranderen. We riepen onsnetwerk op om mensen te nomineren die zich met hunplan belangeloos inzetten voor de Nederlandsesamenleving. Mensen die niet bleven morren over depolitiek die niet deugt, maar die de schouders eronderzetten, zelf plannen maakten en uitvoerden. Uit deinzendingen selecteerden we de vijftig meestaansprekende personen en politiek relevante plannen.Al deze kandidaten werden uitgenodigd om de feestelijkeviering van het lustrum van ProDemos bij te wonen.

Presentatie Meester Burgers tijdens lustrumUit de selectie van vijftig Meester Burgerskozen juryleden Ank Bijleveld-Schouten, JobCohen en Art Rooijakkers vijf genomineerden.Deze vijf kregen de gelegenheid om zichzelfen hun plan tijdens de lustrumviering tepresenteren. Daarna maakte juryvoorzitter AnkBijleveld-Schouten bekend wie de titel MeesterBurger het meest verdiende en daarmeewinnaar werd van de ProDemosprijs 2015.De ProDemosprijs voor de Meester Burgerwordt voortaan iedere vijf jaar uitgereikt.

11

ProDem

os 5 jaar!

12ProD


Uitreiking ProDemosprijs 2015En de winnaar was… Hülya Cigdemuit Tilburg, voor het project Alin Teri,een burgerinitiatief om de relatieveover vertegenwoordiging van Turkenin de hennepteelt tegen te gaan. Hetmotto ‘alin teri’ is Turks voor ‘zweetop je voorhoofd’. Niet metdrugshandel, maar met hard werkenmoet je je brood verdienen, is deboodschap. De jury vond het dapperen effectief dat ze mensen uit deeigen gemeenschap aanspreekt ophun verantwoordelijkheid. Daarbij ishet belangrijk dat Hülya steun krijgtvan de autoriteiten én van veelTilburgers.

Speciaal lied ‘Ik kan je horen’Singer-songwriter Ed Struijlaart hadspeciaal voor het lustrum het lied‘Ik kan je horen’ gecomponeerd.Op het eerste gehoor een catchyliefdesliedje, maar met een dieperelaag: een lofzang op de democratie.Hieronder een fragment.

ProDem

os 5 jaar!

13

Een mooi maar wankel evenwichtHet komt als eb en vloedWe hoeven het niet eens te zijnMaar denk voordat je doetEn doe het dan ook goed...

Je stem is te mooiOm zomaar te gevenOm zomaar te zwijgenNiets mee te doen

Zeg wat je wilHet mag best anders zijnOf schreeuw het uitHet hoeft niet mooi te zijnOf fluister zachtjes in m’n oorIk luister en jij weet:Ik kan je horen© Ed Struijlaart

In de vijf jaar dat ProDemos bestaat is duidelijkgeworden dat zijn werk wordt gewaardeerd enondersteund door velen in de samenleving endoor de organisaties die direct of zijdelingsbetrokken zijn bij democratie en rechtsstaat.Zonder die steun en samenwerking zouden deactiviteiten van ProDemos niet zo succesvolkunnen zijn. Daarom staan onze partners enstakeholders centraal in dit onderdeel van hetjaarverslag, in woord én beeld.

Vanwege de veelheid is het ondoenlijk omal onze projecten hier te belichten. In dithoofdstuk komen de activiteiten langs metde grootste aantallen gebruikers, activiteitendie ProDemos de afgelopen vijf jaar breedzichtbaar hebben gemaakt. Daarnaast komennieuwe programma’s voor het voetlicht die in2015 voor het eerst zijn uitgevoerd of opbrede schaal uitgerold. En verder natuurlijkaandacht voor de activiteiten die samenhingenmet de Provinciale Staten verkiezingen enenkele lokale en buitenlandse verkiezingen.

Activiteiten 2015

1Het aantal scholieren dat naar politiek Den Haagkomt, blijft groeien. Dit jaar ontvingen we ookkinderen vanaf zes jaar. Volwassenen wordenrondgeleid op en rond het Binnenhof, en groepenmaken gebruik van programma’s op maat.Speciale tools zorgen voor nog meer beleving.

Op hetBinnenhof

Scholierenprogramma BinnenhofRuim 84.000 leerlingen uit het basis-,middelbaar en praktijkonderwijs en hetmbo brachten in 2015 een bezoek aanProDemos en het Binnenhof. Wederom eenstijging ten opzichte van de voorgaandejaren.

De leerlingen bezoeken de Tweede Kameren waar mogelijk de Eerste Kamer en deRidderzaal. In ons gebouw aan de Hofweggaan de leerlingen aan de slag met inter -actieve werkvormen als de StemWijzer-winkel en het DemocratieLAB. Dit jaarkonden bovendien modules gekozenworden over Europa, bestuursrecht ofgeschiedenis.

Voor de module Europa werken we samenmet het Huis van Europa aan de Hofvijverdat de Nederlandse vertegenwoordigingenvan de Europese Commissie en het Euro-pees Parlement huisvest. De leerlingengaan er op bezoek en spreken met eenEuroparlementariër.

Groepen die voor de module Bestuurs-recht kiezen, brengen een bezoek aan deRaad van State. Daar krijgen zij eenactuele bestuurszaak voorgeschoteld metde vraag ‘Wie zou deze zaak gewonnenhebben?’ Daarna spreken ze met een vande juristen van de Raad.

18 Scholieren in Den Haag

ProD

emos | Jaarverslag 2015 SCHOLIERENPROGRAMMA BINNENHOF

2015 83.605 9.038

3.7122014 70.344

7.574 3.277

2013 64.891 7.370

2.8072012 58.916

6.853 2.447

2011 45.315 3.399 1.915

2010 25.000 500 1.040

aantal scholieren (totaal)waarvan aantal basisschoolleerlingenaantal docenten

19

Zeau, zijn we weer. Vandaag meteen verhaaltje over een uitstapjemet school naar (Oh oh) Den Haag.Wat een feestje was dat zeg.Ik denk dat ik namens de hele klasspreek als ik zeg dat we eenontzettend leerzame en vooralleuke dag hebben gehad.Robin van Arkel (18),robinvanarkel.nl Scholieren in Den Haag

20ProD


Maatschappelijke stageTweede KamerIn 2015 volgden 81 vmbo-leerlingen eenmaatschappelijke stage in de TweedeKamer. Daarmee krijgen de leerlingen eenuniek inkijkje in de wereld van de poli-tiek. Vier dagen volgen ze een gevarieerdprogramma bij ProDemos en de TweedeKamer.

Belangrijk onderdeel van de stage is hetinterviewen van Tweede Kamerledenen -medewerkers met een camera. Detools hiervoor werden verbeterd, watresulteerde in filmpjes van betere kwaliteit. Deze filmpjes vormden de basisvoor een trailer waarmee we alweer veelnieuwe aanmeldingen van scholen voorhet programma trokken.

De certificaten werden dit jaar voor heteerst uitgereikt in de plenaire zaal met deGriffier, voor veel leerlingen het hoogte-punt van hun stage.

21

Scholieren in Den Haag

MAATSCHAPPELIJKE STAGE TWEEDE KAMER

2015 812014 872013 59

aantal leerlingen

@AshramCollege (vmbo, havo,atheneum, gymnasium) Eén vande ll uit 3vmbo die stage heeftmogen lopen bij de 2e kamer!Super ervaring en super selfie!Dank @ProDemos

Ook in 2015 wisten weer meer dagjes-mensen hun weg naar ProDemos tevinden. Veruit de populairste rondleidingwas de Staten-Generaaltour. Tijdens dezeexcursie van ca. 90 minuten bezoeken dedeelnemers de Eerste Kamer, de TweedeKamer en hun gezamenlijke vergader-ruimte, de Ridderzaal.

De Ridderzaal spreekt ook bij kinderen totde verbeelding. Tijdens de specialekinderrondleidingen krijgen ze in de

22 Rondleidingen Bezoekerscentrum

ProD


RONDLEIDINGEN BEZOEKERSCENTRUM

2015 46.514 7.705

26.156 74.103

2014 44.904 6.839

26.206 71.110

2013 45.906 8.194

22.387 68.293

2012 46.217 7.000 7.236

53.4532011 36.314

5.447 —

36.3142010 36.592

ca. 5.000 —

36.592

deelnemers rondleidingen Binnenhofwaarvan deelnemers uit het buitenlandbezoekers expositie Ridderzaaltotaal aantal bezoekers

Ridderzaal penningen voor elk goedantwoord. De prinsen en prinsessen of,als ze wat ouder zijn, ministers van Financiën verdelen de penningen over deministeries in hun land en kunnen zovoor even de baas spelen.

ProDemos Binnenhof blijkt ook een popu-laire bestemming voor bedrijfsuitjes enwerkbezoeken. Naast de reguliere rond -leidingen stellen wij daarvoor program -ma’s op maat samen. Te denken valt bij -voorbeeld aan een privérondleiding incombinatie met een lezing in een van dezalen van ProDemos. Voor de Rijksdienstvoor Ondernemend Nederland organi-seerden we bijvoorbeeld een Dutch Visi-tors-programma met deelnemers uit allewindstreken. Ook ambassades en buiten-landse delegaties weten ons te vindenvoor soortgelijke programma’s. Wij ont -vingen de voorzitters van de Senaat enhet Huis van Afgevaardigden uit Chili endelegaties uit onder andere Guatemala,de Dominicaanse Republiek en, wederom,Chili.

23

Rondleidingen Bezoekerscentrum

Anke Kuiper @AnkeK Toerist in eigen land.Met @ProDemos een rondleiding in deEerste en Tweede Kamer.

@ProDemos @AnkeK En, hoe vond je het?

@ProDemos Ik heb genoten en kom terugmet mijn klassen:-)

24ProD


@RKBSdeReiger (basisschoolLisserbroek) Vandaag met gr.8naar #Madurodam en de #TweedeKamer! Leerzaam, gratis, aanrader!#Prodemos bedankt!

Sinds september 2015 ontvangen we allebasisschoolleerlingen in Madurodam.ProDemos en Madurodam werkten aleerder samen door Kindergemeenteradente organiseren in gemeentehuizen. Nuzijn ook in Den Haag de krachten gebun-deld. Door deze samenwerking kunnenelke dag vier klassen een combinatiebe-zoek aan Madurodam en het Binnenhofbrengen.

In Madurodam gaan de leerlingen aan hetwerk als raadsleden van Democracity, eenstad die nog helemaal moet worden inge-richt. Kiezen ze voor een ziekenhuis ofeen speeltuin, want de middelen zijnschaars… Na een vaak heftig debat dateen mooie stad moet opleveren die voor

iedereen aanvaardbaar is, gaan de leer-lingen het park in. Daar worden ze meteen tablet naar een miniatuurversie vanhet Binnenhof geleid. Hun carrièreverloopt als een trein, want hier mogen zenu beslissen over het geld van het heleland! Samen stellen ze de Kindermiljoe-nennota op. De mini-versies van Ridder-zaal en Tweede Kamer worden nog eensgoed bekeken, want nog geen uur laterbezoeken de leerlingen de originelegebouwen.

Na een rondgang over het echteBinnenhof en een rondleiding in deTweede Kamer keren de leerlingen terugnaar huis, een leuke belevenis én kennisover democratie en politiek rijker.

25

Leerlingen naar Madurodam

en Binnenhof

Leerlingen naar Madurodam en Binnenhof

MarliesvanVeldhuizen@MarliesVeldhuiz (leraar basis -school) Dank @ProDemos voor degeweldig leuke dag in Den Haag!!

BASISSCHOOLLEERLINGEN BINNENHOF

2015 8.6722014 7.5742013 7.3702012 6.8532011 3.399

aantal leerlingen

Eind 2014 werd voor het eerst een Kinder-rijk gehouden. Dat bleek zo succesvol, datwe in 2015 acht maal een Kinderrijk orga-niseerden. Tijdens de schoolvakanties zetProDemos de deuren wagenwijd open voorkinderen van 6 tot 12 jaar die de baasmogen spelen op het Binnenhof. Al knut-selend, spelend en luisterend ontdekkende kinderen hoe de Tweede Kamer ervanbinnen uitziet, hoe het pluche van detroon van de Koning voelt en hoe je zelfpoliticus kunt worden.

Vaste onderdelen van Kinderrijk zijn eenbezoek aan de Ridderzaal of de TweedeKamer en een gesprek met echte politici.De kinderen maken niet alleen kennis metde gebouwen van het Binnenhof, maar ookmet de bewoners. Kinderen konden inonze nagebouwde Parlementszaal aan deHofweg in totaal 16 Kamerleden van achtverschillende partijen aan de tand voelenover hun werk, politieke opvattingen enhobby’s. Verder konden ze onder meerverkiezingsposters maken, kroontjesontwerpen voor het koninklijke paar en

26 Kinderrijk

ProD


een politieke bingo spelen. Ook kondenze het DemocratieLAB en de StemWijzer-Winkel bezoeken. Met Kinderrijk laatProDemos kinderen niet alleen kennis-maken met de politiek, maar die ook zelfbeleven.

Op 15 september werd in samenwerkingmet de Koninklijke Schouwburg eenspeciale editie Kinderrijk Prinsjesdaggeorganiseerd. Deze editie was met350 bezoekers een groot succes. In 2015 bezochten in totaal meer dan1400 kinderen en hun begeleidersKinderrijk.

KINDERRIJK

2015meivakantie 304zomervakantie 266Prinsjesdag 350herfstvakantie 183kerstvakantie 330totaal 1.433

2014kerstvakantie 324totaal 324

aantal kinderen/begeleiders

27

Kinderrijk

Steven van Weyenberg@svanweyenberg (TweedeKamerlid) Dat was leuk! Scherpen enthousiast vragen(v)uur bij@ProDemos #kinderrijk. Samenmet @tanjajad en Ed Groot

28ProD


BinnenhofcheckIn 2015 lanceerden we een nieuw onder-deel voor onze scholierenprogramma’s:de Binnenhofcheck. Dat is een gps-speur-tocht, waarbij leerlingen in 25 minutende belangrijkste locaties van hetBinnenhof ontdekken. Leerlingen krijgenper duo een tablet en bepalen zelf welkeroute ze lopen en wat voor soort vragen zewillen beantwoorden. Het team met demeeste punten wint. Bij plekken waar deleerlingen zelf niet naar binnen kunnen,geeft de tablet foto’s en informatie overwat er binnen te zien is. Zo komen degebouwen en hun bewoners tot leven.

Tijdsdruk en competitie maken dat de leer-lingen gedreven rondlopen, op zoek naarhet volgende gps-punt en bijbehorendevraag. Binnenhofbezoekers hebben goedekans om zelfs rennende leerlingen of high-fives te zien – en dat terwijl er geen docentof begeleider in de buurt is! Zelfstandig-heid blijkt de motivatie te stimuleren enbijna ongemerkt steken de scholieren vanalles op over geschiedenis en functie vanhet Binnenhof.

Toekomstwijzer Staten-GeneraalIn opdracht van de Stuurgroep 200 jaarStaten-Generaal ontwikkelde ProDemos deToekomstWijzer, die werd geopend doorEerste Kamervoorzitter Ankie Broekers-Knol. In deze interactieve opstellingwerden scholieren uit het voortgezetonderwijs en het mbo uitgedaagd omna te denken over de toekomst van deStaten-Generaal.

De ToekomstWijzer bestond uit vier levens-grote panelen met 20 stellingen, zoals:‘De Eerste Kamer moet het recht krijgen

om wetsvoorstellen in te dienen’, of:‘Het Nederlandse parlement heeft minderKamerleden nodig’. Met rode en groenestickers gaven de leerlingen aan of zij hetmet de stellingen eens of oneens waren.Als vanzelf raakten ze zo met elkaar indiscussie.

Na het plakken van de stickers depo-neerden de leerlingen hun halflege stickervellen in een stembus. Die werdenmet een speciaal voor deze werkvormontworpen scantechniek uitgelezen, metals resultaat een van de vier toekomst -scenario’s voor 2065.

Een QR-code op het uitslagbriefje leiddegeïnteresseerde leerlingen naar aanvul-lende informatie, zoals de website 200jaar Staten-Generaal. In de loop van detentoonstelling raakten de panelen doorde stickers steeds roder en groenergekleurd, zodat zichtbaar werd hoejongeren denken over de toekomst vande Eerste en Tweede Kamer. Een echteeyecatcher!

29

Nieuwe tools op het Binnenhof

Nieuwe tools op het Binnenhof

Veel jongeren hebben hier deafgelopen maanden hun meninggegeven over de toekomst van deStaten-Generaal. Er kon geen rodeof groene sticker meer bij, duskrijgt de Toekomstwijzer eennieuwe wand. Facebook 200 jaar Staten-Generaal

2ProDemos maakt steeds meer naam als Haagsdebatcentrum voor politiek en rechtsstaat.Het Politiek Café en nieuwe collegereeksen metinteressante sprekers trekken een groeiend aantalbezoekers. In zowel eigen evenementen als deNacht van de Dictatuur en bij Haagse manifestatiesals de Vrijheidsweken wordt intensiefsamengewerkt met partnerorganisaties.

In Den Haag

Met ingang van februari 2015 organiseertProDemos samen met het MontesquieuInstituut en Perscentrum Nieuwspoortmaandelijks een vernieuwd Politiek Café.In een cafésetting in Studio Dudok werdeno.l.v. onze moderatoren steeds twee sprekers aan de tand gevoeld aan de handvan een politiek thema. Een levendigeinteractie met het publiek is een van debelangrijkste uitgangspunten van deavond.

Sprekers als Frits Bolkestein, DiederikSamsom, Hans Wijers, Hans de Boer, RuthPeetoom, Jet Bussemaker, Yoeri Albrecht,Johan Remkes, Martin van Rijn, MarijkeVos en Hubert Smeets kregen uitgebreidde gelegenheid hun ervaringen en visieste delen met het gemêleerde publiek. Zospraken Albrecht en Samsom tijdens deHaagse Vrijheidsweken met de zaal overde vrijheid van meningsuiting. En Busse-maker en Peetoom beantwoordden in eenvolgepakt Studio Dudok de vraag wanneerNederlands eerste vrouwelijke premieraantreedt.

32 Politiek Café

ProD


DEBATTEN EN POLITIEK CAFÉ

2015 721 810

1.5312014 1.489

415 1.904

2013 410 410

2012 1.000 1.000

2011 275 275

debattenPolitiek Cafétotaal aantal bezoekers

Doorgaans kunnen bezoekers bij binnen-komst ‘ja’ of ‘nee’ stickeren op stellingenover het onderwerp, waarna de bijeen-komst begint met een publieksquiz. Deuitkomsten worden bij het debatbetrokken. Als intermezzo leest eenTweede Kamerlid een column voor tijdenshet onderdeel De Haagse Zeepkist.

Het Politiek Café wordt goed bezocht metgemiddeld 90 personen per avond, waar-onder flink wat jongeren. Er waren in2015 negen edities.

33

Politiek Café

Matilda Nahabedian @matildata @timvanlieshout@ProDemos @MontesquieuInst interessante verhalenvan hubert smeets over #rusland in #politiekcafe #dudok

34ProD


@PietertenBroeke Boeiende lezingvan Josje den Ridder bij @ProDemosof de ledenpartij achterhaald is.Antwoord: Niet ideaal, maar anderemodellen ook niet

De aanslagen in Parijs in januari 2015 ende reacties en tegenreacties daarop,maakten de vraag naar de weerbaarheidvan onze democratie hoogst actueel. Datleidde bij ProDemos tot het organiserenvan een collegereeks Weerbaarheid van dedemocratie. Het doel was te verkennenhoe onze democratische samenleving zichkan verweren tegen de bedreigingen diezich aandienen.Ernst Hirsch Ballin sprak over de vrijheidvan meningsuiting in de rechtsstaat,Beatrice de Graaf over de vrees voor terro-risme en Paul Scheffer hield een inleidingover spanningen in de samenleving. Naafloop van elke bijeenkomst was er uitge-breid ruimte voor vragen en discussie. Dereeks werd goed bezocht, met gemiddeld90 aanwezigen per avond.In het najaar kwam een ander onderwerpin een collegereeks aan de orde: hebbenpolitieke partijen nog toekomst? Steedsvaker wordt er in het publieke en maat-schappelijke debat gesproken over deveranderende rol van politieke partijen.Samen met het Sociaal en Cultureel Plan-

35

Collegereeksen

LEZINGEN EN COLLEGES

2015 9402014 1.3802013 1.7552012 —2011 502010 —

aantal bezoekers

Namita Mathura @NamitaMath Zeerinteressant debat #grondrechten inhet bestuursrecht. De tijd vloog#nog veel te bespreken @ProDemos

Collegereeksen

bureau, het Documentatiecentrum Neder-landse Politieke Partijen en de weten-schappelijke instituten van de politiekepartijen organiseerde ProDemos daarovereen collegereeks. Sprekers Frank Hendriks(Tilburg University), Paul Lucardie(DNPP), Josje den Ridder (SCP) en MarcelBoogers (UT) verkenden geschiedenis, rolen toekomst van de politieke partijen. Ookwerden alternatieven besproken. Tijdenseen afsluitende avond reageerden dedirecteuren van de wetenschappelijkebureaus en instituten van politiekepartijen op de conclusies. Gemiddeldkwamen per avond 110 mensen op dezecollegereeks af, die flink meediscus -sieerden. De hele reeks was in hetkerstreces ook via Politiek24 te volgen.

ProDemos was actief aanwezig op deHaagse Museumnacht, de Dag van deHaagse Geschiedenis, de Dag van deHaagse Architectuur, het Haags UITfestival en de viering van 200 jaar Staten-Generaal. Hierbij werkten we vaak samenmet de Eerste en Tweede Kamer. Daarnaastorganiseerden we ook zelf evenementen:

De allereerste Grondwetdag vond op 28maart plaats in samenwerking met hetMontesquieu Instituut, het ministerie vanBZK, Tilburg University en de gemeenteDen Haag. Het tweekamerstelsel stond opdeze dag centraal. Scholieren debatteerdenonder leiding van Ferry Mingelen over ditonderwerp in de Oude Zaal van de TweedeKamer. De winnaars kregen van ministerPlasterk, die op deze dag ook een Grond-wetpad-wandeling verzorgde, een uitnodi-ging voor een lunch op het ministerie.

Tijdens de Haagse Vrijheidsweken in aprilorganiseerde ProDemos samen met deHaagse Hogeschool vier Vrijheidscolleges.De sprekers Sheila Sitalsing, Ad van

Liempt, Ton Koene en Petra Stienengingen ieder in op een van de vier vrij-heden van F.D. Roosevelt. De openingwerd verricht door burgemeester Joziasvan Aartsen van Den Haag.

Directeur Kars Veling was voorzitter vande jury van de Prinsjesboekenprijs voorhet beste politieke boek in het afgelopenparlementaire jaar. Tijdens het Prinsjes-festival in september werd FrankWesterman uit drie genomineerden totwinnaar gekozen met zijn De slag omSrebrenica. ProDemos organiseerdesamen met het NIMD de Prinsjesdagbij-eenkomst voor vertegenwoordigers vande ambassades in Nederland. Tijdens diebijeenkomst hield Paul Scheffer eenlezing over het Europese migratiebeleid.Daarnaast spraken de voorzitters van depolitieke jongerenorganisaties hun poli-tieke jongerenbeschouwingen uit inreactie op de troonrede.

Op 12 september organiseerden we, insamenwerking met museum De Gevan-

36 Haagse evenementen

ProD


genpoort, de vijfde Nacht van de Dicta-tuur. Ruim 300 bezoekers kwamen luis-teren naar de verhalen van zo’n 25 sprekers over verschillende aspecten vandictaturen. Er was dit keer ook eenEngelstalige route, goed bezocht doorexpats en internationale studenten.Frank Westerman hield de openingslezingen satirisch gezelschap De Speld LIVEsloot af. Met name de sprekers BettineVriesekoop, Leo Blokhuis en Olaf Koenstrokken veel belangstelling.

BEZOEKERS HAAGSE EVENEMENTEN

2015 325 4.384 4.709

2014 459 1.627

2.0862013 325

524 849

2012 308 425

733

Nacht van de DictatuurHaagse evenemententotaal

37

Haagse evenem

enten

Timor El-Dardiry �@timorel Dat wasweer een prachtige editie van deNacht van de Dictatuur, @ProDemos.Tot volgend jaar, en nu terug naarde democratie. #nvdd15

3Niet alleen in Den Haag, maar in het hele land weetProDemos flinke groepen jongeren te bereiken.De gastlessen aan mbo-scholieren behoren tot deactiviteiten met de grootste aantallen deelnemers.Door de nauwe samenwerking met Madurodam enprovinciebesturen bereiken we ook veel leerlingenen scholieren.

In het landvoor jongeren

In 2015 heeft ProDemos net als in voor-gaande jaren duizenden mbo-studentenbereikt met gastlessen over thema’s ophet gebied van democratie en rechtsstaat:Stemmen en de Stemprocedure, EigenInvloed, Formatie, Politieke Partijen,Lokale Politiek, Europese Unie, Rechts-staat en Rechtspraak.

Docenten in het mbo boeken de gast-lessen meestal in het kader van het vakLoopbaan en Burgerschap. Met debeperkte middelen waarover zijbeschikken, is het moeilijk aantrekkelijkonderwijs te geven over democratischburgerschap. De gratis gastlessen vanProDemos blijken dan een uitkomst. Deresultaten van de digitale evaluatie engesprekken met de docenten geven aandat zij ook in 2015 weer zeer tevredenwaren over deze vorm van educatieveondersteuning.

Voor dit project werkt ProDemos sinds2015 samen met het Netwerk burger-schap in mbo. Dit netwerk van docenten

Burgerschap wordt inmiddels onder-steund door de MBO Raad.

We zijn in 2015 gestart met de ontwikke-ling van een nieuw aanbod van gast-lessen. Dat is gebaseerd op de resultatenvan een beknopt marketing-onderzoek,waarbij docenten en studenten uit hetmbo betrokken waren. In het nieuweaanbod gaat het accent sterker liggen ophet vergroten van het politiek zelfver-trouwen van de studenten.

40 Gastlessen mbo

ProD


GASTLESSEN MBO

2015 471 8.601

2014 441 10.079

2013 554 6.658

2012 534 7.783

2011 315 5.354

2010 426 5.380

aantal lessenaantal scholieren

41

Gastlessen mbo

42ProD


Christiaan vd Kamp@CvanderKamp (burgemeesterBodegraven-Reeuwijk) Dankzij@Madurodam en @ProDemos ende deelnemende scholengeweldige raadsvergaderingmeegemaakt. Winnaar VerhoefRollmanschool. #Trots

Madurodam is in 2014 samen metProDemos een project begonnen ommeer kinderen de waarde en werkingvan democratie te leren. Dankzij debijdrage van de Stichting MadurodamSteunfonds kon deze activiteit ook in2015 worden aangeboden. In alle 12provincies deed een gemeente mee aanhet project, samen met de plaatselijkescholen.

Na het volgen van een lesprogramma inde klas nemen de leerlingen van groep 7en 8 voor één dag plaats op de stoelenvan gemeenteraadsleden. De kinderendragen plannen voor die zij in de wekenvoorafgaand aan de raadsvergaderingin hun klas hebben bedacht en voorbereid. Tijdens de afsluitende vergadering in Madurodam in Den Haagnemen de kinderen zelf een democra-tisch besluit. Het plan dat een meerderheid van stemmen krijgt,wordt de maanden erna door debetrokken gemeenten daadwerkelijkgerealiseerd.

De Kindergemeenteraad is uitgevoerd inBedum, Bergen op Zoom, Bodegraven-Reeuwijk, Coevorden, Haarlem, Harden-berg, Lingewaal, Noordoostpolder, Smal-lingerland, Venlo, Vlissingen en Woerden.

De winnende teams vaardigden elk eenleerling af naar de Nationale Madurodam-raad, die in een later stadium werd geïnstalleerd. De leden (uit elke provincieéén) waren in de rest van het schooljaarambassadeur voor Madurodam in deeigen provincie.

43

Kindergemeenteraad Madurodam

Kindergemeenteraad Madurodam

KINDERGEMEENTERAAD

2015 4962014 4322013 1842012 2932011 407

aantal bezoekers aan gemeente

In 2011 startten ProDemos en deprovincie Overijssel een samenwerkingom een structureel aanbod op te zettenvoor met name scholieren. Onder denoemer Overijssel doet mee! hebben deprovincie en ProDemos een breedprogramma ontwikkeld om jongeren opeen laagdrempelige wijze te bereiken.Met een gastles in de klas of met eenpolitiek rollenspel op het provincie- ofgemeentehuis. Om zoveel mogelijkjongeren te bereiken heeft Overijssel desamenwerking gezocht met scholen éngemeenten.

In 2015 hebben zo meer dan 4000 leer-lingen een programma kunnen volgen.Van de inmiddels vertrouwde gastlessentot een gesprek met commissaris van deKoning Ank Bijleveld-Schouten, en hetgeven van hun mening met de Sticker-StemWijzer bij de Provinciale Statenver-kiezingen. Ook het Democratiespelmaakt deel uit van het programmawaarin de deelnemers in de huid vaneen politicus kruipen. Ze worden inge-

deeld bij een politieke partij en vormenzich een mening over een voorstel overhet openbaar vervoer in de regio. Daaropvolgt een debat met elkaar en met eenpoliticus in de raadzaal van het gemeen-tehuis of de Statenzaal van het provincie-huis. Voor en na het Democratiespel is ergelegenheid om in gesprek te gaan met depoliticus.

Ook met de provincies Noord-Brabant,Noord-Holland, Zeeland en Zuid-Hollandheeft ProDemos weer verschillende activi-teiten georganiseerd.

44 Overijssel doet mee!

ProD


SCHOLIERENPROGRAMMA’S PROVINCIES

2015 5.5202014 4.1472013 1.2432012 1.2432011 4002010 460

aantal scholieren (totaal)

45

Overijssel doet m

ee!

Hanneke Poelmans @HPoef (JongerenraadOverijssel) StickerStemwijzer van @ProDemosgaat als n malle! Hoezo, jongeren nietgeïnteresseerd in politiek? #ovkiest #mbotoer

4Mede dankzij BZK, provincies, gemeenten, andereinstellingen en individuen is het aantal lokaleactiviteiten van ProDemos in 2015 weertoegenomen. Politiek actieve inwoners enbestuurders van gemeenten maken gebruik vanonze cursussen en participatietools. Burgers opwat grotere afstand van de politiek wordenbereikt met bijeenkomsten in hun eigen omgeving.

In het landvoor iedereen

Al sinds 2005 geven we cursussen voorinwoners die politiek actief willenworden in hun gemeente. In aanloop naarde gemeenteraadsverkiezingen van 2014bereikte ProDemos honderden mensenmet de cursus Politiek Actief. Tientallenvan hen werden actief als raadslid, als lidvan een dorpsraad, een Wmo-raad of ineen politieke partij.

Maar het activeren van burgers moet nietbeperkt blijven tot verkiezingstijd. Dat ishet ministerie van BZK met ons eens endankzij aanvullende subsidie van hetministerie konden wij in 2015 in elfgemeenten een cursus Politiek Actiefaanbieden. Het doel is ten eerste om meerinwoners te stimuleren om deel te nemenaan de lokale politiek en de kwaliteit vanambtsdragers op termijn te verhogen. Tentweede willen we gemeenten ervan over-tuigen om een soortgelijk aanbod voor deeigen inwoners structureel te organiseren,en niet alleen in aanloop naar de verkie-zingen. Dat moet voortzetting van ditproject de komende jaren garanderen.

De cursus bestaat uit zes bijeenkomstenmet interactieve trainingen als Lobbyenbij de gemeente en Overtuigend debat-teren, en met lezingen van gastsprekersuit de praktijk, waaronder lokale politici.Ter afsluiting volgen de deelnemers eenstage bij een politieke partij of bij degemeente.

In totaal hebben in 2015 365 inwonersdeelgenomen aan de cursus PolitiekActief.

48 Politiek Actief

ProD


POLITIEK ACTIEF

2015 3652014 1052013 487

aantal deelnemers

49

Politiek Actief

Wilma Delissen @burgDelissen(burgemeester Peel en Maas) Wezijn gestart met de cursus PolitiekActief van @ProDemos. Maar liefst27 kandidaten in onze nieuweraadszaal!

50ProD


@StichtingPiezo (sociaal-maatschappelijke organisatie)Interessante en drukbezochteinformatiebijeenkomst bijPiëzo over de ProvincialeStatenverkiezingen @ProDemos

Naar de kiezers toe! Dat is wat we doenmet de bijeenkomsten genaamdProDemos schuift aan. Veel burgersvolgen de politiek niet op de voet engaan niet als vanzelfsprekend naar destembus. Zij voelen zich vaak niet aan -gesproken door de gebruikelijke verkie-zingsbijeenkomsten en ervaren eendrempel om activiteiten bij bijvoorbeeldProDemos bij te wonen. Deze kiezerszoeken we daarom actief op in hun woon-omgeving. Zoveel mogelijk in samenwer-king met lokale verenigingen en maat-schappelijke organisaties die goedcontact hebben met deze moeilijkerbereikbare doelgroepen.

Voor de Provinciale Statenverkiezingeninformeerden we de bezoekers over deprovinciale politiek, waarbij we henenthousiast probeerden te maken om tegaan stemmen. De bijeenkomstenhebben een luchtige vorm en inhoud omde doelgroep aan te spreken, met bijvoor-beeld een quiz, een interactieve presen-tatie, een spel, filmpjes. De verschillende

onderdelen worden aangepast aan hetniveau van de deelnemers.

Deze bijeenkomsten werden georgani-seerd bij Resto VanHarte, Stichting Lezen& Schrijven, dialooggroepen, moskee-stichtingen, vrouwenverenigingen en hetLeger des Heils. In totaal verzorgdenmedewerkers van ProDemos 106 bijeen-komsten, waarmee we ruim 3700 poten-tiële kiezers bereikten.

51

ProDem

os schuift aan

ProDemos schuift aan

PRODEMOS SCHUIFT AAN

2015 3.7002014 7.8502013 1.7682012 4.0002011 1.7062010 2.475

verkiezingen Provinciale Statenverkiezingen gemeenteraden, Europees Parlementverkiezingen gemeenteraden na herindelingverkiezingen Tweede Kamer

ParticipatiewijzerOnze website Participatiewijzer.nl biedtbeleidsambtenaren informatie over hoeinwoners effectief kunnen wordenbetrokken bij lokaal beleid. In 2015 is dewebsite technisch geheel vernieuwd eninhoudelijk geactualiseerd. Zowel de lijstmet methoden als de interactieve toolover burgerinitiatieven en de rol van deoverheid zijn bijgewerkt, en het onder-deel Afwegingskader burgerparticipatieis toegevoegd.

Dit Afwegingskader is gebaseerd op hetzogenaamde ACTIE-instrument, resultaatvan het onderzoeksproject Burgersmaken hun buurt van Platform 31. Indeze tool zijn vragen opgenomen op vijfgebieden: Animo, Contacten, Toerusting,Inbedding en Empathie (= ACTIE). Deantwoorden van beleidsambtenarenleiden per onderdeel tot ACTIE-puntenmet denken oplossingsrichtingen.

Bijeenkomsten doe-democratieDe laatste jaren zijn bij burgerparticipatiede eigen ideeën en initiatieven vanburgers meer centraal komen te staan.De termen die hierbij gebruikt wordenzijn burgerinitiatieven, overheidspartici-patie en – relatief recent – doe-democratie.

Doe-democratie is een vorm van partici-patie waar doen centraal staat in plaats

van praten, debatteren, of lobbyen.Burgers organiseren, burgers beheren enburgers steken de handen uit de mouwenvoor de publieke zaak.

Met de kabinetsnota De Doe-democratieals vertrekpunt onderzocht ProDemoswat de doe-democratie betekent voor delokale, representatieve democratie. Weorganiseerden een serie lezingen in DenHaag en drie expertmeetings in het land,in samenwerking met de gemeentenKampen, Ouder-Amstel en Eindhoven.Op de meetings stonden twee vragencentraal: Hoe kan een gemeente ideeënvan burgers stimuleren en realiserenbinnen de spelregels van de lokale repre-sentatieve democratie? En wat is de rolvan wethouders, raadsleden en ambte-naren hierbij? In rondetafelgesprekkenspraken burgers, raadsleden, wethoudersen ambtenaren hierover met elkaar. Deconcrete uitkomsten zijn verwerkt in eenbeknopte publicatie.

52 Burgerparticipatie

ProD


53

Burgerparticipatie

Henk van der Meulen@havandermeulen (raadsgriffierKampen) @ProDemos heeft eennieuwe publicatie over de ‘Doe-democratie’. Het lezen en detoepassing waard!

54ProD


HJ van de Vliert @hjvandevliert(griffier Rijssen-Holten) Mooi omte zien dat veel cursisten van@ProDemos een vervolg willengeven aan de cursus door eenfractievergadering bij te gaanwonen.

In het project De Ervaring Leert! geven trai-ners uit de politiek-bestuurlijke praktijkhun kennis en ervaring door aan raads- enStatenleden. De trainers zijn veelal (oud-)raads- en Statenleden, (oud-)collegeledenen griffiers. Vanuit hun eigen ervaringgeven zij handvatten voor de dagelijksepraktijk. De workshops worden bij voor-keur op locatie gegeven, bijvoorbeeld in deraadzaal van een gemeente of de Staten-zaal van een provincie.

Gemeenteraadsleden volgen workshopsover de rollen en instrumenten van eengemeenteraadslid, decentralisatiedossiers,integriteit, basiskennis gemeente -financiën, het doorgronden van complexe

financiële vraagstukken en gemeente- enruimtelijke ordeningsrecht. Statenledenverdiepen zich in workshops in het krachtenveld van de provincie, rollen eninstrumenten, integriteit en burgerparti-cipatie, en ze doen een simulatie van eenStatenvergadering. De workshops zijnontwikkeld in nauwe samenwerking metde trainers.

In aanvulling hierop geven ervaren trai-ners van Debat.nl de workshop Oog in oogmet de burger en de vaardigheids -trainingen overtuigend debatteren, voor -treffelijk voorzitten en media.

De Ervaring leert! werd in 2015 uitge-voerd in de gemeenten Oss, Olst-Wijhe,Dordrecht, Huizen, Hollands Kroon, Moerdijk en de provincie Noord-Brabant.

55

Trainingen voor lokaal bestuur

Trainingen voor lokaal bestuur

TRAININGEN LOKAAL BESTUUR

2015 1.1432014 876

aantal deelnemers

@CielDonders Bedankt voorde #cursus #politiekactief#burgemeester #Huisman,@Gem_Oosterhout en @ProDemosVeel geleerd!

5In 2015 waren er in Nederland verkiezingen voorde Provinciale Staten en de waterschappen.We maakten verkiezingskranten en organiseerdende Scholieren- en Kinderverkiezingen.We produceerden StemWijzers voor tien provinciesen voor de Eerste Kamer.

VerkiezingenNederland

Voor de Statenverkiezingen op 18 maart2015 produceerde ProDemos verkiezings-kranten voor verschillende doelgroepen.In totaal zijn meer dan 100.000 krantenverspreid.In de kranten voor havo/vwo en voor hetmbo legden we de taken en rollen van deprovincie uit en besteedden we aandachtaan het werk van de waterschappen. Inopdracht van de Eerste Kamer, die wordtgekozen door de nieuwe Statenleden,stelden we bovendien een speciale bijlagesamen over de Senaat.Voor volwassenen maakten we drie ver -schillende verkiezingskranten: een voorhet brede publiek (die als basis diendevoor een verkiezingskrant op maat voor deprovincie Flevoland), een voor laaggelet-terden in samenwerking met de StichtingLezen & Schrijven, en een verkiezings-krant gericht op moeilijk lerenden enmensen met een licht verstandelijkebeperking.Die laatste, met de titel Stem jij ook?,maakten we in samenwerking met debelangenorganisaties MEE Nederland en

58 Verkiezingskranten

ProD


OPLAGE VERKIEZINGSKRANTEN

2015 47.5752014 16.0002013 12.4622012 84.1382011 6.4802010 11.000

verkiezingen Provinciale Statenverkiezingen gemeenteraden, Europees Parlementverkiezingen gemeenteraden na herindelingverkiezingen Tweede Kamer

Ieder(in). Vormgeving en taalgebruik vande krant zijn afgestemd op de doelgroep.Zo staan er veel illustraties en foto’s in ende teksten zijn zo kort en concreet moge-lijk. Inhoud en vorm hebben we latenbeoordelen door het testpanel van LFB,een belangenvereniging door en voormensen met een verstandelijke beperking.De rapportage van het testpanel was ergnuttig om de krant zowel inhoudelijk alsqua vormgeving helemaal geschikt temaken voor de doelgroep.Stem jij ook? werd gepromoot bij cliënten-organisaties, zorginstellingen en belangen-verenigingen. De bijna 5000 exemplarenvan de oplage werden grif afgenomen.

59

Verkiezingskranten

@SannevdHagen Ja! Eindelijkweer een verkiezingskrant voorlaaggeletterden #vg20

@LuukZaal (lokaal actief partijlid)Scholierenverkiezingen Damstede:en ik zit in het stemlokaal! Leuk.Tot nu toe al enkele stemmersgehad.

60ProD


Voorafgaand aan de Statenverkiezingenorganiseerde ProDemos voor de 22e keerlandelijke Scholierenverkiezingen. Dezeverkiezingen zijn een simulatie van deechte verkiezingen voor stemgerech-tigden. Leerlingen konden stemmen opde partijen die in hun provincie op dekieslijst stonden.Meer dan 11.500 leerlingen van bij elkaar80 scholen uit het voortgezet onderwijsen mbo brachten hun stem uit. De PVVwas met 19,9% van de stemmen dewinnaar van de verkiezingen, gevolgddoor de PvdA en D66.Daarnaast organiseerde ProDemos ookweer de Kinderverkiezingen. 21 basis-scholen uit heel Nederland dedendaaraan mee. De Partij voor de Dierenwas bij de kinderen de grote winnaar met26,6% van de stemmen.Bij de bekendmaking van de uitslag bijProDemos waren de Tweede KamerledenMarianne Thieme en Geert Wildersaanwezig. De uitslag kreeg nationaleaandacht in het NOS Journaal en natuur-lijk het Jeugdjournaal.

61

Scholierenverkiezingen

Scholierenverkiezingen

KINDER- EN SCHOLIERENVERKIEZINGEN

Jaar totaal aantal stemmenaantal stemmen Kinderverkiezingenaantal stemmen Scholierenverkiezingen

2015 11.301 282

11.0192014 23.697

1.649 22.048

6.299 —

6.2992013 1.305

— 1.305

2012 134.040 16.390

117.6502011 34.009

3.273 30.736

2010 118.547 27.284

91.263 41.178

— 41.178

verkiezingen Provinciale Statenverkiezingen gemeenteradenEuropees Parlementverkiezingen president Verenigde Statenverkiezingen Tweede Kamer

Van tien provincies kreeg ProDemos deopdracht om een StemWijzer te makenvoor de Statenverkiezingen: Groningen,Drenthe, Flevoland, Gelderland, Utrecht,Noord-Holland, Zuid-Holland, Noord-Brabant, Overijssel en Limburg. Na hetbeantwoorden van dertig stellingen overactuele provinciale onderwerpen, kondengebruikers zien met welke partij in hunprovincie zij de meeste opvattingendeelden.

Bij Statenverkiezingen spelen ook lande-lijke thema’s een grote rol en bovendienkiezen de Statenleden na de verkiezingeneen nieuwe Eerste Kamer. Vandaar dat wij,in samenwerking met onze vaste partner

actualiteitenrubriek EenVandaag, deStemWijzer Eerste Kamer online brachten.Die bevatte dertig stellingen over natio-nale onderwerpen waarover de gebruikerzijn opvattingen kon vergelijken met destandpunten van de Eerste Kamerfracties.

In totaal zijn de provincie-StemWijzers ende StemWijzer Eerste Kamer door ruim 1,7miljoen bezoekers gebruikt. Vooral op deverkiezingsdag zelf was het erg druk: inde laatste 24 uur voor het sluiten van destembussen werd de StemWijzer eenkleine 700.000 keer benut. In vergelij-king met 2011 was de StemWijzer EersteKamer deze keer wat minder populair,terwijl de provinciale StemWijzers juistallemaal vaker werden gebruikt.

StemWijzer Gooise MerenOp 18 november vonden in een aantalgemeenten herindelingsverkiezingenplaats. ProDemos maakte voor de nieuwegemeente Gooise Meren, waarin Muiden,Naarden en Bussum samengingen, eenspeciale StemWijzer. In deze StemWijzer

kwamen kwesties aan de orde als deverdieping van het spoor bij Naarden enBussum, het woonbeleid voor asielzoe-kers, sluitingstijden voor de horeca, demaximumsnelheid op de A1 en eennieuwe buitenhaven bij Muiden. De StemWijzer Gooise Meren werd 6300 keergebruikt.

62 StemWijzer

ProD


STEMWIJZER STATENVERKIEZINGEN EN EERSTE KAMER

2015 1.710.722 220.743

1.489.979 10

2011 889.109 348.479

540.630 5

2007 526.416 —

526.416 12

totaal aantal gebruikersEerste KamerStatenverkiezingenaantal StemWijzers Statenverkiezing

Hart voor Holland @HartVoorRechtstreekse EersteKamerverkiezingen, wat zou datvoor u inhouden? Doe deStemWijzer Eerste Kamer 2015

63

Stem

Wijzer

6ProDemos is vooral op Nederland gericht, maar wekijken ook graag buiten de landsgrenzen. Daar doenwe inspiratie op voor onze programma’s en gaan weinteressante samenwerkingsverbanden aan via EDIC,NECE en buitenlandse kieshulp-makers.

Internationaal

Al enige jaren beheert ProDemos in zijnBezoekerscentrum het Europa DirectInformatiecentrum (EDIC) Den Haag.Bezoekers laten zich hier informeren overzaken die de Europese Unie betreffen. Zenemen de publicaties mee die weaanbieden of krijgen persoonlijkantwoord op hun vragen. Of het nu overhet functioneren van EU-instituties gaat,Europese uitwisseling van studenten ofEU-subsidies voor projecten. EDIC DenHaag wordt gefinancierd door de Euro-pese Commissie en de gemeente DenHaag.

Een van de eigen producten van EDIC DenHaag is de Europese bijsluiter. Op debijsluiter – in een doosje als voor medi-cijnen – is in één oogopslag te zien hoe deEuropese Unie functioneert en hoe deinstituties zich tot elkaar verhouden.De 1500 exemplaren van de in 2015herziene versie van de Europese bijsluiterhebben inmiddels hun weg gevondennaar geïnteresseerden.

In oktober organiseerde het EDIC een Poli-tiek Café over het Europese vluchtelingen-vraagstuk. Tineke Ceelen (directeur Stich-ting Vluchteling) en Leo Lucassen(hoogleraar migratiegeschiedenis Univer-siteit Leiden) gingen onder leiding vaneen van onze vaste moderatoren met hetpubliek in discussie over de rol vanEuropa. Admira Fazli (in 1992 als kleinmeisje uit Bosnië-Herzegovina gevlucht)wist met haar aangrijpende column hetvraagstuk een persoonlijke toets te geven.

Een luchtiger EDIC-evenement was deEuropa Quiz in november, een pubquiz inhet Ierse café O’Casey’s in Den Haag. Inde afgeladen pub beantwoordden 150deelnemers in 39 teams in uitgelatenstemming vragen rond Europese muziek,films, geografie en talen.

66 EDIC

ProD


BEREIK EDIC DEN HAAG

2015 ca. 1.5702014 ca. 1.0332013 360

aantal personen

67

EDIC

Europa in Nederland @EUinNL(bureau Europese Commissie inNederland) Zo meteen gaat deEuropaquiz van start @EDICDen -Haag bij O’Casey’s Irish pub.Het is volgeboekt, volle bak dus.

CitizenshipEducation @Citizens -Edu Great, critical discussions,great conference! Looking forwardto NECE 2016.

68ProD


In NECE (Networking European Citizen-ship Education) zijn allerlei Europeseorganisaties verenigd die zich net alsProDemos inzetten voor burgerschapse-ducatie. De jaarlijkse internationaleconferentie van dit netwerk werd in2015 gehouden in de Griekse stad Thessaloniki. Doel van het netwerk ismethodes uitwisselen en elkaar op dehoogte houden van ontwikkelingen inburgerschapseducatie in verschillendeEuropese landen. Daarnaast wordenmultilaterale projecten in Europeesverband gestimuleerd.

De conferentie vond in oktober plaatsonder de titel ‘Us’ and ‘them’: citizen-ship education in an interdependentworld (‘Wij’ en ‘de ander’: burgerschap-seducatie in een geglobaliseerde wereld).Rond de 250 experts discussieerden overde (her)definitie van burgerschapsedu-catie in verdeelde en gepolariseerdemaatschappijen, waar de religieuze, etni-sche en culturele beleving van ‘wij’ en‘de ander’ een steeds grotere rol speelt.

Het ging tijdens de conferentie over vierthema’s die op dit moment voor burger-schapsdeskundigen urgent zijn: de economische, sociale en politiekeverdeeldheid in Europa, de botsingtussen westerse en islamitische waarden,de invloed van de vluchtelingencrisisop de Europese samenleving en deverhouding EU-Rusland.

In de twee NECE-focusgroepen Vote MatchEurope en Hard-to-reach learners vindtcontinu uitwisseling en verdieping vankennis onder professionals plaats, inworkshops en via internet. De focusgroepVote Match Europe organiseerde tijdensde conferentie een expertmeeting over destand van het wetenschappelijk onder-zoek naar kieshulpen – Voting AdviceApplications (VAA’s) – en hun rol in prilledemocratieën.

69

NECE

NECE

Begin 2015 ging ProDemos een partner-schap aan met Radio Netherlands World-wide (RNW, de voormalige Wereldom-roep). RNW voert in circa vijftien landenhet programma Democracy, Good Gover-nance and Engagement uit, dat goedaansluit bij de missie van ProDemos. Indit programma wil RNW door innovatiefgebruik van media en training jongemensen in staat stellen om gefundeerdekeuzes te maken en veranderingen ingang te zetten. De inzet van een Stem-Wijzer bij verkiezingen is daarbij eenmooi hulpmiddel.

Voor de gouverneursverkiezingen inNuevo León (Mexico) in juli werd eenpilot opgezet. Volgens de beproefde Stem-Wijzer-methode konden de gebruikersvan de zogenoemde Votoradar na hetbeantwoorden van dertig stellingen zienmet welke van de zeven gouverneurs -kandidaten zij de meeste opvattingengemeen hadden. Ruim 14.000 kiezersmaakten gebruik van de Votoradar.

In september waren er in Marokko voorde eerste keer regionale verkiezingen alsgevolg van een nieuw kiesstelsel. Even-eens in opdracht van RNW werd voor heteerst een StemWijzer voor alle regio’sontwikkeld, waaraan de tien belang-rijkste politieke partijen deelnamen. DalilElections werd in twee taalversies uitge-bracht: een Arabische met ruim 30.000gebruikers, en een Franstalige met 1500gebruikers.

Op initiatief van in Nederland wonendeTurken van diverse politieke pluimagewerd voor de Turkse verkiezingen in mei

2015 een StemWijzer gemaakt, de Oydanis-mani. Dankzij financiële steun van onzeDuitse zusterorganisatie Bundeszentralefür politische Bildung (bpb) werd de toolin drie taalversies (Turks, Duits, Neder-lands) uitgebracht. Ruim 37.000 gebrui-kers werden geteld, waarvan ongeveer60% in Turkije. Van de geactualiseerdeversie voor de noodzakelijke nieuweverkiezingen in november maakten ruim10.000 Turkse kiezers gebruik.

70 StemWijzer internationaal

ProD


STEMWIJZERS VOOR BUITENLANDSEVERKIEZINGEN

2015 14.138 31.500

47.0752014 11.500

4.6502013 146.207

Votoradar – gouverneursverkiezingen MexicoDalil Elections – regionale verkiezingen MarokkoOydanismani – parlementsverkiezingen TurkijeGPS Politico – gemeenteraadsverkiezingen Lima,PeruIzboromat – parlementsverkiezingen BosniëVotoInformado – presidentsverkiezingen Chili

71

Stem

Wijzer internationaal

7Steeds meer scholieren brengen met hun klas eenbezoek aan een rechtbank. Voor het brede publiekorganiseerden we voor het eerst bijeenkomstenmet een rechter. Ook voerden we verschillendeactiviteiten uit voor professionals. Een aantalrechtspraakprogramma’s is onderzocht opwaardering en effectiviteit (kennistoename).

De rechtsstaat

De bijeenkomsten Ontmoet de rechter (inhet kader van het programma ProDemosschuift aan) zijn bedoeld voor mensen diezelf niet actief op zoek gaan naar infor-matie over de rechtspraak, maar er tochbest meer over zouden willen weten. Debijeenkomsten zijn te boeken door maat-schappelijke organisaties en vereni-gingen die deze doelgroep goed weten tebereiken.

De insteek is dat het een informatievemaar leuke bijeenkomst moet zijn.Centraal staat de werking van de recht-spraak: hoe werkt het recht in Nederlanden wat doen rechters eigenlijk? We infor-meren de bezoekers op een speelsemanier, met een quiz en een filmpje.Enthousiaste rechters vertellen over hunwerk en beantwoorden vragen. De deel -nemers waarderen de bijeenkomstenhoog met gemiddeld een 7,5.

Rondom de Week van de Rechtspraak inseptember hebben we door het hele land20 bijeenkomsten van Ontmoet de rechter

georganiseerd, waarmee we in totaalmeer dan 500 personen bereikten. Weschoven onder andere aan bij RestoVanHarte (ontmoetingsplaatsen op buurt-niveau), bij organisaties voor nieuw -komers en bij instellingen voor mensenmet een verstandelijke beperking of eenlaag taalniveau.

Ook buiten het kader van de Week van deRechtspraak, in oktober en november,hebben we deze bijeenkomsten gehouden.

74 Ontmoet de rechter

ProD


ONTMOET DE RECHTER

2015 20 555

2014 5 120

2013 3 65

2012 1 40

aantal bijeenkomstenaantal deelnemers

75

Ontmoet de rechter

@JudgeJoyce (rechtbank Oost-Brabant) Superduidelijk en kortfilmpje @ProDemos: hoe werktde Nederlandse rechtspraak?

76ProD


De rechtbank Midden-Nederland is allanger een gewaardeerde partner vanProDemos. Ook met de rechtbankenNoord-Nederland en Noord-Holland zijnwe nu een structureel samenwerkingsver-band aangegaan. Met de rechtbankenOverijssel, Gelderland en Rotterdamvoeren we inmiddels gesprekken om desamenwerking een meer structureelkarakter te geven.

De gastlessen en het rechtbankbezoekmogen rekenen op een groeiende belang-stelling van de onderwijsinstellingen. Hetaantal activiteiten nam vooral in detweede helft van 2015 sterk toe, mededankzij de goede samenwerking met derechtbanken. Een speciale digitalenieuwsbrief voor gerechtelijke instel-lingen biedt onze relaties ideeën voormogelijke samenwerking en inspiratieom zelf activiteiten te organiseren.

In 2015 bereikten we bijna 9000 leer-lingen, ruim 2000 meer dan het jaarervoor. Ook inhoudelijk scoorden de gast-

lessen goed, docenten gaven deze gemid-deld een 8,5.

In de planning van de bezoeken boektenwe veel tijdwinst door enerzijds eenbetere afstemming tussen scholen, recht-banken en ProDemos, en anderzijds doorde gastlessen voortaan via ons online-reserveringssysteem te laten boeken.

77

Gastlessen en rechtbankbezoek

Gastlessen en rechtbankbezoek

GASTLESSEN EN RECHTBANKBEZOEK

2015 8.7322014 6.6772013 8162012 145

aantal leerlingen

Juf Maatschappijleer @JufMijLeerVandaag leuke gastlessen over de#rechtbank gehad! Bedankt@ReinierMulder1 @ProDemos

Lesmateriaal gerechtshof AmsterdamProDemos heeft samen met het gerechts -hof Amsterdam een voorlichtings -programma ontwikkeld dat geschikt isvoor groepen van verschillende niveaus.Voorlichters van het gerechtshof, anderegerechtelijke instellingen en begeleidersvan ProDemos zijn getraind in hetuitvoeren van het programma. Dat is in2015 gegeven aan 22 groepen: 12 op hetgerechtshof Amsterdam en 10 op scholen.De bedoeling is dat voorlichters van hetgerechtshof zelfstandig groepen gaanontvangen en onderdelen van hetprogramma uitvoeren.

De deelnemers gaven het programmagemiddeld een 7,7. Bij vier van de zesgroepen die een voor- en nametinghebben gehad, is een duidelijke toenamevan de kennis over de rechtspraak waar-genomen.

Kinder- en JongerenrechtswinkelIn 2015 is de basis gelegd voor samenwer-king met de Kinder- en Jongerenrechts-

winkel Den Haag. ProDemos heeft lesma-teriaal aangepast en nieuwe werkvormenontwikkeld. Er zijn twee gastlessen: eenover kinderrechten en een met een rollen-spel. Begin 2016 is een training geplandvoor vrijwilligers van de Kinder- en Jonge-renrechtswinkel om met het nieuwelesmateriaal gastlessen te geven aanbasisschoolgroepen 7 en 8.

Mr. GonsalvesprijsProDemos was in 2015 wederom organi-sator van de Mr. Gonsalvesprijs, de natio-nale innovatieprijs voor rechtshand -having, die voor de zesde keer werduitgereikt. Het curatorium onder voorzit-terschap van Wim Deetman koos dit jaarals thema de aanpak van radicaliseringen terrorisme. De jury (met voorzitterArthur Docters van Leeuwen) wees dePolitie Eenheid Den Haag als winnaaraan, vooral vanwege haar vernieuwendeaanpak waarin de wijkagent en een bredesamenwerking bij de informatievergaringcentraal staan. Minister Ard van derSteur van Veiligheid en Justitie reiktede prijs – een bronzen sculptuur – op9 november uit aan vertegenwoordigersvan het winnende korps.

78 Activiteiten voor rechtbankprofessionals

ProD


79

Activiteiten voor rechtbankprofessionals

8Gewaardeerde activiteiten, een groeiend bereik,waardevolle samenwerkingsverbanden met deinstituties in de wereld van democratie enrechtsstaat: geen geringe oogst na vijf jaarProDemos. Daarbij blijft het wel van belang datwe structureel reflecteren op de kwaliteit van onzeprogramma’s, bijvoorbeeld door onderzoek eninterne kwaliteitsontwikkeling.

Kwaliteit

ScholierenrondleidingenWat steken leerlingen op van onzemassaalst bezochte activiteit, het dag -programma ProDemos Binnenhof voorscholen (PBS)? Om daarachter te komenlieten we in 2012 al een studie uitvoerendoor Jasmijn Verbeek van de UniversiteitLeiden naar de effecten van hetprogramma op de politieke kennis enbetrokkenheid van vmbo-leerlingen. In2015 werd dit onderzoek vervolgd, maarnu bij havo-leerlingen. Aan het onderzoekdeden 643 scholieren uit 4-havo mee, van7 verschillende middelbare scholen uithet hele land.

De belangrijkste conclusie: het PBS-programma heeft een positief effect opzowel de objectieve als subjectieve poli-tieke kennis van de deelnemers. Dit bete-kent dat de deelnemers na afloop nietalleen het gevoel hebben dat ze meerweten, maar ook aantoonbaar meerkennis hebben van politiek. Daarnaast iser een duidelijk positief effect op het

voornemen om te stemmen, de intentietot debat, en politieke interesse.

Cursus Politiek ActiefIn het najaar onderzochten we met eensteekproef het effect van de cursus Poli-tiek Actief op de politieke kennis enbetrokkenheid van 59 cursisten. Uit deresultaten blijkt dat de cursus een signifi-cant positief effect heeft op de subjec-tieve én objectieve politieke kennis vande deelnemers. Niet alleen denken ze nade cursus over meer kennis te beschikkenover de gemeentepolitiek, die cognitievetoename is ook gemeten. Een anderebelangrijke conclusie is dat deelnemersna de cursus meer vertrouwen hebben inhun eigen capaciteit om te participeren inde politiek. Verder blijkt dat de intentietot politieke participatie van de cursistenis vergroot.

82 Onderzoek naar effect van onze activiteiten

ProD


83

Onderzoek naar effect van onze activiteiten

84ProD


Onderzoek is belangrijk voor het verbe-teren van de programma’s van ProDemos,maar de onderzoeksdata zijn ook interes-sant voor politicologen en sociologen,bijvoorbeeld om de opvattingen vanuiteenlopende groepen te analyseren.

In de StemWijzerWinkel en het Democra-tieLAB maken deelnemers keuzes overpolitieke en rechtsstatelijke onderwerpen.Deze keuzes worden digitaal geregi-streerd, niet primair voor onderzoek maarvoor didactische doelen. De deelnemerskrijgen een terugkoppeling op hun keuzesom reflectie daarop te stimuleren: eenlijstje met politieke partijen waarmee zestandpunten gemeen hebben of een certi-ficaat waarin hun opvattingen wordensamengevat.

Deze data op basis van de keuzes enstandpunten van de deelnemers (die niettot personen zijn te herleiden) wordensinds 2015 bewaard in samenwerkingmet het Parlementair DocumentatieCentrum (PDC). Samen met hen en met

het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)hebben we een eerste verkenning uitge-voerd naar de mogelijkheden die dezedata bieden voor onderzoek. In opdrachtvan ProDemos en de Universiteit vanAmsterdam zal een postdoc een aantalmaanden verder werken aan deze verken-ning. De verkenning biedt ook input voorde invulling van een aio-plek die vanafnajaar 2016 door ProDemos samen metde UvA wordt gecreëerd.

85

Data-onderzoek

Data-onderzoek

In 2015 konden de medewerkers vanProDemos voor het eerst interne master-classes volgen. Externe specialisten spij-kerden ons bij over uiteenlopende onder-werpen die direct of zijdelings met onsvakgebied te maken hebben. Niet alleenintroduceren de sprekers hun organisatieen vertellen zij over hun expertise, maarook spreken ze over hun persoonlijke,professionele ontwikkeling. Op dezemanier leren we in korte tijd en op eendirecte manier met name in Den Haag enomgeving gevestigde nationale en inter-nationale organisaties kennen. Daarnaastkrijgen de jongere medewerkers, die methun eigen professionele oriëntatie bezigzijn, een goed idee van wat werken bijbepaalde instellingen inhoudt.

Academisch directeur van de WebsterUniversity in Leiden, Islam Qasem, traptede reeks af met een lezing over de poli-tieke islam en de problematiek van hetMidden-Oosten. Andreas Mausolf, specia-list van Europol, gaf een inkijkje in demanier waarop politieorganisaties in

Europese landen samenwerken en infor-matie uitwisselen over onder meer drugs -criminaliteit. Maria van de Schepop,rechter aan de Haagse rechtbank en voor-malig voorzitter van de NederlandseVereniging voor Rechtspraak (NVvR)sprak op openhartige wijze over haarervaringen op rechtsgebied en de span-ningsvelden tussen burger, rechtspraaken politiek.

De masterclasses werden zeer positiefbeoordeeld in een enquête onder de mede-werkers, dus ook in 2016 blijven debijeenkomsten op de agenda staan.

86 Interne masterclasses

ProD


87

Interne masterclasses

ProDemos bereikt grote aantallen burgers, in directcontact met deelnemers aan onze activiteiten ofvia publicaties en websites. In de tabellen van dithoofdstuk staan de bereikte aantallen, gegroepeerdnaar doelgroep en communicatiemiddelen enonderscheiden naar type contact. De kaartjesgeven een beeld van het bereik dat onze grootsteprojecten hebben in Nederland.

Bereik

90ProD


Het bereik van de activiteiten van ProDemos wordt in ditonderdeel weergegeven in aantallen deelnemers enonderscheiden naar onze doelgroepen: jongeren/scholen,volwassenen, professionals en moeilijker bereikbare groepen.Om een volledige beeld van de reikwijdte van het bereik tekrijgen, zijn de communicatiemiddelen als aparte categorietoegevoegd.

De activiteiten worden verder onderverdeeld naar demanieren waarop de doelgroepen worden bereikt: doordirect contact (bezoekers, deelnemers), indirect contact (les-, cursusmateriaal, publicaties, abonnees) en onlinecontact (websites, sociale media).

DIRECTE CONTACTEN 2014 2015

Jongeren en scholen 101.162 116.473Volwassenen 82.726 85.839Professionals 5.553 4.391Moeilijk bereikbare groepen 17.039 8.058Totaal 206.480 214.761

INDIRECTE CONTACTEN 2014 2015

Jongeren en scholen 38.003 45.671Volwassenen 44.230 217.919Professionals 983 2.319Moeilijk bereikbare groepen 112.691 76.100Communicatiemiddelen 17.753 19.701Totaal 213.660 361.710

ONLINE CONTACTEN 2014 2015

Jongeren en scholen 55.341 49.865Volwassenen 2.115.138 1.912.160Professionals 17.327 4.106Moeilijk bereikbare groepen 11.501 399Communicatiemiddelen 329.754 300.635Totaal 2.529.061 2.267.165

TOTAAL 2.949.201 2.843.636

Totaal bereik naar type contact

Totaal aantal contacten van ProDemos in 2015

2.843.636

91

Bereik

PROGRAMMA’S VOOR JONGEREN EN SCHOLEN 2014 2015

Den HaagEducatieve programma’s Binnenhof– basisonderwijs 7.574 9.038– vmbo 19.427 24.392– havo 14.554 17.812– vwo 14.151 14.857– mbo 14.121 14.977– overige 517 2.529Totaal educatieve programma’s 70.344 83.605

Overige (o.a. workshops, stages, Kinderrijk) 207 1.514Totaal Den Haag 70.551 85.119

Op locatieOp scholen (gastlessen, workshops) 12.828 6.794Op gemeente- en provinciehuizen (Kinder- en Jongerengemeenteraden, Democracity) 11.106 14.828Op rechtbanken 6.677 8.732Overige — 1.000Totaal op locatie 30.611 31.354

Totaal 101.162 116.473

PROGRAMMA’S VOOR VOLWASSENEN 2014 2015

Rondleidingen Binnenhof 44.904 46.514Tentoonstelling Ridderzaal 26.206 26.156Activiteiten in Den Haag 4.029 5.030Activiteiten op locatie 7.587 6.339Overige — 1.800Totaal 82.726 85.839

PROGRAMMA’S VOOR PROFESSIONALS 2014 2015

Docenten en leerkrachten 675 1.616Docenten en leerkrachten in opleiding 2.672 922Politici en bestuurders 1.911 885Internationaal (NECE) 295 275Overige 590 693Totaal 6.143 4.391

PROGRAMMA’S VOOR MOEILIJK BEREIKBARE GROEPEN 2014 2015

Binnenhof: praktijkonderwijs en speciaal onderwijs 885 790Politiek in vogelvlucht volwassenen 3.170 2.619ProDemos schuift aan, informatiebijeenkomsten bij organisaties over gemeenteraad 7.850 3.728Politiek in vogelvlucht, informatiebijeenkomsten nieuwkomers over Europa 3.733 —Overige 1.401 921Totaal 17.039 8.058

Specificatie directe contacten per doelgroep

Totaal aantal directe contacten met burgers

214.761

92ProD


INDIRECT 2014 2015

– Digitale nieuwsbrief algemeen 4.248 4.272– Digitale nieuwsbrief Educatie 6.350 7.005– Digitale nieuwsbrief Op Locatie 646 993– Digitale nieuwsbrief voor gerechtelijke instellingen 39 374– Activiteitenladder digitaal 3.885 4.330Totaal digitale nieuwsbrieven 15.168 16.974

Papieren nieuwsbrief 2.385 2.427Verspreiding papieren versie jaarverslag 200 300Totaal 17.753 19.701

ONLINE 2014 2015

Corporate website 290.417 281.992Overige websites 33.594 9.453Jaarverslag, downloads 130 231– Facebook 1.651 3.331– Twitter 3.160 4.050– Linkedin 695 1.389– YouTube 107 199Totaal volgers sociale media 5.613 8.959

Totaal 329.754 300.635

Communicatiemiddelen

Aantal scholieren op bezoek bij ProDemos

83.605

Bereik in Nederland naar locatieProjecten met meer dan 1000 deelnemers/bezoekers

SCHOLEN NAAR PRODEMOS DEN HAAG

Plaatsen van waaruit scholen in 2015Den Haag bezochten om het Scholieren -programma Binnenhof te volgen

93

Bereik

PROJECTEN IN HET LANDPlaatsen waar ProDemos in 2015projecten voor diverse doelgroepenuitvoerde:

Breed publiek (debatten en lezingen,diverse evenementen,StemWijzermarkt, StickerStemWijzer)Professionals (conferenties,docentendagen, regiobijeenkomstenvoor gemeentebestuurders)Moeilijk bereikbare groepen(ProDemos schuift aan, Politiekin vogelvlucht)Rechtbanken (gastlessen enrechtbankbezoek)

SCHOLIERENPROJECTEN IN HET LAND

Plaatsen waar ProDemos in 2015 projectenuitvoerde voor scholieren (Democracity,Klassenbezoek@, gastlessen Overijssel,gastlessen mbo)

ProDemos had per 31 december 2014 73 mensen invaste dienst, 112 oproepkrachten en door het jaarin totaal 13 stagiairs. In het personeelsbestandwaren diverse mutaties, zowel bij de collega’s invaste dienst als die met een nulurencontrract.De Raad van Toezicht nam afscheid van één liden verwelkomde een nieuw, de Raad van Adviesbleef ongewijzigd.

Mensen

Raad van ToezichtDe Raad van Toezicht houdt toezicht op dealgemene gang van zaken binnen de Stich-ting ProDemos. De Raad bestaat statutairuit ten minste vijf personen. De Raaddient als geheel een politiek en maat-schappelijk evenwichtige samenstelling tehebben, divers naar geslacht, leeftijd enmaatschappelijke en culturele achter-grond van de leden, zodanig dat de stich-ting als geheel een politiek-maatschappe-lijk neutrale positie inneemt.

Eén lid van de Raad van Toezicht wordtbenoemd op voordracht van de Onder -nemingsraad.

In de Raad als geheel moet ervaringaanwezig zijn met financieel toezicht.Twee leden van de Raad vormen de audit-commissie die toeziet op een zorgvuldigfinancieel beheer.

De leden van de Raad van Toezicht wordenbenoemd voor een periode van vier jaar.De Raad stelt een rooster vast, dat voorziet

in periodiek aftreden van de individueleleden. Herbenoeming kan eenmaal vooreenzelfde periode plaatsvinden.

De leden kunnen voor bijgewoonde verga-deringen aanspraak maken op vacatiegeld,conform het Rijksbesluit vergoedingenadviescolleges en commissies van21 januari 2009, en op een vergoeding vangemaakte reiskosten.

Begin juli trad de heer mr. Jan van Zanenaf als lid van de Raad van Toezicht inverband met zijn benoeming tot voorzittervan de Vereniging van NederlandseGemeenten (VNG). De heer Robert Zaalneemt nu zijn plaats in als lid van deauditcommissie.

In december werd mevrouw GuikjeRoethof (secretaris van de AmsterdamseKunstraad, voormalig lid van de TweedeKamer voor D66 en oud-journalist/colum-nist) voorgedragen als nieuw lid van deRaad van Toezicht. Begin 2016 heeftminister Plasterk van BZK laten weten dat

hij akkoord gaat met haar benoeming, diestatutair ter goedkeuring aan hem is voor-gelegd.

De Raad van Toezicht van ProDemosbestond op 31 december 2015 uit de volgende personen:

• De heer drs. Wim Deetman, voorzitter(gepensioneerd lid van de Raad vanState)

• Mevrouw drs. Amma Baddoo-Asante,lid (consultant sociale vraagstukken)

• Mevrouw drs. Kathalijne Buitenweg, lid(lid van het College voor de Rechten vande Mens en promovenda aan de UvA)

• De heer prof.dr. Henk Dekker, lid opvoordracht van de ondernemingsraaden tevens lid auditcommissie (directeurvan het Centre of Education & Learning(CEL) emeritus hoogleraar politiekesocialisatie Universiteit Leiden)

• De heer drs. Robert Zaal, lid entevens lid auditcommissie (directeurRNW Media)

• Vacature

96ProD


97

Mensen

Op www.prodemos.nl/rvt is meer infor-matie over de leden te vinden, o.a. overhun nevenfuncties.

De Raad van Toezicht vergaderde in hetverslagjaar vijf maal. Vanzelfsprekendkwamen de gebruikelijke onderwerpenmet betrekking tot inhoudelijk en finan-cieel toezicht aan de orde, zoals het Acti-viteitenprogramma, het meerjarenbeleiden de begroting en jaarrekening.

Verder is uitvoerig aandacht besteed aande draagvlakverbreding van ProDemos,zoals aanbevolen door de Visitatiecom-missie in 2014. In dat kader werden doorde directeur, met steun vanuit BZK, ge -sprekken gevoerd met diverse ministeriesover gezamenlijk te nemen initiatieven.

Aandacht kregen vooral de burgerschaps-vorming in het mbo en het betrekken vanzoveel mogelijk mensen (ook nieuweNederlanders) bij de democratie en derechtsstaat. In de Raad van Toezichtkwam ook de actualiteit aan bod, zoals de

aanslagen in Parijs en toenemende radicalisering. Andere zaken die op deagenda stonden waren o.a. de plannenvoor renovatie van het Binnenhof, delustrumviering en de rol van de Raad vanAdvies.

Raad van AdviesDe Raad van Advies kan de directiegevraagd en ongevraagd adviseren overde koers en strategie van de stichting. DeRaad bestaat volgens de statuten uit eenvoldoende aantal deskundigen op hetgebied van politiek, democratie, rechts-staat, media, educatie en publieksbereik.

De leden van de Raad van Advies wordenbenoemd door de Raad van Toezicht, opvoordracht van de directeur, die daarovervooraf de Raad van Advies heeft gehoord.De leden worden voor een periode vanvier jaar benoemd en kunnen eenmaalworden herbenoemd. Ook zij kunnenaanspraak maken op de eerdergenoemdevacatiegeldregeling naar rijksmodel eneen vergoeding van gemaakte reiskosten.

De Raad van Advies kwam in het verslag-jaar tweemaal bijeen. Eén bijeenkomsthad het karakter van een ‘diner-pensant’met de leden van de Raad van Toezichten het Managementteam – ditmaal overde toepassing van ICT, vooral op hetgebied van educatie. In de andere vergadering werd uitvoerig stilgestaanbij de werkwijze van de Raad. Men vondéén plenaire vergadering en één thema-diner per jaar een goede formule. De advi-seurs vinden het daarnaast prettig omindividueel betrokken te worden bijthema’s of vragen van ProDemos; datgebeurde in 2015 bijvoorbeeld op hetgebied van ons rechtsstaatprogramma.

De samenstelling van de Raad van Adviesvan ProDemos bleef in het verslagjaarhetzelfde en bestond op 31 december2015 uit de volgende personen:

• De heer drs. Frans Weisglas, voorzitter(oud-Tweede Kamervoorzitter en actiefals adviseur, trainer en spreker)

• Mevrouw prof.mr. Jenny Goldschmidt,lid (oud-directeur van het Studie- en

98ProD


ORGANOGRAM OP 31 DECEMBER 201599

Mensen

BezoekersdienstAantal werknemers – fte: 31–15,32

Dienst EducatieAantal werknemers – fte: 7 – 5,91

ProDemos Op LocatieAantal werknemers – fte: 9 – 7,49

ProDemos AcademieAantal werknemers – fte: 6 – 5,07

CommunicatieAantal werknemers – fte: 4 – 3,33

FinanciënAantal werknemers – fte: 2 – 1,78

OndersteuningAantal werknemers – fte: 14 – 8,99

StagiairsAantal in 2015: 13

DirectieAantal werknemers – fte: 2 – 1,79

Raad van ToezichtAantal personen: 6

DirectiesecretarisAantal werknemers – fte: 1 – 0,88

Raad van AdviesAantal personen: 10

Informatiecentrum Mensenrechten vande Universiteit Utrecht en emeritushoogleraar)

• Mevrouw mr. Domenica Ghidei, lid(plv. lid College voor de Rechten vande Mens)

• Dr. Thérèse Carpay, lid ([oud-] vak -didactica Docentenacademie Radboud)

• De heer drs. Paul van Vlijmen, lid(algemeen directeur Stichting Defensiemusea)

• De heer drs. Jan Hoekema, lid (burge-meester van Wassenaar)

• De heer prof.dr. Remieg Aerts, lid(hoogleraar Politieke GeschiedenisRadboud Universiteit Nijmegen)

• De heer mr. Jeroen van Dommelen,lid (parlementair verslaggever NOS)

• De heer prof.dr. Arco Timmermans,lid (hoogleraar Public Affairs CampusDen Haag Universiteit Leiden)

• De heer mr. Martijn Polak, lid (raads-heer Civiel bij de Hoge Raad)

DirectieDe directeur-bestuurder van ProDemos isKars Veling. Eddy Habben Jansen is deadjunct-directeur.

De nevenfuncties van de directieledenzijn te raadplegen opwww.prodemos.nl/directie.

MedewerkersVoor de medewerkers volgt ProDemos deCAO Welzijn en Maatschappelijke Dienst-verlening. De cao-schalen gelden ookvoor de directeur-bestuurder.

ProDemos telde op 31 december 2015 73werknemers met in totaal 50,55 fte’s en112 oproepkrachten voor in totaal22.392,25 uur.

Acht collega’s met een urencontracttraden uit dienst, evenals 79 medewer-kers met een nulurencontract (waaronderpersonen die al langer niet meer werktenvoor ProDemos). Eveneens acht nieuwecollega’s met een urencontract konden we

verwelkomen, waarvan zes vanuit eennulurencontract. Daarnaast zijn 42nieuwe medewerkers aangenomen meteen nulurencontract.

DiversiteitNevenstaande tabel geeft een beeld vande diversiteit van de medewerkers vanProDemos onderscheiden naar personeelmet en zonder urencontract.

100ProD


101

Mensen

DIVERSITEIT

Personeel met een urencontract

2015 34 39

73

Fulltime (aantal)

2015 6 4

10

Parttime (aantal)

2015 28 35

63

Oproepkrachten

2015 53 59

112

Personeel (totaal)

2015 87 98

185

Onderverdeeld naar leeftijd

20–30 8 14

2231–40 11

8 19

41–50 5 7

1251–60 8

8 16

61+ 2 2 4

manvrouwtotaal

Uit de financiële kerncijfers blijkt dat ProDemos ookin 2015 weer een goed jaar met positief resultaatheeft behaald. Anders dan in voorgaande jaren is ernaast de subsidie van BZK ook een subsidiebijdragevan de Tweede Kamer.

Financiën

104ProD


105

Financiën

Financiële kerncijfers 2015

BALANS PER 31 DECEMBER 2014 2015

ACTIVAImmateriële vaste activa 146.400 103.691Vaste activa 1.288.301 1.093.344Voorraden, kosten lopende projecten en kortlopende vorderingen 362.457 304.587Liquide middelen 1.595.606 1.895.993 3.392.764 3.397.615

PASSIVAEigen vermogen en risicoreserves 1.803.034 2.028.572Voorzieningen 42.483 15.000Langlopende schulden 475.248 415.842Kortlopende schulden en voorschotten projecten 1.071.999 938.201 3.392.764 3.397.615

REKENING VAN BATEN EN LASTEN 2015 2014 2015

BATENSubsidie BZK 5.006.233 4.188.000Subsidie Tweede Kamer — 1.188.475Opbrengsten projectopdrachten 3.469.233 3.508.628Overige inkomsten 54.865 64.890Financiële baten en lasten 13.959 25.269 8.544.290 8.975.262

LASTENPersoneelskosten 3.388.703 3.522.418Vaste lasten 1.060.774 1.102.682Kosten activiteiten 3.776.006 4.124.624 8.225.483 8.749.724SALDO 318.807 225.538

Samenstelling en redactieWalter Jansen

EindredactieSandra Boersma

Grafische vormgevingPuntspatie [bno], Amsterdam

Foto’sHenk Boshove p. 13Wilmar Dik p. 78, 79Jan Dirk Gerritsen p. 88Sicco van Grieken p. 104 Rosa Kindt p. 2, 14, 37Chris Lans p. 26Noticias MVS p. 71M. Pappous p. 68. 69Carrie Zwarts p. 48Bart van Vliet p. 2, 5, 6, 8, 9, 11, 12, 16, 18,

19, 26, 28, 37, 38, 44, 45, 46, 50, 51, 52,53, 54, 55, 56, 60, 61, 74, 75, 80, 82, 83,84, 85, 97

ProDemos resterende foto’s

ProDemos–Huis voor democratie en rechtsstaatHofweg 1H2511 AA Den HaagT 070 757 02 00E [email protected] www.prodemos.nl

106 COLOFON

ProD


JAARVERSLAG 2015

ProDemos jaarverslag 2015

Documents

Transcript of ProDemos jaarverslag 2015