Problematisch alcohol en cannabisgebruik onder jongeren

De cijfers en de impact op beleid

Karin Monshouwer, Trimbos-instituut20 jaar Intraval

Groningen, 14 september 2006

Inhoud

1. De cijfers (uit 2003): hoe problematisch is het?

2. Wat trok meeste aandacht van media en politiek?

3. Tot welke beleidsmaatregelen heeft het geleid?

4. Sluiten onderzoeksgegevens aan op behoeften beleidsmakers?

Gebruik scholieren (12-18 jaar)

2

1

1

1

1

9

58

5

1

2

2

3

19

85

0 20 40 60 80 100

Enige HD

Heroine

Amfetamine

Cocaine

Ecstasy

Cannabis

Alcohol

%

Ooit

Actueel

Bron: Peilstationsonderzoek 2003, Trimbos-instituut

Actueel gebruik (laatste maand) van alcohol (%)

0

20

40

60

80

100

BO 12 jr 13 jr 14 jr 15 jr 16 jr 17-18 jr Tot VO

jongens meisjes totaal

Aantal glazen alcohol per keerWeekend dagen

Jongens (drinkers)

0

20

40

60

80

100

12 jr 13 jr 14 jr 15 jr 16 jr 17-18jr

TotVO

1 glas 2 tot 4 5 tot 10 11 of meer

Meisjes (drinkers)

0

20

40

60

80

100

12 jr 13 jr 14 jr 15 jr 16 jr 17-18jr

TotVO

1 glas 2 tot 4 5 tot 10 11 of meer

Bron: Peilstationsonderzoek 2003

Helft van de 15-jr drinkende jongens drinkt tenminste 5 glazen per keer

(70% drinkt, dus 35% van alle jongens)

Trend in lifetime alcoholgebruik- naar leeftijd -

Meisjes

0

20

40

60

80

100

1988 1992 1996 1999 2003

12 13 14 15 16 17-18

≥10 keer drinken in afgelopen maand (15/16 jarigen)

Bron: ESPAD 2003. NL: 25%

Binge drinken 3 keer of vaker in de afgelopen maand

Gebruik van cannabis ooit in het leven (%)

0

20

40

60

80

100

BO 12 jr 13 jr 14 jr 15 jr 16jr 17-18 jr Tot. VO

jongens meisjes totaal

Actueel gebruik (laatste maand) van cannabis (%)

0

20

40

60

80

100

12 jr 13 jr 14 jr 15 jr 16 jr 17-18 jr Tot. VO

jongens meisjes totaal

Trend in actueel cannabisgebruik (%) onder scholieren (12-18 jaar)

02468

1012141618

1988 1992 1996 1999 2003

jongens

meisjes

Bron: Peilstationsonderzoek 2003, Trimbos-instituut

Cannabisgebruik afgelopen maand

ESPAD, 2003.

Aandacht in pers en media

• Cannabis: weinig aandacht

• Alcohol: hot!

• “Nederlandse jongeren zijn de zuipschuiten van Europa”

Alcohol <16 jaar moet omlaag

• Hoe schadelijk is het eigenlijk?

• Wat kunnen we er aan doen?

Onderbouwingstudie

Schadelijkheid voor de hersenen

•Dierexperimenteel onderzoek: hogere gevoeligheid op jonge leeftijd• Jongeren met een alcoholprobleem:cognitief functioneren is verslechterd • én er sprake is van veranderingen in de hersenstructuur .

Causaal verband?• Methodologische beperkingen onderzoek• Alles wijst echter op toename van schade aan de hersenen bij fors alcoholgebruik op jonge leeftijd.

Schadelijkheid van alcohol

Directe effecten•Risicovol seksueel gedrag•Ongevallen en verwondingen•Agressie

Effecten op langere termijn•Latere verslavingsproblemen•Hersenbeschadiging•Ander probleemgedrag

Aanpak

•Een geïntegreerde aanpak (school, ouder, community) met eenduidige boodschap lijkt meest effectief

•Terugdringen van beschikbaarheid en strengere handhaving van leeftijdgrenzen bij verkoop is in VS effectief gebleken (geen inhaalgedrag)

Ouders

• Tolerantie van ouders neemt toeOorzaak niet duidelijk, mogelijk omdat

• Ouders onvoldoende kennis hebben van de risico’s (bijv van mixdrankjes)

• Ouders denken dat het goed is om hun kinderen thuis te leren drinken

• Verbieden niet goed past in de huidige opvoedingsstijl.• Ouders het gebruik door hun kinderen onderschatten en treden

daarom misschien minder streng op

• Interventies gericht op ouders zijn veelbelovend (Engels et al.)• een restrictieve houding lijkt effectief • ouders spelen belangrijke rol in beschikbaarheid van alcohol

Concrete maatregelen

1. Beleidsdoel: alcohol <16 jaar moet omlaag*Slogan industrie: ‘alcohol onder de 16 ‘nog even niet’.

2. Nog politieke discussie over o.a. verhogen leeftijdsgrens, verhogen prijs, verbod pre-mix verkoop supermarkten, strengere sancties.

3. Groot project alcohol opvoedingsondersteuning (NIGZ en Ti)

Wat al liep: project naar een interventie onder ouders

*Alcohol-beleidsbrief 2005

Conclusies

• De cijfers lijken duidelijk effect te hebben gehad op beleid

• Met name de internationale vergelijking lijkt indruk te maken

• Pers ‘helpt’ mee .

Aansluiting onderzoek - beleid

• Voor onderzoekers is praktische bruikbaarheid steeds belangrijker aandachtspunt geworden

• Veel nadruk op ‘evidence based’ werken (RCTs, overzichtsstudies)

• Toenemende aandacht voor kosten-effectiviteits studies• Echter: we weten nog veel niet • Opbouwen van kennis kost veel tijd (hebben

beleidsmakers i.h.a. niet)

• Wat vinden beleidsmakers? • Bert Otten geeft zijn visie en gaat in op de

onderzoeksbehoeften van gemeenten