Process Redesign

Eindrapport Process Redesign 2006 Hoofdkantoor Betronic BV te Amsterdam

Opstellers: Groep 4 -1- 7 juni 2006

Eindverslag Process ReDesign 2006

Hoofdkantoor Betronic BV

Msc 2b Real Estate & Housing, TU-Delft voorjaar 2006

Betrokken partijen: Betronic BV

Dedato Architecten Hercuton BV

Adviesbureau Duisters Tibo-Veen BV

W+R installatie-adviseurs Willy Naessens industriebouw

Opgesteld door: Groep 4 Groepsleden: Martijn Valkhof (1142216) Arend van Triest (1252194) Remko Bentvelsen (1140337) Thomas Carlebur (1140531) Manon Haring (1255320) Pegah Vaziri (1228501) Mark den Heijer (1140892) Niek van Brussel (1286196) Begeleidend docent: dhr. F.E. van den Berg



Voorwoord Dit rapport is geschreven, als studieopdracht voor semester 2B (18 april 2006 tot en met 9 juni 2006) ‘Process Redesign’ van de masteropleiding Real Estate and Housing, aan de faculteit Bouwkunde, aan de Technische Universiteit Delft. Een van de hoofdleerdoelen van deze onderwijseenheid is het vergaren van kennis en inzicht in het bouwproces. Tevens zal deze kennis gebruikt moeten worden voor een beschrijving en een analyse van het project. Aan de hand daarvan kunnen verbetervoorstellen gedaan worden mocht het huidige bouwproces daar om vragen. Echter, om te weten waar iets, in bijvoorbeeld het ontwerpproces en/of het bouwproces, voor verbetering vatbaar is moeten alle aspecten van dat proces eerst bekend en beoordeeld zijn. ‘Process Redesign’ is dan ook: “Het beschrijven, analyseren en herontwerpen van processen”. Daarnaast is het kunnen samenwerken aan één gezamenlijk eindresultaat, ook één van de doelstellingen van deze onderwijseenheid. Er dient samengewerkt te worden in groepen van 8. Onze groep, groep 4, heeft deze samenwerking als prettig ervaren en iedereen heeft een hoop van elkaar kunnen leren. Dit kwam mede door het feit dat iedereen goed zijn/haar best heeft gedaan om dit project tot een goed einde te brengen. Het eindresultaat dat nu voor u ligt heeft groep 4 echter niet alleen aan zichzelf te danken. Veel bedrijven hebben een bijdrage geleverd aan het bestudeerde project. Vanaf deze plaats willen wij dan ook de volgende personen hartelijk danken voor hun medewerking:

• N. Nootebos (Directeur, Betronic BV) • B. Zuidenga (Facility Manager, Betronic BV) • D. Venneman (Architect, Dedato Architecten) • S. Damen (Uitvoerend architect, Dedato Architecten) • J. de Bonth (Algemeen Directeur, Hercuton BV) • T. Cooijmans (Uitvoerend medewerker, Hercuton BV) • C.M. Zeck (Juridisch medewerker DRO, gemeente Amsterdam) • K. Roelen (Constructeur, Adviesbureau Duisters) • W. Klop (Projectleider Installaties, Tibo-Veen BV)

Naar onze groepsbegeleider, Fridjof van den Berg, gaat ook een woord van dank voor zijn inzet en steun. Voor alle vragen, antwoorden en ideeën stond hij open en was altijd bereid ons te helpen wanneer er weer een probleem boven tafel kwam. Wij wensen iedereen veel plezier bij het lezen van dit rapport. Delft, juni 2006 Remko Bentvelsen, Niek van Brussel, Thomas Carlebur, Manon Haring, Mark den Heijer, Arend van Triest, Martijn Valkhof en Pegah Vaziri

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract

Project Verbetervoorstellen

Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Samenvatting Dit verslag is geschreven in het kader van Process Redesign, waarbij de procesmatige kant van een gerealiseerd bouwwerk zal worden beschreven en geanalyseerd, waarna vervolgens verbetervoorstellen zullen worden gedaan. Het doel van het toegekende project was de ontwikkeling van een nieuw hoofdkantoor voor het bedrijf Betronic BV te Amsterdam. De drie belangrijkste partijen in dit project zijn de opdrachtgever (Betronic BV), de architect (Dedato Architecten) en de aannemer (Hercuton BV). Dedato Architecten en Hercuton BV hebben in het verleden al meerdere malen samengewerkt. Het hoofdkantoor van Betronic BV is gebouwd volgens het vaste concept van Dedato architecten en Hercuton BV dat is gebaseerd op de zogenaamde loftarchitectuur, wat wordt bereikt met een prefab betonconcept. De meest opvallende aspecten in het proces zijn: het ontbreken van een contractueel programma van eisen, de toegepaste samenwerkingsvorm en de directe gunning van het werk aan de aannemer Hercuton BV. In het proces is door de opdrachtgever geen contractueel programma van eisen toegepast. Het summiere programma van eisen, samengesteld door de verschillende werkgroepen van Betronic BV en gebundeld door de interne projectleiding, is samen met het ontwerp van het kantoor van Dedato Architecten als onderlegger gebruikt voor het ontwerp. Het ontbreken van het contractueel programma van eisen brengt juridische risico’s met zich mee. Alle veelgebruikte standaard contracten zoals de SR en de RVOI adviseren dan ook om het Programma van Eisen contractueel vast te leggen als goed gedefinieerd beginpunt voor de architect. Uit de verschillende interviews zijn verschillende opvattingen over de toegepaste samenwerkingsvorm naar voren gekomen. Uit de projectdocumentatie is gebleken dat er traditionele contractering is toegepast. De constructie adviseur is door de aannemer gecontracteerd in plaats van door de opdrachtgever. Bij het vervaardigen van het ontwerp was daardoor niet voldoende kennis over de constructieve aspecten van het ontwerp voorhanden. Hierdoor zijn na de gunning nog enkele wijzigingen doorgevoerd in het bestek en ontwerp, op advies van de constructie adviseur, hetgeen vertragend heeft gewerkt. De directe gunning van het werk aan Hercuton BV is gedaan op basis van voorgaande ervaringen en samenwerking tussen Hercuton BV en Dedato Architecten. In het ontwerptraject heeft de aannemer hierbij summiere advieswerkzaamheden verricht met betrekking tot de maakbaarheid van het gebouw, met de intentie om vervolgens het werk gegund te krijgen. De prijsvorming van de aannemer wordt niet aan de markt gerelateerd hetgeen het competitie-effect uitsluit en daardoor kostenstijging of kunstmatige prijsopdrijving met zich mee kan brengen.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Met het vastleggen van een programma van eisen worden de juridische risico’s ingedekt. In geval van een conflict kan worden teruggevallen op dit juridische document, waardoor zowel de opdrachtgever als de architect financiële schade kunnen beperken dan wel voorkomen. De vertraging in het ontwerptraject door de late inbreng van constructieve kennis kan worden voorkomen door het samenwerkingsverband in een bouwteam te gieten. Hierbij wordt de kennis in de ontwerpfase erbij gehaald, waardoor tijd bespaard kan worden en de communicatielijnen korter blijven. Het toepassen van een openbare aanbesteding is in vergelijking tot de directe gunning een economisch voordeligere methode. Het concurrentie aspect levert in theorie lagere aanbiedingen op. Hercuton BV wordt gedwongen een scherpe aanbieding in te dienen omdat de opdrachtgever de kans heeft hun aanbieding met de markt te vergelijken.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Inhoudsopgave Inleiding .............................................................................................................................. 8 Hoofdstuk 1: Projectgegevens.............................................................................................. 9

1.1 Betronic BV................................................................................................................. 9 1.1.1 Geschiedenis ........................................................................................................ 9 1.1.2 Visie en missie ..................................................................................................... 9 1.1.3 Nieuwe huisvesting ............................................................................................ 10

1.2 Dedato Architecten................................................................................................... 10 1.2.1 Geschiedenis ...................................................................................................... 10 1.2.2 Architectuur ....................................................................................................... 10

1.3 Hercuton BV ............................................................................................................. 10 1.3.1 Bedrijfsprofiel..................................................................................................... 10 1.3.2 Referentieprojecten ............................................................................................ 11

1.4 Algemene projectgegevens....................................................................................... 11 1.4.1 Locatie ............................................................................................................... 11 1.4.2 Bouwwijze .......................................................................................................... 12 1.4.3 Bedrijfspand Betronic BV..................................................................................... 13 1.4.4 Vergelijking Dedato Architecten.......................................................................... 14

Hoofdstuk 2: Beschrijving van het project .......................................................................... 16 2.1 Randvoorwaarden vanuit de omgeving...................................................................... 16

2.1.1 Gemeentelijke organisatie .................................................................................. 16 2.1.2 Randvoorwaarden............................................................................................... 16 2.1.3 Bouwlogistiek..................................................................................................... 17 2.1.4 Bestemmingsplan ............................................................................................... 17

2.2 Risico’s..................................................................................................................... 18 2.2.1 Juridische risico’s ............................................................................................... 18 2.2.2 Financiële risico’s ............................................................................................... 19 2.2.3 Sociaal maatschappelijke risico’s ........................................................................ 19 2.2.4 Technische risico’s ............................................................................................. 19 2.2.5 Ruimtelijk planologische risico’s......................................................................... 19 2.2.6 Organisatie risico’s............................................................................................. 20 2.2.7 Politieke risico’s ................................................................................................. 20 2.2.8 Overige projectrisico’s........................................................................................ 20

2.3 Contract .................................................................................................................. 21 2.3.1 Contractmodel ................................................................................................... 21 2.3.2 Aanbesteding ..................................................................................................... 21 2.3.3 Verrekening ....................................................................................................... 22 2.3.4 Algemene voorwaarden ...................................................................................... 22

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



2.4 Projectmatig Werken................................................................................................. 22 2.4.1 Geld ................................................................................................................... 22 2.4.2 Tijd .................................................................................................................... 24 2.4.3 Kwaliteit ............................................................................................................. 25 2.4.4 Informatie .......................................................................................................... 27 2.4.5 Organisatie......................................................................................................... 28

2.5 Omgeving................................................................................................................. 31 2.5.1 Perceptie van de omgeving ................................................................................. 31 2.5.2 Inventarisatie van actoren en hun belangen ........................................................ 32

Hoofdstuk 3: Analyse van het project................................................................................. 35

3.1 Randvoorwaarden vanuit de omgeving...................................................................... 35 3.1.1 Randvoorwaarden............................................................................................... 35 3.1.2 Gebouwvorm...................................................................................................... 35 3.1.3 Openbare ruimte ................................................................................................ 36 3.1.4 Parkeervoorzieningen......................................................................................... 36

3.2 Risico’s..................................................................................................................... 36 3.2.1 Juridische risico’s ............................................................................................... 37 3.2.2 Financiële risico’s ............................................................................................... 37 3.2.3 Sociaal maatschappelijke risico’s ........................................................................ 37 3.2.4 Technische risico’s ............................................................................................. 38 3.2.5 Ruimtelijk planologische risico’s......................................................................... 38 3.2.6 Organisatie risico’s............................................................................................. 38 3.2.7 Politieke risico’s ................................................................................................. 39 3.2.8 Overige projectrisico’s........................................................................................ 39

3.3 Contract ................................................................................................................... 39 3.3.1 Rol constructie adviseur ..................................................................................... 39 3.3.2 Wijziging bestek en bestekstekeningen .............................................................. 39 3.3.3 Uitgangspunt constructieadviseur....................................................................... 40 3.3.4 Relatie tussen aannemer en opdrachtgever ......................................................... 40 3.3.5 Keuze wel of geen onderhandse aanbesteding.................................................... 41 3.3.6 Definiëring bouwteam ........................................................................................ 41 3.3.7 Verschil traditioneel contractmodel en bouwteam contractmodel ........................ 42 3.3.8 Definitie bouwteam ............................................................................................ 43 3.3.9 Inbreng constructieadviseur ............................................................................... 44 3.3.10 Inbreng installateur .......................................................................................... 45

3.4 Projectmatig Werken................................................................................................. 45 3.4.1 Geld ................................................................................................................... 45 3.4.2 Tijd .................................................................................................................... 48 3.4.3 Kwaliteit ............................................................................................................. 49 3.4.4 Informatie .......................................................................................................... 52 3.4.5 Organisatie......................................................................................................... 53

3.5 Omgeving................................................................................................................. 56 3.5.1 Perceptie van de omgeving ................................................................................. 56 3.5.2 Belang en invloed van de diverse actoren op het project en elkaar ...................... 57

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Hoofdstuk 4: Verbetervoorstellen....................................................................................... 59 4.1 Toepassing van een contractueel programma van eisen. ........................................... 60 4.2 Samenwerkingsvorm................................................................................................. 61 4.3 De aanbestedingsprocedure ..................................................................................... 62

Hoofdstuk 5: Groepsprocesevaluatie.................................................................................. 64 Bronopgave ....................................................................................................................... 67 Verklarende woordenlijst ................................................................................................... 68

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Inleiding De opdracht is om een concreet bouwproject, in dit geval het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV te Amsterdam, te analyseren en te bepalen wat in het proces goed is gegaan en wat minder goed, om vervolgens tot verbetervoorstellen te komen, mocht dit nodig zijn1. Als ‘bril’ om naar de casus te kijken zal nevenstaand analyseraamwerk gehanteerd worden. Tevens wordt het project ‘Process Redesign’ opgedeeld in drie fasen, telkens met een tastbaar faseresultaat.

1. Voorbereidingsfase Project Start Up; 2. Conceptfase; 3. Uitwerkingsfase;

De voorbereidingsfase begon met een Project Start Up waarin groepsafspraken zijn gemaakt en waarin een werkplan is opgesteld dat na twee weken aan de andere groepen en de docenten is gepresenteerd. Deze presentatie is te vinden in bijlage A. Verder is er in de voorbereidingsfase informatie verzameld over de te analyseren casus. Deze project-omschrijving is te lezen in hoofdstuk 1, blz. 9. De conceptfase bestaat uit het doen van observaties uit documentatie en interviews. Observaties cq. de beschrijvingen daarvan, moeten met concrete casusdocumenten gestaafd worden. Deze beschrijvingen zijn terug te vinden in hoofdstuk 2, blz. 16, en gerapporteerd met behulp van het analyseraamwerk. Hoofdstuk 3, blz. 35, omvat een ander deel van de conceptfase, namelijk het maken van de diverse analyses over de verschillende onderdelen van het analyseraamwerk. Er worden hier analyses gedaan op het gebied van de randvoorwaarden vanuit de omgeving, de risico’s, de contracten, de beheersaspecten en de omgeving van het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV. Wanneer de analyses zijn afgerond, kan er gekeken worden naar eventuele alternatieven voor verbetering van het proces van het betreffende project. De maatregelen die voorgesteld worden om de eventueel opgetreden knelpunten in het proces op te lossen, staan beschreven in hoofdstuk 4, blz. 59. In het daaropvolgende hoofdstuk, blz. 64 wordt het groepsproces beschreven. Naast dit verslag bestaat er ook een aparte documentatie van bijlagen met alle relevante projectinformatie bestaande uit: presentatie werkplan, tussenpresentatie, evaluatie tussenpresentatie, contactpersonen, interviewverslagen, notulen en agenda’s, bestemmingsplan, planningen, werktekeningen en bouwplaatsinrichting.

1 Semesterboek Process ReDesign 2006

Scope management

ProjectMatigWerken(PMW)

Risicomanagement

Contract management

Omgevingsmanagement

Figuur 0.1: Analyseraamwerk.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Hoofdstuk 1: Projectgegevens Dit hoofdstuk zal de belangrijkste partijen van dit project bespreken en de algemene projectgegevens. Hierbij wordt uitgelegd wie de bedrijven zijn en wat zij precies doen. De partijen die worden besproken zijn de opdrachtgever Betronic BV, de architect Dedato Architecten en de aannemer Hercuton BV. Bij de algemene projectgegevens wordt uitgelegd wat de bouwwijze is van het gebouw en er worden een aantal belangrijke kenmerken genoemd.

1.1 Betronic BV

1.1.1 Geschiedenis De opdrachtgever voor de bouw van een nieuw hoofdkantoor is Betronic BV. Betronic BV is gestart in een garage en is in 1977 door Bert Huiberts opgericht in de Egelantiersgracht in de Jordaan te Amsterdam. In de afgelopen jaren heeft Betronic BV zich ontwikkeld van een Nederlandse leverancier voor consumenten in producten in de grafische industrie tot een internationale solution provider in de business-to-business markt in Europa en daarbuiten2.

1.1.2 Visie en missie Het doel van Betronic BV is zijn klanten te bedienen door technische concepten, producten, diensten en oplossingen te verstrekken. Betronic BV wil in de komende zeven jaar groeien en een plaats verkrijgen in de Europese top tien van belangrijke elektronicabedrijven1. De producten van Betronic BV zijn zeer divers. Zij ontwerpen en produceren elektronische apparatuur van regelapparatuur voor klimaatinstallaties tot medische apparatuur tot softwareprogramma’s voor datacommunicatie en nog veel meer. De leden van de werkgroepen bij Betronic BV hebben daarom verschillende capaciteiten op het gebied van hardware en software en op het terrein van diverse technologieën.

Figuur 1.1: Overzicht producten Betronic BV

2 Website Betronic, www.betronic.nl, 23 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



1.1.3 Nieuwe huisvesting Betronic BV was in het bezit van een pand in Amsterdam Oost. Dit pand was toe aan renovatie, welke hoge kosten met zich mee zou brengen. Deze kosten waren zo hoog dat met een extra investering van €1.000.000 euro een nieuw pand gebouwd zou kunnen worden3. Dit was voor de directie van Betronic BV de hoofdreden om een nieuwe huisvesting te realiseren. Tijdens de ontwikkeling van het nieuwe hoofdkantoor hebben zij een tijdelijke huisvesting betrokken aan de Paasheuvelweg te Amsterdam. Voor het huurcontract is een regeling getroffen waarbij na de duur van het contract, zijnde twee jaar, twee keer een optie mogelijk is om het contract gedurende drie maanden tegen dezelfde prijs te verlengen. Dit is op basis van een bouwtijd schatting van negen maanden4.

1.2 Dedato Architecten

1.2.1 Geschiedenis Dedato Architecten was de architect van het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV. Dedato Architecten maakt onderdeel uit van Dedato Europe BV. Deze is gestart in 1966 en in 1987 werd Dedato Indonesië opgericht en in 1996 Dedato Chili. In Amsterdam werken ruim 40 mensen, Jakarta en Chili hebben samen ca. 50 medewerkers. Dedato Europe BV. is opgebouwd uit vier disciplines namelijk: architectuur, grafisch ontwerp, interactieve media en interieur. Dedato Architecten is in 1992 voortgekomen uit werkgroep Henk de Vries. Het bureau is gericht op corporate en product identity. Zij willen sterke identiteiten bouwen voor sterke merken. Er wordt een systematische werkwijze gehanteerd. Gestart wordt met onderzoek, strategie en advies vervolgens worden de eerste concepten ontwikkeld en wordt er gestart met ontwerpen. De laatste fase is het visualiseren van het ontwerp en zal moeten blijken of er wordt voldaan aan de sterke identiteit die wordt nagestreefd met het ontwerp5.

1.2.2 Architectuur Voor de afdeling architectuur van Dedato Architecten is het belangrijk om duurzame gebouwen te ontwerpen. Doordat gebouwen een lange levensduur hebben zal een gebouw een sterk karakter moeten bezitten aangezien de eerste gebruiker waarschijnlijk niet de eindgebruiker van het gebouw zal zijn. Dedato Architecten geeft ook op hun site aan dat opdrachtgevers hen geen gemakkelijke partner vinden. Zij zullen opdrachtgevers uitdagen, prikkelen en stimuleren om hun grenzen te verleggen. Ook geven zij aan dat ze op een onconventionele manier hun opdrachten benaderen vanwege hun liefde voor het vak.

1.3 Hercuton BV

1.3.1 Bedrijfsprofiel Hercuton BV is de aannemer geweest bij de bouw van het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV. Zij zijn gevestigd in Nieuwkuijk, Noord-Brabant en zijn gespecialiseerd in utiliteitsbouw. Dit bedrijf maakt gebruik van een speciaal prefab betonbouwconcept. De voordelen hiervan

3 Interview opdrachtgever, Bijlage E.1, 23 mei 2006 4 Planning, Bijlage J 5 Website Dedato, www.dedato.nl, 23 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



zouden zijn dat de kosten van het project laag blijven en de bouwtijd kort blijft. Van deze bouwwijze is ook gebruik gemaakt bij de nieuwbouw van het hoofdkantoor van Betronic BV6.

1.3.2 Referentieprojecten Uit de projecten die door Hercuton BV zijn gerealiseerd of nog worden gerealiseerd blijkt dat zij al regelmatig met Dedato Architecten hebben samengewerkt. Opvallend hierbij is dat deze projecten ook sterke overeenkomsten bevatten met het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV. Behalve de toegepaste bouwwijze is het beeld van de projecten van Hercuton BV ook in overeenstemming met het beeld van het nieuwe pand van Hercuton BV6.

1.4 Algemene projectgegevens

1.4.1 Locatie Het project betreft de nieuwbouw van een hoofdkantoor voor Betronic BV. De nieuwbouw is gelegen op Steigereiland te IJburg in Amsterdam. Het volledige adres van het pand is: Betronic BV

Pedro de Medinalaan 11 1086 XK Amsterdam

Zoals is te zien op figuur 1.2 is de locatie gelegen ten Oosten van de ringweg van Amsterdam. IJburg bestaat op dit moment uit twee delen namelijk Steigereiland en Haveneiland. De locatie van de nieuwbouw is gelegen op Steigereiland. Vanaf de stad is dit het eerste deel van IJburg. De entree van IJburg wordt vormgegeven door de nieuwe brug, genaamd de Enneüs Heermabrug. De nieuwbouw van Betronic BV heeft een goede locatie op dit eiland doordat het direct zichtbaar is vanaf deze nieuwe brug.

6 Website Hercuton, www.hercuton.nl 24 mei 2006

Haveneiland

Steigereiland

Locatie

Figuur 1.2: Locatie in Amsterdam Figuur 1.3: Locatie in IJburg

N N

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Figuur 1.4: Kavel Betronic BV In figuur 1.4 is aangegeven waar het kavel van het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV is gelegen op Steigereiland te IJburg. Hierbij is de locatie aangegeven, welke duidelijk zichtbaar is voor het verkeer vanuit de stad richting Steigereiland. De locatie is ingeklemd tussen twee naastgelegen kavels, waar rekening mee gehouden zal moeten worden. Op de kavels I, II en III is ondergronds parkeren toegestaan7. Het Steigereiland is het experimentele eiland van IJburg. Kenmerkend daarvoor zijn de verschillende vormen van wonen op het water en zelfbouw. Dit alles wordt aangevuld met bedrijfsruimte en ateliers8.

1.4.2 Bouwwijze De bouwwijze die voor dit project is gebruikt is kenmerkend voor de werkwijze van de aannemer Hercuton BV. Zoals al eerder genoemd werken zij met een speciaal prefab betonbouwconcept. Alle prefab betonelementen worden geleverd door het Belgische bedrijf Willy Naessens Industriebouw. Het gebouw is opgebouwd uit een kolom-balk structuur. De vloeren bestaan uit kanaalplaten en de gevelelementen zijn prefab betonnen

7 Situatietekening bestemmingsplan, Bijlage H 8 Website Steigereiland, www.steigereiland.com, 30 mei 2006

Aantal woningen 1940

Aantal bewoners 4460

Woningdichtheid 40 tot 70 woningen per ha.

Laagbouw 64%

Gestapelde woningen 35%

Drijvende woningen 252 13%

Platforms 88 5%

Bedrijfsruimte 21000m2

Start bouw najaar 2002

Oplevering Steigereiland 2004

Aantal openbaar vervoer haltes

1

Speelplekken 1050 m2

Groenvoorzieningen 35/200m2

Zorgcentrum 1

Kinderdagverblijf 2

Tabel 1.1: Overzicht programma Steigereiland te IJburg

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



sandwichpanelen. Doordat alle elementen geprefabriceerd worden geleverd, is de bouw een kwestie van het aan elkaar bevestigen van de elementen. Hierdoor kan bespaard worden op geld en tijd.

Deze bouwwijze wordt momenteel steeds vaker toegepast. In de omgeving van het kantoor van Dedato Architecten te Amsterdam Westerpark zijn er de laatste tijd namelijk nog een aantal gebouwen gerealiseerd (The Hilt en Barts) in deze bouwwijze door Dedato Architecten in samenwerking met Hercuton BV. Blijkbaar is de korte bouwtijd en de lage kosten van deze bouwwijze een belangrijke reden om voor dit type gebouw te kiezen. Nadeel van deze bouwwijze zou kunnen zijn dat de bouwwijze erg leidend is voor het beeld van een dergelijk gebouw.

1.4.3 Bedrijfspand Betronic BV De nieuwbouw van Betronic BV bestaat uit een gebouw van vier lagen, waarvan één laag ondergronds. Het bruto vloeroppervlak van het gebouw bedraagt 4300 m2. Opvallend is dat er gebruik wordt gemaakt van een grote verdiepingshoogte namelijk een bruto verdiepingshoogte van vier meter. Netto blijft hiervan ongeveer 3,7 meter van over. Slechts de vloeren vormen het verschil tussen de netto en bruto verdiepingshoogte. Dit is ongebruikelijk doordat er in de meeste

gevallen gebruik wordt gemaakt van een verlaagd plafond, waardoor de ervaren verdiepingshoogte kleiner wordt. Bij dit gebouw wordt dit echter niet gedaan. Voordeel hiervan is dat daglicht vanaf de Noordwest en Zuidoost gevels verder het gebouw binnen kan

Figuur 1.5: Aansluiting kolom en balk Figuur 1.6: Bouw in uitvoering

Figuur 1.7: Noordwest gevel Betronic BV

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



dringen. Centraal in het gebouw bevinden zich de trappenhuizen, liften en voorzieningen zoals toiletten. Doordat de Noordoost en Zuidwest gevels erg gesloten zijn, kan er weinig daglicht in het centrum van het gebouw komen. Om meer daglicht in het gebouw te krijgen zijn er halverwege de gevel glazen nissen gecreëerd. Hierdoor komt er van twee kanten daglicht in de werkruimte namelijk vanaf de Noordwest en Zuidoost gevels en vanaf het centrum van het gebouw. De daglichttoetreding vanuit het centrum van het gebouw wordt ook nog eens versterkt door de toepassing van een vide, waarboven een glasdak is geplaatst. Bovendien zijn alle binnenwanden van glas gemaakt, waardoor het licht ook verder het gebouw in komt. Opvallend aan het gebouw is de kopgevel die niet haaks op de zijgevels staat. Dit is het gevolg van de verkaveling. Het stramien vanaf de kopgevel loopt evenwijdig aan deze kopgevel tot aan alle voorzieningen in het centrum van het gebouw.

Figuur 1.9: Betronic BV vanaf de brug Figuur 1.8: Glazen nis

Figuur 1.10: Plattegronden Betronic BV NB. Plattegronden zijn ter illustratie, volledige tekeningen in bijlage K

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



1.4.4 Vergelijking Dedato Architecten Het kantoor van Dedato Architecten diende als inspiratie voor het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV. Daardoor vertonen deze twee gebouwen grote overeenkomsten met elkaar. De bouwwijze van de twee gebouwen is gelijk en het beeld van beide gebouwen vertoont ook sterke overeenkomsten. Beide zijn voorzien van gesloten zijgevels en transparante kopgevels. Het aantal verdiepingen van beide gebouwen is ook gelijk. Bij Betronic BV is één van de verdiepingen ondergronds, wat bij het kantoor van Dedato Architecten niet het geval is. Een verschil is ook te vinden in het bruto vloeroppervlak van beide gebouwen. Het gebouw van Dedato Architecten heeft een bruto vloeroppervlak van 3100 m2 dit is 1200 m2 minder dan het hoofdkantoor van Betronic BV. Uit de tekeningen van beide gebouwen blijkt dat de verdiepingshoogte nagenoeg gelijk is aan elkaar. Ook zijn de voorzieningen in het centrum van het gebouw geplaatst. Bij dit gebouw speelt ook de daglichttoetreding een belangrijke rol. Dit is net als bij het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV gedaan door middel van glazen elementen in het midden van de zijgevel, zodat er in de werkruimte vanaf twee kanten licht komt. Bij beide gebouwen zijn er gevelopeningen gemaakt in de zijgevels. Bij Betronic BV zijn er echter lichtkoepels gebruikt als raam in tegenstelling tot de ramen bij Dedato Architecten welke kleiner zijn en veel minder licht doorlaten. In de vorm van het gebouw is een verschil te zien tussen de twee gebouwen en dat is dat de Noordoost gevel van het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV niet haaks op de zijgevel staat. Deze gevel volgt de verkaveling van de situatierekening van het bestemmingsplan, Bijlage H, zodat het totale grondoppervlak zo optimaal mogelijk wordt benut. Gedurende het verslag zal deze vergelijking per onderdeel gemaakt worden, wanneer dit van toepassing is.

Figuur 1.11: Dedato Architecten

Figuren 1.12 en 1.13: Verschil gevelopeningen Betronic en Dedato

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Hoofdstuk 2: Beschrijving van het project

2.1 Randvoorwaarden vanuit de omgeving Voor dit onderdeel is er voornamelijk gebruik gemaakt van de documenten die de Gemeente Amsterdam beschikbaar heeft gesteld. Wat hieronder wordt uitgelegd is dan ook een opsomming van feiten die uit het bestemmingsplan, het stedenbouwkundige plan, adviesrapporten en een projectevaluatie komen om zo een goed beeld te krijgen.

2.1.1 Gemeentelijke organisatie Als er gekeken wordt naar de uitwerking van IJburg moet er rekening worden gehouden met het feit dat het stadsdeel Zeeburg nog niet veel in het verhaal voorkomt. Zodra alle documenten (bestemmingsplan e.d.) zijn opgesteld door de stad Amsterdam worden ze vervolgens beheerd door het stadsdeel. Stadsdeel Zeeburg zorgt alleen voor de uitvoering van het bestemmingsplan. Belangrijk in het gemeentelijke proces is de Projectgroep IJburg, waarin diverse ambtelijke diensten zijn vertegenwoordigt, ondermeer het ontwikkelingsbedrijf, de dienst ruimtelijke ordening en het projectbureau. De projectgroep IJburg is verantwoordelijk voor verschillende plandocumenten zoals het stedenbouwkundige plan, het stedenbouwkundige programma van eisen en de nota van uitgangspunten. Voor Steigereiland is een Helpdesk Zelfbouw opgericht, die advies geven aan particulieren tijdens de voorbereiding en uitvoering van het bouwplan. Dit advies bureau is vooral gericht op woningbouw en is daarom in het kader van Betronic BV ook niet van belang geweest.

2.1.2 Randvoorwaarden De randvoorwaarden, die de gemeente Amsterdam heeft opgesteld, waar rekening mee moet worden gehouden tijdens het proces zijn:

• De normale regels van het Bestemmingsplan, de Bouwverordening en het Bouwbesluit zijn van toepassing;

• Het ontwerp valt niet onder de welstandscommissie, de Zuidbuurt is een welstandsvrije zone, dat wil zeggen dat bij de behandeling van de aanvraag voor een bouwvergunning er geen beoordeling is door de welstandscommissie;

• Het ontwerp van het gebouw moet binnen de bouwenveloppe blijven9 • Er zijn regels voor het vermijden van grondwatervervuilende bouwmaterialen en

opvang van regenwater; • Er is een tijdslimiet voor het ontwerp gesteld. De maximale tijd tussen uitgifte van de

kavel en het aanvragen van de bouwvergunning wordt vastgelegd in het erfpachtcontract en kan per kavel verschillen. De meest gebruikelijke maximale tijd is één jaar. Er zijn sancties als men de limiet overschrijdt door middel van boetes. Deze worden in het erfpachtcontract en het bijbehorende protocol vermeld.

De procedure van bouwvergunning is feitelijk en formeel het enige toetsmoment. Initiatiefnemers zijn geheel vrij in het maken van het ontwerp, er functioneert bijvoorbeeld geen gemeentelijke planteam. Wel biedt de gemeente Amsterdam een zogenaamde

9 Bestemmingsplan IJburg eerste fase, Steigereiland, bijlage H

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



voortoets aan via de gemeentelijke helpdesk. Op basis van vrijwilligheid kunnen initiatiefnemers hun ontwerpplan voorleggen aan de hier werkzame bouwinspecteur.

2.1.3 Bouwlogistiek Naast de voorwaarden die de gemeente stelt aan het gebouw zijn er ook regels die rekening houden met de logistiek van de bouwplaats:

• De bouw moet op een bepaald tijdstip zijn gestart en op een afgesproken tijdstip moet het project zijn opgeleverd. De maximale tijd tussen aanvragen van de bouwvergunning en de het opleveren het pand wordt dan ook vastgelegd in het erfpachtcontract. Dit kan per kavel verschillen. De meeste gebruikelijke tijd is twee jaar. Er zijn ook hier sancties als men de limiet overschrijdt;

• Er zijn regels met betrekking tot het gebruik van de openbare ruimte voor de opslag van bouwmaterialen. Van te voren door de nutsbedrijven aangelegde leidingen moeten beschermd worden;

• Naast de normale eisen in het bouwstoffenbesluit zijn er geen bijzondere milieueisen;

• De controle gedurende de bouw op het naleven van kwaliteitseisen vindt plaats door regulier bouwen woningtoezicht.

2.1.4 Bestemmingsplan Zoals al eerder vermeld, waren er maar weinig randvoorwaarden van de gemeente Amsterdam. De gemeente stelde echter wel enkele summiere randvoorwaarden als het gaat om het bedrijventerrein en de omliggende openbare ruimte door middel van het Bouwbesluit:

• Wat betreft de bouwhoogte gelden de op de uitwerkingsplankaart aangegeven minimum en maximum hoogte; 10

• In afwijking van het hier bovenstaande punt, mag de bebouwingshoogte met 4 meter worden overschreden ten behoeve van schoorstenen, liftopbouwen, technische installaties en een toegang tot het dak, alle tot een maximum oppervlak van 6m2 per onderdeel, mits geplaatst op een afstand van de gevels korter of gelijk aan de hoogte van de overschrijding; 11

• Voor het perceel B103b geldt een maximum bebouwingspercentage van 85%. De bebouwing dient te worden opgericht in de bouwgrens waar deze op de uitwerkingsplankaart is aangegeven; 11

• Wat betreft de bouwdiepte geldt voor de percelen B103 A, B en C ten behoeve van ondergronds parkeervoorzieningen -1m NAP; 11

• De gronden op de plankaart aangegeven met Va10, zijn bestemd om te worden gebruikt voor laden en lossen, als mede parkeren ten behoeve van de omliggende bedrijven; 11

• Oprichting van één verbinding tussen onderlinge bouwvlakken is toegestaan, tot een maximum vloeroppervlak van 250m2 per verbinding en een bouwhoogte van ten hoogste 4 meter, of door een luchtbrug met de zelfde maten met een vrije

10 Bestemmingsplan IJburg eerste fase, Steigereiland, artikel 4 Bedrijven, bijlage H 11 Bestemmingsplan IJburg eerste fase, Steigereiland, artikel 5 Va10 Laden, lossen, particulier parkeren en verbinding erven en tuinen, bijlage H

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



onderdoorgang van 4 meter. Deze verbinding is alleen toegestaan waar dit op de plankaart is aangeven; 12

Figuur 2.1 Uitwerkingsplankaart, sectie bedrijvenstrook

2.2 Risico’s De risico’s van het project gedurende het proces zijn in te delen in acht categorieën, volgens de risicomanagement-methode gebruikt bij managementbureau Twijnstra & Gudde.12 Aan de hand van deze indeling zullen de verschillende risico’s gedurende het proces worden beschreven. Deze risico’s zijn beschreven vanuit het perspectief van de opdrachtgever Betronic BV. 2.2.1 Juridische risico’s Eén van de juridische risico’s is een wijziging van het bestemmingsplan gedurende de ontwerpfase. Specifiek gericht op het project is het weigeren van een kelder onder het bedrijfsgebouw via het definitieve bestemmingsplan een groot risico voor de beheersaspecten van het project. Afhankelijk van het moment waarop deze beslissing genomen wordt, zal deze beslissing leiden tot vertraging of zelfs tot tijdelijke stillegging van het project. Het optreden van dit risico zou dus grote gevolgen hebben voor de planning van het project.

12 Projectaudits en Risicomanagement, Dhr. W. Orth, Twijnstra & Gudde, 19 april 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



2.2.2 Financiële risico’s Financiële risico’s zijn bijvoorbeeld de ontwikkelingsrisico’s, financieringsrisico’s en exploitatierisico’s. Al deze risico’s liggen bij de opdrachtgever doordat het project volgens een traditioneel contractmodel is gerealiseerd.13 Doordat Betronic BV een eigenaar/gebruiker is, is het exploitatierisico in mindere mate aanwezig. Met exploitatierisico wordt in dit geval het risico op leegstand gedurende de exploitatieperiode bedoeld. Omdat Betronic BV het gebouw zelf zal betrekken zal dit risico beperkt blijven. Het optreden van de financieringsrisico’s wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door het stijgen van de hypotheekrente, wat tot gevolg zou hebben dat het project, afhankelijk van de mate van stijging, niet binnen budget gerealiseerd kan worden. De ontwikkelingsrisico’s in dit project zijn niet afwijkend van andere projecten in dezelfde contractuele constructie.

2.2.3 Sociaal maatschappelijke risico’s Sociaal maatschappelijke risico’s zijn voornamelijk in de vorm van bezwaarschriften van omwonenden en andere eiland gebruikers in de fase van Definitief Ontwerp. Het optreden van dit risico zal aanzienlijke uitloop op de planning tot gevolg hebben. Een belangrijk feit om te noemen betreft de bouwvergunningprocedure op het Steigereiland met betrekking tot de welstandscommissie. Het Steigereiland heeft een ontheffing van de welstandscommissie. Op het gehele Steigereiland geld dat er welstandsvrij gebouwd kan worden.14 Dit houdt in dat tijdens de aanvraagprocedure van de bouwvergunning er geen advies van de welstandscommissie bij komt om het ontwerp te keuren op sociaal maatschappelijke belangen/invloed. Om er toch voor te zorgen dat er een zekere mate van controle kan worden uitgevoerd over de verschillende ontwerpen op het Steigereiland, is in het bestemmingsplan een aantal strikte voorwaarden omschreven ten aanzien van ontwerpvrijheid. 14

2.2.4 Technische risico’s Technische risico’s zijn vooral op het gebied van realisatie terug te vinden. De grootste risico’s bestaan uit fouten op tekening en uitvoeringsfouten. De gevolgen van het optreden van deze risico’s zijn afhankelijk van de verschillende contractvormen die de opdrachtgever heeft gesloten. De verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden zijn bepalend voor de financiële schade die ontstaat bij het optreden van deze risico’s. Bij gebruikmaking van traditionele contractering zal de aannemer financieel verantwoordelijk zijn voor het herstel van de verborgen gebreken en voor grote, gevaarlijke gebreken. Deze verantwoordelijkheid is tijdsgebonden, waardoor de opdrachtgever, Betronic BV, na verloop van tijd voor deze gebreken verantwoordelijk wordt.

2.2.5 Ruimtelijk planologische risico’s Omdat de omringende kavels nog niet allemaal zijn bebouwd, ten tijde van het ontwerpproces voor Betronic BV, kan het voorkomen dat het hoofdkantoor van Betronic BV niet volledig aansluit op de omliggende bebouwing, wanneer het eiland volledig ontwikkeld is. Het bestemmingsplan geeft goed weer hoe de relatie tussen het kavel van Betronic BV en

13 College bouworganisatievormen, J. Koolwijk, 30 mei 2006 14 Bestemmingsplan IJburg eerste fase, Steigereiland, bijlage H

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



de nevenliggende kavels ligt. Wanneer het bovengenoemde risico optreedt, zijn de financiële of bedrijfstechnische gevolgen minimaal. 2.2.6 Organisatie risico’s Het projectteam bestaat uit verschillende personen. Afhankelijk van de fase waarin het project zich bevindt, zit de architect met de installatieadviseur in het team, hetzij met of zonder de aannemer Hercuton BV en installateur Tibo-Veen BV. De kans is aanwezig dat één van de leden binnen het projectteam, of wanneer het bijvoorbeeld de constructeur betreft buiten het projectteam, incidenteel of systematisch ongeschikt is voor de aan hem/haar opgedragen taken. In het proces dat Betronic BV gevolgd heeft, heeft Dedato Architecten de aannemer Hercuton BV aanbevolen. Dit brengt speciale omstandigheden met zich mee, aangezien de opdrachtgever uiteindelijk degene is die de contracten met de verschillende partijen houdt. Ondanks het feit dat Dedato Architecten Hercuton BV als vaste partner naar voren schuift, is het Betronic BV die verantwoordelijk is voor zowel de incidentele als de systematische ongeschiktheid, waarbij Dedato Architecten geen enkele verantwoordelijkheid draagt voor ongeschiktheid van haar partner. Het optreden van dit risico kan grote gevolgen hebben voor de kwaliteit, hetzij architectonische of technische, en indirect dus ook op de planning. Herstelwerkzaamheden bij eventuele technische gebreken zijn hier een voorbeeld van. 2.2.7 Politieke risico’s Het beheer van bestemmingsplannen en ruimtelijke ordening ligt bij de gemeente Amsterdam op gemeentelijk niveau, waarbij de deelgemeente Zeeburg niet betrokken wordt. Rekeninghoudend met de 4-jarige bestuursperiode van het gemeentelijke bestuur (van Amsterdam), kan de wisseling van het gemeentebestuur tijdens de ontwerpfase, van zowel het gebouw als het bestemmingsplan, gezien worden als een politiek risico. Het optreden van dit risico zou tot gevolg kunnen hebben dat het bestemmingsplan gewijzigd wordt. 2.2.8 Overige projectrisico’s Een belangrijk risico dat de opdrachtgever loopt is het risico op financiële schade en juridische procedures bij ontwerpontevredenheid van de opdrachtgever ten opzichte van hun nieuwe huisvesting. Er is geen programma van eisen dat gebruikt is als contractstuk. De opdrachtgever heeft een summier programma van eisen opgesteld, maar heeft dit nooit tot een contractueel document gemaakt. De kans op problemen is geheel afhankelijk van het niveau van vertrouwen tussen architect en opdrachtgever en de regelmaat in contact tussen de bovengenoemde partijen. Het optreden van deze gebeurtenis kan grote gevolgen hebben voor beide partijen, waar beide partijen verwikkeld raken in lange gerechtelijke procedures die het onderlinge vertrouwen ernstige schade toebrengen en veel tijd en geld kosten.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



2.3 Contract 15

Figuur 2.2: Contractschema

2.3.1 Contractmodel In het project is gewerkt met een traditioneel contractschema. De adviseur voor de installaties, W+R Installatie-adviseurs BV, de aannemer voor de installaties, Tibo-Veen BV, de aannemer voor het bouwkundige werk, Hercuton BV, en de architect Dedato architecten, zijn direct gecontracteerd door de opdrachtgever. De constructie adviseur, Adviesbureau Duisters is niet direct door de opdrachtgever gecontracteerd maar door de aannemer, de constructieadviseur heeft dus ook geen onderdeel uitgemaakt van het projectteam dat bij elkaar kwam in zowel de verschillende werkoverleggen als in de verschillende bouwvergaderingen16. De betonproducent, Willy Naessens Industriebouw, staat in figuur 2.2 expliciet als onderaannemer vermeld naast de diverse andere onderaaannemers omdat deze namelijk in België is gevestigd, wat opmerkelijk is. Deze producent is tevens leverancier van het toegepaste prefab beton. Dedato Architecten is als directievoerder aangesteld namens de opdrachtgever. Deze functie wordt uitgevoerd door de heer W.J. van Verseveld. Hij is intern werkzaam bij Dedato Architecten waardoor in het contractschema geen onderscheid wordt aangegeven tussen de projectmanagement functie en de functie van architect.

2.3.2 Aanbesteding Tijdens de vervaardiging van het voorlopige ontwerp is de aannemer al voor advieswerkzaamheden bij het project betrokken. Hierbij gaat het om advieswerkzaamheden betreffende kosten en uitvoerbaarheid van het ontwerp. De aannemer heeft in deze periode enkel advies gegeven en verder geen invloed op het ontwerp uitgeoefend. Voor deze werkzaamheden heeft de aannemer geen vergoeding ontvangen. Er is na voltooiing van het bestek en bestektekeningen geen selectie gemaakt van aannemers voor het bouwkundig werk. Naast bestek en bestektekeningen met betrekking tot het bouwkundig werk, is er tevens bestek en bestektekeningen gemaakt met betrekking tot het installatieontwerp. W+R Installatie-adviseurs BV heeft deze werkzaamheden op zich

15 Alle interviews, welke zijn opgenomen in bijlage E 16 Alle bouwen werkvergaderingsverslagen, enkele zijn opgenomen in de bijlage M en N

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



genomen. Deze documenten zijn buiten de hoofdaannemer Hercuton BV om aanbesteed aan installateur Tibo-Veen BV. Bij de aanbesteding voor de installatiewerkzaamheden is door Dedato Architecten een selectie gemaakt van een aantal, plus minus 5 (architect kon geen exact aantal geven), installateurs en vervolgens zijn de werkzaamheden gegund op basis van de laagste prijs.17 Hercuton BV is direct benaderd door Dedato Architecten waarbij na onderhandeling het werk is gegund aan Hercuton BV.

2.3.3 Verrekening Tussen de opdrachtgever en de installateur en tussen opdrachtgever en de aannemer is sprake van een vaste-prijscontract, en is er via meer- en minderwerk gemuteerd qua extra wensen van opdrachtgever. Het honorarium van de architect is berekend op basis van een vast percentage van de aanneemsom. Over de hoogte van dit percentage is door de architect geen uitspraak gedaan.

2.3.4 Algemene voorwaarden In de UAV 1989 tussen de opdrachtgever en de aannemer zijn door de architect enkele wijzigingen aangebracht. Een voorbeeld hiervan is dat de opdrachtgever dient te tekenen voor elk bedrag aan meer- of minderwerk. In bestek deel A staan alle wijzigingen omtrent verrekening van meer- en minderwerk omschreven.

2.4 Projectmatig Werken Projectmatig werken is één van de belangrijkste managementmethoden in de bouw. De basis van projectmatig werken ligt in het drievoudige onderscheid Faseren, Beslissen en Beheersen. Aan de hand van deze drie begrippen wordt in de komende paragraaf beschreven hoe het proces is verlopen volgens de vijf beheersaspecten: Geld, Tijd, Kwaliteit en Informatie en Organisatie. In deze onderverdeling zijn ook de aspecten faseren en beslissen verwerkt; zo is fasering onder tijd geschaard. Het beslisaspect is verwerkt onder het kopje informatie en organisatie. De volgorde van de vijf aspecten waarin ze behandeld worden is afgeleid van het onderscheid tussen projectresultaat en projectproces. Geld, tijd en kwaliteit zijn harde beheersaspecten met de nadruk op het project. Informatie en organisatie zijn zachte beheersaspecten met de nadruk op het proces.

2.4.1 Geld Deze paragraaf geeft het financiële overzicht van het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV in Amsterdam weer. In deze paragraaf zal worden besproken hoe de budgetstelling tot stand is gekomen en welke wijzigingen zijn opgetreden in de budgetstelling gedurende het proces. Dedato Architecten en Betronic BV hechten zeer veel waarde aan de betrokkenheid van de medewerkers bij het realiseren van het nieuwe hoofdkantoor. Betronic BV had bij aanvang van het project documenten aangemaakt, welke ingevuld moesten worden door de leidinggevenden van de acht verschillende werkgroepen. Deze zouden een wensenlijst vormen per werkgroep. De werkgroepen worden onderverdeeld in acht werkgroepen:

17 Interview 2 architect, 31 mei 2006, bijlage E.5

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



1. Werkgroep ICT/ communicatie 2. Werkgroep office teams 3. Werkgroep design teams 4. Werkgroep prototypen / workshop 5. Werkgroep EMC/ TESTlab 6. Werkgroep marketing / sales 7. Werkgroep facilities 8. Werkgroep HRM

Op basis van de opgestelde wensenlijsten afkomstig van de acht werkgroepen, is een Plan van Aanpak opgesteld. Tijdens het proces zijn een aantal wijzigingen opgetreden waardoor het Plan van Aanpak is gewijzigd. Er zijn twee versies van het Plan van Aanpak opgesteld waarin een onderdeel budget is verwerkt. Het budget is bepaald in samenwerking met Dedato Architecten maar het is in deze fase nog niet verfijnd en definitief. Het budget vanuit het Plan van aanpak ziet er als volgt eruit:18 Versie 1 Versie 2 Grondkosten €1.858.800 €441.285Technische installatie €310.000 €310.000Bouw €2.174.500 €1.858.500Uitbreiding optie €140.000(uitbreiding) Parkeergarage €320.000 €320.000(meerkosten) Leges €20.000 €20.000Nutsvoorziening €40.000 €40.000Aanpassing fundering voorzijde

€18.600

ICT ? ?Aansluiting specifiek ? ?Beveiliging ? ?Interieur €495.000 €495.000Interieur ontwerp €25.500 €25.500Coördinatie interieur ? ?Groenvoorziening ? ?Onvoorzien €250.000Totaal €5.633.500 €3.898.885

Tabel 2.1: Budget nieuwbouw Betronic BV vanuit het Plan va Aanpak De grootste verschillen tussen de eerste en tweede budgetbegroting zit voornamelijk in de raming van de grondkosten. De verklaring voor dit grote verschil in prijs is onbekend. Verdere opvallende verschillen zijn terug te vinden in de uitbreiding- en bouwkosten.

18 Plan van aanpak, Versie 0.2, nieuwbouw IJburg, bijlage P, 7 mei 2004

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Kalender / Fases

janu

ari

febr

uari

maa

rt

april

mei

juni

juli

augu

stus

sept

embe

r

octo

ber

nove

mbe

r

dece

mbe

r

janu

ari

febr

uari

maa

rt

april

Besluitvorming

Uitvoering

Oplevering

2005

2006

Het budget is bepaald op basis van een vierkante meterprijs die door de opdrachtgever van te voren als grenswaarde is vastgesteld.19 Gedurende het proces is het ontwerp getoetst aan deze waarde. Op een gegeven moment bleek het ontwerp boven deze grenswaarde uit te komen waarna besloten is het ontwerp te wijzigen om zo de stichtingskosten binnen budget te houden.19 De uiteindelijke bouwkosten zijn bijna vijf ton lager uitgevallen dan de oorspronkelijke raming en komen uit op circa 3,4 miljoen.20 Wanneer het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV en het kantoor van Dedato Architecten met elkaar vergeleken wordt komt er een opvallend verschil in bouwkosten naar voren. Zoals al eerder is vermeld, is voor het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV hetzelfde concept toegepast als bij het kantoor van Dedato Architecten. Het kantoor van Dedato Architecten heeft €600 per m2 BVO gekost terwijl het hoofdkantoor van Betronic BV €800 per m2 BVO heeft gekost. In de analyse wordt verder ingegaan op de oorzaken van deze opmerkelijke prijsstijging.

2.4.2 Tijd Deze paragraaf staat in teken van het beheersaspect tijd. Tijd is naast geld en kwaliteit een van de harde beheersaspecten van GOTIK. De beheersing van tijd resulteert indirect in de beheersing van kosten. Het project hoofdkantoor Betronic BV kenmerkt zich door de relatief korte bouwtijd. De periode van de start van de bouw tot en met de opleveringsfase bedraagt 47 weken. In het bestek van Dedato Architecten is er een schatting van 9 maanden (ca. 39 weken) bouwtijd opgenomen.21 In de analyse zal verder worden ingegaan op het verschil tussen beide. In de figuur 2.3 wordt weergegeven hoe lang de architect als projectmanager in eerste instantie voor elke fase van het project heeft gerekend. De aannemer heeft in zijn interview aangegeven dat hij in totaal 170 werkdagen (+/- 9 maanden) heeft berekend.22 Figuur 2.3: Planning23 Betronic BV heeft voor dit project geen juridisch bindend programma van eisen opgesteld. De eisen van de opdrachtgever zijn wel schriftelijk vastgelegd maar ze dienen niet als contractstuk. Tijdens het bouwproces werden nog besluiten genomen door de opdrachtgever

19 Interview opdrachtgever, Bijlage E.1 23 mei 2006 20 Interview 1 architect, bijlage E.3, 15 mei 2006 21 Bestek deel A, Bijlage IV punt 9, versie 14 maart 2005 22 Interview aannemer, bijlage E.2, 15 mei 2006 23 Planning, bijlage J

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Kalender / Fases

janu

ari

febr

uari

maa

rt

april

mei

juni

juli

augu

stus

sept

embe

r

octo

ber

nove

mbe

r

dece

mbe

r

janu

ari

febr

uari

maa

rt

april

Ontwerpfase

Werkvoorbereiding

Uitvoering Onderbouw

Uitvoering Bovenbouw

Uitvoering Afbouw

Oplevering

ontwerp tot mei 2006

2005

2006

over de kleur van kozijnen en andere elementen. De vertraagde besluitvorming vanuit de opdrachtgever heeft geleid tot twee maanden uitloop op de planning.24 Deze beslismomenten waren in de maanden november en december 2005. De aannemer is van mening dat de uitloop van deze planning maar twee weken was, zijnde 10 werkdagen. Dit werd veroorzaakt door de wijzigingen die vanuit de opdrachtgever werden doorgegeven. 25 Uit de bouwverslagen blijkt dat het aantal onwerkbare dagen beperkt is gebleven tot vijf. De einddatum voor de oplevering is gedurende het proces opgeschoven. De eerst vastgestelde datum betrof 24 maart 2006. Op de bouwvergadering van 16 februari 2006 is deze datum opgeschoven tot 19 april 2006. In figuur 2.4 worden de originele planning (van de architect) en de uiteindelijke gevolgde planning weergegeven. De zwarte balken geven de planning aan en de rode balken geven het uiteindelijk verloop weer. Figuur 2.4: Originele planning en uiteindelijk verloop. De bouwverslagen geven andere informatie aan dan uit de planning is af te lezen. In eerste instantie waren er 170 werkbare dagen gepland door de aannemer voor de bouw. In het eerste bouwverslag staat echter al 195 werkbare dagen gepland, dat na een maand al weer is bijgesteld tot 205 dagen. Op het verschil tussen deze planningen wordt in de analyse verder ingegaan. De bouwmethodiek is gefundeerd op een assemblage van prefab betonnen elementen. Het kenmerkende aan prefab is het feit dat het aantal werkzaamheden dat in situ moet worden verricht beperkt blijft. De voornaamste werkzaamheden die op de bouwplaats verricht worden zijn het plaatsen en aanstorten van prefab elementen en het afstorten van vloeren. De analyse zal verder ingaan op de invloed van weersomstandigheden op de planning van het project.

2.4.3 Kwaliteit Kwaliteit is een subjectief begrip, waar men de afgelopen jaren vat op probeert te krijgen. Er zijn ontelbaar verschillende vormen van kwaliteit maar om het begrip en het onderzoek toch

24 Interview 1 architect, bijlage E.3 15 mei 2006 25 Interview aannemer, bijlage E.2, 15 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



af te bakenen, moeten er grenzen worden gesteld. Wat is voor de opdrachtgever van belang? Wat verstaat de opdrachtgever onder kwaliteit en wat is belangrijk voor de opdrachtgever? Definities van kwaliteit: “Quality consists of the capacity to satisfy wants”26. Kwaliteit bezit het vermogen om verlangens te behartigen "Quality [means] conformance to requirements."27 Met kwaliteit waarborg je de eisen "Quality is the degree of excellence at an acceptable price and the control of variability at an acceptable cost." 28 Kwaliteit is geoptimaliseerd als het tegen een geaccepteerde prijs is en als er controle blijft over de verandering binnen dit budget. "Quality is neither mind nor matter, but a third entity independent of the two, even though Quality cannot be defined, you know what it is."29 Het begrip kwaliteit is ondefinieerbaar, maar toch weet iedereen wat ermee wordt bedoeld. Kwaliteit Betronic BV De directeur van Betronic BV hecht veel waarde aan de betrokkenheid van de medewerkers bij het realiseren van het nieuwe pand. Het gebouw moet herkenbaar zijn voor iedereen die erin komt te werken. Het gebouw moet uniform blijven, dit wil zeggen geen grote verschillen bij de uitwerking van de ruimtes van de verschillende afdelingen (werkgroepen). Kwaliteit is omschreven door de opdrachtgever aan de hand van het Plan van Aanpak:

• Openheid is een begrip, wat erg belangrijk is bij het ontwerpen van het nieuwe kantoor. De ligging vraagt hierom maar ook de cultuur van Betronic BV.

• Openheid bevordert de samenwerking, motiveert, geeft duidelijkheid en vormt begrip.

• Licht inspireert, stimuleert creativiteit, de lichtinval is een zeer belangrijk instrument waar Dedato Architecten aan moet denken bij het ontwerp.

• De functionaliteit bieden welke een klant vraagt voor een zo laag mogelijke prijs maar toch een eigen identiteit behouden. Dat is het doel wat iedereen moet realiseren in de producten en dit moet ook gerealiseerd worden in de producten en dient duidelijk te worden in het Plan van Aanpak.30

26 C.D. Edwards, The meaning of quality, Quality progress, oktober 1968, 27 P.B. Crosby, Quality Is Free, oktober 1979 28 R. A. Broh, Managing Quality for Higher Profits, 1982 29 R. M. Pirsig, Zen and the Art of Motorcycle Maintenance, april 1974 30 Plan van aanpak, Versie 0.1 en versie 0.2, nieuwbouw IJburg, bijlage O en P, 7 mei 2004

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Zoals al eerder in dit verslag is genoemd heeft Betronic BV niet veel reclame nodig om opdrachten te verwerven. Betronic BV was gevestigd in Amsterdam-Oost. Dat gebouw was aan renovatie toe met hoge kosten. Voor ongeveer €1.000.000 euro extra kon dit nieuwe hoofdkantoor gerealiseerd worden. De extra vierkante meters uitbreiding zijn mooi meegenomen, hoewel het hoofdkantoor daar niet zoveel van zou merken. Budget was hierdoor een belangrijk facet geworden. De bedrijfsfilosofie van Betronic BV heeft veel met water te maken. Integratie van water is dus ook zeer bepalend voor de opdrachtgever. Functionele inrichting plus een uiterlijk wat bij het bedrijf past zijn belangrijke criteria.31

2.4.4 Informatie32 Om een goed beeld te kunnen krijgen van de gehanteerde informatiestromingen van het nieuwe hoofdkantoor, moeten alle actoren stuk voor stuk worden gehoord en contractstukken plus documentatie ingezien worden. Als verschillende partijen aangeven in een interview dat er van documenten en werkwijzen gebruik is gemaakt, dan hebben wij dit als waarheid aangenomen. In deze paragraaf zullen de informatiestromingen met de daarbij behorende stukken chronologisch worden beschreven.

1. De opdrachtgever is zeer geïnteresseerd in het architectenbureau, Dedato Architecten. Naast de architectuur is de opdrachtgever zeer geïnteresseerd in het gebouw van Dedato Architecten.

2. De architect maakt een aantal schetsen. 3. Afspraken betreffende het honorarium worden vastgelegd. 4. De opdrachtgever maakt samen met de architect een Plan van Aanpak, er is in deze

fase meerdere malen contact geweest met de gemeente Amsterdam. 33 5. De architect werkt het Voorlopig Ontwerp uit. 6. Bestek en Definitief Ontwerp worden uitgewerkt en verbeterd op een aantal punten. 7. De installateur is adviseur in de Definitief Ontwerp fase. 8. Onderaannemers worden ingehuurd en gecontracteerd door de aannemer en er wordt

gestart met de bouw. 9. De partijen komen samen bij bouw en werkvergaderingen en er wordt één keer per

twee weken verslaggeving gedaan naar de opdrachtgever. 10. Twee keer per week bouwplaats inspectie door de Project Manager en aannemer

Samengevat kunnen deze informatiestromingen worden weergegeven in het relatieschema van figuur 2.5:

31 Interview opdrachtgever, bijlage E.1, 23 mei 2006 32 Alle interviews, bijlage E 33 Plan van aanpak, Versie 0.1, nieuwbouw IJburg, bijlage O, 7 mei 2004

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Figuur 2.5: Relatieschema

Informatieschema gekoppeld aan een tijdschema: (de onbrekende datums zijn niet vrijgegeven of exact te bepalen in dit project) Binnenwandelen opdrachtgever bij Dedato Architecten: Zomer 2003 Schetsen Architect Voorlopig ontwerp + Voorlopig bestek februari 2005 34 Eisen en wensen maart / april 2005 Definitief Ontwerp + Definitief bestek mei / juni 2005 35 Inhuren en contracteren onderaannemers mei 200536 Bouw- werkvergaderingen april 2005 / april 2006 37 Bouwinspecties april 2005 / april 2006

Nazorg 19 april 2006 38 Het honorarium van de architect is opgesteld aan de hand van de SR 1997, honorarium is berekend op basis van de DNR 2005. De bouwinspectie bestond uit de Project Manager en de uitvoerder. De afstand van de onderaannemer in België heeft volgens de aannemer niet voor problemen gezorgd. Informatiestromen zijn duidelijk geweest en grove miscommunicaties waren niet voorgevallen. De opdrachtgever is goed op de hoogte gehouden van informatie aan de hand van vergaderingen en presentaties naar Betronic BV toe.

2.4.5 Organisatie Dit hoofdstuk beschrijft de totstandkoming van de organisatie, de functionele verdeling van taken en hoe en met welke frequentie overleg werd gevoerd tussen de actoren voor het project hoofdkantoor Betronic BV te IJburg. Het eerste contact voor dit project vond plaats in de zomer van 2003 tussen opdrachtgever Betronic BV (dhr. N. Nootebos) en de architect van Dedato Architecten (dhr. D. Venneman). Betronic BV heeft Dedato Architecten benaderd voor de styling van hun briefpapier. Naast

34 Voorlopig Ontwerp, bijlage K 35 Interview 2 architect, bijlage E.5, 31 mei 2006 36 Interview aannemer, bijlage E.2, 15 mei 2006 37 Notulen Bouwvergadering 1t/m 16 38 Interview opdrachtgever, bijlage E.1, 23 mei 2006

Bouw / werkvergadering

Architect Opdrachtgever

Onderaannemers / Adviseurs

InstallateurAannemer

Schets

P.v.A.

V.O. + bestek D.O. / Bestek

Verslaggeving

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



ontwerpen op het gebied van architectuur verzorgt Dedato Architecten namelijk ook ontwerpen op grafisch, interactief en interieur niveau.39 De behoefte van Betronic BV voor nieuwe huisvesting kwam tijdens een informeel gesprek naar boven. In april 2004 is een Plan van Aanpak opgesteld door Betronic BV, in samenwerking met Dedato Architecten, waarin onder andere de organisatie van het project helder worden gemaakt. Het bevat een beschrijving van de partners, de visie, locatie, de werkgroepen, de communicatie en een voorlopig budget, paragraaf 2.4.1, blz. 22. De verschillende afdelingen binnen Betronic BV zijn onder gebracht in werk-groepen, welke hun wensen naar voren kunnen brengen en een eigen budget krijgen. De projectleiding geeft leiding aan deze werkgroepen en onderhoud contact met Dedato Architecten. De opdrachtgever wordt dan ook vertegenwoordigd door de projectleiding. De projectleiding over de werkgroepen bestaat uit twee personen te weten Nico Nootebos, verantwoordelijk voor planning en budget, en Martin Smits, die beslist over indeling, vormgeving en uitvoering.40 Met deze projectleiding wordt dan ook de interne projectleiding binnen Betronic BV bedoeld. Ook is er contact geweest tussen de architect en de directeur van Betronic BV dhr. Rob Schaken. De opdrachtgever heeft dus als enige aanspreekpunt de architect. Alle informatie betreffende het project liep via de architect.41 Het overleg tussen opdrachtgever en architect vond één keer per maand plaats of ging op ad hoc basis.42

39 Website Dedato, www.dedato.nl, 22 mei 2006 40 Plan van aanpak, Versie 0.1, nieuwbouw IJburg, bijlage O, 7 mei 2004 41 Interview 1 architect, bijlage E.3, 15 mei 2006 42 Interview 2 architect, bijlage E.5, 31 mei 2006

Werkgroepen

Project leidingNico NootebosMartin Smits

ICT/communicatieErik Wolbers

Office teamsCaroline de Bruijn-Eriks

Design teamsRene Huiskens

Prototypering/workshopPieter de Jong

EMC/TESTlabRichard Kockelkoren

Marketing/SalesJolanda de Cock

FacilitiesBenno Zuidenga

HRMBrenda Nap

Figuur 2.6: Overzicht werkgroepen Betronic BV

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Figuur 2.7: Functioneel relatieschema In figuur 2.7 wordt de samenwerking tussen de verschillende actoren binnen het projectteam, bestaande uit architect, adviseur installaties, aannemer en installateur getoond. Deze samenwerking binnen het projectteam heeft al vanaf de V.O.-fase plaatsgevonden. De architect (dhr. D. Venneman) is verantwoordelijk voor de vervaardiging van het bestek en de bestektekeningen (uivoerend architect en projectleider dhr. S. Damen) volgens de eisen van de opdrachtgever en binnen de randvoorwaarden van het bestemmingsplan. De controle op de bouw tijdens de uitvoeringsfase is overgedragen naar de projectmanager. De projectmanager (dhr. W.J. van Verseveld43) is in dienst bij Dedato Architecten.44 De opdrachtgever heeft ervoor gekozen het gehele pakket uit handen te geven.45 Tijdens de bouwvergaderingen, die eens per vier weken gehouden werden, is de projectmanager voorzitter. Hij vertegenwoordigt hierin de opdrachtgever en is bewaker van kwaliteit, kosten en tijd. De verslagen van deze vergaderingen worden voor goedkeuring naar de opdrachtgever gestuurd en bevatten een bespreking van planning, mededelingen, meer- en minderwerk etc.43 Dit verslag is een contractdocument. De bouwplaatsinspecties, waarin de projectmanager zijn controlerende taak uitvoert, werden tweemaal per week gehouden. Tijdens de uitvoering hebben de actoren van het projectteam ook eens in de twee weken werkoverleg gehouden.46 Dit overleg is voornamelijk gericht op specifieke bouwaspecten en bestond uit een wisselende samenstelling van actoren.

43 Bouwverslag 5, bijlage M, 15 juni 2005 44 Interview architect, bijlage E.3 15 mei 2006 45 Interview opdrachtgever, bijlage E.1, 23 mei 2006 46 Werkvergadering 2, bijlage M, 19 april 2005

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Voor de bouw van het hoofdkantoor van Betronic BV te IJburg is Hercuton BV benaderd door Dedato Architecten. Binnen dit project was Hercuton BV verantwoordelijk voor de uitvoering van de bouwwerkzaamheden volgens het bestek en de bestektekeningen en verzorgde tevens de constructieberekeningen via onderaannemer Adviesbureau Duisters. Hercuton BV heeft vanaf de V.O.-fase de architect bijgestaan met constructiedetails en prijsinformatie. De betonspecialist uit België, Willy Naessens Industriebouw, is tijdens het proces naar voren gebracht door de aannemer en leverde de ruwbouw elementen tot op de bouwplaats. De installateur Tibo-Veen BV is verantwoordelijk voor de montage van de installaties. W+R Installatie-advieseurs heeft het bestek van de installaties geschreven.

2.5 Omgeving “Omgevingsmanagement is het vaststellen en bewaken van belangen en beinvloedingsmogelijkheden van mensen die niet direct bij het project betrokken zijn. “47 De slagingskans van het project dient zo groot mogelijk te zijn. Dit wordt bereikt door medewerking te verkrijgen van de partijen in de omgeving. Wanneer dit niet mogelijk is, zullen de risico’s van tegenwerking vanuit de omgeving moeten worden verminderd. Door vanaf het begin af aan rekening te houden met de verschillende actoren, maar ook door in te zien in hoeverre het project inhoudelijk en qua activiteiten afgestemd wordt op de behoeften van de actoren, kan dit risico geminimaliseerd worden. Bij de behoeften van de verschillende actoren kan men denken aan de nieuwe huisvesting voor Betronic BV, het op de markt brengen van een prefab betonconcept in Nederland en het ontwikkelen van een ontwerpconcept dat op een loft is gebaseerd. Zowel bij aanvang van het project als bij de tussentijdse beslispunten (zoals de VO-fase, de DO-fase en de voorbereidingsfase) moet er een Plan van Aanpak met betrekking tot de omgeving opgesteld worden. De omgeving laat zich ook beschrijven en analyseren via allerlei andere factoren. Denk hierbij aan maatschappelijke, economische, politieke, technologische, sociaal-culturele en financiële factoren. Deze factoren zijn op hun beurt weer vaak terug te koppelen aan de specifieke actoren (zoals Betronic BV, Dedato Architecten en Hercuton BV) die deelnemen aan het project. Daarnaast vereist het beïnvloeden van de omgeving grote communicatieve vaardigheden van de projectmanager.

2.5.1 Perceptie van de omgeving Er zijn in principe twee percepties van de omgeving mogelijk:

1. De doelen van de organisatie, die in eerste instantie verantwoordelijk is voor de realisatie van het project, staan centraal;

2. De doelen van de verschillende actoren, betrokken bij het project, staan centraal. In de analyse van de omgeving, terug te vinden op blz. 56, zal gekeken worden welke van deze percepties van toepassing is op het project van Betronic BV. Men kan de eigen of de

47 Bron: Powerpointpresentatie d.d. 18-04-2006, Louis Lousberg

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



gezamenlijke doelen min of meer centraal stellen. De keuze is niet alleen gebaseerd op de inschatting van de mate waarin men autonoom is, maar wordt ook bepaald door de urgentie van het project en de haalbaarheid van een zinvolle samenwerking met derden.

2.5.2 Inventarisatie van actoren en hun belangen De stappen voor deze inventarisatie zijn:

• De actoren benoemen en daarbij aangeven wat hun rol is ten opzichte van het project;

• Per actor de belangen op een rijtje zetten; • De actor positioneren zoals is gedaan in figuur 2.8.

Hierdoor ontstaat ook een overzicht van de belangen van de actoren. Daarbij kan gedacht worden aan de directe doelstellingen die de actor heeft met het project, maar ook aan de achterliggende of de meer persoonlijke belangen. In de beschrijving van de organisatie op blz. 28 staat een functioneel relatiediagram waarin te zien is welke actoren direct betrokken zijn geweest bij het project Betronic BV. Daarover zal hier dan ook niet meer uitgewijd worden. Hier wordt meer ingegaan op de indirect betrokken actoren en wat hun belangen zijn geweest in het project Betronic BV. Nu volgt een beschrijving van een aantal actoren vanuit de omgeving. Gemeente Amsterdam: De gemeente Amsterdam is bij het project Betronic BV indirect betrokken geweest doordat het bestemmingsplan de onderlegger heeft gevormd voor het uiteindelijke ontwerp dat op tafel is gekomen. In het opgestelde bestemmingsplan hebben zich geen wijzigingen voorgedaan en het uiteindelijke ontwerp voldoet aan alle voorafgestelde eisen van het bestemmingsplan, iets wat het belang van de gemeente Amsterdam was bij aanvang van het project. Een ander punt waar de Gemeente Amsterdam invloed op heeft gehad is de waterhuishouding. Vanwege het feit dat men dicht aan de oever bouwt, mocht er in eerste instantie niet beneden maaiveld gebouwd worden (denk hierbij aan de kelders). Toch mochten er uiteindelijk op de eerste drie kavels, waaronder die van Betronic BV, wel parkeergarages gebouwd worden. Bouwmarkt Nederland en België: De prefab betonmarkt in Nederland is voornamelijk gericht op kantoren. In België is deze meer gericht op bedrijfspanden. Op dit moment wordt de Nederlandse prefab betonmarkt bewerkt met een Belgische prefab betonproducent. In overleg hebben aannemer Hercuton BV en Willy Naessens Industriebouw, de Belgische prefab betonproducent, een concept daarvoor ontworpen. Namelijk het volgende: In Nederland worden oplossingen gezocht voor prefab

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



betonnen bedrijfspanden door middel van het gebruik van Belgische componenten van die producent. Het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV is hier een voorbeeld van48. Buren (belendende kavels en omwonenden): In de directe omgeving naast Betronic BV, aan de zuidwest- en noordoostkant, komen ook nog een aantal andere bedrijfspanden. Deze moeten op het moment van schrijven nog gebouwd worden. Iets verder in IJburg (in het zuidoosten) ligt een woonwijk. Deze omwonenden van het Steigereiland hebben geen klachten ingediend en waren te spreken over het ontwerp van het hoofdkantoor van Betronic BV. Het citaat hieronder van een bewoner uit deze omgeving is hier een voorbeeld van: Bewoner Steigereiland: “Wat mij betreft draagt bedrijvigheid (in elke vorm) bij aan een prettige beleving van je leefomgeving en ik verheug me dan ook op de kantoortjes en winkels die zich mogen vestigen. De vraag is natuurlijk of dat ook werkelijk gaat gebeuren of dat we in de toekomst heel veel lege kantoor/winkelpanden om ons heen hebben.” Welstand: Bij dit project is geen sprake geweest van een welstandscommissie. Wel biedt de gemeente Amsterdam een zogenaamde voortoets aan via de gemeentelijke helpdesk. Op basis van vrijwilligheid kunnen de initiatiefnemers hun ontwerpplan voorleggen aan de hier werkzame bouwinspecteur. Er zijn geen kosten verbonden aan deze voortoets. Actoreninventarisatie: In figuur 2.8 staan de verschillende actoren ingedeeld naar betrokkenheid bij het project Betronic BV. De donkerblauwe cirkel vormt het project, de cirkel daar direct omheen zijn de direct betrokken actoren bij het proces, in de derde cirkel (lichtblauw) bevinden zich de partijen die zichtbaar betrokken zijn bij het proces en de witte (buitenste cirkel) is voor de onzichtbaar betrokken actoren. Vervolgens is de cirkel onderverdeeld in 4 categorieën, namelijk:

• Wie beslissen er over het project? • Wie gebruiken het resultaat of ondervinden daar de gevolgen van? • Wie voeren het project uit? • Wie stellen er mensen, middelen of deskundigheid beschikbaar?

48 Interview aannemer, bijlage E.2, 15 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Het laat zien welke actoren in welke mate voor een bepaald onderdeel belangrijk zijn geweest voor het project. Hoe dichter naar het hart van de cirkel toe, hoe meer invloed een bepaalde actor heeft gehad op een bepaald gebied (beslissen, uitvoeren, etc.).

Project

Wie beslissen er over het project?

Wie voeren het project uit?

Wie stellen ermensen, middelen of deskundigheidbeschikbaar?

Wie gebruikenhet resultaat of ondervindendaar de gevolgen van?

Hercuton

Hercuton

AdviesbureauDuisters

Dedato

Tibo-VeenBeton

producentBelgie

Gemeente A’dam

ProjectleiderBetronic

PM Dedato

Tibo-Veen

WerknemersBetronic

BewonersWoonwijkSteigereiland

WerkgroepenBetronic

Figuur 2.8: Inventarisatie actoren project Betronic BV.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Hoofdstuk 3: Analyse van het project

3.1 Randvoorwaarden vanuit de omgeving

Voor de analyse van het gemeentelijke proces, en de randvoorwaarden die daaruit naar voren zijn gekomen, is er naast de rapporten van de gemeente ook gebruik gemaakt van de interviews met de opdrachtgever (Betronic BV), de architect (Dedato Architecten) en de aannemer (Hercuton BV). Dit is nodig geweest om er zeker van te zijn dat alles ook via de regels, die gemeente Amsterdam heeft opgesteld, is verlopen.

3.1.1 Randvoorwaarden Om te kunnen analyseren, of het proces volgens de regels is uitgevoerd, is er uitgegaan van de randvoorwaarden die al in de beschrijving staan vermeld. Er is uitgegaan van de randvoorwaarden die door de gemeente via de Projectgroep IJburg en het bestemmingsplan zijn gesteld. Om een duidelijk beeld te schetsen wat de randvoorwaarden waren staan ze hieronder kort vermeld:

• De normale regels van het Bestemmingsplan, de Bouwverordening en het Bouwbesluit zijn van toepassing;

• Het ontwerp valt niet onder de welstandscommissie; • Er zijn regels voor het vermijden van grondwatervervuilende bouwmaterialen en

opvang van regenwater; • Er is een tijdslimiet voor het ontwerp gesteld; • De bouw moet op een bepaald tijdstip zijn gestart en op een afgesproken tijdstip

moet het project zijn opgeleverd; • Er zij regels met betrekking tot het gebruik van de openbare ruimte voor de opslag

van bouwmaterialen; • Er zijn geen bijzondere milieueisen; • De controle gedurende bouw vindt plaats door regulier bouwen woningtoezicht; • De bouwhoogte voor deze kavel die aangegeven is op de uitwerkingsplankaart is

15,5 meter; • Op de uitwerkingsplankaart is aangegeven, dat ondergrondse parkeervoorzieningen

zijn toegestaan met een maximum bouwdiepte van 1m –NAP; • De gebieden die met Va10 worden aangeduid dienen te worden gebruikt voor laden

en lossen, als mede parkeren ten behoeve van de omliggende bedrijven.

3.1.2 Gebouwvorm Wat op valt na de interviews met de gemeente en de architect is dat er een verschil is in opvatting met wat er in het bestemmingsplan staat vermeld over de vorm van het gebouw. De architect zegt: “ Vanuit stadsdeel Zeeburg waren hoge eisen gesteld in verband met de vormgeving van het gebouw. Het bestemmingsplan beschrijft parallelle bouwstroken met open ruimten tussen de gebouwen, een plat dak, een heldere neutrale vorm zonder uitstekende onderdelen (evt. met

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



uitsnijdingen over de hoofdvorm). Het gehele door de gemeente vastgestelde bouwvolume is gebruikt.” 49

De gemeente legt in hun bestemmingsplan vrijwel geen enkele beperking op het ontwerp van het bedrijfspand, wat wel door Dedato Architecten wordt ervaren. In het citaat hierboven wordt er gesproken over de vorm van het gebouw en dat deze aan bepaalde eisen zou moeten voldoen.

3.1.3 Openbare ruimte De gemeente geeft de mogelijkheid tot het opslaan van bouwmaterialen op grond van de gemeente en is vermeld in het bestemmingsplan. De aannemer heeft hier ook gebruik van gemaakt om alle bouwmaterialen op te slaan, omdat het hele kavel werd volgebouwd. Dit laat dus niet toe dat de aannemer zijn bouwmaterialen op de bouwkavel zelf kan herbergen. De aannemer zegt: “Het gehele kavel werd bebouwd en dus moest het aangrenzende kavel gehuurd worden van de gemeente om daar hun bouwplaats en opslag te realiseren voor tijdens de vervaardiging van het project.”50

3.1.4 Parkeervoorzieningen Omdat er een duidelijke eis lag van de opdrachtgever om parkeerplekken te realiseren was de architect genoodzaakt om een parkeerkelder te maken: “ Er is 1 parkeerplek per twee werknemers (in de huidige situatie), dat komt neer op 31 parkeerplekken in de kelder. Verder zijn er nog 8 voor klanten. “50

In dit gedeelte van het bedrijventerrein was het door de gemeente toegestaan om eventueel een parkeergarage te plaatsen om te voldoen aan de hoeveelheid parkeerplekken die nodig zouden zijn voor het bedrijventerrein. Voor de rest van Steigereiland gelden er strikte eisen met betrekking tot het verdiepte bouwen, omdat er rekening moet worden gehouden met grondwaterstand op de eilanden51. Het is dus niet toegestaan om een kelder onder het bedrijfspand te plaatsen als dit niet is aangegeven op de plankaart van de gemeente: “ De parkeergarage is verdiept uitgevoerd. De gemeente stelde dat dit een blokkade vormde voor de ondergrondse grondwaterstroom. Het is uiteindelijk toegestaan omdat het gebouw van Betronic BV waarschijnlijk het enige zou zijn binnen het gebied met een verdiepte parkeergarage.”49

3.2 Risico’s De in de beschrijving omschreven risico’s worden in deze paragraaf verder geanalyseerd en wordt hun effect op het proces verder omschreven. 49 Interview 1 architect, bijlage E.3, 15 mei 2006 50 Interview opdrachtgever, bijlage E.1, 23 mei 2006 51 Bestemmingsplan IJburg eerste fase, Steigereiland, bijlage H

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Hypotheekrentestanden 1998-2003

0,00%

1,00%

2,00%

3,00%

4,00%

5,00%

6,00%

7,00%

8,00%

1998 1999 2000 2001 2002 2003

hoogste rentestandlaagste rentestand

3.2.1 Juridische risico’s Het voornaamste juridische risico in het project is het risico op wijziging van het bestemmingsplan. Achteraf gezien is het risico niet opgetreden, hoewel bij het opstellen van het bestemmingsplan de grondwaterstroom wel een discussiepunt is geweest. De problemen rond de grondwaterstroom hebben ervoor gezorgd dat de gemeente alleen kelders heeft toegestaan op de voor bedrijfspanden aangewezen kavels. Kelders zouden de grondwaterstroom belemmeren onder het gebied aan de noordzijde van het eiland. De gemeente heeft uiteindelijk besloten om kelders onder deze kavels toe te staan, aangezien dit de enige obstakels in het gebied waren en de grondwaterstroom in beperkte mate belemmerd zou worden. Het optreden van dit risico is uitgebleven en daarmee zijn de verwachte effecten op de verschillende beheersaspecten ook uitgebleven.

3.2.2 Financiële risico’s Alle financiële risico’s liggen bij de opdrachtgever. Doordat Betronic BV zekerheid biedt over de bezetting van het pand zijn de kansen van het optreden van de ontwikkelings- en exploitatierisico’s geminimaliseerd. De bedrijfsgeschiedenis toont een jaarlijkse groei van het bedrijf, waardoor ook een positief toekomstperspectief geboden kan worden.52 Dit heeft een positief effect op de exploitatierisico’s. De financieringsrisico’s zijn moeilijk in te schatten, wegens beperkte informatie op dit gebied en de korte beheersperiode van het gebouw. De rentestanden zijn gedurende het proces zeer gunstig geweest53, waardoor ook een gunstige financieringsregeling mogelijk moet zijn geweest.

3.2.3 Sociaal maatschappelijke risico’s Bezwaarschriften hebben een grote invloed op de haalbaarheid van het gebouw, dat geldt zowel voor algemene haalbaarheid als voor de haalbaarheid van de planning. In het project Betronic BV op IJburg was het risico op bezwaarschriften het meest prioritaire risico. De gemeente bevestigt echter dat er geen sprake is geweest van bezwaarschriften op het project Betronic BV.54 De oorzaken van het niet optreden van dit risico zijn terug te vinden in een aantal, in de beschrijving omschreven, aspecten. Het Steigereiland is nog volop in ontwikkeling en het aantal bewoners dat een bezwaarschrift kan indienen is dus nog niet maximaal. Daarbij komt dat het op het Steigereiland welstandsvrij bouwen is, waardoor ontwerpen mogelijk zijn op het eiland, die normaal gesproken door de welstand afgekeurd 52 Interview 1 architect, bijlage E.3, 15 mei 2006 53 Hyptheekrente standen CBS, 1998-2003 54 Bestemmingsplan IJburg eerste fase, Steigereiland, bijlage H

Figuur 3.1: Hypotheekrente voor financiering 1998-2003

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



zouden worden. Bewoners en andere eigenaren zullen hiervan op de hoogte zijn en hebben dus ook bewust voor deze locatie gekozen. De geneigdheid om een bezwaar tegen een gebouwontwerp in te dienen zal dus ook minder zijn. Het ontbreken van bezwaarschriften heeft ervoor gezorgd dat grote vertragingen in het ontwerpproces uit zijn gebleven.

3.2.4 Technische risico’s Bouwfouten en uitvoeringsfouten zijn de grootste risico’s op het gebied van technische risico’s. Uit de interviews blijkt dat er geen grote uitvoeringsfouten zijn geweest, afgezien van enkele kleine nazorgpunten. Door de ervaring van de partijen in het proces is het risico in min of meerdere mate afgenomen. Dit is gebaseerd op de staat van het gebouw in de fase van oplevering, aangezien er nog geen gegevens beschikbaar zijn over de gebruiksfase van het gebouw. De specialistische tekeningen voor de prefab beton onderdelen zijn uitbesteed aan specialistische bedrijven, in dit geval Willy Naessens Industriebouw. Op deze manier wordt de knowhow in de branche op de meest effectieve manier ingezet om de kans op fouten te beperken. Contractueel gezien is degene die tekent voor de tekeningen degene die verantwoordelijk is voor eventuele fouten. Uitvoeringsfouten zijn voor rekening van de aannemer, mits deze daarvoor blaam treft.

3.2.5 Ruimtelijk planologische risico’s Op het moment van oplevering zijn alle aangrenzende kavels nog steeds onbebouwd. Het risico is dus nog volop aanwezig. De gevolgen zullen minimaal zijn wanneer het gebouw niet aansluit op de omringende bebouwing, mede vanwege de dichte zijgevels die de relaties met nevenliggende gebouwen blokkeren. Het risico kan ook andersom worden gesteld, aangezien Betronic BV nu een deel van de ontwerpcontext vormt van de toekomstige ontwikkelingen op de omringende kavels. Dat betekent dat de architecten behorend bij deze ontwikkelingen hun ontwerp zullen aanpassen op het gebouw van Betronic BV. De invloed van dit risico wordt in dit opzicht dus behoorlijk ingeperkt. 3.2.6 Organisatie risico’s De ongeschiktheid (incidenteel of systematisch) van projectteamleden is het belangrijkste risico op organisatorisch niveau. Gebleken is dat alle groepsleden voldoende kennis van zaken hadden om zijn/haar taak af te kunnen ronden. Er zijn, voor zover bekend, geen grote ontwerp- of adviesfouten geweest in het proces, wat het bewijs is voor de kennis en geschiktheid van de verschillende actoren. Ook het feit dat het aantal wijzigingen bij de keuring van de DO tekeningen door de aannemer, zeer beperkt was, wijst op een systematische geschiktheid van de verschillende actoren. Het projectteam is deels een vaste samenstelling, daarmee wordt bedoeld dat de uitvoerende partij, Hercuton BV, op meer dan incidentele basis samenwerkt met Dedato Architecten. Hierdoor is een goede vertrouwensrelatie ontstaan en de beide partijen hebben ervaring met de systematische kundigheid van de ander. Hierdoor wordt de systematische ongeschiktheid van projectteamleden wordt beperkt of ondervangen.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



3.2.7 Politieke risico’s De wisseling van het gemeentebestuur was het prioritaire politieke risico. Dit risico is niet opgetreden in het bestemmingsplan of de ontwerpfase en heeft dus geen invloed gehad op het proces. 3.2.8 Overige projectrisico’s Het ontbreken van een programma van eisen kan grote juridische strubbelingen met zich meebrengen. Dit is het grootste risico in dit project voor de opdrachtgever, Betronic BV, en de architect, Dedato Architecten. Er is, tot op heden, een goede relatie geweest tussen de beide partijen, waardoor nog geen juridische onenigheden zijn ontstaan. Het risico is nog niet volledig uitgesloten omdat de opdrachtgever/gebruiker slechts enkele dagen was ingetrokken in het pand, op het moment van interviewen, zijnde 23 mei 2006. In de toekomst zouden nog problemen kunnen ontstaan wanneer het ontwerp op één of andere manier niet voldoet aan de wensen van Betronic BV. Omdat er geen contractueel document is waar op teruggevallen kan worden, zouden strubbelingen kunnen ontstaan.

3.3 Contract

3.3.1 Rol constructie adviseur In het contractmodel zoals toegepast in het project Betronic BV valt op dat de constructie adviseur niet direct gecontracteerd is door de opdrachtgever maar direct door de aannemer. De heer J. de Bonth, projectleider van aannemer Hercuton BV gaf aan dat sinds de start van het bedrijf, Hercuton BV al contracteert met adviesbureau Duisters55. Dit bedrijf is gespecialiseerd in het gebruik van prefab beton, daarbij verzorgen zij de uitwerking van de onderbouw (fundering, palenplannen, wapening, statische berekeningen) alsmede de dimensionering van het ontwerp van de bovenbouw en berekening van de wapening en controle van de prefab tekeningen, welke door de fabriek worden aangeleverd. Verder kwam naar voren dat Hercuton BV ook zelf constructie adviseurs in dienst heeft die betrokken zijn bij het voortraject, maar dat de definitieve uitwerking dus wel wordt uitgevoerd door Adviesbureau Duisters.56

3.3.2 Wijziging bestek en bestekstekeningen De bestektekeningen en bestek voor het bouwkundige werk zijn door de architect uitgewerkt zoals in de beschrijving al werd uitgelegd. Op basis van dit bestek en de bijbehorende bestektekeningen is vervolgens het werk gegund aan de bouwkundig aannemer. De bouwkundig aannemer heeft deze documenten doorgekoppeld richting adviesbureau Duisters, welke constructieve veranderingen in deze documenten heeft doorgevoerd. Een voorbeeld hiervan is de herdimensionering van de kolomafmetingen. Vervolgens werden deze documenten weer getoetst door de architect en aannemer en vervolgens werd deze cyclus weer herhaald totdat overeenstemming was bereikt. Het bovenstaande toont dus ook aan dat de advieswerkzaamheden vanaf de voorlopige ontwerpfase zeer summier van aard 55 Interview aannemer, bijlage E.2, 15 mei 2006 56 Interview constructie adviseur, bijlage E.9, 19 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



waren, aangezien alsnog het bestek en de bestekstekeningen een aantal keren heen en weer zijn gegaan tussen aannemer en architect. Voor een analyse van de tijdstippen waarop deze gebeurtenissen plaats hebben gevonden wordt verwezen naar paragraaf 3.4.2, blz 48. Volgens de aannemer werkt dit zeer vertragend, hetgeen kan worden verholpen door te werken in een bouwteam. In het project was dus geen sprake van een bouwteam, verderop in deze paragraaf zal hier nader op worden ingegaan. In een bouwteam contractvorm wordt de bouwkundig aannemer al in de ontwerpfase bij het ontwerp betrokken. Op het aspect bouwteam zal verderop in deze paragraaf worden ingegaan. De aannemer Hercuton BV is direct benaderd door Dedato Architecten, vervolgens is na onderhandeling het werk gegund aan deze aannemer. Voor een verdere toelichting op de relatie tussen de aannemer Hercuton BV en Dedato Architecten verwijs ik naar paragraaf 3.4.5, blz. 52.55,56,57

3.3.3 Uitgangspunt constructieadviseur De constructie adviseur omschrijft de samenwerking met de aannemer letterlijk als ‘zeer prettig’. In de projecten met Hercuton BV komt contact tussen de constructie adviseur en de architect zelden voor. Dit wordt door de constructie adviseur echter niet als belemmerend ervaren. In ditzelfde interview wordt echter ook gezegd dat het werken in een bouwteam wel de voorkeur heeft, hetgeen aansluit bij de opvatting van J. de Bonth, projectleider en directeur van Hercuton BV. Volgens K. Roelen van Adviesbureau Duisters zijn bij toepassing van een bouwteam alle partijen optimaal gefocust op een optimaal concept binnen het budget en het programma van eisen58. In de voorgaande zin suggereert K. Roelen dus juist wel dat zij graag betrokken zijn bij het projectteam. Met het projectteam worden de partijen bedoeld, die vertegenwoordigd waren in de verschillende bouwvergaderingen. Bovendien doelt hij hierbij op het programma van eisen als uitgangspunt, wat in dit project echter niet duidelijk gedefinieerd is.

3.3.4 Relatie tussen aannemer en opdrachtgever Gedurende het project werden de belangen van de opdrachtgever behartigd door Dedato Architecten. Tijdens het werkoverleg was de opdrachtgever dan ook niet aanwezig. Enkel in de eindfase van de bouw was de facility manager van Betronic BV een aantal malen bij de bouwvergaderingen aanwezig. In het interview met de aannemer gaf deze aan dit als zeer hinderlijk te ervaren, omdat voor de aannemer de wensen van de opdrachtgever hierdoor niet direct kunnen worden overgebracht, doordat de architect tussen de opdrachtgever en de aannemer in staat. Bovendien is het voor de aannemer niet mogelijk direct in te spelen op de budgetvoorwaarden van de opdrachtgever, zodat minder kostengericht kan worden ontworpen. Dit sluit nauw aan bij het bedrijfsprofiel van Hercuton BV, dat streeft naar het gebruik van turn-key en design and build contracten waarbij Hercuton BV in direct contact met de opdrachtgever een gebouw realiseert.59

57 Interview 1 architect, bijlage E.3, 15 mei 2006 58 Interview constructie adviseur, bijlage E.9, 19 mei 2006 59 Website: www.hercuton.nl, 22 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Figuur 3.2: Contractschema design and build

3.3.5 Keuze wel of geen onderhandse aanbesteding In het tweede interview met de heer Venneman60 werd duidelijk dat de keuze om geen selectie te maken van potentiële aannemers gebaseerd is op het feit dat in eerdere aanbestedingen duidelijk bleek dat Hercuton BV veruit als meest voordelige naar voren kwam vergeleken met andere aannemers. Op de vraag of hierdoor geen argwaan ontstaan is naar het kunstmatig verhogen van de prijs door Hercuton BV, doordat het competitie effect hierdoor werd uitgesloten antwoordde hij dat Dedato Architecten door zijn ervaring kostentechnisch goed in staat was dit risico uit te sluiten.

3.3.6 Definiëring bouwteam De architect omschreef de organisatie als een ‘soort van bouwteam’ waarin aannemer, architect, installatie adviseur en de installateur waren opgenomen. Bovendien vertelde de architect dat in het contract tussen de opdrachtgever en de bouwkundig aannemer een afstandverklaring was bijgevoegd61. Hierbij kon bij afstoting (bij de gunning) van de aannemer worden teruggevallen op slechts de vergoeding van de adviseringskosten van de bouwkundig aannemer. Bij het navragen van dit contractstuk bleek echter dat er geen afstandsverklaring in het contract is opgenomen, en dus ook geen advieskosten aan de aannemer zijn betaald62. De heer Venneman baseerde deze uitspraak dus waarschijnlijk op het feit dat de aannemer summier advieswerkzaamheden had verricht. Dit advieswerk bestond uit grove kostenberekening en advies met betrekking tot de maakbaarheid van het gebouw in de vorm van vragen als: “wat is wel, en wat is niet mogelijk in prefab beton”? Vanuit het perspectief van de aannemer lijkt het logisch om advieswerkzaamheden in een vroege fase te verlenen om zo de kans te vergroten dat het werk vervolgens ook gegund zou worden aan Hercuton BV. Uit de interviews met de verschillende projectpartijen kan worden geconcludeerd dat enkel de architect beweert dat er sprake is geweest van een ‘soort van bouwteam’. De architect baseert deze uitspraak dus hoofdzakelijk op basis van de afstandverklaring die volgens hem

60 Interview 2 architect, bijlage E.5, 31 mei 2006 61 Interview 1 architect, bijlage E.3, 15 mei 2006 62 Telefoongesprek A. de Jong, Dedato Architecten

Opdrachtgever

Design & Build aannemer

Leveranciers AdviseursOnderaannemers

Figuur 3.3: Contractschema turn-key

Opdrachtgever

Turn-key - Opdrachtnemer

Hoofdaannemer AdviseursNevenaannemer

Onderaannemers Leveranciers

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



was opgenomen in het contract tussen de opdrachtgever en de aannemer, hetgeen echter achteraf onjuist bleek te zijn.

Figuur 3.4: Contractmodel in geval van bouwteam In figuur 3.4 is het contractmodel van het bouwteam afgebeeld zoals het mogelijk toepassing had kunnen vinden. Hierbij is de vraag of de constructie adviseur wel of niet onderdeel uitmaakt van het projectteam buiten beschouwing gelaten, dit aspect zal verderop in deze paragraaf worden behandeld.

3.3.7 Verschil traditioneel contractmodel en bouwteam contractmodel Tabel 3.1 laat zien dat het belangrijkste verschil tussen het traditionele contractmodel en het bouwteam contractmodel ontstaat door de betrekking van de aannemer en/of installateur in het ontwerpteam en zijn specifieke rol in dit team. Vragen die hierbij gesteld kunnen worden zijn: In welke fase wordt de aannemer en/of installateur precies bij het ontwerp betrokken en wat heeft dit voor invloed op de verantwoordelijkheden van de verschillende partijen? Is er sprake van een afstandsverklaring zodat uiteindelijk toch nog kan worden gekozen het werk te gunnen aan een andere aannemer?

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Contracteigenschappen Traditioneel Bouwteam Strikte scheiding ontwerp en uitvoering Minder strikte scheiding tussen ontwerp en

uitvoering doordat aannemer betrokken is bij het ontwerp, doorgaans wordt de aannemer bij start van de uitwerkingsfase bij het project betrokken

Mogelijkheid om tussentijds wijzigingen aan te brengen zijn aanwezig in de vorm van meer- of minderwerk

Mogelijkheid om tussentijds wijzigingen aan te brengen zijn aanwezig in het bouwteam overleg

De opdrachtgever heeft veel invloed op het procesverloop en het ontwerp, alhoewel de verantwoordelijkheid voor een deel is overgedragen.

De opdrachtgever heeft veel invloed op het procesverloop en het ontwerp, alhoewel de verantwoordelijkheid voor een deel is overgedragen.

Pas na gunning is er zekerheid over de definitieve prijs

In een eerder stadium zekerheid over de hoogte van de uitvoeringskosten, veelal worden eenheidsprijzen gehanteerd met opslagpercentages voor winst, risico en algemene kosten

Aangezien de kwaliteit vast ligt in het bestek en bestektekeningen wordt de aannemer meestal geselecteerd op de laagste prijs.

In het model is veelal een afstandsverklaring opgenomen waarin een vergoeding wordt afgesproken voor de advieskosten van de aannemer indien het project niet met die aannemer wordt voortgezet

Uitvoeringskennis aannemer niet geïmplementeerd in het ontwerpproces, hetgeen hinderlijk kan zijn bij complexe projecten

Uitvoeringskennis aannemer geïmplementeerd in het ontwerpproces, vraag is echter wie daardoor aansprakelijkheid is voor de coördinatie en uitwerking van bestek en bestektekeningen. Vraag is tevens of de architectonische kwaliteit voldoende blijft gehandhaafd

Tabel 3.1 – Verschillen tussen het traditionele en het bouwteam contractmodel63

3.3.8 Definitie bouwteam In de reader Programmakunde van Dr. Ir. T. van der Voordt, universitair hoofddocent aan de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft en senior onderzoeker bij het kenniscentrum Center for People and Buildings, wordt over het bouwteam het volgende gezegd:64 “Bij de keuze voor een bouwteam wordt in een vroeg stadium een samenwerkingsverband aangegaan tussen ontwerpende en uitvoerende partijen. Zowel de opdrachtgever als de ontwerper, adviseurs en uitvoerder maken deel uit van een team, dat als geheel verantwoordelijk is voor het te ontwikkelen bouwwerk. Meestal vindt de uitvoering plaats door de uitvoeringsdeskundige van het bouwteam. Het kan echter voorkomen, dat de bouwonderneming een afstandsverklaring moet tekenen. Zij kan dan het recht van uitvoering niet zonder meer opeisen. De contractuele verhoudingen zijn vergelijkbaar met die van het

63 Koning, H, e.a., Contractering bij bouwprojecten, 2001 64 Dhr. T. Van der Voordt, Reader M1 Programmakunde, 1999

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



traditionele bouwproces. Elke partij wordt apart door de opdrachtgever gecontracteerd. Een voordeel van deze werkwijze is het in een vroeg stadium betrekken van de uitvoeringsdeskundige, waardoor deze zijn deskundigheid op het gebied van uitvoering en kosten al in de ontwerpfase kan inbrengen. Een nadeel is dat het concurrentieprincipe vrijwel wordt geëlimineerd en de aanneemsom wellicht minder scherp wordt gecalculeerd.“ In het bovenstaande citaat wordt dus duidelijk verwezen naar een afstandsverklaring voor een bouwteam, maar deze is dus zoals wordt gezegd niet noodzakelijk. In het boekwerk Contractering bij bouwprojecten worden de volgende modellen voor een bouwteam overeenkomst genoemd:65

- Model afstandsverklaring SBR 1992 - Model bouwteamovereenkomst SBR 1993 - VG Bouw Model bouwteamovereenkomst 1992

Omdat geen van de bovenstaande overeenkomsten en/of verklaringen in het contract zijn terug te vinden kan worden geconcludeerd dat geen sprake is geweest van een bouwteam. Verschil in opvatting met betrekking tot de definitie van het begrip bouwteam heeft voor verwarring gezorgd bij de verschillende betrokken partijen.

Figuur 3.5: Contractmodel traditioneel variant 1

3.3.9 Inbreng constructieadviseur Zoals in de beschrijving van het contract al werd vermeld is het opmerkelijk dat de adviseur voor de installaties wel en de adviseur voor de constructie niet direct is gecontracteerd door de opdrachtgever. Doordat de constructeur was gecontracteerd door de aannemer verliep de informatiestroom tussen de architect en de aannemer moeizaam. Bestek en bestektekeningen werden uitgewisseld van architect richting aannemer, van aannemer richting constructeur, van constructeur richting aannemer en van aannemer weer terug richting architect, om vervolgens deze cyclus opnieuw te doorlopen, zie figuur 3.6

65 Koning, H, e.a., Contractering bij bouwprojecten, 2001

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Figuur 3.6: Informatieuitwisseling bestek + tekeningen, architect – aannemer – constructie adviseur. Een andere mogelijkheid om de informatiestroom te laten verlopen is afgebeeld in het contractmodel van figuur 3.5. In dit contractmodel is de constructieadviseur direct gecontracteerd door de opdrachtgever. Op deze manier kan bij gebruik van een traditioneel contractmodel de architect de constructie adviseur direct benaderen tijdens het ontwerpproces en zijn kennis implementeren in het ontwerp. Indien de aannemer echter pas na vervaardiging van het bestek en bestektekeningen bij het project wordt betrokken, is de specifieke uitvoeringskennis niet in het ontwerpproces opgenomen. Vraag hierbij is of de architect en de constructie adviseur deze kennis zelf wel in huis hebben. Is er dus behoefte aan de inbreng van de aannemer in de ontwerpfase? Mogelijk is dit niet wenselijk vanuit de optiek van de architect omdat de aannemer meer gericht is op kostenbesparing dan op architectonische kwaliteit.

3.3.10 Inbreng installateur Tevens kan worden afgevraagd waarom er los een aannemer voor de installaties is gecontracteerd. En waarom deze aannemer niet gecontacteerd is door de aannemer van het bouwkundig werk, Hercuton BV. De eerste vraag is snel te beantwoorden vanwege het feit dat Hercuton BV simpelweg de kennis niet in huis heeft om tevens de installatiewerkzaamheden op zich te nemen. De tweede vraag kan worden beantwoord door aan te dragen dat in het interview met de aannemer voor de installatiewerkzaamheden naar voren kwam dat de opdrachtgever gekozen heeft deze aannemer tevens los te contracten om zo onder de aannemersprovisie uit te komen en zo de totale stichtingskosten te minimaliseren.66 Verder dient nog te worden opgemerkt dat Dedato Architecten niet de kennis in huis had het bestek te schrijven voor deze installatiewerkzaamheden, waardoor in overleg met opdrachtgever is besloten deze werkzaamheden uit te besteden aan W+R Installatie-adviseurs.

3.4 Projectmatig Werken

3.4.1 Geld In de beschrijving zijn twee versies van de budgetbegroting vanuit het Plan van Aanpak weergegeven. Het loft-concept wat bij het Dedato Architecten kantoor en bij het hoofdkantoor van Betronic BV is toegepast geeft de overeenkomst tussen deze twee projecten weer. Bij de analyse wordt ook gekeken naar het prijsverschil tussen het kantoor van Dedato Architecten en het hoofdkantoor van Betronic BV.

66 Interview 1 installateur, bijlage E.7, 24 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Het in de beschrijving naar voren gekomen prijsverschil tussen de bovengenoemde projecten is te verklaren aan de hand van een aantal punten. Deze punten zijn onder te verdelen in ontwerptechnische aspecten en overige aspecten: De ontwerpgerelateerde aspecten zijn de volgende: De niet-orthogonale gevels van het bedrijfspand Betronic BV; De schuine bekisting die wordt toegepast voor schuin afgewerkte wanden zijn relatief duurder dan rechte bekisting. In de regel is elke afwijking van de standaard, in dit geval rechte wand, verhoging van de prijs. In Jellema67 is de volgende regel terug te vinden die het voorgaande bevestigt: “Om materieelkosten zo laag mogelijk te houden, moet de bekisting zo vaak mogelijk worden ingezet.” Ook is het verdraaide stramien doorgevoerd in een groot deel van het gebouw, wat extra kosten met zich mee brengt. Deze kosten worden veroorzaakt door complexere detaillering en uitvoeringstechnieken. De kelder onder het hoofdkantoor van Betronic BV; Een kelder in het ontwerp brengt extra kosten met zich mee. De meest kostbare aspecten aan een kelder zijn de uitgravingen en de extra maatregelen ten aanzien van het waterdicht maken van de ‘betonnen bak’. De niet ontwerpgerelateerde aspecten zijn de volgende: Inflatie 2001 / 2004 Figuur 3.7: Prijsindexcijfers van de productie van gebouwen, prijspeil 1995 68 De architect heeft aangegeven dat het grote verschil in de prijs tussen de twee gebouwen deels te wijten was aan de hoge inflatie. Het CBS heeft daarover de volgende gegevens:

67 Jellema 8, J. Nieuwenhuizen, ThiemeMeulenhoff BV 2005, par 8.1.3.b 68.http://statline.cbs.nl/StatWeb/table.asp?STB=G1&LA=nl&DM=SLNL&PA=60011mpp&D1=3&D2=32-33,35-38,40-43,45-46&HDR=T

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Perioden Inflatie per kwartaal Prijsindex t.o.v. 3e kwartaal 2001 3e kwartaal 2001 0 1004e kwartaal 2001 1.6 101.61e kwartaal 2002 1.6 103.22e kwartaal 2002 1.5 104.03e kwartaal 2002 0.7 105.64e kwartaal 2002 1.5 108.01e kwartaal 2003 2.3 110.42e kwartaal 2003 2.2 112.03e kwartaal 2003 2.1 114.44e kwartaal 2003 1.4 116.01ekwartaal 2004 1.4 117.62e kwartaal 2004 0.7 118.4Tabel 3.2: Inflatie periode 2001-2004 In tabel 3.2 staan de perioden genoemd die overeenkomen met de periode tussen de begindata van de beide gebouwen. De inflatie per kwartaal geeft aan hoeveel de inflatie ten opzichte van het voorgaande kwartaal is toegenomen. De prijsindex geeft aan hoe de cumulatieve inflatiestijging is ten opzichte van het derde kwartaal van 2001, de beginperiode waarin het Dedato Architecten kantoor is geïnitieerd. Het project Dedato Architecten kantoor is in augustus 2001 begonnen en het hoofdkantoor Betronic BV in mei 2004 begonnen met de ontwerpfase. Zoals het in tabel 3.2 is te zien zijn, is de inflatie geleidelijk gestegen. De totale prijsindex ten opzichte van het derde kwartaal van 2001 is met 18,4% gestegen. Als deze stijging wordt toegepast op de prijs van het Dedato Architecten kantoor volgt de volgende rekensom: 1.184 * € 600,- = € 710,40 Uit het resultaat van de bovenstaande rekensom kan geconcludeerd worden dat de prijsindex/inflatie inderdaad een groot aandeel heeft gehad in de prijsstijging van het hoofdkantoor Betronic BV ten opzichte van het Dedato Architecten kantoor. Materiaalprijsstijging Gemiddeld zijn de prijzen van de materiaalkosten tussen de jaren 2000 en 2005 met 11% gestegen. Glas is tussen 2000 en 2005 juist goedkoper geworden, maar vormt slechts 4% van de totale bouwkosten.69 Het meest voorkomende materiaal dat wordt toegepast in het Dedato Architecten/Hercuton concept is beton. De prijsconjuctuur van beton is dan ook een belangrijk aspect dat meegenomen dient te worden wanneer de materiaalprijsstijgingen beschouwd worden. De

69 http://66.249.93.104/search?q=cache:i_yjns87HUEJ:www.cbs.nl/nl-NL

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



betonprijs is in afgelopen jaren flink gestegen. De prijs van beton is met ruim 18% het hardste gestegen ten opzichte van andere gebruikte bouwmaterialen. 70 Directe gunning aan de aannemer Hercuton BV Bij het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV is geen aanbestedingsprocedure gevolgd.71 De aannemer Hercuton BV werd door de architect voorgedragen en geaccepteerd door de opdrachtgever Betronic BV. Doordat er geen aanbesteding heeft plaatsgevonden is er voor Hercuton BV nooit een prikkel geweest om een scherpe prijsaanbieding te doen, aangezien er geen enkele concurrentie was. Hercuton BV had daardoor vrijheid om de hoogte van zijn prijs te bepalen.

3.4.2 Tijd De samenwerking tussen Hercuton BV en Dedato Architecten was niet eenmalig. De directe gunning van het werk aan Hercuton BV is voortgekomen uit eerdere samenwerking. Door te kiezen voor directe gunning is tijd gewonnen, ten opzichte van een traditionele aanbestedingsprocedure. De architect heeft aangegeven dat al met de bouw was begonnen voordat de werktekeningen helemaal klaar waren. Dit kan nadelen hebben, “omdat de aannemer van alle wijzigingen meerwerk gaat maken” 72, maar ook voordelen omdat op deze manier een fast-trackproces wordt nagestreefd. Zoals in de beschrijving beschreven is, is in de eerste bouwvergadering aangegeven dat de planning 195 werkbare dagen betrof, wat later is bijgesteld naar 205 werkbare dagen (15 juni 2005). Op 16 februari heeft een wijziging plaatsgevonden van de opleverdatum. De opleverdatum is circa een maand naar achter geschoven naar 19 april 2006. De reden voor deze verschuiving is onbekend en kan ook niet worden opgemaakt uit de bouwverslagen. De bouwverslagen geven aan dat er slechts 3 onwerkbare werkdagen waren tot december 2005. Bij de daaropvolgende bouwvergadering is de opleverdatum verschoven, terwijl het aantal onwerkbare dagen met slechts 2 dagen is toegenomen. Een mogelijke verklaring voor de verschuiving van de datum is terug te vinden in figuur 2.4. Deze laat een vertraging zien in de bouw in de maanden oktober en november. Uit de twee interviews met de architect is gebleken dat deze vertraging veroorzaakt werd door verlate besluitvorming van de opdrachtgever over de afwerking van het gebouw en door de benodigde wijzigingen met betrekking tot brandveiligheid. 72, 73 Ook heeft de architect aangegeven dat in de wintermaanden, begin 2006, de weersomstandigheden een grote invloed hebben gehad op de planning.72 De bouwmethodiek die is toegepast, is echter een assemblage methode. De enige activiteiten die door neerslag worden gehinderd, zijn het aangieten van de betonnen prefab elementen en het afstorten

70 http://66.249.93.104/search?q=cache:i_yjns87HUEJ:www.cbs.nl/nl-NL 71 bestek deel A, lid. 03.00.01.01, versie 14 maart 2005 72 Interview 1 architect, bijlage E.3, 15 mei 2006 73 Interview 2 architect, bijlage E.5, 31 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Figuur 3.8: Gewenste architectonische kwaliteit opdrachtgever Dedato kantoor

van de vloeren. Een verklaring die de uitspraak van de architect zou kunnen ondersteunen is de volgende: “Slechte weersomstandigheden zijn niet alleen gedefinieerd door de hoeveelheid neerslag maar ook door de hoeveelheid en kracht van de wind. Het kavel ligt in een open gebied waar de kans op wind en de kracht ervan groot zijn. Wanneer de elementen geplaatst moeten worden kan de wind voor problemen zorgen en het werk moet dan stilgelegd worden.“

3.4.3 Kwaliteit Zoals bij de beschrijving staat beschreven is kwaliteit een heel uiteenlopend begrip. Om kwaliteit te meten. Moet je de eisen van de opdrachtgever helder hebben. The measurement of quality can be performed in one of two basic ways: one can complete the object to be measured against a pre-established set of norms or standards, or one can measure the performance of the object through repeatable tests.74 Kwaliteit kan worden gemeten aan de hand van twee manieren:

1. Door middel van een toetsing aan de normen en eisen. 2. Door het project te testen en conclusies aan de hand van de uitkomsten te geven

De kwaliteit zal dus ook op deze wijze gemeten worden. De architectonische kwaliteit van het project was belangrijk maar moest wel tegen een acceptabele prijs zijn. Het gebouw moest een eigen identiteit krijgen en zich onderscheiden. Verder moest het water worden geïntegreerd in het gebouw. Het gebouw moet een spiegeling worden van waarvoor Betronic BV staat. Toen de directeur op een zekere dag binnenwandelde

bij Dedato Architecten, wist hij dat hij een gebouw met eigen identiteit wilde hebben dat niet “te duur” is in zijn ogen. Aangezien de opdrachtgever niet overtuigt hoefde te worden van bepaalde beelden en visies, heeft de opdrachtgever nooit een echt programma van eisen geschreven. Als je puur naar de locatie kijkt en er een SWOT-analyse op los laat (Strength; kracht, Weakness; zwakte, Opportunity; kans en Threats; bedreiging), kun je al snel zien dat de locatie goed aansluit op de eisen en wensen van de opdrachtgever. De SWOT-analyse is in tabel 3.3 weergegeven.

74 P.B. Crosby, Quality Is Free, oktober 1979

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Strength • Zicht op het water • Goed bereikbaar via A10 • Amsterdam (bekend) • Welstandsvrij bouwen

Weakness • Weinig internationale allure • Uitbreidingsmogelijkheden slecht • Beperkte bouwplaats • Schaarse parkeerruimte • Geluidsoverlast • Weinig aanvullende

diensten/voorzieningen. • Lange reistijd vanaf centraal station.

Opportunities • Gebied in opkomst • Geen welstand • Prestigieuze locatie

Threats • Waterrijke omgeving (brengt eventuele

hoge kosten met zich mee “fundering, sanering enz.”).

• Inpassing pand in uit te werken stedenbouwkundig plan.

• Er moet veel rekening worden gehouden met de natuur.

In de SWOT-analyse komt naar voren dat:

Er geen welstand aanwezig is op de locatie; De locatie grenst aan het water; De locatie zeer goed bereikbaar is per auto.

De zwakke punten van deze locatie zijn irrelevant in vergelijking met de kansen en de sterke punten. Aan de hand van de opleverpunten en het interview met de opdrachtgever kan worden geconcludeerd dat de kwaliteit, die de opdrachtgever voor ogen had (eisen en wensen), voldoende aanwezig is in het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV. In de toekomst kunnen er eventueel zaken omtrent bedrijfsorganisatie veranderen, maar de organisatie die in het hoofdkantoor zal worden gehuisvest zal aan weinig veranderingen onderhevig zijn. Rekening is gehouden met een eventuele nieuwe eigenaar in de toekomst. Zo is er voor een ruim opgezette kantine gekozen terwijl dit niet noodzakelijk was75. Een eigen identiteit heeft het nieuwe hoofdkantoor zeker aangezien er niet veel gebouwen in deze bouwwijze zijn gebouwd in de directe omgeving. Deels zal de identiteit afhangen van de bebouwing om het pand heen, maar op dit moment heeft het gebouw zeker een eigen identiteit in vergelijking met de omgrenzende bebouwing en de meerderheid van de kantoren in Nederland. Ook zijn de betonnen sandwich panelen een bepalend element in het gebouw. Belangrijk was voor de opdrachtgever de integratie van de wensen van de medewerkers in de eisen voor de werkplekken. Praktisch en functioneel zijn begrippen, waar Betronic BV veel waarde aan hecht. Aan twee medewerkers is gevraagd hoe zij het gebouw

75 Interview opdrachtgever, bijlage E.1, 23 mei 2006

Tabel 3.3: SWOT-analyse

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



ervaren. Zij vonden beide dat het een stuk lichter was dan hun oude hoofdkantoor en dat het nieuwe hoofdkantoor goed functioneert. Kwaliteit (locatie, exterieur, interieur, budget en functionaliteit) Locatie: functioneel, zo min mogelijk concessies qua architectuur, water en openheid. Aan deze punten voldoet de locatie: Ook het beeld van het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV sluit aan op de wensen: Ook de kwaliteit van de binnenkant van het gebouw is vergelijkbaar als met het kantoor van Dedato Architecten.

Figuur 3.10: Uitzicht op de nieuwe brug

Figuur 3.11: Kantoor Dedato Architecten (wens)

Figuur 3.12: Hoofdkantoor Betronic BV (resultaat)

Figuur 3.14: Architectonische kwaliteit (interieur), hoofdkantoor

Figuur 3.13: Architectonische kwaliteit (interieur), kantoor Dedato Architecten

Figuur 3.9: Hoofdkantoor Betronic BV

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Waarborging kwaliteit aan de hand van het budget Integratie van de werkgroepen en functionaliteit zijn ook kwaliteiten die zijn gewaarborgd. De opdrachtgever is zeer tevreden met het gebouw. Ook de verschillende organisaties zijn er tevreden mee volgens een aantal vragen die intern aan een aantal medewerkers zijn gevraagd. Citaat: “wij kunnen al aardig onze draai vinden binnen het gebouw” (na 1 week). Ook werd door de baliemedewerkster verteld dat dit gebouw een stuk lichter is vergeleken met het vorige gebouw. Dit was ook een eis opgesteld door de opdrachtgever. Om de inpassing van de verschillende werkgroepen te analyseren en om te bestuderen of er is ingespeeld op de integratie van werkgroepen in het nieuwe hoofdkantoor. Zijn de eisen en wensen van het personeel van Betronic BV vergeleken met het voorlopig ontwerp. In het voorlopig ontwerp is duidelijk op te merken dat de architect alle organisaties heeft ingetekend met vierkante meters en structuur. Het voorlopige ontwerp houdt erg rekening met de eisen vanuit de werkgroepen. De informatie omtrent het aantal werkplekken en organisatie is in het definitief ontwerp inzichtelijk weergegeven. Samenvattend is er goed op de eisen en wensen van de opdrachtgever ingespeeld.

• Locatiekwaliteit voldoet • Architectonische kwaliteit (extern) voldoet • Architectonische kwaliteit (intern) voldoet • Budget aan de lage kant gebleven zoals is aangegeven in het beginstadium door de

opdrachtgever • Functionaliteit van het ontwerp is goed geïntegreerd met de organisatie

3.4.4 Informatie De opdrachtgever heeft veel vertrouwen in Dedato Architecten. Aan de hand van de informatiestromen is dit ook te concluderen. Het eerste aanspreekpunt van de opdrachtgever was dan ook de architect. Veel informatiestromingen liepen ook van aannemer naar de architect. De opdrachtgever wilde wel op de hoogte blijven maar aangezien de architect ook project manager was, is de opdrachtgever geen kopstuk waar alle informatie naartoe gaat. Beslissingen werden definitief gemaakt door de opdrachtgever, maar werden geadviseerd door de architect. Veel eisen had de opdrachtgever niet, de opdrachtgever heeft niet veel geprobeerd te sturen in het project. De opdrachtgever heeft naast de eisen van zijn eigen organisatie wel het budget in de gaten gehouden en had controle doordat hij het merendeel van de partijen direct contracteert en zo de informatiestroom goed kon beheersen. Om het vertrouwen met de architect te versterken kiest de opdrachtgever ervoor om een Plan van Aanpak te maken met de architect. Ook dit Plan van Aanpak is dus beïnvloed door de architect. Op de vraag: Met welk regelmaat vond er overleg plaats tussen Betronic BV en de architect? Wie waren bij die overleggen allemaal aanwezig?

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Antwoordde de opdrachtgever met: De architect kwam in het begin niet met vaste regelmaat, later kwam hij elke week en op het laatst bijna dagelijks. 76 Hieruit wordt dus duidelijk dat de architect de woordvoerder was van opdrachtgever. Dit is tevens bevestigd door de aannemer. Het voorlopig ontwerp kan worden getekend door de architect, aangezien deze al veel ervaring hebben in deze bouwwijze na het ontwerpen van hun eigen kantoor, volgt de DO en bestek fase al snel hierna. Bestek en het DO worden vervolgens een aantal keren gewijzigd. Wijzigingen kwamen voornamelijk van de kant van de aannemer en de installatieadviseur. Een grote informatiestroom verliep per telefoon. Hieruit blijkt nogmaals het vertouwen naar de architect toe. De telefoon is geen zwart op wit communicatiemiddel. Er is geen inzicht verkregen in het feit of er daadwerkelijk belangrijke beslissingen per telefoon zijn geweest. De architect kwam op een gegeven moment dagelijks over de vloer. Aangezien de architect ook verantwoordelijk was voor budget en tijd en de vertegenwoordiger was van de opdrachtgever werd dit pure noodzaak. Grote verschillen met traditionele informatiestromen binnen een traditioneel bouwproces.

Geen programma van eisen Architect is ook Projectmanager Geen traditionele aanbesteding Geen duidelijke fasering en geen duidelijke beslismomenten

Informatie was een belangrijk onderdeel van dit proces mede doordat niet alle eisen duidelijk naar voren zijn gekomen en verwerkt in documenten. Er was geen duidelijke fasering met deadlines. De architect heeft een grote verantwoordelijk op zich genomen door ook als projectmanager te fungeren. Ook de opdrachtgever heeft hiermee een risico genomen omdat er informatie buiten hem om kan gaan en dat de onafhankelijkheid van de Project Manager niet gewaarborgd is. Als alle informatie via de opdrachtgever zou lopen is er kans op vertraging en kost het de opdrachtgever veel tijd. Aangezien de architect al een soortgelijk project met de aannemer heeft gerealiseerd is dit een efficiënte keuze geweest. De opdrachtgever heeft aan de hand van zijn keuzes gekozen voor een goed functionerend bouwproces met maximale inbreng van de organisatie van Betronic BV achter zich. De informatie stromen zijn voornamelijk via de architect gegaan. Controle werd wel uitgevoerd aan de hand van de verslagen van de bouwen werkvergaderingen en aan de hand van de tekeningen. Veel informatie is per E-mail uitgewisseld wat op zich een goed communicatiemiddel is. Alles ligt namelijk zwart op wit vast.

3.4.5 Organisatie Dit hoofdstuk geeft inzicht in het waarom van de gekozen organisatievorm. Wat zijn de redenen geweest voor de wijze van samenwerken en hoe zijn de diverse actoren geselecteerd.

76 Interview opdrachtgever, Bijlage E.1, 23 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Opdrachtgever Voor dit project zijn binnen de opdrachtgever Betronic BV verschillende werkgroepen samengesteld, die hun afdeling vertegenwoordigen. Deze werkgroepen hebben tot taak mee te denken over diverse aspecten van de nieuwe huisvesting. “Dedato Architecten en Betronic BV hechten zeer veel waarde aan de betrokkenheid van de medewerkers bij het realiseren van dit nieuwe pand.”77 Deze quote uit het Plan van aanpak geeft aan waarom men de structuur met werkgroepen heeft opgezet. De verschillende afdelingen hebben natuurlijk allen hun eigen specifieke wensen en eisen. “Op deze wijze kunnen we onze kennis, ervaring, wensen en ideeën gestructureerd aanleveren aan de architect.”77 Aldus de opstellers van het Plan van aanpak. De architect geeft aan dat hij dit gebouw ziet als een maatpak. Hij vindt het dan ook niet zo vreemd dat het personeel een deel van het programma van eisen heeft bepaald.78 Architect De architect is geselecteerd op basis van zijn portfolio, specifiek het hoofdkantoor van Dedato Architecten te Amsterdam. Betronic BV bracht tijdens een informeel gesprek naar voren het karakter en concept van het kantoor van Dedato Architecten passend te vinden bij hun bedrijfsvisie: Flexibiliteit, efficiency en innovatie79. Dit concept werd de onderlegger van het ontwerp voor een nieuw hoofdkantoor van Betronic BV. De opdrachtgever heeft het hele project uitbesteed aan Dedato Architecten, omdat deze veel ervaring heeft met dit soort projecten en men een gebouw in de stijl van het Dedato kantoor wilde. De aannemer heeft tijdens het interview aangegeven het echter hinderlijk te vinden dat er geen overleg met de opdrachtgever mogelijk was tijdens de ontwerpfase.80 Tijdens de uitvoering is er echter wel contact geweest tussen de uitvoerder van de aannemer en de opdrachtgever.81 Projectmanager De projectmanager (dhr. W.J. van Verseveld) komt vanuit de organisatie van Dedato Architecten. De architect (dhr. D. Venneman) geeft aan deze oplossing te prefereren boven een externe manager. Zo kan er bij het maken van beslissingen meer nadruk gelegd worden op de architectonische aspecten van het gebouw. Zodat niet enkel cijfermatige beheersing plaatsvindt.82 Maar ook op dit gebied, kostenkennis en –beheersing, meent de architect dat er binnen Dedato Architecten voldoende kennis aanwezig is.78 Eventuele belangenverstrengeling tussen architect en projectmanager zouden wel nadelig voor de opdrachtgever kunnen zijn. De projectmanager is wellicht niet meer onafhankelijk in zijn advies.83 Het is echter de vraag of Betronic BV een externe projectmanager had ingehuurd als Dedato Architecten deze dienst niet had kunnen leveren, het betreft immers een relatief

77 Plan van aanpak, Versie 0.1, nieuwbouw IJburg, bijlage O, 7 mei 2004 78 Interview 2 met architect, bijlage E.5, 31 mei 2006 79 Website Betronic www.betronic.nl 22 mei 2006 80 Interview aannemer, bijlage E.2, 15 mei 2006 81 Interview opdrachtgever, bijlage E.1, 23 mei 2006 82 Interview 1 architect, bijlage E. 3 15 mei 2006 83 Website http://www.buildingbusiness.com 02 juni 2006)

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



eenvoudig project, waarin de architect een leidende rol speelt. Betronic BV heeft een groot vertrouwen in Dedato Architecten uitgesproken door het hele pakket aan Dedato Architecten uit te besteden. Aannemer Dedato Architecten heeft aannemersbedrijf Hercuton BV bij het project betrokken. Deze twee partijen hebben al eerder ‘succesvol’ met elkaar samengewerkt bij de bouw van het hoofdkantoor voor Dedato Architecten aan de Danzigerkade te Amsterdam. Aannemersbedrijf Hercuton BV is afkomstig uit Brabant, maar bouwt door heel Nederland. Het bedrijf heeft zich gespecialiseerd in prefab betonconstructies voor de utiliteitsbouw, waarbij vaak wordt opgetreden als turn-key of design-and-build aannemer. Men leidt dan het gehele proces van ontwerp tot oplevering. Vanuit deze ervaringen heeft Hercuton BV veel kennis opgedaan met betrekking tot de toegepaste bouwmethode bij Betronic BV. De architect heeft tevens aangegeven dat het inschrijvingsbod van Hercuton BV op voorgaande projecten structureel lager lag dan dat van aannemers uit de regio. De architect wijdt dit aan de grotere overhead en lagere arbeidsethos van bedrijven binnen de randstad. Dit eerste argument lijkt stand te houden als men ziet dat ook een website als Bouwkosten-Online hier rekening mee houd. De bouwkosten voor utiliteitsbouw in Zuid- en Noord-Holland worden als nulpunt gezien met een verlaging van de bouwkosten met 5% voor bijvoorbeeld Noord-Brabant, de regio waar Hercuton BV is gevestigd.84 Wat betreft het verhoogde arbeidethos kan worden vermeld dat werknemers van Hercuton BV 4-dagen per week, 10-uur per dag werken.85 Op vrijdag vindt het aangieten van de elementen en het afgieten van de vloeren plaats. Onderaannemers Adviesbureau Duisters is een onderaannemer van Hercuton BV in meerdere projecten. Ook de prefab betonleverancier, Willy Naessens Industriebouw, heeft in eerdere projecten met Hercuton BV samengewerkt. Hercuton BV geeft aan dat het beton uit België van hogere (afwerkings-) kwaliteit is dan Nederlandse, maar tegen een lagere prijs. Ook architect D. Venneman bevestigd dat de betonprijs in België lager ligt en dat dit de hoofdreden is het beton van daar te betrekken. Hij is van mening dat er in Nederland een ‘betonmaffia’ bestaat welke de markt afdekken en prijsafspraken maken, waardoor de prijzen 30-40% hoger komen te liggen.85 Verder vermeld hij dat Hercuton BV het alleenrecht voor de producten van Willy Naessens Industriebouw in Nederland heeft en denkt dat Hercuton BV ook kwantum korting krijgt.85 Deze kwantum korting is echter niet bevestigd vanuit Hercuton BV. Voor meer recentere projecten (2006), zoals ‘The Hilt’ op de Danzigerkade Amsterdam, gebruikt Hercuton BV nu beton uit Duitsland van Rekers Betonwerk GmbH & Co. KG. Dit beton is nog strakker afgewerkt en kleurvaster. De prijs van dit beton is relatief laag door de slechte economische situatie op de bouwmarkt in Duitsland.

84 Website www.bouwkostenonline.nl 22 mei 2006 85 Interview 2 architect, bijlage E.5, 31 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Wat betreft de hiervoor door de architect genoemde ‘betonmaffia’ is er navraag gedaan bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit. Door de NMa is in november 2004 een breed onderzoek binnen de betonsector afgerond.86 Eén van de gevolgen van dit onderzoek is bijvoorbeeld het in februari 2006 uitdelen van in totaal 6 miljoen euro aan boetes aan tien betonmortelcentrales in de provincies Zuid-Holland en Utrecht86. Deze ondernemingen hebben onderling informatie uitgewisseld over voorgenomen prijsverhogingen van betonmortel in de periode 1998 tot en met 2002. Samenwerking architect, aannemer en installateur Kenmerkend voor de prefab bouwmethode is de beperkte aanpasbaarheid van de elementen wanneer deze arriveren op de bouwplaats. De onderdelen dienen probleemloos op elkaar aan te sluiten, wijzigingen kunnen niet meer plaatsvinden. Dit vereist een hechte samenwerking tussen architect, aannemer en installateur. In het overleg binnen het projectteam werd in een vroeg stadium kennis op gebied van uitvoering betrokken, zodat bouwfouten kunnen worden voorkomen. Een nadeel is dat het concurrentieprincipe vrijwel wordt geëlimineerd en de aanneemsom wellicht minder scherp wordt gecalculeerd.87

3.5 Omgeving In de beschrijving van de omgeving zijn alle actoren, directe en indirecte, in kaart gebracht in het actoreninventarisatie diagram, zie blz. 34. Aan de hand van dat diagram zal bij de analyse gekeken worden hoeveel invloed deze actoren hebben gehad op het project en hoe belangrijk de diverse actoren zijn geweest voor het project, maar ook voor elkaar. Voordat daarover uitspraken worden gedaan, zal eerst bepaald moeten worden met welke perceptie van de omgeving het project te maken heeft gehad.

3.5.1 Perceptie van de omgeving In de beschrijving van de omgeving is besproken met welke percepties een projectomgeving te maken kan hebben:

1. De doelen van de organisatie, die in eerste instantie verantwoordelijk is voor de realisatie van het project, staan centraal;

2. De doelen van de verschillende actoren, betrokken bij het project, staan centraal. Bij deze casus, het hoofdkantoor van Betronic BV te Amsterdam, komt de tweede perceptie van de omgeving het dichtst in de buurt. Wanneer er gekeken wordt naar de doelen van dit project zijn daar meerdere actoren bij betrokken die gezamenlijke doelen tot uitvoering wilde laten komen. Hieronder is uiteengezet wat de centrale doelen van de diverse partijen waren bij dit project. Betronic BV Het doel van Betronic BV is in eerste instantie het hebben en betrekken van een nieuwe huisvesting. Zij zaten voor een bepaalde periode in een tijdelijke huisvesting en waren op zoek naar een nieuw hoofdkantoor. Een ander doel van Betronic BV was hun bedrijf op de

86 Website Nederlandse Mededingingsautoriteit, www.nmanet.nl, 2 juni 2006 87 Dhr. T. Van der Voordt, Reader M1 Programmakunde, 1999

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Europese kaart zetten. Daar is een begin mee gemaakt en wellicht draagt de realisatie van dit nieuwe pand daar aan bij. Dedato Architecten Deze organisatie was vooral geïnteresseerd in het op de markt brengen van hun concept. Dit concept houdt in: “Moderne loft-architectuur” zoals zij dit zelf zeggen. Kenmerkend hiervoor zijn: eenvoud, weinig afwerking, open kopgevels en dichte zijgevels, harde materialen, constructieve eerlijkheid en toepassing van prefab betonsysteem en hoge open ruimtes. Met weer een project, namelijk Betronic BV, uitgevoerd in dit concept wordt het doel van Dedato Architecten gerealiseerd. Hercuton BV. Hercuton BV, de aannemer bij dit project, wil de bouwmarkt in Nederland veroveren met zijn prefab betonelementen toegepast in bedrijfspanden. Zoals u heeft kunnen lezen in de beschrijving van de omgeving is deze markt nog niet goed ontwikkelt in Nederland, maar wel in de buurlanden van Nederland. Hercuton BV wil niet dat Nederland hierin achterblijft en het doel van deze organisatie is dan ook het aan de man brengen van dit concept voor toepassing van prefab betonelementen in bedrijfspanden. Met de realisatie van het bedrijfspand voor Betronic BV en de samenwerking met Dedato Architecten is het aan de man brengen van dit concept een feit.

3.5.2 Belang en invloed van de diverse actoren op het project en elkaar In de beschrijving van de omgeving wordt ingegaan op de indirect betrokken actoren. Ook hier zullen deze weer aan bod komen. Dit keer wordt er gekeken naar wat voor hen belangrijk is geweest in het proces en in welke mate. Gemeente Amsterdam De randvoorwaarden van het bestemmingsplan werden gebruikt als onderlegger voor het ontwerp en ook voor het Plan van Aanpak van het ontwerp. Hierdoor sloot het ontwerp van het nieuwe hoofdkantoor van Betronic BV goed aan op dit bestemmingsplan en ontstonden hier geen problemen. Ook voor de architect was het bestemmingsplan van grote waarde aangezien het contractuele programma van eisen ontbrak. De architect had op deze manier een houvast voor het ontwerp. Door de realisatie van de parkeerkelder onder het gebouw wordt het straatbeeld minder aangetast en hoeft de gemeente Amsterdam daar geen andere oplossing meer voor te zoeken. Bezoekers en werknemers hoeven nu niet ergens anders te parkeren, maar kunnen in de kelder onder het gebouw terecht. Dit is tevens belangrijk geweest voor de opdrachtgever. Op deze manier krijgt het gebouw meer kwaliteit. Bouwmarkt Nederland en België De samenwerking tussen de aannemer Hercuton BV en de Belgische prefab betonproducent, Willy Naessens Industriebouw, is belangrijk geweest voor de ontwikkeling van prefab betonnen bedrijfspanden in Nederland. De betonmarkt in Nederland is namelijk gericht op kantoren. In België is deze meer gericht op bedrijfspanden. Dit specialisme is voor de

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Nederlandse bouwmarkt en vooral voor Hercuton BV van groot belang, omdat zij veel met prebaf beton werken. Zelf hebben ze geen in-house capaciteiten daarvoor. Buren (belendende kavels en omwonenden) Vanwege het feit dat de belendende kavels nog in aanbouw zijn, valt hier nu nog weinig over te zeggen. Betronic BV is één van de eersten die daar gevestigd is. Wel wordt het door de opdrachtgever belangrijk gevonden om in een industriële omgeving te opereren. De omwonenden zijn tevreden met hoe het gebouw er uiteindelijk uit is komen te zien. Voor de architect was dit van belang, omdat hij, naar eigen zeggen “moderne loft-architectuur” wil realiseren die door de omwonenden als aangenaam wordt ervaren. Welstand Er was geen sprake van een aparte welstandscommissie en was er op deze manier wellicht wat meer vrijheid voor de opdrachtgever en voor de architect met betrekking tot het ontwerp.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Hoofdstuk 4: Verbetervoorstellen Nu de beschrijving en de analyse van het nieuwe bedrijfspand van Betronic BV te Amsterdam een feit zijn, kan er gekeken worden naar eventuele verbetervoorstellen voor het proces. Het is erg belangrijk hier het onderscheid te zien tussen verbeteringen met betrekking tot het proces en verbeteringen met betrekking tot het project. Deze opdracht behelst de verbetervoorstellen voor het proces en dus niet voor het project. Er zullen in dit hoofdstuk dan ook geen voorstellen staan die direct te maken hebben met de architectuur en het interieur van het gebouw. Mede vanwege het feit dat beide begrippen zeer subjectief zijn. Nu deze afbakening bekend is, kan er gekeken worden naar de opvallende punten die in de beschrijving en de analyse naar voren kwamen. Bij deze punten is er gekeken naar een manier waarop deze onderdelen in het proces anders aangepakt hadden kunnen worden. De grote vraag blijft echter: “Leiden deze aangedragen veranderingen in het proces daadwerkelijk tot een verbetering van het proces?” De mening van de groep is namelijk dat het proces, zoals dat nu verlopen is, goed is gegaan. Het bedrijfspand voor Betronic BV is naar wens van de opdrachtgever gerealiseerd binnen het gestelde budget. Ook wat betreft de planning is de bouw van het bedrijfspand goed verlopen. Er is slechts twee weken uitgelopen op de planning, wat werkbare dagen betreft. Een ander punt waaruit men kan concluderen dat het proces goed verlopen is, is het repetitie-effect van het soort project. De actoren die aan dit project hebben deelgenomen, hebben al meerdere malen in dit verband samengewerkt en ook het prefab betonconcept is hen niet onbekend. Het gebouw van Dedato Architecten is hier een voorbeeld van. Zouden er zich dus al knelpunten voorgedaan hebben binnen dit concept en deze samenwerking, dan zouden deze al getackeld en opgelost moeten zijn in de voorgaande projecten en kan dit alleen maar leiden tot een verbetering in volgende projecten met eenzelfde constructie. Zo ook bij het bedrijfspand voor Betronic BV. Het bleek lastig om dit proces tot verbetering te brengen op cruciale punten. Na veelvuldig overleg zijn er toch een drietal punten naar voren gekomen waarin wellicht een mogelijke verbetering voor dit proces zou kunnen plaatsvinden, óf in ieder geval door middel van deze punten laten zien hoe het proces anders had kunnen lopen. Dit zijn de volgende punten:

1. Het programma van eisen als contractdocument; 2. Samenwerkingsvorm; 3. De aanbestedingsprocedure.

Deze punten zullen in de volgende paragrafen uitgebreid behandeld en besproken worden. Het tweede en derde verbetervoorstel kunnen uiteraard niet in combinatie worden gebruikt. Uiteraard zullen deze verbetervoorstellen een hoop vragen oproepen die allemaal weer terug te koppelen zijn naar de vraag die eerder in dit stuk al naar voren kwam: “Leiden deze aangedragen veranderingen in het proces daadwerkelijk tot een verbetering van het proces?” Op deze vraag is dan nog steeds moeilijk antwoord te geven wanneer de verbetervoorstellen voor dit concept en deze samenwerking in de praktijk nog niet toegepast zijn. De tijd zal dit uit moeten wijzen.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



4.1 Toepassing van een contractueel programma van eisen. Dit voorstel heeft betrekking op het meest prioritaire projectrisico van de opdrachtgever Betronic BV. De omschrijving van dit risico is te vinden onder 2.2.8, blz. 20. Kort samengevat komt het neer op de aanwezigheid van een juridische onzekerheid ten aanzien van het ontbreken van een contractueel programma van eisen. Betronic BV heeft in de initiatieffase gebruik gemaakt van acht verschillende werkgroepen, die elk een opsomming moesten maken van eisen en wensen ten aanzien van de nieuwe huisvesting. Deze acht opsommingen zijn via de directie van Betronic BV omgezet tot een summier programma van eisen. Betronic BV heeft echter nooit de stap gemaakt om dit document ook rechtsgeldig te maken. De SR ’97 is een veelgebruikte basis voor contracten tussen opdrachtgever en architect.88 De SR ’97 adviseert de beide partijen gebruik te maken van een contractueel programma van eisen. Wanneer de opdrachtgever geen programma van eisen schrijft, is het aan de architect om de opdrachtgever te informeren over de consequenties hiervan. De architect kan in dat geval aandringen op een opdracht tot het schrijven van het programma van eisen. De architect krijgt hiervoor dan een apart contract, waarin hij de opdracht krijgt tot het formuleren van een pakket met eisen en wensen van de opdrachtgever waarna het programma terug gaat naar de opdrachtgever voor goedkeuring. Het programma van eisen wordt contractueel bindend en is daarmee ook een juridisch document geworden.89 Ook de recent ontwikkelde DNR 2005 adviseert de opdrachtgever een programma van eisen te gebruiken: “De adviseur adviseert de opdrachtgever hem het verrichten van een vooronderzoek op te dragen indien de opdrachtgever geen programma van eisen kan verstrekken dat voor de adviseur als een voldoende duidelijk uitgangspunt kan dienen voor het aanvangen van de werkzaamheden.”90 Het verbetervoorstel dat hier bedoeld wordt kan als volgt geformuleerd worden: De toepassing van een contractueel programma van eisen zal de juridische onzekerheid inperken en de mogelijke schade die de opdrachtgever oploopt in een conflictsituatie eveneens beperken. Het toepassen van dit voorstel in toekomstige bouwprocessen zal tot gevolg hebben dat de opdrachtgever meer macht en controle heeft ten aanzien van de kwaliteit. Wanneer een gebouw niet aan het contractuele programma van eisen voldoet, kan de opdrachtgever de architect dwingen tot het aanpassen van het ontwerp zonder dat daarvoor extra vergoeding tegenover staat. De extra ontwerpkosten zijn in dit geval voor de architect. Wanneer het voorstel niet wordt toegepast en de situatie zoals hierboven beschreven staat doet zich voor, dan is de macht van de opdrachtgever veel beperkter. De opdrachtgever heeft dan juridisch gezien geen bewijs dat het gebouwontwerp niet voldoet aan zijn eisen.

88 Interview dhr. Hobma, bijlage E.10, 23 mei2006 89 SR ‘97 90 DNR 2005, artikel 3 lid 1.a

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Het opgestelde eisenpakket is immers niet juridisch bindend. Als de opdrachtgever zichzelf wil beschermen is het daarom verstandig om zichzelf in te dekken tegen dit soort risico’s, wat in dit geval dus betekent dat het programma van eisen tot een juridisch bindend contractstuk wordt gemaakt.

4.2 Samenwerkingsvorm In het project Betronic BV zoals het nu is verlopen, heeft de aannemer vanaf de voorlopige ontwerpfase summiere advieswerkzaamheden verricht voor de architect. Uit de analyse is echter gebleken dat deze advieswerkzaamheden niet voldoende waren, hetgeen wordt aangetoond doordat de aannemer na vervaardiging van bestek en bestektekeningen deze documenten meerdere malen heeft moeten wijzigen. Doordat de constructie adviseur was gecontracteerd door de aannemer en niet door de opdrachtgever, was het voor de architect niet mogelijk te overleggen met deze constructie adviseur. Op deze manier is een langdurige informatiestroom van bestek en bestektekeningen ontstaan van architect richting aannemer, van aannemer richting constructie adviseur, welke vervolgens het bestek en de bestektekeningen wijzigde en vervolgens deze documenten weer terugkoppelde richting aannemer en zo uiteindelijk weer terug richting architect, van waar uit de gehele cyclus opnieuw plaats vond. Door de constructieadviseur te laten contracteren door de opdrachtgever wordt het bovenstaande vermeden en kan de architect al vanaf de voorlopig ontwerpfase direct communiceren met de constructieadviseur, bovendien worden de totale stichtingskosten op deze manier geminimaliseerd doordat nu geen sprake meer is van een aannemersprovisie berekend over de constructieadviseur. Dit kan worden versterkt door aan te voeren dat Dedato Architecten gebruik maakt van een interne projectmanager welke gezien zijn rol binnen het project in staat zou moeten zijn deze constructie adviseur aan te kunnen sturen. Tevens zeer belangrijk voor het verloop van het project is de inbreng van de aannemer met betrekking tot de maakbaarheid van het gebouw. Doordat aannemer Hercuton BV zich gespecialiseerd heeft in het gebruik van prefab beton kent het bedrijf de mogelijkheden met betrekking tot het gebruik van prefab beton en bezit het veel uitvoeringskennis bij toepassing van dit bouwsysteem. Bovendien is Hercuton BV bekend met de betonmarkt en heeft het bedrijf naar alle waarschijnlijkheid kwantum afname bij buitenlandse leveranciers welke naast een lage prijs, tevens een hogere kwaliteit dan in Nederland kunnen garanderen. Als voorstel wordt een bouwteam aangedragen waarbij de constructieadviseur direct wordt gecontracteerd door de opdrachtgever en Dedato Architecten het projectmanagement verzorgt zodat de architectonische kwaliteit van het concept voldoende kan worden uitgedragen, zonder dat de nadruk teveel komt te liggen op de uitgangspunten van de aannemer, omdat anders misschien beter had kunnen worden gekozen voor een design and build contractmodel. Door de aannemer vroeg te betrekken bij het ontwerp kan een volledig uitgewerkt bestek en bestektekeningen worden vervaardigd zonder dat later in het project aanpassingen benodigd zijn aan het bestek en de bestektekeningen waardoor de ontwerpfase verder kan worden verkort. Doordat gebruik wordt gemaakt van prefab beton kunnen er geen grote aanpassingen worden verricht na levering op de bouwplaats waardoor

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



de elementen als ‘puzzelstukjes’ in elkaar moeten passen, waardoor noodzaak om de aannemer vroeg te betrekken in het proces verder wordt versterkt. In het contract is nu wel een afstandsverklaring opgenomen zodat in geval van mislukking van de prijsonderhandelingen het werk (als exit optie) alsnog kan worden gegund aan een andere aannemer doormiddel van een onderhandse gunning. Het gebruik van de afstandsverklaring kan worden beperkt door tijdens het ontwerpproces de aannemer laten werken met een open begroting. Op deze manier krijgt de architect voldoende inzicht in de kosten van de aannemer, welke kennis, zoals voortgekomen uit de analyse, volgens de architect bij Dedato Architecten, voldoende aanwezig is doordat Dedato Architecten in het verleden veel kennis heeft opgedaan met dit specifieke bouwsysteem.

4.3 De aanbestedingsprocedure Budget was een belangrijk aspect voor Betronic BV. Tijd was echter minder relevant. Betronic heeft niet gebruik gemaakt van een aanbestedingsregeling. Dedato Architecten heeft hun gebouw in samenwerking met Hercuton BV gerealiseerd. Dedato Architecten heeft deze samenwerking als goed beschouwd91. Prefab beton elementen zijn nog redelijk nieuwe systemen in Nederland. Samenwerking met een buitenlandse onderaannemer is voor dit systeem bijna een must want in Nederland worden deze elementen niet aan de lopende band geproduceerd92. Aangezien de benodigde ervaring met dit systeem, zou het niet aan te raden zijn een openbare aanbesteding te houden. Deze vorm van aanbesteden geschiedt aan de hand van een publicatie waar vervolgens iedereen zich voor kan mag inschrijven. Wel kan er gekozen worden voor de optie onderhandse aanbesteding; aan de hand van een aantal selectiecriteria worden vervolgens 5 of meer partijen uitgenodigd. Tijdens deze onderhandse aanbesteding wat naar gelieve in coördinatie met de architect kan verlopen, heeft de opdrachtgever genoeg tijd om wat meer van het systeem te weten te komen. Om de architect erbij te betrekken is aan te raden, want zij zullen ook de taak als projectmanager tot zich nemen. Deze aanbesteding kan als een competitie kan worden beschouwd waardoor alle deelnemende partijen meer op scherp komen te staan. De gunning kan vervolgens aan de hand van de laagste prijs worden bepaald. Hierdoor heeft de aannemer geen “monopoly positie”. Eventueel kan er gekeken worden wat de economisch meest voordelige aanbieding is, hierbij is wel een nadere toelichting nodig en moet er duidelijk zijn met welk criteria de aannemer is geselecteerd. Een extra voordeel van deze methode zou zijn, dat de opdrachtgever/architect aan de aannemers kan vragen om alle tekortkomingen in het project aan te geven en hen hiervoor te vergoeden als zij zijn geselecteerd. Hierdoor zal de opdrachtgever/architect kennis verwerven over dit toch relatief “nieuwe” systeem in Nederland. In Nederland zijn wel een aantal betonleveranciers bekend met prefab sandwichpanelen93, alleen de grootte van deze panelen wijkt af van de door het architectenbureau gebruikte maten. Eventueel kunnen deze 91 Interview 1 architect, bijlage E.3, 15 mei 2006 92 Interview Aannemer, bijlage E.2, 15 mei 2006 93 http://www.fabiton.nl

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



leveranciers zich hieraan aanpassen met het gevolg dat de kosten hierdoor zullen toenemen. Om de kosten goed te kunnen bewaken kan de opdrachtgever ook van de aannemer eisen om met een open begroting te werken. Om inzage te hebben in prijsstijgingen van de aannemer. Hierbij is een zekere deskundigheid betreft kostenkennis vereist. In het tweede interview kwam naar voren dat deze kennis aanwezig is bij Dedato Architecten94. Achteraf blijkt dat de afwerking van het beton aan de binnenkant van het nieuwe hoofdkantoor Betronic BV niet overweldigend is95. Een citaat van de architect over het beton in Nederland en Duitsland waar zij hun beton voor een ander project vandaan hebben gehaald96.

• In Nederland is er een ‘Betonmaffia’ deze dekken de markt af en maken prijsafspraken waardoor de prijzen 30-40% hoger liggen.

• In Duitsland gaat het slecht met de bouwmarkt, daarom zijn de prijzen laag en is overgestapt op beton uit deze regio.

• Het gebouw van Barts (Danzigerkade Amsterdam), Betronic BV en Dedato Architecten is gebouwd met betonelementen van Willy Naessens industriebouw uit België. The Hilt (Danzigerkade Amsterdam) is gebouwd met betonelementen uit Duitsland, Rekers Betonwerk GmbH & Co. KG.

Aan de hand van het hierboven genoemde interview kwam naar voren dat bij het project “The Hilt” wel gewerkt is met een onderhandse aanbesteding waarbij de geselecteerde (in dit geval wederom Hercuton BV) een andere betonleverancier heeft benaderd. Ook kwam dit in het interview naar voren. Op de vraag waarom er aanbestedingen zijn gedaan bij meer recente projecten is geantwoord: “Dit wordt gedaan als klankbord, om te kijken of iedereen nog bij de les is en om onafhankelijk te blijven van andere partijen.” Door gebruik te maken van een onderhandse aanbesteding was de opdrachtgever er eventueel achter gekomen waar het beton nog meer vandaan kon worden geleverd; tegen welke prijs en kwaliteit. De opdrachtgever had deze selectieprocedure aan de hand van het UAV 1986 kunnen houden. Gezien de geringe kennis over het bouwsysteem, is de controle overgedragen aan Dedato Architecten. Vanwege het feit dat het budget een belangrijke rol speelde voor de opdrachtgever (Betronic BV) had de opdrachtgever er achteraf gezien misschien verstandig aan gedaan van deze methode gebruik te maken. Natuurlijk zitten er ook keerzijdes aan deze methode:

• Er moet meer door de opdrachtgever worden georganiseerd • Er bestaat een kans dat Dedato Architecten niet goed kan samenwerken met een

eventuele andere aannemer • Eventuele prijsafspraken • Vermoedelijke verlenging van het proces tussen de DO- en uitvoeringfase

Deze methode is hierom dus ook een aanbeveling niet een verbetervoorstel.

94 Interview 1 architect, bijlage E.3, 15 mei 2006 95 Interview opdrachtgever, bijlage E.1, 23 mei 2006 96 Interview 2 architect, bijlage E.5, 31 mei 2006

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Hoofdstuk 5: Groepsprocesevaluatie In deze groepsprocesevaluatie kunt u het een en ander lezen over het werkplan naar aanleiding van de Project Start Up waarin ook de taakverdeling en de planning besproken worden. Tevens zal er per fase besproken worden hoe deze verlopen is. Ten slotte zal niet alleen ons groepsproces geëvalueerd worden, maar zal ook deze onderwijseenheid door ons onder de loep worden genomen. Ter ondersteuning van deze groepsprocesevaluatie zullen de agenda’s, notulen en de evaluatie van de tussenpresentatie opgenomen worden in de bijlagen C en E. Fase 1: Project Start Up De Project Start Up begon met een oefening gegeven door de heer Bellinga. Hierin werd er van elk groepslid een bepaald profiel geschetst en aan de hand daarvan werd het groepsprofiel gecreëerd. De profielen waaruit gekozen kon worden om medegroepsgenoten te benoemen, waren:

• Voorzitter; • Vormer; • Initiator; • Monitor; • Bedrijfsman; • Brononderzoeker; • Teamwerker; • Zorgdrager.

De uiteindelijke conclusie was dat onze groep het profiel had van een bedrijfsman: “praktisch, organiserend, haalbaarheid, hard werken.” Deze Project Start Up oefening is goed om te kijken hoe mensen jou zien binnen een groep en hoe de groep waarschijnlijk gaat functioneren gedurende de opdracht. Daaraan vastgekoppeld kunnen gelijk de onzekerheden en ondervertegenwoordigde profielen besproken worden en de verwachte problemen die de ondervertegenwoordiging met zich meebrengen getackeld worden. Na deze eerste kennismaking is er een bijeenkomst geweest waarin er een eerste taakverdeling is opgesteld. Deze hield in dat er in tweetallen met één bepaalde actor van het project contact werd gezocht en de verkregen informatie van die actor ook door datzelfde tweetal werd verwerkt. Nadat alle informatie geïnd was, is er opnieuw een taakverdeling gemaakt met betrekking tot het schrijven van het verslag, omdat het verslag een andere opbouw kent dan de verdeling in actoren. Deze taakverdeling heeft heel helder gewerkt en iedereen wist bij wie hij/zij moest zijn voor welke informatie. Doordat je voor je informatiewinning afhankelijk bent van de actoren van het project is het moeilijk plannen. Aan het begin van de opdracht is er een planning gemaakt met wanneer welke informatie binnen moet zijn om verwerkt te worden. Ook is in deze planning opgenomen wie wanneer de vergadering voorzit en wie notuleert. Er is voor een roulatieschema gekozen om op deze manier iedereen een kans te geven om beter te leren

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



voorzitten en te notuleren. Vanwege de eerder genoemde afhankelijkheid van de actoren is deze planning vaak aangepast, omdat zij erg druk bezet zijn met andere werkzaamheden. Hierdoor heeft sommige informatie erg lang op zich laten wachten. Verwerking hiervan moest dan ook in de planning opgeschoven worden. Fase 2: Concept Wat in de voorgaande paragraaf is gezegd over het inwinnen van informatie bij de diverse actoren heeft in deze fase pas zijn duidelijke uitwerking. Toen deze fase bijna op zijn eind liep, had er nog geen interview met de opdrachtgever plaats gevonden. Hierdoor was het lastig om een complete gefundeerde beschrijving en analyse te geven. Het was dus wachten op de informatie van de opdrachtgever. De oorzaak hiervan lag bij de verhuizing van het personeel van het oude pand van Betronic BV naar het nieuwe pand van Betronic BV. Deze vond namelijk precies plaats in de fase waarin wij interviews af wilden nemen. Uiteindelijk heeft het interview een week later plaatsgevonden. Qua documentatie hebben we ook nog een tijd moeten wachten op notulen van de vergaderingen, het bestek, de contracten en de bouwplaatsinrichting, namelijk tot de laatste week van het project. De analyse hebben we dus wel op tijd kunnen starten, maar heeft op dat punt enigszins stilgelegen vanwege bovengenoemde punten. Verder heeft dit geen grote gevolgen gehad voor het vervolg van ons proces, enkel dat het verwerken sneller plaats moest vinden. Aan het einde van het project moest er dus nog flink doorgewerkt worden. Fase 3: Uitwerking Deze fase heeft vooral in het teken gestaan van de uitwerking van het rapport en het formuleren van verbetervoorstellen. Wat het formuleren van de verbetervoorstellen betreft, dat was nog best moeilijk. Het gehele proces van Betronic BV bleek verlopen te zijn zonder al te veel uitloop op planning en budget. Ook de opdrachtgever bleek tevreden met het behaalde resultaat. Op het eerste gezicht leek dan ook geen verandering van het proces nodig. Na veelvuldig overleg en het opnieuw doorspitten van de verkregen informatie zijn er toch nuttige aanbevelingen naar boven gekomen. Ondertussen was de uitwerking voor het verslag alvast begonnen. De uitwerking van het verslag bracht af en toe nog wat kleine problemen met zich mee, vooral op het gebied van afstemming op elkaar. Iedereen heeft een bepaald deel van het verslag voor zijn/haar rekening genomen. De uitwerking daarvan is goed gegaan, maar soms misten we die terugkoppeling waardoor er af en toe dubbele informatie in het verslag verscheen. Gelukkig was er voldoende tijd in onze planning ingeruimd voor het schrijven van het verslag. Hierdoor waren erg genoeg momenten waarin iedereen het verslag nog eens rustig door kon nemen. Tevens was er een eindredacteur voor het verslag aangesteld, wat als erg prettig werd ervaren. Reflectie op het vak “Process Redesign” De opdrachtomschrijving van de onderwijseenheid “Process Redesign” was bij aanvang van het vak nog niet helemaal duidelijk. Om dit beeld direct helder te krijgen bij iedereen, werd er een start gemaakt met lezingen die betrekking hadden op de opdracht en op de

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



verschillende projecten waar het om zou gaan draaien bij “Process Redesign”. Vooral de gastcolleges waren zeer interessant. Vaak waren de architect dan wel de opdrachtgever dan wel de aannemer bij deze presentaties aanwezig. Vanwege het feit dat deze mensen heel nauw betrokken zijn geweest bij een bepaald project werden er vaak hele intensieve en gedetailleerde presentaties gegeven. Hierdoor werd er veel interesse gewekt bij zowel de studenten als de docenten. De presentaties mondden dan ook vaak uit in stevige discussies en interessante vraagstellingen. Om de groep goed te leren kennen is er gebruik gemaakt van de Project Start Up, zoals u in voorgaande paragraaf al heeft kunnen lezen. Dit was zinvol op het gebied van kennismaking en type denkwijze van de groepsleden. Tijdens de samenwerking voor deze opdracht is dit echter nooit meer ter sprake gekomen en de vraag is dan ook of deze oefening de juiste uitwerking heeft gehad tijdens dit project. De koppeling met de andere groepen is er eigenlijk niet geweest. Dit hebben wij als groot minpunt ervaren. De bedoeling was wel dat de verschillende notulen uitgewisseld werden om op die manier op de hoogte te blijven van elkaars vorderingen, maar dat is nooit gebeurd. Wellicht werkt het beter om, net als bij de module “Workshop High Rise Buildings”, iedereen in één ruimte te laten werken, zodat er onderling veel informatie uitgewisseld kan worden. Wij denken dat dit beter stimuleert tot informatie-uitwisseling tussen de groepen. Wat als zeer leerzaam kan worden beschouwd zijn de interviews die afgenomen moesten worden met de verschillende actoren. Je leert hoe je een goed interview op moet stellen en je komt achter informatie die je nog nooit gelezen hebt over dat project en dat maakt het erg interessant. Het is ook leerzaam om eens een kijkje te nemen bij een bedrijf dat aan dat project heeft deelgenomen. Zeker in ons geval, omdat Betronic BV, Dedato Architecten en Hercuton BV allen een gebouw hebben dat is gebaseerd op hetzelfde concept. De communicatie en de samenwerking binnen onze groep is goed verlopen en dat is met name bereikt door effectief gebruik te maken van Blackboard. Hier werden alle relevante informatiebronnen en documenten opgeslagen en waren voor iedereen gemakkelijk terug te vinden. Naast het gebruik van Blackboard werd er 2 á 3 keer per week vergadert om op de hoogte te blijven van alle vorderingen. Tot slot nog een enkele opmerking over de begeleiding van deze module. Onze begeleider dhr. Fridjof van den Berg heeft ons vooral op architectonische elementen geadviseerd wat gezien zijn passie ook niet geheel verwonderlijk is. De groep heeft hier veel aan gehad. Toch hebben wij op zijn tijd ons doel, wat enigszins verschilde van die van Fridjof van den Berg, goed moeten uitleggen aan hem. Gelukkig werd er door beide partijen begrip getoond voor de verschillende visies op deze module en in het eindresultaat komen beide visies naar voren waardoor het een complete reflectie op het hoofdkantoor van Betronic BV is geworden.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Bronopgave Literatuurlijst:

• L. Lousberg, Semesterboek Process ReDesign, maart 2006 • C.D. Edwards, The meaning of quality, Quality progress, oktober 1968, • P.B. Crosby, Quality Is Free, oktober 1979 • R. A. Broh, Managing Quality for Higher Profits, 1982 • R. M. Pirsig, Zen and the Art of Motorcycle Maintenance, april 1974 • Koning, H, e.a., Contractering bij bouwprojecten, 2001 • Dhr. T. Van der Voordt, Reader M1 Programmakunde, 1999 • Dhr. J. Nieuwenhuizen, Jellema 8, 2005

Webpagina’s

• www.betronic.nl • www.dadato.nl • www.steigereiland.com • www.hercuton.nl • www.cbs.nl • www.buildingbusiness.com • www.bouwkostenonline.nl • www.nmanet.nl • www.fabiton.nl

Geïnterviewde personen:

• Dhr. D. Venneman, Dedato Architecten, 15 mei 2006, 31 mei 2006 • Mevr. A. de Jong. Dedato Architecten, 1 juni 2006 • Dhr. B. Zuidenga, Betronic BV, 23 mei 2006 • Dhr. J. De Bonth, Hercuton BV, 15 mei 2006 • Dhr. W. Klop, Tibo-Veen BV, 19 mei 2006, 24 mei 2006 • Dhr. K. Roelen, Adviesbureau Duisters, 19 mei 2006 • Dhr. F.A.M. Hobma, Universitair docent TU-Delft, 23 mei 2006

Lezingen en colleges:

• Projectaudits en Risicomanagement, Dhr. W. Orth, Twijnstra & Gudde, 19 april 2006 • Bouworganisatievormen, Dhr. J. Koolwijk, 30 mei 2006 • Project Betronic BV, Dhr. D. Venneman, 21 april 2006 • Introductiecollege Re-Design, Dhr. L. Lousberg, 10 april 2006

Overige bronnen:

• Bestemmingsplan IJburg eerste fase, Steigereiland • Bestek deel A, Project Betronic te Amsterdam • Verslagen bouwvergaderingen project Betronic te Amsterdam • Verslagen werkvergaderingen project Betronic te Amsterdam • Plan van Aanpak concept versie 0.1, april 2004, project Betronic te Amsterdam • Plan van Aanpak concept versie 0.2, mei 2004, project Betronic te Amsterdam • SR ’97 en DNR 2005

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Verklarende woordenlijst Incidentele ongeschiktheid - Het beschikken over de juiste vaardigheden en kennis maar deze incidenteel niet of verkeerd toepassen. De persoon is dan incidenteel ongeschikt. Systematische ongeschiktheid - Het niet beschikken over de juiste vaardigheden en kennis benodigd voor het aan de persoon toegewezen takenpakket. Scope - Het bereik van een project. De scope van een project is de afbakening ervan; welke aspecten worden wel behandeld en welke aspecten worden niet behandeld. Harde beheersaspecten - Resultaat gerichte beheersaspecten waar een prestatienorm aan verbonden is. Zachte beheersaspecten - Proces gerichte beheersaspecten waar geen prestatienorm aan gekoppeld kan worden. Hier dient continu op gestuurd te worden. Loft architectuur - Het architectonisch concept waarbij gebruik wordt gemaakt van een tunnelvormige bouw. Met andere woorden; er wordt gebruik gemaakt van twee dichte zijden en twee open zijden, waardoor het gebouw

richting krijgt. En het gebouw bevat hoge open ruimtes.

Design and Build - De opdrachtnemende organisatie neemt zowel het ontwerp als de uitvoering in handen. De opdrachtgever draagt het financierings- en ontwikkelingsrisico. Doormiddel van een door de opdrachtgever opgesteld programma van eisen worden de eisen van deze opdrachtgever vastgelegd. De opdrachtgever spreekt dus maar met één partij. Doordat ontwerp en uitvoering in één hand liggen kan er integratie plaats vinden tussen ontwerp en uitvoering. Turn-key - Bij gebruik van een turn-key contract ligt het financierings- en ontwikkelingsrisico niet bij de opdrachtgever maar bij de opdrachtnemer. Bij dit contractmodel is de invloed van de opdrachtgever gering. Afstandsverklaring - Een verklaring waarin een vergoeding wordt afgesproken voor de advieskosten van de aannemer indien het project met die aannemer niet wordt voortgezet. Betonmaffia - Term gebruikt door de architect voor de

kartelvorming onder betonproducenten waarbij concurrentiebeperkende afspraken worden gemaakt.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting



Voorbereidingsfase - De fase die gebruikt wordt voor het verzamelen van informatie en het plannen van de interviews. Conceptfase - De fase waarin de informatie verzameld en de eerste ideeën over verbetervoorstellen worden opgesteld. Uitwerkingsfase - De fase waarin de informatie wordt beschreven en geanalyseerd met als resultaat de verbetervoorstellen. Analyseraamwerk - Raamwerk waarmee de relaties worden weergegeven tussen scopemanagement, risicomanagement, contractmanagement, omgevingsmanagement en projectmatig werken. Systematische werkwijze - Het werken volgens een vaste methode/routine. Omgevingsmanagement - Het vaststellen en bewaken van belangen en beinvloedingsmogelijkheden van mensen die niet direct met het project te maken hebben. Risicomanagement - Het bepalen en indekken van de vooraf bepaalde mogelijke bedreigingen. Ontwikkelingsrisico - Het risico dat het ontwerp niet of onjuist gerealiseerd

wordt. Financieringsrisico - Het risico op laag of geen rendement op het geïnvesteerde kapitaal. Exploitatierisico - Het risico op leegstand tijdens de exploitatieperiode en op hoge onderhoudskosten. Fast-track - Een organisatiemethode waarbij werkpakketten los worden aanbesteedt. De uitvoering van een werkpakket volgt direct op de ontwerpfase van een werkpakket. Er ontstaat een overlap tussen ontwerp van werkpakketten en uitvoering van andere werkpakketten. SWOT-analyse - Een analyse die de Strength, Weakness, Opportunities en Threats, met andere woorden, de sterke en zwakke punten, de kansen en de bedreigingen van een project in beeld brengt. Functioneel relatiediagram - Dit diagram geeft aan hoe de communicatielijnen lopen. Wie praat met wie en welke hiërarchie zit hierin. Bouwteam - Een organisatiemodel gebaseerd op het traditionele contractmodel, waarbij de kennis van de aannemer in de ontwerpfase wordt betrokken. De aannemer heeft dan een adviserende rol. Traditioneel contractmodel - Het organisatiemodel waarbij de fasen in het bouwproces zonder overlap in chronologische volgorde worden afgesloten. De ontwikkelingsrisico’s, financieringsrisico’s en exploitatierisico’s liggen bij de opdrachtgever.

Beschrijving O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’s Contract


Groepsevaluatie

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Analyse O

mgeving

Randvoorwaarden

Risico’sContract

Projectmatig W

erken G

OT

IK

Samenvatting

Process Redesign

Documents

Transcript of Process Redesign