Priscilla Noordermeer - Learning analytics en interventies om de leerwinst te vergroten

‘Learning analytics en interventies om de leerwinst te vergroten’ Masterpiece – Priscilla Noordermeer – 1098966 – November 2016

1

Learning Analytics en interventies om

de leerwinst te vergroten Masterpiece post-hbo. Uitgevoerd in het kader van het behalen van het diploma Onderwijs en Moderne media.

Learning Analytics and interventions to increase learning outcomes. Graduate Research Paper.

Priscilla Noordermeer November 2016 Hogeschool Leiden & AB-ZHW Den Haag Post-hbo Onderwijs en Moderne Media

‘Learning analytics en interventies om de leerwinst te vergroten’ Priscilla Noordermeer – November 2016

2

Samenvatting Snappet kan een toegevoegde waarde zijn in het faciliteren van gedifferentieerd en effectief onderwijs.

Adaptief digitaal leermateriaal als Snappet biedt een rijkdom aan hoogfrequente data. De informatie is

eenvoudig te verzamelen en te overzien, dit leidt tot een beter beeld van de voortgang van de leerling

of de klas. De leerkracht heeft beslist een grote rol in het veelvuldig en effectief inzetten van Snappet

en het gekoppelde dashboard.

Maar leerkrachten geven aan zich soms handelingsverlegen te voelen, omdat er te weinig tijd en

aandacht is besteed aan de onderwijskundige implementatie van Snappet. Een deel van de

leerkrachten is zich daarnaast ook onvoldoende bewust van de mogelijkheden die Snappet biedt in

alle fasen van het lesgeven. Ook beseffen scholen soms onvoldoende welke invloed een leermiddel

als Snappet op het onderwijsleerproces kan hebben.

Het masterpiece is geschreven in het kader van mijn afstuderen van de opleiding onderwijs en

moderne media aan de hogeschool Leiden in samenwerking met ABZHW te Den Haag. Dit onderzoek

is uitgevoerd voor de leerkrachten groepen vier tot en met acht, en voor de overige personeelseden

die een raakvlak met Snappet hebben, van basisschool X.

De aanleiding tot het onderzoek is het probleem dat veel leerkrachten van basisschool X, niet

beschikken over de kennis en vaardigheden om het dashboard van Snappet en de gegeven data juist

te interpreteren en daarnaar te handelen. Wat zich bij leerkrachten uit in het gevoel dat zij niet goed

weten wat de klas nou eigenlijk doet tijdens het werken op de tablet.

Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen met welke kennis en vaardigheden leerkrachten

Snappet effectief en optimaal kunnen inzetten, zodat op de langere termijn de leerwinst met behulp

van adaptief digitaal leermateriaal stijgt. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld:

Hoe kunnen de leerkrachten op basisschool X met Learning Analytics en Snappet

tot de juiste interventies komen, zodat de leerwinst kan worden vergroot?

Om een antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag is er uitgebreid theoretisch onderzoek

gedaan met vervolgens aansluitend het praktijkonderzoek binnen de school. Hiervoor is een

vragenlijst afgenomen en zijn er observaties uitgevoerd om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen.

Een goede onderwijskundige implementatie van het werken met (adaptieve) digitale leermiddelen en

learning analytics is van groot belang. De invoering van digitale leermiddelen en daarbij learning

analytics heeft namelijk consequenties voor het onderwijs. Deze technologie kan het leren verbeteren

en de onderwijsresultaten verhogen, maar volgens Michael Fullan (2013) alleen als de school deze

verbindt met een focus op de leerresultaten en de veranderende rol van leerkrachten.

Op basis van alle verkregen resultaten wordt het onderzoek afgesloten met een lijst van

aanbevelingen voor de leerkrachten die met Snappet werken binnen basisschool X, maar wellicht ook

voor Snappet-gebruikers buiten deze school. Door de vorm van het onderzoek en mijn korte

werkperiode op deze school is niet bekend of de adviezen en plannen in de praktijk werken en de

leerresultaten daadwerkelijk verhoogd zijn. Dit zal blijken uit eventueel vervolgonderzoek.


3

Inhoudsopgave Samenvatting ......................................................................................................................................... 2

Inhoudsopgave ...................................................................................................................................... 3

1. Inleiding .......................................................................................................................................... 4

2. Theoretisch kader .......................................................................................................................... 8

2.1 Learning analytics ................................................................................................................. 8

2.1.1 Definitie Learning Analytics ..................................................................................................... 8

2.1.2 Cyclus Learning Analytics ....................................................................................................... 8

2.1.3 Embedded Analytics en Extracted Analytics ........................................................................... 9

2.1.4 Hype Cycle Gartner ............................................................................................................... 10

2.2 Snappet versus Learning Analytics ...................................................................................... 11

2.2.1 Beschrijving van Snappet ...................................................................................................... 11

2.2.2 Formatief evaluatiesysteem ................................................................................................... 12

2.2.3 Wetenschappelijke onderzoeken Snappet ............................................................................ 12

2.3 Kennis leerkrachten omtrent Learning Analytics ................................................................ 14

2.3.1 Terugkoppeling onderzoeken ................................................................................................ 14

2.3.2 Differentiëren ......................................................................................................................... 15

2.3.3 Directe InstructieModel versus Snappet ................................................................................ 16

2.3.4 Basiskennis dashboard Snappet ........................................................................................... 18

2.3.5 Interventies voor effectief onderwijs ...................................................................................... 24

3. Onderzoeksmethode ................................................................................................................... 25

4. De huidige situatie van datagebruik in Snappet door leerkrachten ....................................... 28

5 Interveniëren naar aanleiding van gegeven data in Snappet .................................................. 34

6 Onderwijskundige implementatie learning analytics en Snappet .......................................... 36

7 Conclusie ...................................................................................................................................... 42

8 Aanbevelingen ............................................................................................................................. 45

Literatuurverwijzingen ........................................................................................................................ 46

Bijlagen ................................................................................................................................................. 48

Bijlage 1 - Vragenlijst huidige inzet Snappet ......................................................................................... 49

Bijlage 2 - Snappet en het Directe InstructieModel ............................................................................... 51

Bijlage 3 - Kijkwijzer Snappet en DIM ................................................................................................... 53

Bijlage 4 - Kijkwijzer: Snappet en learning analytics ............................................................................. 57

Bijlage 5 - Stellingen over Snappet om in gesprek te gaan .................................................................. 61

Bijlage 6 - Snappet bekwaamheidsniveaus leerkrachten ...................................................................... 62


4

1. Inleiding Als onderdeel van het afstuderen van de opleiding onderwijs en moderne media, wordt er een masterpiece ontworpen binnen het werkveld van het basisonderwijs. Het onderzoek is uitgevoerd voor basisschool X. Het doel van dit stuk is de leerkrachten die met Snappet werken handvaten en kennis te geven, om te kunnen interveniëren op basis van data, ten behoeve van de ontwikkeling en de leerresultaten van de kinderen. Sinds augustus 2016 ben ik werkzaam op basisschool X, dit is een vrij korte periode en om deze reden heb ik nog weinig concrete resultaten op basis van dit stuk kunnen verwezenlijken.

Aanleiding Snappet kan een toegevoegde waarde zijn in het geven van gedifferentieerd en effectief onderwijs. Het digitale adaptieve leermateriaal faciliteert de leerkracht met behulp van diverse functionaliteiten in de dagelijkse onderwijspraktijk. De leerkracht heeft een grote rol in het veelvuldig en effectief inzetten van Snappet en zijn dashboard. Als Snappet-coach binnen de Stichting Lucas Onderwijs zie ik dat een deel van de leerkrachten de verschillende functionaliteiten van Snappet regelmatig en op de juiste manier gebruiken. Hier staat tegenover staat dat veel leerkrachten de nodige kansen laten liggen. Leerkrachten geven aan zich soms handelingsverlegen te voelen, omdat er te weinig tijd en aandacht is besteed aan de onderwijskundige implementatie. Een deel van de leerkrachten is zich onvoldoende bewust van de mogelijkheden die Snappet biedt in alle fasen van het lesgeven. Ook beseft een school soms onvoldoende welke invloed een leermiddel als Snappet op het onderwijsleerproces kan hebben. (van de Hoef & Bootsma, 2014) Deze situatie speelt zicht ook af op basisschool X. Veel leerkrachten beschikken niet over voldoende kennis en vaardigheden om het dashboard van Snappet en de gegeven data juist te interpreteren en daarnaar te handelen. Wat zich bij leerkrachten uit in het gevoel dat zij niet goed weten wat de klas nou eigenlijk doet tijdens het werken op de tablet. Dat uit zich concreet in, niet weten…

o waar de leerlingen aan werken als ze klaar zijn met de reguliere les o hoe de les is verlopen, hoeveel fouten er zijn gemaakt en door wie o hoe leerlingen op het leerdoel van de dag scoren o dat er dus dagelijks andere leerlingen (verlengde) instructie nodig hebben o dat sommige leerlingen geen instructie op de les nodig hebben (bij blauw beheersing op doel) o hoeveel opdrachten er per leerling gemaakt zijn en of leerlingen vooruit of achteruit gaan o welke opdrachten ze in het adaptieve gedeelte (fout en goed) maken o wat de leerlingen kunnen doen als het adaptieve gedeelte toch te moeilijk is geworden o dat ze de methode veel meer kunnen, maar ook moeten loslaten o dat toetsen overbodig is geworden bij dagelijks werken met Snappet o welke vakken, projecten en tools beschikbaar zijn binnen Snappet

En het uit zich ook in leerlingen die…

o meer hun eigen gang gaan, zonder sturing vanuit de leerkracht: zijn bijvoorbeeld niet met de les of het leerdoel van die dag bezig, maar met iets anders

o foutieve antwoorden niet verbeteren, omdat de leerkracht het misschien toch niet ziet o zich vervelen tijdens de instructie die ze niet nodig hebben: blauwe en groene beheersing op

doel o weinig tot niet adaptief kunnen werken vanwege de leerkracht: te lange instructie, teveel

methode o ‘zwemmen en maar iets doen’, omdat de leerkracht niet ziet dat het kind veel foute

antwoorden heeft gegeven o et cetera

Maar het leidt natuurlijk ook naar frustratie en onwetendheid bij een aantal leerkrachten. Zij hebben het gevoel dat ze niet goed werken met Snappet en zijn soms zelfs het overzicht kwijt. Hierdoor durven zij de methode nog niet los te laten en zijn er in hun ogen veel beren op de weg.


5

Relevantie

Vanuit de visie van de school wordt gesproken over een doel dat elk kind zich cognitief, creatief en motorisch optimaal kan ontwikkelen door het aanbieden van leerstof die het beste bij de ontwikkeling van het kind past. De leerkrachten accepteren verschillen tussen kinderen en stemmen hun onderwijs af op waar kinderen behoefte aan hebben. Dit aspect, gericht op Opbrengst- en Handelingsgericht Werken, vanuit de visie sluit aan op wat Snappet en Learning Analytics bieden. Ik wil graag zien dat leerkrachten gebruik maken van Learning Analytics, zodat zij zelf vanuit hun interpretatie kunnen interveniëren in hun groep, met als uiteindelijk doel de leeropbrengsten te verhogen en zichzelf ook zekerder te voelen in hun handelen op basis van de data in Snappet.

Doelstelling De waarde van mijn onderzoek voor mij is dat ik de leerkrachten met vele vragen en frustraties op het gebied van Snappet ga proberen te helpen. Doordat ik zelf eerst onderzoek ga doen en vervolgens de leerkrachten gericht kan ondersteunen in hun ontwikkeling in Snappet-vaardigheden. Hierdoor hoop ik dat zij meer succesmomenten kunnen ervaren tijdens de lessen via Snappet. Dit zal dan positieve invloed kunnen hebben op de leeropbrengsten in de groepen 4 t/m 8, de sfeer in de groep kan ook gemoedelijker worden en er is waarschijnlijk minder sprake van frustratie of verveling bij kinderen, wat voor de kinderen zelf ook erg fijn is. Ik kan door dit onderzoek heel gericht mijn collega’s helpen. Ik wil te weten komen wat Learning Analytics precies is en hoe je deze kunt inzetten tijdens het werken met Snappet. Ook wil ik een nulmeting doen in de school om te zien waar de leerkrachten staan in hun ontwikkeling in het werken met Snappet. Ik ga uitzoeken wat de leerkrachten moeten kunnen en weten, en wat zij nodig hebben, om te kunnen interveniëren op basis van de gegenereerde data. Op basis van deze informatie ga ik kijken welke acties leerkrachten kunnen nemen op basis van die data. Hier zullen dus concrete interventies uitkomen als handreiking voor de leerkrachten. En vervolgens met deze kennis wil ik een actielijst en planning maken, om ervoor te zorgen dat mijn kennis en vaardigheden niet alleen bij mij blijft, maar het team ingaat. Zodat de leerkrachten zich kunnen doorontwikkelen om zelf tot differentiële didactische handelingen te komen in de praktijk. Wat dan hopelijk gaat leiden tot hogere leeropbrengsten door het effectief inzetten van Snappet. De kennis en vaardigheden met betrekking tot Learning Analytics en Snappet behoeft verbetering bij veel leerkrachten op basisschool X. Zij missen de skills om het dashboard van Snappet en de gegeven data juist te interpreteren en daartoe te handelen. En deze onwetendheid uit zich soms in onzekerheid en frustratie, waardoor ze met veel vragen zitten. Ik ben tot het aantal van dertien leerkrachten gekomen, omdat zij de leerkrachten zijn in groep 4 t/m 8 en dus ook met Snappet werken. Ik heb hierin geen onderscheid gemaakt in startende- en ervaren Snappet-leerkrachten. Door middel van dit onderzoek moet ik hier inzicht in gaan krijgen.

Onderzoeksvraag

Hoe kunnen de leerkrachten op basisschool X met Learning Analytics en Snappet tot de juiste interventies komen, zodat de leerwinst kan worden vergroot?


6

Deelvragen 1. Wat is Learning Analytics? (theorie) 2. Wat is de rol van data en Learning Analytics binnen Snappet? (theorie) 3. Hoe wordt de data vanuit Snappet momenteel door leerkrachten ingezet? (praktijk) 4. Welke kennis en vaardigheden hebben leerkrachten nodig om de data vanuit Snappet te interpreteren om te interveniëren in het leerproces? (theorie) 5. Welke acties kunnen leerkrachten ondernemen om te interveniëren naar aanleiding van de gegeven data in Snappet? (praktijk) 6. Hoe gaan we de implementatie van het inzetten van de data vanuit Snappet, om tot differentiële didactische handelingen te kunnen komen in de praktijk, in het schoolbeleid vastleggen? (praktijk)

Onderzoeksmethoden 1. Wat is Learning Analytics? (theoretisch)

Door middel van literatuuronderzoek, boeken en online artikelen, wil ik te weten komen wat

Learning Analytics is, in een brede context. En ik ben benieuwd waarom het volgens de

theorieën een meerwaarde is voor het onderwijs en de reden dus tot het gebruiken in de

onderwijspraktijk.

2. Wat is de rol van data en Learning Analytics binnen Snappet? (theoretisch)

Door middel van literatuuronderzoek, onderzoeken en artikelen, wil ik weten wat Snappet is

en kan, in een brede zin. En wat de link is tussen Learning Analytics en Snappet. Waar kun je

data vinden voor Learning Analytics in Snappet? Wat is de meerwaarde om Snappet in je

school in te zetten in plaats van de methoden?

3. Hoe wordt de data vanuit Snappet momenteel door leerkrachten ingezet? (praktisch) Ik wil graag te weten komen wat de gebruikelijke wijze op dit moment bij veel leerkrachten is om Snappet in te zetten in de klas. En dan voornamelijk gericht op de acties die zij nemen bij het interpreteren van de data/Learning Analytics. Het is een nulmeting voor mij om te zien hoe vaardig de leerkrachten zijn en waar de ontwikkelpunten liggen binnen de school. Dit ga ik bereiken door minimaal twee observaties te doen en een enquête te laten invullen door de leerkrachten.

4. Welke kennis en vaardigheden hebben leerkrachten nodig om de data vanuit Snappet te interpreteren om te interveniëren in het leerproces? (theoretisch) Door middel van het lezen online artikelen en onderzoeken en het bekijken van de website en

het dashboard van Snappet, wil ik te weten komen wat leerkrachten exact nodig hebben om

tot interventies vanuit data te kunnen komen. Kennis van data en Learning Analytics is van

belang. Alle mogelijkheden vanuit Snappet. Ik wil graag de koppeling kunnen leggen tussen

Learning Analytics en het leren, de leertheorie.

5. Welke acties kunnen leerkrachten ondernemen om te interveniëren naar aanleiding van de

gegeven data in Snappet? (praktisch)

Door middel van het lezen van online artikelen/onderzoeken, het bekijken van de website van

Snappet en het dashboard van hen. Ik wil te weten komen wat leerkrachten concreet aan

praktische handelingen kunnen uitvoeren op basis van Learning Analytics in Snappet.

6. Hoe gaan we de implementatie van het inzetten van de data vanuit Snappet, om tot

differentiële didactische handelingen te kunnen komen in de praktijk, in het schoolbeleid

vastleggen? (praktisch)

Het uiteindelijke doel is dat we in het schoolbeleid de implementatie van Snappet kunnen terugvinden. Denk aan het maken van schoolafspraken, een kijkwijzer, een handleiding, et cetera.


7

Overzicht – leeswijzer Na deze inleiding volgt het theoretisch kader, hoofdstuk twee. In het theoretisch kader wordt onder andere antwoord gegeven op de drie theoretische deelvragen.

1. Wat is Learning Analytics? 2. Wat is de rol van data en Learning Analytics binnen Snappet? 3. Welke kennis en vaardigheden hebben leerkrachten nodig om de data vanuit Snappet te

interpreteren om te interveniëren in het leerproces? Na het theoretisch kader volgt de onderzoeksmethode in hoofdstuk drie. Hierin wordt precies beschreven op welke manier het onderzoek is uitgevoerd. De hoofdvraag en de deelvragen worden hier nogmaals herhaald en er wordt een verantwoording gegeven voor de keuzes met betrekking op de onderzoeksgroep, de onderzoeksinstrumenten en de procedure. In hoofdstuk vier start het praktijkonderzoek. Hierin wordt de eerste deelvraag beantwoord met betrekking op de praktijk. Er wordt gekeken naar hoe de leerkrachten momenteel de data vanuit Snappet inzetten. In hoofdstuk vijf draait alles om de acties en interventies die leerkrachten kunnen gaan uitvoeren met de gegeven data in Snappet. In hoofdstuk zes wordt er gesproken over het hele implementatieplan van Snappet. Het gaat over de vastlegging van beleid, schoolafspraken, kijkwijzers, et cetera. Hierin worden de antwoorden op alle deelvragen meegenomen naar de koppeling naar de praktijk en de schoollijn met betrekking tot de interventies die genomen moeten worden op basis van data in Snappet, om de leerwinst te vergroten. In hoofdstuk zeven volgt de conclusie. Hierin worden deelconclusies genoemd en wordt een antwoord gegeven op de deelvragen van dit onderzoek. De discussie wordt afgesloten met het antwoord op de probleemstelling. Tot slot komen de aanbevelingen voor mijn collega’s op basisschool X naar voren. Met name voor de leerkrachten die met Snappet werken, maar ook zeker ter informatie voor andere (toekomstige) leerkrachten. Na het lezen van de inleiding van dit onderzoeksrapport is duidelijk geworden wat de aanleiding, de relevantie en het doel van dit onderzoek is. In het volgende hoofdstuk bevindt zich het theoretisch kader, hierin wordt antwoord gegeven op de drie theoretische deelvragen en wordt de theoretische basis van het onderzoek gelegd.


8

2. Theoretisch kader In dit hoofdstuk worden antwoorden gegeven op de theoretische deelvragen:

1. Wat is Learning Analytics? 2. Wat is de rol van data en Learning Analytics binnen Snappet? 3. Welke kennis en vaardigheden hebben leerkrachten nodig om de data vanuit Snappet te

interpreteren om te interveniëren in het leerproces?

2.1 Learning analytics In deze paragraaf wordt een totaalbeeld geschetst van de term ‘Learning Analytics’. In de eerste subparagraaf van dit hoofdstuk wordt het begrip Learning Analytics beschreven. In de tweede subparagraaf vindt er een verdieping plaats in de cyclus van Learning Analytics. Vervolgens in de derde subparagraaf wordt er gesproken over de twee vormen van Learning Analytics: embedded en extracted. Tot slot in de laatste subparagraaf wordt de Hype Cycle van Gartner toegelicht. Het doel van deze paragraaf is om een totaalbeeld te creëren omtrent de term ‘Learning Analytics’.

2.1.1 Definitie Learning Analytics Learning Analytics is het meten, verzamelen, analyseren en rapporteren van en over big data van leerlingen en hun context. Learning Analytics heeft als doel het begrijpen en optimaliseren van het leren en de omgeving waarin dit plaatsvindt. De terugkoppeling van deze analyses kan leiden tot effectiever handelen door de leraar, leerling of bijvoorbeeld de ontwikkelaar van lesmateriaal. (Kennisnet, 2013) Het is het onderzoeksgebied dat geassocieerd wordt met het ontdekken van trends en patronen in grote hoeveelheden onderwijsdata (Educational Big Data) met als doel om meer gepersonaliseerd onderwijs mogelijk te maken. Learning Analytics focust op het toepassen van tools en technieken op grote schaal in onderwijsomgevingen. (Woning, 2013)

2.1.2 Cyclus Learning Analytics Learning Analytics kun je als een cyclus zien. De interactie van leerlingen met digitaal leermateriaal levert data op. Deze data worden verzameld en opgeslagen. Samen met data die al bekend zijn over de leerling kan een analyse uitgevoerd worden aan de hand van bepaalde algoritmes. Deze analyse resulteert in een interventie. Die kan variëren van een melding naar de docent, een update van een dashboard, het opschroeven van de moeilijkheidsgraad of het veranderen van de volgende opdracht. Als de leerling verder gaat, begint de cyclus opnieuw. (Woning, 2013)

Learning Analytics Cyclus (Clow, 2012).


9

2.1.3 Embedded Analytics en Extracted Analytics Het doel van Learning Analytics is verbetering van het leerproces van de leerling en verhoging van de onderwijskwaliteit van de instelling, gebaseerd op ‘datagedreven’ inzichten. Learning Analytics kan een rol spelen binnen het leerproces zelf. Een leerling krijgt bijvoorbeeld direct feedback in de vorm van aanbevelingen of het aanpassen van het niveau. Maar ook buiten het leerproces kan Learning Analytics worden gebruikt om bijvoorbeeld risicofactoren op vroegtijdig schooluitval te identificeren. (Kennisnet, 2013)Learning Analytics kun je onderscheiden in twee vormen die op verschillende niveaus en manieren het leerproces ondersteunen:

Binnen het leerproces Embedded Analytics

Buiten het leerproces Extracted Analytics Embedded Analytics

In het leerproces geïntegreerd

Real-time, automatische interventies

Op het moment van het leren

Door het systeem, zonder menselijke interventie

Bijvoorbeeld: als een opgave in een adaptief leermiddel altijd goed gaat en steeds minder tijd kost, krijgt de leerling moeilijker opgaven aangeboden. Bij herhaalde fouten wordt op het specifieke probleemgebied remediërend opgetreden met extra uitleg, makkelijkere opgaven of het advies de leraar om hulp te vragen. (Kennisnet, 2016)

Extracted Analytics

Uit het leerproces onttrokken

Na afloop van leeractiviteit, reflectief

Ondersteunt leerkracht in ontwikkelingen overzien

Interventies door de leerkracht

Op hoger niveau biedt Extracted Analytics schoolleiders en het bestuur inzicht in (de ontwikkeling van) prestaties van de school als geheel. Deze vorm van analytics is vooral ondersteunend in (proces)evaluatie en advies ter verbetering.

Kennisnet Trendrapport 2016-2017.


10

2.1.4 Hype Cycle Gartner Er zijn veel ontwikkelingen op dit moment op het gebied van Learning Analytics. Er wordt veel over gesproken, positief en negatief. Volgens de Hype Cycle van Gartner is Learning Analytics een hype op “The peak of inflated expectations” en bereikt bijna de hype op “Through of Disullisionment”. Learning Analytics hangt nauw samen met adaptief digitaal leermateriaal. Adaptief digitaal leermateriaal is bezig met zijn leerzame, maar waardevolle reis van “Through of Disillusionment” naar “Slope of Enlightenment”. Marktonderzoeksbureau Gartner Research zegt in zijn Hype Cycle dat zowel Learning Analytics en adaptief digitaal leermateriaal nog ongeveer twee tot vijf jaar nodig heeft om te groeien naar een stevige positie in het onderwijsveld. (Gartner, 2016)

Er is in deze paragraaf een zo goed mogelijk beeld gegeven over de term Learning Analytics en de bredere betekenis ervan. Learning Analytics is een cyclus dat big data van leerlingen en hun context meet, verzamelt, analyseert en rapporteert. Learning analytics kun je onderverdelen in embedded analytics en extracted analytics. Embedded analytics is real-time bijsturing vanuit het digitale systeem en extracted buiten het directe leerproces om en interventies komen vanuit de leerkracht. In de volgende paragraaf wordt antwoord gegeven op de tweede deelvraag. Wat is rol van data Learning Analytics binnen Snappet?


11

2.2 Snappet versus Learning Analytics In deze paragraaf wordt een beeld gegeven van het adaptieve, digitale onderwijsplatform ‘Snappet’. In de eerste subparagraaf wordt een beschrijving gegeven van Snappet en zijn pluspunten in vergelijking met de traditionele schriften en werkboeken. In de tweede subparagraaf wordt Snappet binnen het principe van een formatief evaluatiesysteem geplaatst. En in de laatste subparagraaf blik ik terug op de wetenschappelijke onderzoeken die zijn uitgevoerd op Snappet. Het doel van deze paragraaf is om kennis op te doen over de achtergrond van Snappet.

Adaptief digitaal leermateriaal als Snappet biedt een rijkdom aan hoogfrequente data. De informatie is gemakkelijk te verzamelen en te overzien, dit leidt tot een beter beeld van de voortgang van de leerling of de klas. Dit wordt learning analytics genoemd, de toepassing van educational big data. Je gebruikt de grote en gevarieerde hoeveelheden data, dat automatisch door een digitaal leersysteem wordt verzameld.

2.2.1 Beschrijving van Snappet Snappet is een adaptief digitaal onderwijsplatform dat elke leerling via een tablet uitdaagt om zich optimaal te ontwikkelen. Snappet biedt de verwerkingsstof voor de kernvakken en daarnaast de mogelijkheid om gepersonaliseerd en adaptief te werken. (https://nl.snappet.org) (Snappet) Leerlingen maken opgaven die inhoudelijk vergelijkbaar zijn met de opgaven uit de werkboeken van lesmethoden. Na het maken van de lesstof hebben de leerlingen de mogelijkheid om aan hun eigen leerdoelen te werken op hun eigen niveau. Bij de adaptieve opgaven wordt namelijk het niveau van de opgaven aangepast op de leerbehoefte van de leerling. Op basis van de resultaten van alle eerder gemaakte opgaven, ‘big educational data’, selecteert het systeem steeds de opgaven die het best passen bij die leerling en zijn niveau. Dit is de automatische toepassing van embedded analytics. Er zijn drie aspecten die het werken met Snappet op de tablet anders maken dan het werken met de methodegebonden werkboeken:

1. Leerlingen krijgen directe feedback. Ze zien direct of het antwoord goed of fout is en kunnen de antwoorden direct verbeteren. 2. Naast de verwerking van de klassikale lesstof adaptief werken aan leerdoelen. De opgaven binnen een leerdoel vanuit het adaptieve gedeelte sluiten aan op het niveau van de leerling doordat het systeem dit op basis van eerdere prestaties kan afstemmen (embedded analytics). Na de klassikale lesstof kunnen ze binnen het leerdoel van de klassikale les verder oefenen óf ze kunnen werken aan andere leerdoelen waarin zij extra oefening behoeven. 3. Leerlingen krijgen zelf inzicht in hun voortgang. Ze kunnen sterren verdienen, ze scoren punten per gemaakte opgave en hebben in de tablet ook toegang tot hun leerlingrapport. Hierin staan alle kernvakken waarin de leerlingen oefenen en daarbij een I- tot V-score met een bijbehorende kleur. Ze kunnen ook zelf inzien hoe zij op de leerdoelen scoren binnen de vakken.

Daarnaast zijn er voor leerkrachten ook grote verschillen met het werken via Snappet in plaats van het volgen van de methode.

1. Leerkrachten hebben toegang tot het zogenoemde ‘dashboard’ en vinden daar uitgebreidere feedback dan vanuit de werkboeken en wat de leerkracht zelf handmatig kan verzamelen. Hierin kunnen ze heel precies de leerlingen volgen tot op detailniveau.

2. Op grond van het dashboard kunnen leerkrachten real-time interveniëren, acties ondernemen in de les zelf in plaats van de dag erna, het zogenoemde ‘extracted analytics’.

3. Leerkrachten winnen effectieve onderwijstijd terug, een deel van de administratieve last valt weg. Snappet kijkt namelijk (de meeste) opgaven automatisch na, hierdoor ontvangen leerlingen directe feedback.

Al deze vormen van feedback hebben een gezamenlijk doel: het verkleinen van het verschil tussen de vaardigheid die de leerling op dit moment heeft en de vaardigheid die hij zou kunnen bereiken.


12

2.2.2 Formatief evaluatiesysteem Als adaptief digitaal leermateriaal, met een dashboard als in Snappet, voortdurend inzicht geeft in de prestaties en het beheersingsniveau van leerlingen, waartoe dient toetsen dan nog? Om deze vraag goed te kunnen beantwoorden, is het zinvol twee soorten toetsdoelen te onderscheiden:

1. Formatieve toetsen zijn specifiek ontworpen ter ondersteuning van het leerproces. Ze vormen de feedback die leerling en leraar zicht geven op ontbrekende kennis of inzichten.

2. Summatieve toetsen worden gebruikt om leerlingen een (eind)beoordeling te geven. Denk hierbij aan vakafsluitende toetsen, tentamens en examens die het (beheersings)niveau als (on)voldoende bepalen of beslissen of iemand zakt of slaagt. (Kennisnet, 2016)

Toetsresultaten zijn al jarenlang bepalend geweest voor de overgang tussen leerjaren, ze dicteren keuzes voor vervolgonderwijs en vormen het belangrijkste criterium om al of niet in te grijpen in het leerproces van leerlingen. Maar eigenlijk zijn deze ‘handmatig’ verzamelde gegevens beperkt in frequentie, kunnen vertroebeld zijn doordat leerlingen moeten pieken op bepaalde momenten en het is vaak beperkt tot eenvoudig kwantificeerbare aspecten van leren. (van Wetering, 2016) We willen leerlingen graag beoordelen op hun voortgang door het hele jaar heen. Dat is met methodes, werkboeken en methodegebonden toetsen gecompliceerd. Leerkrachten staan vaak voor klassen van zo’n dertig leerlingen. Deze leerkracht kan niet elke leerling individueel bedienen; denk aan instructie, feedback, verlengde instructie, nakijken, et cetera. Learning analytics kan differentiëren in het onderwijs eenvoudiger maken. Doordat het leerproces continu gevolgd en geregistreerd wordt, is het makkelijk om tijdig problemen te signaleren. Net als het voorspellen van de mate van studiesucces of dreigende uitval. Daarmee kan learning analytics op meerdere vlakken een belangrijke bijdrage leveren aan het verhogen van de opbrengsten in het onderwijs, terwijl het tegelijkertijd de administratieve last van leerkrachten kan verminderen. Snappet is een digitaal onderwijsplatform wat valt onder het principe van formatieve evaluatie. Black & William (1998) definiëren formatieve evaluatie als volgt: “All those activities undertaken by teachers, and/or by their students, which provide information to be used as feedback to modify the teaching and learning activities in which they are engaged”. De grenzen tussen oefenen en toetsen vervagen zodra je adequaat, structureel en nauwkeurig met een adaptief digitaal leermiddel werkt. Want dit leermiddel toetst voortdurend, zonder formatieve toetsing kun je niet adaptief werken. De summatieve toetsen zijn daarentegen niet direct onmisbaar vanwege (inter)nationale normeringen. Wel moeten de mensen werkzaam in de onderwijspraktijk zich blijven afvragen wat de meerwaarde is van een summatieve toets. Wat zegt dit in grote lijnen over de ontwikkeling van een leerling? Je kunt de ontwikkeling van een leerling over meerdere jaren volgen in het dashboard: op vakniveau, domeinniveau en doelniveau.

2.2.3 Wetenschappelijke onderzoeken Snappet Snappet heeft het afgelopen jaar centraal gestaan in grootschalig onderzoek door de Universiteit Twente en de Radboud Universiteit Nijmegen. De onderzoeken richtten zich op het gebruik en het effect van Snappet. De algemene conclusie is dat leerlingen onder bepaalde condities een grote leerwinst behalen wanneer ze werken met Snappet in vergelijking met de traditionele manier van werken. Binnen het onderzoek van de Radboud Universiteit is een positief effect gemeten van werken met de adaptieve onderwijstechnologie Snappet op de ontwikkeling van rekenen spellingsvaardigheden. Leerlingen in groep 6 gingen beter vooruit op rekenen en spelling wanneer zij met Snappet werkten dan de controleconditie. Leerlingen in groep 4 gingen meer vooruit op spelling wanneer zij met Snappet werkten dan de controleconditie, maar dit was niet te zien op rekenen. (Molenaar, Campen, & Gorp, 2016) Dit onderzoek is uitgevoerd op 16 scholen, met de groepen 4 t/m 7 gedurende een schooljaar.


13

Aan het onderzoek vanuit de Universiteit Twente deden 79 scholen mee en het onderzoek werd alleen uitgevoerd in de groepen 5, gedurende een half jaar. De resultaten zijn waarschijnlijk om deze redenen ook anders dan de resultaten van de Radboud Universiteit. Het onderzoek van de Universiteit Twente laat zien dat er in de groepen een vaardigheidsgroei te zien is op het vakgebied rekenen, maar op spelling niet. (Faber & Visscher, 2016) Beide onderzoeken concluderen dat een onderwijskundige training noodzakelijk is om de toegevoegde waarde van Snappet te kunnen benutten. Omdat de meerwaarde bij het verhogen van de leeropbrengsten vooral gezocht moet worden in het maken van meer adaptieve opgaven, zullen leerkrachten moeten leren omgaan met een meer divergente wijze van lesgeven. Er wordt een groot beroep gedaan op de instructievaardigheid en het organisatievermogen van de leerkracht. Daarnaast vraagt deze ontwikkeling van scholen beleid op het versnellen, vertragen en verrijken of verbreden van het onderwijsaanbod. (van Hasselt, 2016)

Er is in deze paragraaf een algemeen beeld geschetst over wat Snappet is. Snappet is een adaptief digitaal onderwijsplatform dat leerlingen de mogelijkheid geeft via een tablet de lesstof te verwerken, adaptief te werken aan leerdoelen en (directe) feedback geeft aan leerling en leerkracht. Snappet valt binnen het principe van een formatief evaluatiesysteem: toetsen ter ondersteuning van het leerproces. In de volgende paragraaf volgt een omschrijving van de kennis en vaardigheden die leerkrachten moeten hebben of ontwikkelen omtrent het werken met Learning Analytics en Snappet.


14

2.3 Kennis leerkrachten omtrent Learning Analytics In deze paragraaf ga je lezen over welke kennis en vaardigheden leerkrachten moeten beschikken om de data vanuit Snappet te kunnen interpreteren ten behoeve van de ontwikkeling van de leerlingen. We blikken terug op de onderzoeken naar Snappet en we verdiepen ons in diverse vormen van differentiëren. In de derde subparagraaf wordt Snappet gekoppeld aan het Directe InstructieModel. In de vierde subparagraaf volgt een uitgebreide beschrijving van het dashboard. En tot slot een fragment over interventies voor effectief onderwijs. Al ruim tweehonderd jaar gebruiken wij in ons Nederlandse onderwijssysteem papieren lesmethoden om leerkrachten een leidraad te bieden bij het geven van goed onderwijs. In de 21ste eeuw is de informatie- en communicatietechnologie (ICT) niet meer uit onze maatschappij weg te denken. We zien daarentegen dat deze digitale technologie nog maar een beperkte rol speelt in onze hedendaagse manier van onderwijzen. Veel leerkrachten blijven tekst- en werkboeken, schriften en schrijfgerei gebruiken, terwijl kinderen opgroeien met de nieuwste digitale middelen en dit als vanzelfsprekend ervaren. De komende jaren zullen leerkrachten meer en meer gebruik (moeten) gaan maken van digitale leermiddelen. (van de Hoef & Bootsma, 2014)

2.3.1 Terugkoppeling onderzoeken Afgelopen jaar zijn er twee wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd gericht op de effecten van Snappet; door de Radboud Universiteit en de Universiteit Twente. Uit beide onderzoeken kwam onder andere de conclusie dat een onderwijskundige training onmisbaar is om van Snappet optimaal te kunnen profiteren. Het is noodzakelijk dat leerkrachten hun kennis uitbreiden in het kader van learning analytics en dan voornamelijk extracted analytics: de inzet van onderwijstechnologie als instrument voor de leerkracht. Het onderzoek vanuit de Radboud Universiteit richt zich in zijn slotstuk onder andere op de kennis van leerkrachten met betrekking tot learning analytics: “Ondanks dat leraren duidelijk aangeven dat ze de aanvullende informatie in de dashboards betekenisvol vinden, hebben ze nog veel vragen over de koppeling tussen deze informatie en effectief differentieel handelen. Dit betekent dat de kennis en vaardigheden die leraren nodig hebben om voortgangsinformatie in dashboards te interpreteren en adequaat om te zetten in de bijbehorende differentiële handelingen in de klas in kaart gebracht moeten worden. Dit vraagt om professionele ontwikkelingsprogramma’s voor leraren om dashboard informatie te verbinden aan differentiële handelingen.” (Molenaar, Campen, & Gorp, 2016) Er worden dus nieuwe vaardigheden van leerkrachten gevraagd, waarbij de leerkrachten momenteel niet eens weten wat die vaardigheden zijn. Naast dat er nieuwe vaardigheden aangeleerd moeten worden, worden er ook taken van de leerkracht weggenomen en moeten leerkrachten durven loslaten. Digitale leermiddelen met een didactische functie, zoals Snappet, nemen namelijk één of meerdere delen van het onderwijsproces over van de leerkracht, zoals:

het geven van instructie;

het organiseren en aanbieden van verwerkingsstof (les);

het afstemmen van remediërende of verrijkende opgaven (adaptieve gedeelte);

het geven van feedback. (Gijzen & van de Hoef, 2015) Adaptieve digitale leermiddelen stellen leerlingen ook in staat om hun eigen leerproces te sturen, de rol van de leerkracht verschuift hierdoor van overdrager van informatie naar begeleider van het leerproces (Verloop, 2009). Uit het onderzoek van Kennisnet (Kennisnet, 2015) komt daarentegen naar voren dat leerkrachten hun lessen voornamelijk invullen met de nadruk op overdracht van kennis, oftewel leerkrachtgestuurd onderwijzen. Leerlingen kiezen nauwelijks zelf de eigen leerinhoud en geven elkaar in de klas weinig tot geen feedback. Het is dus van groot belang dat leerkrachten over ruim voldoende kennis en vaardigheden beschikken met betrekking tot learning analytics en Snappet. Onder andere sterke instructievaardigheden en een goed organisatievermogen van de leerkracht zijn noodzakelijk. De meerwaarde van Snappet ligt met nadruk op het maken van meer adaptieve opgaven, waardoor de leerkrachten een meer divergente vorm van lesgeven en differentiëren moeten creëren.


15

Faber & Visscher (2016) concluderen ook in hun onderzoek dat de mate waarin leerkrachten Snappet inzetten om te differentiëren van invloed is op de leerresultaten. Leerlingen behaalden hogere leerresultaten bij leerkrachten die relatief veel differentiëren met Snappet, dan leerlingen bij leerkrachten die Snappet minder of niet inzetten voor differentiatie.

2.3.2 Differentiëren Gedifferentieerde instructie blijkt één van de meest complexe vaardigheden van de leerkrachten te zijn (Inspectie van het Onderwijs, 2014) (Smit & Humpert, 2012). De inspectie van het Onderwijs constateert dat planmatige afstemming van de instructie vaak (40%) onvoldoende is. Hierbij gaat het om differentiëren naar boven en naar beneden; het uitdagen van sterkere leerlingen en het extra aandacht geven aan zwakkere leerlingen. Het gevolg is dat leerlingen continu op onjuiste niveaus instructie krijgen. Daarnaast maakt de Wet Passend Onderwijs de diversiteit in de klas alleen maar groter, waardoor er nog meer gevraagd worden van de vaardigheden van de leerkrachten. (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2012)

Snappet is een digitaal leermiddel met een didactische functie dat een bijdrage levert aan het passend maken van het onderwijs aan de behoeften van leerlingen. Met behulp van Snappet is het mogelijk om de ultieme differentiatie mogelijk te maken, namelijk om jaarklassen en zelfs onderwijssystemen te doorbreken. Elke leerling gaat dan in zijn eigen snelheid en met zijn eigen onderwijsprogramma op weg naar een plaats in de maatschappij. Scholen moeten wel realiseren dat deze ontwikkeling iets vraagt van het beleid op het versnellen, vertragen, verrijken of verbreden van het onderwijsaanbod.

Figuur: (Gijzen & van de Hoef, 2015)

Er zijn vier vormen van differentiëren te zien op scholen om zo aan de verschillende behoeftes van leerlingen te voldoen. Deze vormen kunnen elkaar ook kruisen binnen een school.

Convergent betekent: de hele groep werkt gelijktijdig aan één set doelen. Er is dus één niveau.

Divergent betekent: binnen de groep wordt gelijktijdig aan meerdere sets doelen gewerkt. Hier zijn dus meerdere niveaus. De woorden individueel en groepsgewijs verwijzen naar de groeperingsvorm.

Groepsgewijze convergente differentiatie is momenteel de meest voorkomende vorm van differentiëren die je tegenkomt in de onderwijspraktijk. Elke leerling loopt dezelfde leerdoelen in één schooljaar door, waarbij sommige leerlingen extra instructies of verkorte/geen instructies krijgen. Individugerichte convergente differentiatie kun je ook wel gepersonaliseerd leren noemen. Alle leerlingen in een groep moeten in één schooljaar dezelfde doelen doorlopen, maar de manier waarop ze dat gaan bereiken kan verschillen. Dezelfde doelen, maar andere aanpakken. Hierbij mogen de leerlingen zelf bepalen hoe en in welk tempo zij leren. De leerling is zelfsturend in zijn/haar leerproces en houdt eigen voortgang bij. Groepsgewijze divergente differentiatie kan groepsgewijs worden georganiseerd. De leerlingen in een leerjaar werken dan groepsgewijs op diverse niveaus. In de eindgroepen van het speciaal onderwijs differentieert men vaak op deze wijze. Ze noemen dit dan ‘leerstromen’. Elke leerstroom heeft zijn eigen tempo en daardoor ook een ander eindniveau in de leerlijn. Dit eindniveau is verbonden aan een uitstroomniveau.


16

Individugerichte divergente differentiatie is een vorm van individueel onderwijs, waar de leerlingen op eigen niveau, eventueel met een gepersonaliseerde aanpak, les krijgen. Deze manier van differentiëren komt nauwelijks voor in Nederland. In het hogere- en volwassenonderwijs wordt dit soms (modulair) toegepast. Het houdt in dat studenten in hun eigen tempo werken aan het(zelfde) onderwijsprogramma gebaseerd op de leerdoelen uit de leerlijnen. Soms zullen leerlingen even gelijklopen, soms lopen ze weer op elkaar uit. In scholen die volgens dit principe werken zullen de leerlingen op verschillende tijdstippen de ‘eindstreep’ halen, of ze bereiken aan het einde van de school een niveau dat zich ergens in de leerlijnen van de vervolgschool bevindt. (Gijzen & van de Hoef, 2015) Snappet maakt het mogelijk om het differentiëren gemakkelijker en nauwkeuriger te maken doordat je in het dashboard over een gedetailleerd doelennetwerk met detailanalyse beschikt. De leerkracht heeft per leerling inzicht in het leerproces op detailniveau: op vakgebied (bijvoorbeeld rekenen), op subdomein (bijv. optellen en aftrekken tot 100) en op doel (bijv. optellen en aftrekken met tienvouden). Ter voorbereiding van een les is het dus van groot belang dat de leerkracht kijkt naar het niveau van zijn/haar leerlingen op het primaire lesdoel, voordat de leerkracht instructie gaat geven. Want de kans is er dat je de basisinstructie op het doel optellen en aftrekken tot 100 niet aan je hele groep hoeft te geven, jij kunt in het al dashboard zien op welk niveau de leerlingen dit beheersen. De meest voorkomende manier van differentiëren is groepsgewijs convergent differentiëren, wat resulteert in drie instructiegroepen. De instructieonafhankelijke groep heeft de instructie van de leerkracht eigenlijk niet nodig. De instructiegevoelige groep is de gemiddelde groep, deze groep heeft behoefte aan een korte, adequate instructie. De laatste groep is de instructieafhankelijke groep, dit zijn de leerlingen met een lage score die de instructie én verlengde instructie heel hard nodig hebben. Momenteel is er op veel scholen ook sprake van streven naar individugerichte convergente differentiatie (gepersonaliseerd leren). Scholen denken nu nog vaak vanuit (traditionele) leermiddelen over hun onderwijs. Ze werken een lesmethode door met leerlingen, en die bepaalt wat leerlingen leren en - impliciet - aan welke leerdoelen er wordt gewerkt. Scholen die gepersonaliseerd onderwijs willen aanbieden, denken vanuit leerdoelen, in plaats vanuit leermiddelen. Gepersonaliseerd leren is volgens velen echter de toekomst. De groeiende mogelijkheden met digitale leermiddelen maken dit mogelijk. Als leerlingen een persoonlijk leerpad volgen, is de structuur van de methode niet meer leidend en worden leerlingen gemotiveerder als ze snappen met welk doel ze bezig zijn en waarom. (Eggink, 2016)

2.3.3 Directe InstructieModel versus Snappet Het Directe InstructieModel wordt door veel scholen ingezet om structuur aan de les te geven. Het model houdt daarnaast ook rekening met de verschillen in onderwijsbehoeften van leerlingen. Een ‘effectieve’ les doorloopt volgens Veenman (1992 ) de volgende zes fasen:

1. Voorkennis activeren 2. Oriëntatie 3. Instructie 4. Begeleide inoefening 5. Zelfstandige verwerking

A. Zelfstandig werken deel van de groep B. Verlengde instructie deel van de groep

6. Afsluiting (reflectie en evaluatie)

Snappet kan elke fase van het Directe InstructieModel ondersteunen. Zie hieronder de zes fasen met daarbij een koppeling naar het inzetten van Snappet.

Fase 1: Voorkennis activeren De functie ‘stemmen/quiz’ kan worden gebruikt door een vraag aan de klas te stellen. De antwoorden die leerlingen invoeren op hun tablet verschijnen op het digibord, zodat de leerkracht een beeld krijgt van de voorkennis van de leerlingen. Nieuwe informatie onthouden is gemakkelijker wanneer dit aansluit op reeds bekende informatie. Deze aansluiting zorgt voor betere leerresultaten van de leerling (Hattie, 2007). Daarnaast kan de leerkracht de resultaten van het dashboard van de vorige les analyseren en evalueren met de leerlingen (terugblik).


17

Fase 2: Oriëntatie Snappet biedt een lespagina: alle opgaven, het lesdoel met bijbehorende instructies en een aanvullende video. Daarnaast kan de leerkracht zien hoe de groep scoort op het primaire lesdoel, op basis van deze gegeven data kan de leerkracht de klas opsplitsen in drie instructiegroepen voor de volgende fase: geen instructie, basisinstructie of basis- én verlengde instructie. Een kanttekening: als het een nieuw lesdoel is, dan kijken naar het algemene niveau op het vakgebied in plaats van op doelniveau.

Fase 3: Instructie Snappet heeft een instructiescherm waar een handleiding voor de les staat, met voorbeeldopgaven. Deze kun je bijvoorbeeld op het digibord of op een whiteboard noteren om te gebruiken als instructie. De leerkracht geeft veel aandacht aan het voordoen van het gewenste gedrag (‘modeling’), nadoen, samen-doen, gebruik van goede voorbeelden en het geven van directe feedback. Werk je met ‘compacten’, dan kun je ook opgave 1 gebruiken tijdens de instructie. Op dit moment werkt de instructieonafhankelijke groep al zelf aan de les!

Fase 4: Begeleide inoefening Na de eerste opgaven samen te hebben gedaan naar aanleiding van de uitleg, kunnen leerlingen opgave 1 zelf afmaken. Op dat moment kan de leerkracht door middel van de real-time datafeedback bekijken of leerlingen het begrijpen. Dan controleert de leerkracht ook direct de voortgang in het dashboard van de instructieonafhankelijke groep.

Fase 5: Zelfstandige verwerking In deze fase werkt ook de instructie gevoelige groep aan de les. Leerlingen ontvangen direct feedback en leerkrachten zien real-time data in het dashboard verschijnen. De leerkracht kan per leerling zien welk antwoord de leerling heeft ingegeven en hoeveel antwoorden de leerling nodig had om tot het juiste antwoord te komen. Bootsma & Van der Hoef (2014) raden aan om naast Snappet ook concrete materialen te gebruiken, bijvoorbeeld een rekenrek, kladpapier of MAB-materiaal. Tijdens de zelfstandige verwerking kan de leerkracht ervoor kiezen om het dashboard op het digibord te openen, zodat leerlingen zelf verantwoordelijkheid nemen door hun voortgang te overzien en te vergelijken met de rest van de groep en zo leren zichzelf te sturen in hun leerproces. Let op: hier moet het pedagogisch klimaat in de groep wel veilig genoeg voor zijn. En leer de leerlingen hoe zij de data moeten interpreteren. Zodra leerlingen klaar zijn met de les gaan leerlingen adaptief werken aan leerdoelen. De adaptieve opgaven zijn opgaven op een hoger niveau of extra remediërende opgaven, afhankelijk van de behoefte van de leerling. Dit kan het primaire doel van de les zijn, maar ook andere leerdoelen. In deze fase ligt ook de nadruk op de instructie afhankelijke groep. Deze groep kan van de leerkracht een verlengde (extra) instructie krijgen, om vervolgens met meer input van de leerkracht de les te maken. Naast de zwakkere groep kan de leerkracht ook langs de leerlingen uit de sterkere groep om te kijken of zij een duwtje in de juiste richting nodig hebben van de leerkracht om verder te komen in hun eigen leerproces.

Fase 6: Afsluiting: reflectie en evaluatie De leerkracht kan de resultaten van de les op het dashboard bespreken met de klas. Deze resultaten kunnen weergegeven worden op het digibord, let weer op je groepssfeer. Naast het bespreken van de les kan de leerkracht ook de adaptieve opgaven bespreken. Denk ook aan het aantal opdrachten in totaal door de klas, de leerling met de meest/minst gesmaakte opgaven, de meeste/minste groei op die dag. En sluit bijvoorbeeld af met het overzicht van de leerlingen in de groep op het primaire doel, vooraf aan de les hadden ze een nulmeting en nu als afsluiting de eindmeting. Van de Hoef en Bootsma (2014) beamen in hun artikel dat een groot deel van de leerkrachten zich

onvoldoende bewust is van de mogelijkheden die Snappet biedt in alle fasen van het lesgeven.

Tevens beseft ook de gehele school soms onvoldoende welke invloed een leermiddel als Snappet op

het onderwijsleerproces kan hebben.


18

2.3.4 Basiskennis dashboard Snappet Voor leerkrachten is het de uitdaging om uit ruwe datagegevens betekenisvolle informatie te destilleren, om vanuit die informatie tot actie te kunnen komen in het leerproces van de leerlingen. Leerkrachten moeten extracted analytics inzetten met als doel het begrijpen en optimaliseren van het leren. Dit kunnen leerkrachten bereiken door te analyseren en te interpreteren van de verzamelde big eduactional data in het dashboard van Snappet. Daarnaast is het van belang dat leerkrachten, buiten deze waardevolle datagegevens, kritisch blijven ten aanzien van de niet digitaal meetbare betekenisvolle aspecten binnen de ontwikkeling van leerlingen. Leerkrachten ontvangen feedback over de voortgang van het leerproces via het dashboard van Snappet. Het dashboard bestaat uit drie tabbladen, deze tabbladen worden op de volgende zes pagina’s nauwkeurig gedefinieerd (Snappet, 2016): Onder het tabblad ‘Lesgeven’ (plannen) maak en pas je jouw onderwijsplan aan. Je kunt je eigen planning maken gekoppeld aan een methode of de suggesties van Snappet (SLO-leerlijn) volgen. Vanuit dit onderdeel start je ook direct jouw lessen en geef je klassikale instructie. Onder het tabblad ‘Volgen’ (helpen) volg je hoe de leerlingen hun opgaven maken. Je kunt de les van de dag zien, maar ook een tijdsperiode: de laatste 5 minuten of vandaag. Als je de leerlingen volgt, kun je direct een verlengde instructie starten voor de leerlingen die zijn vastgelopen. Onder het tabblad ‘Analyseren’ (bijsturen) vind je alle informatie over het niveau van de klas en de leerlingen als individu. Je ziet hier de ontwikkeling van de individuele leerlingen, ziet op welke doelen en hoe vaak zij verlengde instructies hebben gevolgd en welke leerdoelen in hun werkpakket staan. Als je als leerkracht inlogt, kom je in het startscherm in Lesgeven. Vanuit het startscherm kun je naar je onderwijsplannen per vak en kun je direct naar de voortgang van jouw klas voor vandaag. Ook zie je de recente activiteit in de klas en het totaal aantal gemaakte opgaven door de klas op die dag.

Dashboard basisschool X


19


In het onderwijsplan zie je een overzicht van de leerdoelen binnen de domeinen van dat vak. Je ziet diverse icoontjes in het onderwijsplan. Door op het icoontje bij de aanbevolen les te klikken, kom je bij de lessenpagina terecht. Op de lessenpagina vind je informatie en aanvullende video’s en instructies die je nodig hebt om de les te kunnen geven. Op de lessenpagina stuur je de les virtueel naar de leerlingen en zo wordt de les zichtbaar voor hen. Onderaan zie je alternatieve lessen die je in plaats van deze les zou kunnen geven. Deze lessen hebben hetzelfde leerdoel als de les die je geselecteerd hebt.



20

(Snappet, 2016) Als je de instructie hebt gegeven, ga je de leerlingen volgen via. Volgen. Aan het eind van de instructie kun je doorklikken naar dit scherm. Bij het tabblad ‘Les’ zie je de voortgang van de betreffende les. Je ziet of de opgaven goed (groen), fout (rood) of uiteindelijk goed (groen met rood streepje) zijn beantwoord. Klik op een gekleurd bolletje om te zien welk antwoord een leerling heeft gegeven én om te zien na hoe veel pogingen het antwoord goed was. Ook zie je hier welke leerlingen vooruitgaan en welke leerlingen vastlopen. Als de leerlingen na de lesopgaven adaptief werken zie je dat bij ‘Andere activiteiten vandaag’. Aan het icoontje zie je of de leerlingen aan hun werkpakket (cadeautje) of andere leerdoelen (sterretje) werken. Naast het lesoverzicht kun je ook het overzicht van de laatste 5 minuten en van vandaag bekijken. Daar staat steeds aangegeven waar de leerlingen aan werken (boekje = les, sterretje = adaptief en cadeautje = werkpakket).

Dashboard Snappet Demo Informatiecentrum

Als je de leerlingen aan het volgen bent, kun je direct een verlengde instructie geven aan de leerlingen die zijn vastgelopen. Klik op de knop ‘Verlengde instructie’. De leerlingen die op dat moment zijn vastgelopen, worden automatisch geselecteerd.


21


Wil je extra leerlingen toevoegen of een van de geselecteerde leerlingen de-selecteren? Dit kun je doen door middel van de vinkjes. Klik daarna onderaan de pagina op ‘Selecteer deze leerlingen voor de verlengde instructie’. Je komt dan weer op de lessenpagina. Start de verlengde instructie door op de knop ‘Geef instructie en stuur de les naar de tablets’ te klikken. Alleen de geselecteerde leerlingen vinden deze les nu op hun tablet bij ‘Mijn lessen’. Analyseren biedt de leerkracht alle informatie over het niveau van de leerlingen. Je komt eerst het klasoverzicht. Hier selecteer je een vak en/of periode waarvan je de resultaten wilt zien. In dit overzicht zie je het vaardigheidsniveau en het streefniveau van de leerling, de groei en de leerdoelen die afgerond zijn binnen dat leerjaar op dat vak. Een afgerond leerdoel betekent dat de leerling voor dat leerdoel zijn of haar streefniveau heeft behaald.



22

Voor een gedetailleerd overzicht van de leerling klik je op ‘Bekijk leerling’. In het leerlingoverzicht vind je diverse onderdelen:

Vaardigheid Bovenaan staat het vaardigheidsniveau voor het geselecteerde vak. Daaronder zie je de recente domeinen met het bijbehorende niveau. Klik op ‘Bekijk details’ voor de voortgang op alle domeinen en leerdoelen. Het pijltje op de balk is het streefniveau van de leerling voor dit leerdoel.

Groei De huidige groei en de targetgroei, gebaseerd op het streefniveau van de leerling.

Groeigrafiek De groei en vaardigheid van de leerling wordt weergegeven in een groeigrafiek. Zo zie je de ontwikkeling over een periode. Klik op ‘Bekijk details’ voor de ontwikkeling van een leerling over de jaren heen. Ook kun je hier het streefniveau van de leerling aanpassen.

Leerdoelen Dit is het onderwijsplan van de individuele leerling. Bovenaan zie je voor hoeveel leerdoelen het streefniveau van de leerling al is bereikt. Klik op ‘Bekijk details’ om te kijken op welke leerdoelen de leerling vastloopt.

Verlengde instructie Hier zie je recente lessen waar deze leerling een verlengde instructie voor heeft gehad.

Werkpakket Hier zie je recente leerdoelen die zich in het werkpakket van de leerling bevinden. Leerdoelen waar de leerling zijn/haar streefniveau heeft behaald kun je hier ook weer verwijderen.


Wanneer je op ‘Details’ klikt bij vaardigheid in het leerlingoverzicht, kom je op de vaardigheidspagina per leerling.


23

Bovenaan zie je het vak en de leerling die je bekijkt. Je kunt hier eenvoudig naar andere vakken en andere leerlingen navigeren. Op de pagina zie je een lijst met de domeinen binnen het vak. Je kunt op een domein klikken om de vaardigheid van de leerling per leerdoel te zien. Per leerdoel zie je aan het icoontje wat de status is:

Vastgelopen of niet gestart (geel uitroepteken)

Groei richting streefniveau (lichtblauw met blauwe stipjes)

Streefniveau behaald (blauw vinkje)

Je kunt via ‘Meer’ achter een leerdoel het leerdoel aan het werkpakket van de leerling toevoegen of uit het werkpakket verwijderen. Leerdoelen die al behaald zijn door de leerling, kun je hier uit het werkpakket verwijderen. Leerdoelen waarvoor de leerling voortgang maakt, kun je aan het werkpakket toevoegen. Per domein zie je hoeveel leerdoelen er in het werkpakket staan door het cadeautje en het getal.


Als leerlingen in hun tablet naar ‘leerdoelen’ gaan, kunnen ze adaptief werken aan leerdoelen en kunnen ze hun voortgang hierop zien. Ze kunnen sterren verdienen na het maken van een minimumaantal opgaven. De sterren worden toebedeeld op basis van het gemiddelde van de leerling zelf:

Geen ster laagst scorende leerdoel of net begonnen

1 ster net onder zijn/haar gemiddelde vaardigheid

2 sterren net boven zijn/haar gemiddelde vaardigheid

3 sterren ruim boven zijn/haar gemiddelde vaardigheid

4 sterren hoogst scorende leerdoelen


24

2.3.5 Interventies voor effectief onderwijs Het dashboard van Snappet biedt rijke stuurinformatie om te interveniëren vanuit data. Lesgeven vereist adequate interventies om er zeker van te zijn dat er cognitieve vooruitgang bij de leerling optreedt. Interventie betekent letterlijk: tussenkomst. De leerkracht komt in actie. De interventie kan gericht zijn op het sociale gedrag, het cognitieve gebied of de motivatie. Maar welke interventies werken nou echt? John Hattie (2013) heeft hier grootschalig onderzoek naar gedaan onder miljoenen leerlingen. Eén van de ontdekkingen is dat nagenoeg elke ingreep van de leerkracht effect heeft op het leren. Onderstaande interventies (met hun effectgrootte van hoog naar laag) sluiten aan op het werken met Snappet.

Feedback 0.75

Versnelling 0.68

Eerdere prestaties 0.65

Directe instructie 0.58

Leerlinggericht leren 0.54

Doelen 0.50

Motivatie 0.48

Verrijking 0.39

Computerondersteunend onderwijs 0.37

Groeperen binnen de klas 0.18 (Hattie J. , 2013, p. 30) In een tijd waarin veranderingen elkaar snel opvolgen, is het belangrijk om een innovatie als Snappet kritisch te bekijken op de feitelijke meerwaarde voor de effectiviteit van het onderwijs in de klas. Om het werkelijke innovatieve gehalte vast te stellen, kunnen we het beste onderzoeken of de leerlingprestaties er beter door zijn geworden. Dit is echter in veel gevallen een lastige en langdurige aangelegenheid. Een goed en snel alternatief is het toetsen van de verandering aan de negen schakels van effectief onderwijs. Hoe meer schakels een verandering weet te verbeteren, hoe hoger het innovatieve gehalte is. Volgens Jos Cöp (2014) zijn dit de negen schakels van effectief onderwijs, tevens kun je de dikgedrukte schakels direct koppelen aan Snappet, desondanks blijft de leerkracht ook hierin de kracht en is onmisbaar in het leerproces:

1. Werk samen met de leerlingen vanuit leerdoelen 2. Creëer betrokkenheid en motivatie 3. Zorg voor interactie en afwisseling in werkvormen 4. Werk vanuit een effectief lesmodel 5. Bewaak de voortgang door (formatief) te toetsen 6. Differentiatie in instructies en begeleiding 7. Differentiatie in leertijd 8. Zorg eerst voor één consistente didactische aanpak 9. Houd de organisatie haalbaar

De inhoud van deze paragraaf maakt duidelijk dat de impact van de rol, de kennis en vaardigheden van de leerkracht groot is, ook als er digitale leermiddelen worden ingezet! Een middel als Snappet vraagt van de leerkracht wel specifieke didactische vaardigheden als je het effectief wilt inzetten. Veelvuldig merken van de Hoef en Bootsma dat leerkrachten niet zozeer begeleiding en ondersteuningsbehoefte hebben op de technische werking van Snappet, maar juist op het didactisch- onderwijsinhoudelijke vlak. De tablet en de inhoud zijn slechts middelen; de leerkracht en diens didactisch handelen maken uiteindelijk het verschil. (van de Hoef & Bootsma, 2014) In hoofdstuk 5 ga ik dieper in op interveniëren in de praktijk naar aanleiding van de data in Snappet.


25

3. Onderzoeksmethode In dit hoofdstuk wordt de onderzoeksmethode verantwoord. Het is een kwalitatief, beschrijvend onderzoek. De onderzoeksvragen, de onderzoeksgroep en de instrumenten worden benoemd.

Het is voornamelijk een kwalitatief onderzoek waarin ik heb gekeken naar welke maatregelen en stappen er genomen moeten worden om de leerkrachten vaardig om te laten gaan met de data vanuit Snappet. Het verslag levert ook instructies, richtlijnen en gebruiksaanwijzingen op. Mijn masterpiece is dus zowel beschrijvend als ontwerpend, in de vorm van een casestudy. “Een veelgebruikte onderzoeksmethode. (…) Je legt dan een verzameling van gegevens aan die zich richt op een specifiek geval of een specifieke situatie. Het is kenmerkend voor een casestudy dat je kennis opdoet die alleen betrekking heeft op dat geval dat je onderzoekt. Je onderzoeksresultaten hebben dus geen algemene geldigheid. Wel kun je door een geval nauwgezet te onderzoeken op het spoor komen van inzichten waarvan je mag verwachten dat ze ook gelden voor vergelijkbare gevallen. “ (Kallenberg, Koster, Onstenk, & Scheepsma, 2010, p. 62)

Hoe kunnen de leerkrachten op basisschool X met learning analytics en Snappet tot de juiste interventies komen, zodat de leerwinst kan worden vergroot?

Deelvragen 1. Wat is learning analytics? (theoretisch) 2. Wat is de rol van data en learning analytics binnen Snappet? (theoretisch) 3. Hoe wordt de data vanuit Snappet momenteel door leerkrachten ingezet? (praktisch) 4. Welke kennis en vaardigheden hebben leerkrachten nodig om de data vanuit Snappet te interpreteren om te interveniëren in het leerproces? (theoretisch) 5. Welke acties kunnen leerkrachten ondernemen om te interveniëren naar aanleiding van de gegeven data in Snappet? (praktisch) 6. Hoe gaan we de implementatie van het inzetten van de data vanuit Snappet, om tot differentiële didactische handelingen te kunnen komen in de praktijk, in het schoolbeleid vastleggen? (praktisch)

Onderzoeksgroep Mijn onderzoeksgroep bestaat uit dertien leerkrachten van basisschool X. Zij werken met Snappet, variërend in startende- en ervaren Snappet-gebruikers. Basisschool X is een school met een leerlingaantal dat de afgelopen vijftien jaar stabiel is gebleven, zo tussen 550 en 565 leerlingen. De leerling-populatie bestaat uit veel kinderen van hoger opgeleide ouders. De school telt slechts een zeer gering aantal leerlingen met een zogenaamd gewicht. Per jaar hebben zij tussen de vier á zeven leerlingen met een arrangement (vergoeding waaruit extra zorg gefinancierd kan worden).


26

Onderzoeksinstrumenten 1. Wat is learning analytics? (theoretisch)

Door middel van literatuuronderzoek, boeken en online artikelen, wil ik te weten komen wat

learning analytics is, in een brede context. En ik ben benieuwd waarom het volgens de

theorieën een meerwaarde is voor het onderwijs en de reden dus tot het gebruiken in de

onderwijspraktijk.

2. Wat is de rol van data en learning analytics binnen Snappet? (theoretisch)

Door middel van literatuuronderzoek, onderzoeken en artikelen, wil ik weten wat Snappet is

en kan, in een brede zin. En wat de link is tussen learning analytics en Snappet. Waar kun je

data vinden voor learning analytics in Snappet? Wat is de meerwaarde om Snappet in je

school in te zetten in plaats van de methoden?

3. Hoe wordt de data vanuit Snappet momenteel door leerkrachten ingezet? (praktisch) Ik wil graag te weten komen wat de gebruikelijke wijze op dit moment bij veel leerkrachten is om Snappet in te zetten in de klas. En dan voornamelijk gericht op de acties die zij nemen bij het interpreteren van de data/learning analytics. Het is een nulmeting voor mij om te zien hoe vaardig de leerkrachten zijn en waar de ontwikkelpunten liggen binnen de school. Dit ga ik bereiken door minimaal twee observaties te doen en een enquête te laten invullen door de leerkrachten.

4. Welke kennis en vaardigheden hebben leerkrachten nodig om de data vanuit Snappet te interpreteren om te interveniëren in het leerproces? (theoretisch) Door middel van het lezen online artikelen en onderzoeken en het bekijken van de website en

het dashboard van Snappet, wil ik te weten komen wat leerkrachten exact nodig hebben om

tot interventies vanuit data te kunnen komen. Kennis van data en learning analytics is van

belang. Alle mogelijkheden vanuit Snappet. Ik wil graag de koppeling kunnen leggen tussen

learning analytics en het leren, de leertheorie.

5. Welke acties kunnen leerkrachten ondernemen om te interveniëren naar aanleiding van de

gegeven data in Snappet? (praktisch)

Door middel van het lezen van online artikelen/onderzoeken, het bekijken van de website van

Snappet en het dashboard van hen. Ik wil te weten komen wat leerkrachten concreet aan

praktische handelingen kunnen uitvoeren op basis van learning analytics in Snappet.


differentiële didactische handelingen te kunnen komen in de praktijk, in het schoolbeleid

vastleggen? (praktisch)

Het uiteindelijke doel is dat we in het schoolbeleid de implementatie van Snappet kunnen terugvinden. Denk aan het maken van schoolafspraken, een kijkwijzer, een handleiding, et cetera.

In dit hoofdstuk is de onderzoeksmethode verantwoord. Het is een kwalitatief, beschrijvend onderzoek. De onderzoeksvragen, de onderzoeksgroep en de instrumenten zijn benoemd. De basis voor het praktijkonderzoek is nu gelegd.


27

Aanvang praktijkonderzoek Om te kunnen komen tot betere leerresultaten met hierin de grote rol van Snappet, is het van belang om eerst in kaart te brengen hoe Snappet nu wordt ingezet door de leerkrachten. Naar aanleiding van de theorie uit hoofdstuk twee en de huidige gebruikssituatie van Snappet, komen we tot acties vanuit data om te interveniëren in de praktijk. Tot slot kunnen we op basis van alle gegevens uit de theorie en de praktijk komen tot afspraken, beleid, richtlijnen en een sterke visie. Het praktijkstuk is als volgt opgebouwd: In hoofdstuk vier wordt een schets gegeven van de huidige toepassingssituaties van Snappet in de praktijk. Vervolgens wordt in hoofdstuk vijf praktisch beschreven welke acties leerkrachten kunnen ondernemen om te interveniëren op basis van de gegeven educational data in Snappet. Tenslotte komen we in hoofdstuk zes terecht, waarin we een start van goede onderwijskundige implementatie van Snappet gaan maken. De huidige toepassingssituatie van Snappet door leerkrachten wordt door middel van een vragenlijst en observaties in kaart gebracht. In de vragenlijst komen acht vragen aan bod:

1. Hoe gebruikt u het dashboard bij het voorbereiden van een les?

2. Hoe gebruikt u het dashboard tijdens de zelfstandige verwerking?

3. Gebruikt u ‘volgen’ en ‘analyseren’ tijdens de les?

4. Kunt u inschatten hoeveel tijd van de les u gemiddeld besteed aan de volgende onderdelen?

5. Wat is volgens u de optimale verhouding tussen klassikale en adaptieve opdrachten?

6. Welke lesopbouw is het meest van toepassing op uw lessen?

7. Waar ziet u de meerwaarde in van het werken met Snappet?

8. Met betrekking tot welke onderwerpen heeft u behoefte in begeleiding en/of ondersteuning?

Op de volgende pagina start het praktijkonderzoek met de huidige situatie van het Snappet-gebruik van leerkrachten van basisschool X.


28

0 2 4 6 8 10 12 14

Bekijken opdrachten van de les

Bekijken voortgang op primaire doel

Bekijken groepsrapport vakniveau

Instructiegroepen samenstellen op basis van doel

Werkpakketten klaarzetten

4. De huidige situatie van datagebruik in Snappet door leerkrachten In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie omtrent het gebruik van Snappet door de leerkrachten omschreven. De leerkrachten hebben hiervoor een vragenlijst ingevuld en ik heb leerkrachten geobserveerd.

4.1 Resultaten vragenlijst

Alle leerkrachten hebben een vragenlijst ingevuld. De vragenlijst met alle mogelijke antwoorden vindt u in de bijlagen. Ik zal starten met de resultaten van deze vragenlijst. De leerkrachten mochten bij de vraag meerdere antwoorden kiezen. De vragenlijst is bij dertien leerkrachten afgenomen. De dikgedrukte procenten geven aan dat de meerderheid van de leerkrachten dit toepast in de praktijk.

1. Hoe gebruiken de leerkrachten het dashboard bij het voorbereiden van een les?

2. Hoe gebruiken de leerkrachten het dashboard tijdens de zelfstandige verwerking?

Anders: - Ik roep leerlingen bij me n.a.v. tussentijdse resultaten

- Ik laat zien hoeveel opgaven ze gemaakt hebben

0 2 4 6 8 10 12 14

Leerlingen maken klassikale opgaven (les)

Leerlingen maken adaptieve opgaven (plusje)

Leerlingen maken adaptieve opgaven via leerdoelen

Leerkracht laat zien hoe zij scoren op het primaire

doel


29

3. Hoe gebruiken de leerkrachten de pagina’s ‘Volgen’ en ‘Analyseren’ tijdens de les?

Anders: - Ik laat soms de voortgang van de les zien als aansporing tot harder werken - Nauwelijks - Kinderen die vastlopen roep ik bij me

4. Hoeveel tijd van de les besteden ze aan de lesactiviteiten?

0

5

10

15

20

25

30

35

Leerkrachtgebonden Individueel Samenwerken

Gemiddeld aantal

minuten

Minste minuten

Meeste minuten

0 5 10 15

Volgen - Nu (laatste vijf min.)

Volgen - Vandaag - Vak

Volgen - Les

Volgen - Nu zichtbaar op bord

Volgen - Vandaag - Vak zichtbaar op bord

Volgen - Les zichtbaar op bord

Direct opgaven bespreken die opvallen

Totaal gemaakte opgaven - Recente activteit is zichtbaar

Analyseren - Vak op groepsniveau bespreken


30

5. Wat is volgens de leerkrachten de optimale verhouding tussen klassikale en adaptieve

opgaven?

6. Welke lesopbouw is het meest van toepassing op de lessen van de leerkrachten? Anders: - d, maar dan klassikale verwerking af: eerst klassikale verwerking voor een

bepaalde tijd totdat de les af is, daarna adaptieve opgaven (plusje) voor een bepaalde tijd en daarna eigen keuze leerdoelen

- laten zien van niveau op doel, vertellen doel, keuze voor instructie, samen som 1, verwerking op eigen niveau

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Andere

leerdoelen

Plusje van de les

Klassikale

opgaven

0 1 2 3 4 5 6

Klassikale verwerking > Adaptieve

verwerking als leerling klaar is met les

Klassikale verwerking voor bepaalde tijd >

Adaptieve opgaven

Klassikale verwerking voor bepaalde tijd >

Adaptieve opgaven (plusje) voor bepaalde

tijd > Eigen keuze leerdoelen

Klassikale verwerking > Adaptieve opgaven

zodra hele klas klaar is met de les>>Stoppen

met vak


31

7. Waar zien de leerkrachten de meerwaarde van in van het werken met Snappet? Anders: - Verhoogde motivatie van leerlingen - Ik ben erg enthousiast over Snappet, maar haal er nog niet alles uit: ik ben lerende

8. Op welke onderwerpen hebben de leerkrachten behoefte aan ondersteuning?

Anders: - Heel fijn dat we goed worden begeleid Ik hoop dat dat zo blijft, want de Mogelijkheden lijken me eindeloos, dus steeds weer bijleren!

0 2 4 6 8 10 12 14

Werken met adaptieve opgaven

Automatische, directe feedback

Automatisch nakijken voor leerkracht

De pagina 'Volgen'

Leerlingpagina 'Analyseren'

Werken met leerdoelen

Effectiever differentiëren

Grote beschikbaarheid leerstof/opgaven

Leerlingen medeverantwoordelijk eigen…

0 2 4 6 8 10 12

Technisch gebruik van Snappet(knoppen/functies)

Inhoudelijk gebruik Snappet tijdens les

Gebruik div. lesmodellen

Gebruik adaptieve functie

Volgen van leerlingen

Omgaan met voortgangrapportages

Werken met leerdoelen en leerlijnen

Differentiëren met Snappet

Geen behoefte


32

4.2 Bevindingen observaties Hieronder beschrijf ik interessante, opvallende bevindingen die ik heb opgedaan tijdens het observeren van diverse leerkrachten. Naast de meest opvallende aspecten had ik tijdens de observatie ook diverse vragen in mijn hoofd. ˗ Leerlingen mogen aan hun laagste doelen werken. Leerkracht heeft gisteren per leerdoel en per

leerling de procenten opgenoemd die gekoppeld zijn aan het beheersingsniveau van een leerling. Alle leerlingen hadden een blaadje met daarop vier leerdoelnummers met daarbij procenten. Gisteren hebben de leerlingen ook al aan deze doelen gewerkt en vandaag mogen ze dat weer. Hoe vaak kijkt de leerkracht naar deze procenten en hoe vaak koppelt de leerkracht dit terug? Ervaart de leerkracht dit als ‘veel werk’? Hoe veel opdrachten maken de leerlingen? Is het beheersingsniveau aan het eind van de les veranderd?

˗ Leerling X slaat diverse opgaven over, dit is te zien in het dashboard met een grijs bolletje. Leerkracht reageert hier in eerste instantie niet op, totdat ik haar erop wijs dat die leerling heel veel opdrachten overslaat en zo niet tot echt werken komt. Weet de leerkracht wat de icoontjes in het dashboard exact inhouden?

˗ Als de leerkracht leerlingen met rode bolletjes ziet (opgaven fout beantwoord en niet verbeterd), loopt ze naar de desbetreffende leerling om hulp te bieden waar nodig. Zijn er afspraken/regels zijn omtrent rode bolletjes, dus het niet verbeteren van foute antwoorden? Ik zie een aantal leerlingen doorgaan naar volgende opgaven zonder de foutieve antwoorden te verbeteren.

˗ Er mogen leerlingen direct starten zonder instructie. Op welke informatie baseert de leerkracht deze keuze? Ik heb haar niet de voortgang op dat doel zien bekijken in het dashboard. Tijdens het nabespreken van de observatie bleek dat de leerkracht dit gebaseerd had op het algemeen zeer goed zijn in rekenen (CITO en methodetoets). Het is op vakniveau gebaseerd met behulp van toetsen en niet doelspecifiek op basis van learning analytics in Snappet.

˗ Leerkracht legt tijdens een rekenles opgave 0 helemaal uit, een instructie van ruim vijf minuten. Weet de leerkracht dat opgave 0 automatiseren betreft? Hebben de leerlingen hier daadwerkelijk instructie op nodig? Zijn dit soort opgaven niet eerder aangeboden?

˗ Leerlingen mogen na de zelfstandige verwerking van rekenen (opgave 2), tien opgaven uit het plusje maken (adaptief werken op leerdoel van de les) en daarna aan andere doelen oefenen in het werkpakket naar keuze. Waarop is de keuze gebaseerd dat ze eerst 10 opgaven in het plusje moeten maken en daarna aan andere leerdoelen mogen werken? Beheersen de leerlingen het leerdoel van die dag al (plusje)?

˗ Leerkracht vraagt mij tijdens de observatie waar zij de leerlingen kan volgen die adaptief aan het werken zijn, dus of plusje of het werkpakket. De leerkracht weet waar zij de les kan volgen, maar daarna? Ik geef aan dat als zij op de pagina ‘volgen’ is, dat ze niet op les, maar bij ‘vandaag’ moet kijken. Daar kun je per vak zien welke opgaven en waar deze opgaven zijn gemaakt.

˗ Leerlingen hebben tien á vijftien minuten zelfstandig gewerkt. Op het moment dat iedereen de les af had, waren ze klaar met het vak rekenen op die dag en gingen ze wat anders doen. Hoeveel tijd staat er gepland voor het vak rekenen per dag? Hoeveel minuten moeten de leerlingen minimaal werken aan de zelfstandige verwerking op de tablet? Wanneer geeft de leerkracht de leerlingen de ruimte om aan adaptieve opgaven te werken?

˗ Leerkracht geeft aan het lastig te vinden alle leerlingen te bedienen tijdens het adaptief werken. Elke leerling heeft natuurlijk zijn eigen opgaven, op eigen niveau, dus het is heel divers en mogelijk veel vragen bij de leerlingen. Ik geef de tip om allereerst leerlingen te stimuleren eerst zelf goed na te denken en het uit te rekenen en niet direct om hulp te vragen bij de leerkracht. Reden hiervoor is dat het adaptieve gedeelte in Snappet een uitdaging is voor de leerlingen in de zone van de naaste ontwikkeling. Werkt de leerkracht met maatjes/tutoren per vak in de klas?


33

˗ Leerkracht koppelt de voortgang van die dag niet terug aan de leerlingen, niet mondeling, maar ook niet met behulp van de data in het dashboard. Waarom evalueert de leerkracht het werken niet? Waarom wordt er terugkoppeling met behulp van het dashboard gegeven? Hoe geeft de leerkracht de ontwikkelingen in het leerproces weer aan de leerlingen? Vragen leerlingen weleens naar de weergave in het dashboard? Ik zag dat het lijkt dat de leerlingen nieuwsgierig zijn naar wat de leerkracht kan inzien. Tijdens de nabespreking gaf zij aan dat het groepsklimaat daar niet voldoende voor is. Kan dit wellicht komen doordat het juist geheim wordt gehouden? Kan het misschien gebruikelijk voor de leerlingen worden als ze dit vaker zien? Kan de leerkracht het zien als toegevoegde waarde, als in kritisch leren kijken naar jezelf en een stuk motivatie voor de leerling? Weten de leerlingen niet van elkaar wie er sterk en minder sterk is in een bepaald vak? Geeft de leerkracht weleens verlengde instructies? Gaan er leerlingen naar RT?

˗ Leerkracht ziet in het dashboard dat een leerling weinig opgaven gemaakt heeft en veel fouten. Ze vraagt de aandacht van de leerling en pakt het grote rekenrek erbij. Op het digibord opent ze de som die de leerling fout heeft geantwoord en helpt de leerling het antwoord te verbeteren door stap voor stap de rekenstrategie te doorlopen. Hoe voelt het om direct te kunnen handelen op het moment van vastlopen bij de leerling? Hoe reageert de groep hierop? Hoe ervaart de leerling dit?

˗ Leerkracht ziet tijdens het adaptief werken een som die door een leerling fout is beantwoord. Het gaat om de som 4 x 5 is hetzelfde als ? x 10. De leerlingen zitten nu tien weken in groep 4 en hoeven dit nog niet te weten, maar deze leerling krijgt uitdaging in het adaptief werken. De leerkracht legt de hele klas stil om dit uit te leggen aan hen. Was dit een opgave die leerlingen in begin groep 4 moeten kunnen? Beheersen alle leerlingen al de tafel van 5 of 10? Was het een opgave uit de les of uit het plusje van de les?

˗ De twee sterkste leerlingen op rekenen mogen van de leerkracht direct adaptief aan het werk in plaats van eerst de les maken. Zodra deze twee leerlingen dertig opgaven hebben gemaakt in het plusje (adaptief werken aan het leerdoel van de les) mogen ze ander werk gaan doen. Heeft de leerkracht gekeken hoe de leerlingen deze dertig opgaven hebben gemaakt? Heeft de leerkracht in het dashboard bekeken in hoeverre zij het leerdoel van die dag beheersen en op welk niveau van een I- tot V-score? Hebben de leerlingen dit leerdoel op eigen streefniveau behaald?

4.3 Conclusies huidige praktijksituatie op basis van vragenlijst en observaties Leerkrachten gebruiken het dashboard van Snappet vooral om de les en de opgaven te bekijken

Leerlingen maken lesopgaven en soms ook adaptieve opgaven in het plusje

Leerkrachten bekijken vooral de voortgang van de les en bespreken direct foutieve antwoorden in

de lesopgaven op basis van het dashboard

Er zijn grote verschillen bij de leerkrachten in verhouding lesopgaven, plusje en andere leerdoelen

Leerkrachten zien veel meerwaarde in het werken met Snappet, maar de ‘analysepagina’ is hierin

in het minst populair

Leerkrachten hebben vooral behoefte aan begeleiding in het werken met de diverse

voortgangsreportages in het dashboard om de leerlingen en de groep te kunnen volgen

Leerkrachten houden nog erg vast aan de methode (en instructiesoftware) en de lessen vanuit de

methode, vinden het wellicht ook eng om veel adaptief te werken

Leerkrachten hebben moeite met overzien van de data in de diverse rapportages, ze weten nog

niet goed wat alle knoppen en icoontjes in het dashboard betekenen

Leerkrachten vinden het nog lastig om het Directe InstructieModel te koppelen aan Snappet en

elke fase te volgen in het dashboard met als doel te handelen naar de data in het dashboard

In dit hoofdstuk is de huidige situatie rondom Snappetgebruik geschetst. De toepassing van het

digitale leermiddel, maar ook het dashboard met de data. Grote verschillen in gebruik tussen

leerkrachten zijn geconstateerd. Dit biedt aanknopingspunten voor hoofdstuk vijf en zes.

In het volgende hoofdstuk (vijf) bekijken we welke acties leerkrachten kunnen ondernemen op basis

van de gegeven data in het dashboard van Snappet.


34

5 Interveniëren naar aanleiding van gegeven data in Snappet In dit hoofdstuk wordt omschreven welke mogelijke acties/interventies een leerkracht kan ondernemen met behulp van Snappet en op basis van learning analytics. De data in het dashboard van Snappet geeft de leerkracht de mogelijkheid om van reactief naar proactief didactisch handelen te gaan. Het dashboard van Snappet biedt rijke stuurinformatie om te interveniëren vanuit data. Lesgeven vereist adequate interventies om er zeker van te zijn dat er cognitieve vooruitgang bij de leerling optreedt. Interventie betekent letterlijk: tussenkomst. De leerkracht komt in actie. De interventie kan gericht zijn op het cognitieve gebied en/of de motivatie. Interventies op cognitief gebied met behulp van Snappet

˗ Dagelijks adaptieve opgaven laten maken zone van naaste ontwikkeling en veel

oefenen/herhalen

˗ School moet wellicht een visie opstellen op het versnellen, verrijken en/of verbreden

˗ Extreem zwakke leerlingen een andere leerlijn faciliteren in Snappet op basis van een OPP

(ontwikkelingsperspectief)

˗ Fasen uit het Directe InstructieModel koppelen aan de mogelijkheden binnen Snappet

werken vanuit een effectief lesmodel

˗ Werken vanuit concrete leerdoelen in plaats van de methodeplanning (Blok, Week, Les) en

het doel altijd communiceren met de leerlingen

˗ Voorleesfunctie inzetten: als het technisch lezen onvoldoende is, als er een taalachterstand is

˗ Compactmethode toepassen in plaats van de uitgebreide methode in Snappet: compact is één

leerdoel per les met een vaste opbouw (automatiseren, instructie, zelfstandige verwerking,

(eventueel verlengde instructie) en adaptief werken)

˗ Werkpakket vullen voor individuele leerlingen of voor de gehele groep: denk aan remediëring,

eigen leerlijn of een leerdoel wat nog complex is voor de gehele groep

˗ Gesuggereerde lessen inzetten om een leerdoel nogmaals aan te leren (met een andere les)

Interventies op cognitief gebied op basis van data

˗ Zwakke leerlingen op vak of op leerdoel: Remediëren? Verlengde instructie? RT?

˗ Differentiëren in instructies: clusteren op beheersingsniveau van een leerdoel in plaats van op

vakniveau

˗ Differentiëren in leerinhoud: zodra een leerling het leerdoel boven gemiddeld beheerst, kan de

leerling ook aan andere (nog niet boven gemiddelde) leerdoelen gaan werken

˗ Verlengde instructie geven op basis van voortgang les en voortgang op leerdoel individueel of

een klein groepje leerlingen

˗ Zelfstandig-werken-momenten inroosteren om leerlingen adaptief te laten werken op de

behandelde leerdoelen van de afgelopen week of afgelopen vijf weken

Interventies op motivatie

˗ Interactie voor, tijdens en na de les met behulp van data in het dashboard en Snappet

˗ Directe feedback per opgave, met daarbij een positieve (groei) of negatieve score (daling) in

voortgang, met diverse verwachtingen en verschillen per leerling gebaseerd op eerdere data

˗ Betrokkenheid creëren en vergroten door voortgang en scores bespreekbaar te maken en

door de leerling te leren zichzelf te sturen in het werken met zijn/haar leerdoelen

˗ Afwisseling werkvormen: quiz (voorkennis), instructie (digibord+filmpje), verwerking (tablet),

evaluatie (dashboard en data terugkoppelen)

˗ Formatief toetsen in plaats van summatief toetsen en de groei als belangrijker aanzien dan het

aantal totaal gemaakte opgaven kwaliteit boven kwantiteit

˗ Regelmatig leerling-gesprekken voeren op basis van data in het dashboard: wat valt op, waar

zijn er vragen voor leerkracht en leerling, wat gaat goed en wat vindt de leerling lastig.

˗ Ontwerp een beloningssysteem op het verdienen van sterren in Snappet, sterren kunnen

verdiend worden op voortgang van de gemiddelde vaardigheid van de leerling zelf


35

Inge Molenaar (2016) geeft de volgende tips om Snappet optimaal in te zetten in de klas.

1. "Het lijkt te lonen om leerlingen vaker adaptief te laten werken met Snappet (…). Leerkrachten

vertellen ons dat hun leerlingen veel meer gefocust bezig zijn, en zich beter bewust zijn van

hun vooruitgang. Leerlingen zeggen dat zelf ook."

2. "Neem de tijd om je te verdiepen in de informatie die het Snappet-dashboard geeft over de

voortgang van je leerlingen. Doordat je hun prestaties kunt volgen tijdens het oefenen houd je

makkelijk overzicht en krijg je de regie over hun leerproces."

3. "Durf de lesmethode eens los te laten. Kijk hoe het bevalt als je leerlingen na de klassikale

instructie sneller adaptief laat werken. Zo ontdek je eerder welk lesmateriaal op welk moment

geschikt is voor de individuele leerling."

(Malmberg, 2015)

Maar… De juiste inzet van adaptief digitaal leermateriaal is echt afhankelijk van de deskundigheid van leerkrachten. “Technologie zonder pedagogiek is gedoemd om te mislukken!” Aldus Michael Fullan (2013). Big educational data in een dashboard als Snappet, behoeft analyses en interventies door de leerkracht. Zonder een plan met stevige pedagogische uitgangspunten en deskundige leerkrachten zijn middelen als tablets geen vernieuwende leermiddelen, maar hooguit een elektronische variant op bestaande leermiddelen. In dit hoofdstuk is onderzocht welke acties een leerkracht kan ondernemen in de klas met behulp van Snappet én hoe de leerkracht kan interveniëren op bais van de data in het dashboard. In het volgende hoofdstuk wordt gekeken naar hoe we de implementatie van beter en effectief werken met Snappet kunnen vastleggen. Hoe kunnen we de leerkrachtvaardigheden verder ontwikkelen en op welke manieren kunnen we dit in het schoolbeleid opnemen?


36

6 Onderwijskundige implementatie learning analytics en Snappet In dit hoofdstuk wordt beschreven op welke manieren we de leerkrachtvaardigheden op basisschool X kunnen doorontwikkelen op het gebied van learning analytics vanuit Snappet. Uiteindelijk draait dit hoofdstuk voornamelijk om het implementeren van het didactische-/inhoudelijke aspect van Snappet: het inzetten van de data vanuit Snappet, om tot differentiële didactische handelingen te kunnen komen in de praktijk, opnemen in het schoolbeleid.

(Kennisnet, 2015)

Om ict effectief in te kunnen zetten in het onderwijs ben je afhankelijk van vier aspecten die met elkaar een samenhangend geheel zijn: digitale leermiddelen, ict-infrastructuur, visie en deskundigheid. Het digitale leermiddel dat de school gebruikt is Snappet en zijn dashboard voor de leerkracht. De ict-infrastructuur, en dan voornamelijk de WiFi-verbinding, is een belangrijke voorwaarde om met de tablets van Snappet te kunnen werken in de school. Momenteel wordt er door de leerlingen in groep 4 tot en met 8 gewerkt op 10-inch tablets van Snappet met daaraanvast een toetsenbord. Ook hebben de leerlingen een muis tot hun beschikking en kunnen ze in-ear oordopjes aansluiten op de tablet. De juiste inzet van ict in het onderwijs kan ervoor zorgen dat (Kennisnet, 2012):

In het primaire proces:

de motivatie toeneemt

de leerprestaties verbeteren

het leerproces efficiënter wordt

In het secundaire proces:

tijdsbesparing: door bepaalde taken te automatiseren en gegevens opnieuw te gebruiken

verbeterde transparantie: meer inzicht in de prestaties van leerlingen

betere sturing: meer mogelijkheden om middelen effectief in te zetten Een goede onderwijskundige implementatie van het werken met (adaptieve) digitale leermiddelen en learning analytics is van groot belang. De invoering van digitale leermiddelen en daarbij learning analytics heeft namelijk consequenties voor het onderwijs. Deze technologie kan het leren verbeteren en de onderwijsresultaten verhogen, maar volgens Michael Fullan (2013) alleen als de school deze verbindt met een focus op de leerresultaten en de veranderende rol van leerkrachten. Het adaptief en gepersonaliseerd leren verandert de rol van de leerkracht als kennisoverdrager naar een meer coachende rol en dit vergt training en ondersteuning. Maar deze verandering kun je niet afdwingen; het is een groeipad dat iedere leerkracht op eigen tempo doorloopt. Er zijn drie groepen: de voorlopers (pioniers die het initiatief nemen om iets nieuws te proberen), de vroege gebruikers (‘early adopters’ die relatief gemakkelijk te overtuigen zijn van de waarde van iets nieuws en dit als eerste zullen overnemen) en de grote groep van leerkrachten voor wie die hele onderwijsvernieuwing niet vanzelfsprekend is. Deze achterhoede (85-90% van de leraren) gaat pas ‘om’ als de toegevoegde waarde van een nieuwe ict-toepassing is aangetoond en veel collega’s ermee werken (Rogers, 1995).


37

6.1 Visie Vanuit de visie van basisschool X wordt gesproken over het feit dat elk kind zich cognitief, creatief en motorisch optimaal moet kunnen ontwikkelen door het aanbieden van leerstof die het beste bij de ontwikkeling van het kind past. De leerkrachten accepteren de verschillen tussen kinderen en stemmen hun onderwijs af op waar kinderen behoefte aan hebben. Opbrengst- en Handelingsgericht Werken wordt hierbij omarmd: onderwijs moet aansluiten op het niveau van de klas, met de middengroep als referentiekader. De visie van OGW sluit aan op wat learning analytics vanuit Snappet kan realiseren. Echter wordt deze koppeling (nog) niet beschreven in het schoolplan van basisschool X, hierin wordt Snappet voornamelijk omschreven als een toevoeging op de onderwijsmethoden vanuit educatieve uitgeverijen die in de school aanwezig zijn.

Visie op versnellen Zodra je met Snappet werkt is het goed om je visie op versnellen onder de loep te nemen. Binnen het jaarstofklassensysteem is het ongebruikelijk dat leerlijnen versneld worden doorlopen. Het verrijken van de leerstof is de meest gehanteerde interventie voor de betere leerling. Door de adaptieve werking van Snappet worden leerlingen op een plek op de leerlijn geplaatst die past bij hun algemene vaardigheid. Op deze manier gaan leerlingen langzamer of sneller door de leerlijn, mogelijk ook over de grenzen van het jaarstofklassensysteem heen (van Hasselt, 2016).

Onderstaande stuk komt letterlijk uit het protocol versnellen van basisschool X: Blauwe stukken tekst kunnen tegenwoordig ook met behulp van Snappet.

Leerlingen die zich op hun plaats voelen in een groep maar heel hoge scores halen, zullen gestimuleerd worden middels verrijkings- en verdiepingsstof binnen de klas, of middels het plusbeleid: de Sofiegroep. Aan deze groepen nemen leerlingen deel die extra uitdaging nodig hebben. Indien een leerling zich gaat vervelen of zich duidelijk onder zijn niveau gaat gedragen, dan kan versnelling overwogen worden. Door middel van doortoetsen wordt het didactisch niveau van de leerling bepaald. Als de stof van het komende leerjaar in voldoende mate gekend wordt, dan kan overplaatsing naar een andere klas overwogen worden. Overplaatsing vindt bij voorkeur plaats van de ene naar de volgende groep rond april, niet direct na een vakantie. Het overslaan van een klas is een besluit dat in nauw overleg met de ouders, leerkracht, intern begeleider, Sofieleerkracht en directeur genomen wordt. Het besluit en de verantwoordelijkheid ligt bij de directeur van de school. We streven ernaar dat een kind maximaal één keer kan versnellen in de basisschoolperiode. Hiermee voorkomen we dat een kind al op tienjarige leeftijd naar het voortgezet onderwijs gaat. Argumenten om een klas overslaan te overwegen:

Het kind is duidelijk meer begaafd.

Een kind heeft een duidelijke voorsprong (van minimaal een jaar op rekenen en BL).

Werkhouding: het kind verveelt zich, ook nadat er gewerkt is met compacten en verrijken van de leerstof.

De gegevens kunnen worden verkregen door observaties, CITO-scores en van methodegebonden toetsen. Er wordt verder ook gekeken naar technisch lezen (AVI/DMT) en spelling. Dashboard/Analyse van Snappet mist hier; veel én gedetailleerde informatie.

Besprekingen met collega’s, diagnostisch onderzoek, intelligentieonderzoek, gesprekken met ouders.

Het is belangrijk te onderzoeken of de leerling de stap emotioneel aankan. Daartoe wordt naast bovengenoemde zaken ook het LVS op sociaal emotioneel gebied meegenomen (Kanvas).

Naast het feit dat er leerlingen kunnen versnellen is de kans groot dat er ook leerlingen zijn die moeite hebben met de reguliere leerlijn van het betreffende leerjaar en wellicht gaan vertragen Ook hier kun je Snappet goed inzetten; te denken valt aan een eigen leerlijn binnen Snappet of een persoonlijk werkpakket met daarin leerdoelen waar extra herhaling en oefening gewenst is.


38

Schoolafspraken omtrent Snappet Minimale opbouw - Vakken groep 4

˗ Start schooljaar: rekenen (A-versie/compact) en automatiseren ˗ Na herfstvakantie: taal ˗ Na kerstvakantie: begrijpend lezen/Nieuwsbegrip *Niveau AA ˗ Na voorjaarsvakantie: spelling (A-versie/compact) en technisch lezen

Sneller en meer mág, moet niet.

Afgesproken - Vakken groep 5 t/m 8 ˗ Rekenen A.WIG Versie 4C *eigen leerjaar (compact) ˗ Automatiseren Automatiseren *eigen leerjaar ˗ Taal Taal Actief Versie 4 *eigen leerjaar ˗ Spelling A. Taal Actief Versie 4C*eigen leerjaar (compact) ˗ Begrijpend lezen/Nieuwsbegrip Nieuwsbegrip XL *A=groep 5/6 - B=groep 7/8

Kanttekening Nieuwsbegrip: andere tekstsoortles en woordenschatles mogen ook via de

app Nieuwsbegrip.nl gemaakt worden, let wel op: zo een extra dashboard!)

Kanttekening Spelling ‘16/’17: eerst in werkschrift, optioneel in Snappet

Optioneel: ˗ Technisch lezen Sluit aan op leerlijn Estafette ˗ Woordenschat extra Sluit aan op leerlijn Taal Actief ˗ Studievaardigheden Mogelijk vanaf groep 5 ˗ Burgerschap Bovenbouw - Lessenserie van twintig lessen

Afspraken rondom Snappet 10-inch tablets ˗ De tablet en de hoes daarom heen wordt gezien als leenvoorwerp en niet als eigendom ˗ We laten de hoes en de instellingen zoals die was toen je de tablet kreeg ˗ We werken op onze tablet aan een tafel en/of op een stoel ˗ Als we niet werken op de tablet, ligt de tablet op de binnenhoek van de tafel ˗ In de klas zijn afspraken gemaakt over hoe en door wie de tablets worden uitgedeeld en

wie en hoe ze worden opgeruimd aan het eind van de dag ˗ De bijbehorende muis stop je na gebruik in je kleine bakje en vervolgens in je kastje/la ˗ In-ear oordopjes mag je gebruiken; wel zelf kopen, meenemen en voor zorgen ˗ De tablets dienen één keer per maand te worden geüpdatet ˗ (..) en Priscilla hebben reserve-tablets liggen. Zij zorgen voor retouren en nieuwe

leveringen, dit geldt ook voor toetsenborden en muizen

Overige richtlijnen ˗ De open vragen/opgaven die zelf dienen nagekeken te worden (bolletjes met vraagteken):

beoordelen naar het leerdoel van de les en de afspraken die jij met de leerlingen maakt ˗ Het is wenselijk om de schrijflessen vanuit het vak taal op papier te laten schrijven ˗ Indien er vragen zijn dan kunnen deze gesteld worden aan (..) of Priscilla of je kan zelf

contact opnemen met Snappet 088-990444 of [email protected] ˗ Twee keer per schooljaar is er een Snappet gebruikersmiddag voor Snappet-gebruikers

binnen Stichting Lucas Onderwijs; toegankelijk voor alle leerkrachten ˗ Twee keer per schooljaar is er ook een contactpersonenbijeenkomst - Leernetwerk

Snappet. Deze is bedoeld voor de Snappet contactpersonen: (..) en Priscilla; mocht één van deze twee contactpersonen ziek zijn, mag er altijd iemand anders gaan

˗ Check je berichtenbox in het dashboard als je een blauw bolletje erbij ziet staan; dit betekent dat er een bericht voor je is, dit is vaak een bericht over veranderingen/updates

˗ Er zijn (nog) geen concrete afspraken gemaakt over het toetsen in Snappet ˗ (..) en Priscilla voeren gedurende het jaar klassenbezoeken uit en organiseren vraag- en

intervisiemomenten waarin ook good practices gedeeld kunnen worden

Bovenstaande afspraken stonden niet op papier, deze afspraken zullen worden vastgelegd.

mailto:[email protected]


39

6.2 Deskundigheid Zoals eerder omschreven verandert de rol van de leerkracht door het adaptief en gepersonaliseerd leren met Snappet. Digitale middelen stellen leerlingen in staat om hun eigen leerproces te sturen. De rol van de leerkracht als kennisoverdrager verandert naar een leerkracht als coach en kritische analyticus met een sturende rol. Dit gaat niet vanzelf en vergt ondersteuning en training. De leerkracht dient dan ook optimaal gefaciliteerd en maximaal betrokken te worden. In het Nederlandse onderwijssysteem worden al jaren papieren lesmethoden ingezet om leerkrachten een leidraad te bieden bij het geven van goed onderwijs. Momenteel is ict niet meer uit onze maatschappij weg te denken. Maar in het onderwijs daarentegen zien we dat deze digitale technologie nog maar een beperkte rol speelt. Veel leerkrachten blijven tekst- en werkboeken, schriften en schrijfgerei gebruiken, terwijl kinderen opgroeien met de nieuwste digitale middelen en dit als vanzelfsprekend ervaren. Leerkrachten zullen meer en meer gebruik (moeten) gaan maken van digitale leermiddelen. Er worden nieuwe vaardigheden van leerkrachten gevraagd, waarbij de leerkrachten nu niet beseffen en weten wat die vaardigheden zijn. Maar naast dat er nieuwe vaardigheden aangeleerd moeten worden, worden er ook taken van de leerkracht weggenomen en moeten leerkrachten durven loslaten.

“Technologie zonder pedagogiek is gedoemd om te mislukken!”

Snappet en het Directe InstructieModel In bijlagen: Hoe kun je Snappet combineren en inzetten met het gebruik van een effectief lesmodel? In bijlagen: Kijkwijzer Snappet en DIM.

Bijeenkomsten In bijlagen: Tijdens een teamvergadering, een studiedag of een andere bijeenkomst kun je met

collega’s een inspirerend en leerzaam gesprek aangaan over herkenbare stellingen omtrent Snappet.

Afspraak: Tussen elke schoolvakantie een ‘intervisie-, vraag- en inspiratiemoment’ voor het gehele team of per bouw realiseren. Deel jouw vragen en ideeën, raak geïnspireerd.

Snappet-coach Binnen Stichting Lucas Onderwijs zijn er in het jaar 2015 drie coaches aangesteld om de 23 Snappet-scholen te ondersteunen in het effectiever inzetten van Snappet en om in de onderwijskundige implementatie hiervan te adviseren en sturen. Ik begeleid en coach momenteel negen scholen, waaronder basisschool X. Mijn taken variëren onder andere in: observeren, in gesprek gaan over…, het dashboard uitleggen, adviseren over Snappet in het algemeen of vakspecifiek, maar ook voorbeeldlessen verzorgen. Afspraak: Tussen elke schoolvakantie in heb ik minimaal twee afspraken met elke ‘Snappet-leerkracht’. Eén afspraak voor een klassenbezoek/observatie en één afspraak met als doel om het dashboard te doorlopen met de leerkracht en eventuele vragen te beantwoorden. Meerdere afspraken kan natuurlijk ook, dit ligt aan de vraag en de bekwaamheid van de leerkracht. In bijlagen:

Vanuit dit onderzoek heb ik twee kijkwijzers ontwikkeld ter ondersteuning en verbetering van mijn observaties in de klassen. Eén kijkwijzer is gericht op Snappet en learning analytics en de andere kijkwijzer richt zich op Snappet en het Directe InstructieModel. Deze kijkwijzers zijn niet bedoeld als (eind)beoordeling en zijn daarmee niet goed of fout te interpreteren, maar geeft mij als coach inzicht en richtlijnen in de nog te ontwikkelen vaardigheden omtrent Snappet. Het doel van coaching en observeren is iemand op een fijne manier helpen zich verder te kunnen ontwikkelen, niet om iemands functioneren te beoordelen.


40

Workshops en trainingen Naast coaching vanuit Stichting Lucas Onderwijs of begeleiding door een andere pionier/voorloper uit het team, biedt Snappet zelf ook trainingen. Leerkrachten krijgen na aanschaf van Snappet eerst een basistraining, deze hebben de leerkrachten van basisschool X al gevolgd. Als je al even met Snappet werkt, kun je een verdiepende training volgen bij Snappet. Tijdens de verdiepingstrainingen wordt er dieper ingegaan op de inzet van Snappet in jouw klas. Je leert bijvoorbeeld wat je met de data kunt die Snappet je biedt. Optioneel: mogelijkheid tot deelname is gedeeld met de leerkrachten. Ook de intern begeleider van de school kan een training volgen die helemaal voor hen op maat is. In de IB-training leer je Snappet in te zetten op schoolniveau, groepsniveau en individueel niveau. Dit helpt je bij het opstellen van het schoolplan gericht op Snappet, de groepsbesprekingen en leerplannen voor individuele leerlingen. Afspraak: Deze training gaan de intern begeleiders, de remedial-teacher en ik volgen in november ‘16. Daarnaast wordt er twee keer peer jaar een Snappet-gebruikersmiddag vanuit de Stichting Lucas Onderwijs gerealiseerd vanuit het leernetwerk Snappet, ook hierin zijn de coaches (onder andere ik) betrokken bij de organisatie van deze middag vol met workshops. Deze middagen zijn voor alle Snappet-leerkrachten vanuit de stichting bedoeld. Afspraak: Leerkrachten zijn zeer welkom en het wordt geadviseerd, maar het is niet verplicht. In september 2016 waren alle Snappet-leerkrachten van basisschool X aanwezig voor een updatetraining tijdens deze gebruikersdag. Zomer 2016 heeft Snappet namelijk een grote update doorgevoerd, waarvoor het van belang was dat de leerkrachten een training gevolgd hadden. Naast deze twee middagen zijn er ook nog twee middagen voor de Snappet-contactpersonen, elke school heeft één contactperesoon (er zijn uitzonderingen op grote scholen, dan zijn het er twee). Op deze middagen vindt er vaak verdieping plaats, worden good practices gedeeld en voeren we waardevolle discussies over Snappet. Afspraak: De contactpersoon is op deze middag aanwezig namens de school.

Telefonische begeleiding Snappet Naast de verschillende trainingen, is er ook altijd telefonische begeleiding beschikbaar vanuit Snappet. Dit kan een eenmalig telefoongesprek zijn, of een begeleidingstraject. Je wordt op weg geholpen om de tablet op eigen tempo in je lessen in te passen en zoveel mogelijk uit Snappet te halen. Het doel van de leerkracht staat hierbij centraal, zoals bijvoorbeeld adaptiever werken of het verhogen van het leerresultaat. De duur en intensiteit van de begeleiding wordt in overleg bepaald. Een gemiddeld traject kent drie tot vijf gesprekken van ongeveer een half uur. Optioneel: mogelijkheid tot deelname is gedeeld met de leerkrachten.

Bekwaamheidsniveaus Snappet In bijlagen: Om inzichtelijk te maken in welke mate leerkrachten vaardig zijn met Snappet, heb ik een schema ontworpen met daarin zes ontwikkelingsfases: voorbereiding, beginner, basis, gevorderd, deskundig en excellent. Dit schema kan voor diverse doeleinden binnen de school worden toegepast. Ik wil het gaan gebruiken voor de begeleiding van leerkrachten, zodat ik visueel kan maken in welke fase een leerrkacht op dat moment werkt met Snappet en waar we graag als school naar toe willen. In het schema wordt ook beschreven wat er voor nodig is en wat de doelen zijn om een volgende fase te kunnen behalen. Snappet is een erg dynamisch bedrijf, dit schema zal dan ook een dynamisch document blijven om zo de doelen en fases up to date te houden.


41

Collegiale visitatie/onderling lesbezoek Een laatste idee om de laatste groep leerkrachten mee te kunnen nemen in de veranderende rol van de leerkracht zodra je met Snappet werkt. De achterhoede gaat pas ‘om’ als de toegevoegde waarde van Snappet is aangetoond en veel collega’s er effectief en veelvuldig mee werken. Leerkrachten kunnen bij elkaar in de groep een Snappet-les bekijken en daarna met elkaar hierover in gesprek gaan. Voor beide partijen wellicht een win-winsituatie. Dit kunnen open observaties zijn, observaties met een vraag voor de leerkracht die komt kijken of mogelijk observeren met een kijkwijzer zodat ze gericht naar een collega kunnen kijken.

Een mooie afsluiting van dit hoofdstuk over deskundigheid van leerkrachten versus innovaties. In dit hoofdstuk is een aspect uit de visie van de school omschreven, gericht op OpbrengstGericht Werken in relatie tot Snappet en een beleidsstuk op versnellen/verrijken is kritisch bekeken ten opzichte van het werken met Snappet. De feedback op dit stuk zal teruggekoppeld worden naar de school, zodat dit mogelijk aangepast kan worden. Daarnaast zijn er schoolafspraken op papier gezet met als doel een eenduidige lijn te creëren in het werken met Snappet van groep 4 tot en met 8. Afspraken rondom de aan te bieden vakken, de tablets en onderwijsinhoudelijke richtlijnen. Tot slot wordt er een slag naar deskundigheidsbevordering van de leerkracht gelegd. Er worden diverse aspecten genoemd ten behoeve van de ontwikkeling van leerkrachten in het werken met Snappet. In de bijlagen zijn hiervoor diverse documenten te vinden. In het volgende hoofdstuk wordt de conclusie van het onderzoek gegeven en wordt er een antwoord gegeven op de probleemstelling van dit onderzoek. Vervolgens worden er aanbevelingen gedaan/aangedragen voor de leerkrachten die met Snappet werken op basisschool X.


42

7 Conclusie Hier wordt antwoord gegeven op de deelvragen van dit onderzoek. En tot slot wordt de onderzoeksvraag beantwoord.

7.1 Onderzoeksvraag

Hoe kunnen de leerkrachten op basisschool X met learning analytics en Snappet tot de juiste interventies komen, zodat de leerwinst kan worden vergroot?

7.2 Antwoord op de deelvragen 1. Wat is learning analytics? Learning analytics is het meten, verzamelen, analyseren en rapporteren van en over big data van

leerlingen en hun context. learning analytics heeft als doel het begrijpen en optimaliseren van het

leren en de omgeving waarin dit plaatsvindt. De terugkoppeling van deze analyses kan leiden tot

effectiever handelen door de leraar, leerling of bijvoorbeeld de ontwikkelaar van lesmateriaal.

Het doel van Learning Analytics is verbetering van het leerproces van de leerling en verhoging van de

onderwijskwaliteit van de school, gebaseerd op ‘datagedreven’ inzichten. Learning analytics kan een

rol spelen binnen het leerproces zelf (embedded analytics). Een leerling krijgt bijvoorbeeld direct

feedback in de vorm van aanbevelingen of het aanpassen van het niveau. Maar ook buiten het

leerproces kan learning analytics worden gebruikt om bijvoorbeeld risicofactoren op vroegtijdig

schooluitval te identificeren (extracted analytics).

2. Wat is de rol van data en learning analytics binnen Snappet? Adaptief digitaal leermateriaal als Snappet biedt een rijkdom aan hoogfrequente data. De informatie is

makkelijk te verzamelen en te overzien, dit leidt tot een beter beeld van de voortgang van de leerling

of de klas. Het is de toepassing van educational big data. De leerkracht gebruikt de grote en

gevarieerde hoeveelheden data, dat automatisch door een digitaal leersysteem wordt verzameld.

Learning analytics kun je als een cyclus zien. Het werken door de leerlingen op de tablet van Snappet

levert data op. Deze data worden verzameld en opgeslagen in het dashboard. Samen met data die al

bekend zijn over de leerling kan een analyse uitgevoerd worden aan de hand van bepaalde

algoritmes. Deze analyse resulteert in een interventie. Die kan variëren in een actie van de leerkracht

of het opschroeven van de moeilijkheidsgraad of het veranderen van de volgende opdracht. Als de

leerling verder gaat, begint de cyclus opnieuw.

3. Hoe wordt de data vanuit Snappet momenteel door leerkrachten ingezet? De leerkrachten passen learning analytics nauwelijks toe. Ze gebruiken het dashboard voornamelijk

om de les en de opgaven te bekijken. Na de les kijken ze met name of de les af is en hoe de les is

verlopen. Leerkrachten bespreken meestal wel direct fouten die ze zien verschijnen in het dashboard.

Opvallend en geruststellend is dat de leerkracht veel meerwaarde zien in het werken met Snappet,

maar de analysepagina vinden zij het minst waardevolle aspect. Zij geven dan ook aan dat zij

behoefte hebben aan begeleiding in het werken met de diverse voortgangs- en analyserapportages.

Tijdens observaties was dit punt goed zichtbaar, leerkrachten hebben moeite met overzien en

interpreteren van de data in de diverse pagina’s. Ze weten ook niet altijd even goed wat alle knoppen

en icoontjes exact betekenen.


43

4. Welke kennis en vaardigheden hebben leerkrachten nodig om de data vanuit Snappet te interpreteren om te interveniëren in het leerproces?

Het is al jaren duidelijk dat de impact van de rol, de kennis en vaardigheden van de leerkracht groot is,

maar deze rol blijft groot als er digitale leermiddelen worden ingezet, de rol verandert alleen van

kennisoverdrager naar coach. De tablet en de inhoud zijn slechts middelen; de leerkracht en diens

didactisch handelen maken uiteindelijk het verschil. Scholen moeten daarnaast ook realiseren dat

Snappet iets vraagt van het beleid op het versnellen, verrijken of vertragen van het onderwijsaanbod.

Voor leerkrachten is het de uitdaging om uit ruwe datagegevens betekenisvolle informatie te

destilleren, om vanuit die informatie tot actie te kunnen komen in het leerproces van de leerlingen.

Leerkrachten moeten extracted analytics inzetten met als doel het begrijpen en optimaliseren van het

leren. Dit kunnen leerkrachten bereiken door te analyseren en te interpreteren van de verzamelde big

eduactional data in het dashboard van Snappet. Daarnaast is het van belang dat leerkrachten, buiten

deze waardevolle datagegevens, kritisch blijven ten aanzien van de niet digitaal meetbare

betekenisvolle aspecten binnen de ontwikkeling van leerlingen.

Leerkrachten moeten over stevige basiskennis van het dashboard beschikken om te kunnen

interveniëren op basis van de data die leerlingen naar het dashboard van de leerkracht sturen. Het

begrijpen van het dashboard is cruciaal. Om te kunnen handelen naar de gegeven data moet de

leerkracht weten effectief te kunnen differentiëren op basis van de cognitieve resultaten op leerdoelen.

De leerkracht heeft namelijk per leerling inzicht in het leerproces op detailniveau: op vakgebied

(bijvoorbeeld rekenen), op domein (bijv. optellen en aftrekken tot 100) en op doel (bijv. optellen en

aftrekken met tienvouden). Als je met Snappet werkt is de kans bijvoorbeeld groot dat je de instructie

op het doel optellen en aftrekken tot 100 niet aan je hele groep gaat geven, de leerkracht kan in het al

dashboard zien op welk niveau de leerlingen dit al beheersen en wat zij nodig hebben.

5. Welke acties kunnen leerkrachten ondernemen om te interveniëren naar aanleiding van de gegeven data in Snappet?

Het dashboard van Snappet biedt rijke stuurinformatie om te interveniëren vanuit data. Lesgeven

vereist adequate interventies om er zeker van te zijn dat er cognitieve vooruitgang bij de leerling

optreedt. De acties van de leerkracht kunnen gericht zijn op: cognitief gebied met behulp van Snappet,

cognitief gebied met behulp van learning analytics en op de motivatie van leerlingen. In de

aanbevelingen en in de bijlagen wordt dit uitgebreid beschreven. Drie belangrijke tips als aanvulling:

adaptief werken is een belangrijke sleutel tot succes op cognitieve ontwikkeling en op motivatie, neem

als leerkracht de tijd om je te verdiepen in het dashboard en durf de methode inclusief bijbehorende

software met instructies eens los te laten.


differentiële didactische handelingen te kunnen komen in de praktijk, in het schoolbeleid vastleggen?

Snapept kan het leren verbeteren en de onderwijsresultaten verhogen, maar alleen als de school dit

verbindt met de visie van de school en de veranderende rol van leerkrachten. De visie van de school

op versnellen is onder de loep genomen en sluit aan op de mogelijkheden van Snappet, daarentegen

was dit niet terug te lezen in de algehele visie en het beleid op versnellen van de school. Door de

adaptieve werking van Snappet worden leerlingen op een plek op de leerlijn geplaatst die past bij hun

algemene vaardigheid. Op deze manier gaan leerlingen langzamer of sneller door de leerlijn, mogelijk

ook over de grenzen van het jaarstofklassensysteem heen. De intern begeleider zal betrokken worden

bij het aanpassen van de visie en het beleid.


44

Zoals gezegd verandert de rol van de leerkracht door adaptief en gepersonaliseerd leren, van de

leerkracht als kennisoverdrager naar een meer coachende rol en dit vergt training en ondersteuning.

Dit groeiproces zijn we gestart door het maken van schoolafspraken, gericht op de vakken, de tablets

en overige richtlijnen die van belang zijn.

Daarnaast zijn er om de deskundigheid van leerkrachten te bevorderen diverse documenten en

materialen ontworpen. Deze zijn allen te vinden in de bijlagen.

˗ Twee kijkwijzers: ‘Snappet en het Directe Instructiemodel’ en ‘Snappet en learning analytics’.

˗ Tevens worden er diverse interne en externe bijeenkomsten georganiseerd waarin je met

collega’s in gesprek kan gaan en van gedachte en ideeën kan wisselen.

˗ De Snappet-coach maakt afspraken hierover en maakt ook afspraken met leerkrachten één-op-

één voor observaties en ‘dashboard-momenten’.

˗ Vanuit mijn rol als Snappet-coach heb ik ook een schema gemaakt met daarin de opeenvolgende

bekwaamheidsniveaus omtrent Snappet.

˗ Snappet biedt zelf ook trainingen en telefonische begeleiding waardoor leerkrachten zich verder

kunnen doorontwikkelen.

˗ Tot slot is het ook waardevol om de leerkrachten bij elkaar op lesbezoek te laten gaan om van

elkaar te leren, hierbij zouden ze eventueel een kijkwijzer kunnen gebruiken.

7.3 Antwoord op de onderzoeksvraag

Hoe kunnen leerkrachten op basisschool X, met learning analytics en Snappet tot juiste

interventies komen, zodat de leerwinst kan worden vergroot?

Leerkrachten kunnen tot effectieve interventies vanuit learning analytics komen als zij over voldoende

theoretische kennis en praktische vaardigheden beschikken. Deze kennis en vaardigheden zijn breed:

Snappet en het dashboard, learning analytics, met vervolgens ook de relatie tussen het dashboard en

learning analytics. Differentiëren met behulp van data en het Directe InstructieModel in combinatie met

Snappet. Formatief toetsen en de link vervolgens naar adaptief en gepersonaliseerd leren.

Dit is een groeiproces van veelvuldig en vanuit meerdere invalshoeken begeleiden en informeren, het

daadwerkelijk aan de slag gaan met learning analytics vanuit Snappet en het evalueren in en met

collega’s van de effecten van het gebruik van learning analytics. De leerkrachten zullen hierin begeleid

en gestuurd worden door onder andere afspraken, beleid en visie en door mij als Snappet-coach.

Samen met twee andere collega’s uit de werkgroep innovatie, waar de onderwijskundige

implementatie van Snappet een hoge prioriteit heeft.

Vanuit alle bovenstaande antwoorden, worden er in het volgende hoofdstuk aanbevelingen gedaan. Er is een lijst met diverse interventies die leerkrachten kunnen toepassen in de dagelijkse onderwijspraktijk. De interventies zijn onderverdeeld in drie categorieën: interventies op cognitief gebied met behulp van Snappet, interventies op cognitief gebied met behulp van de data in het dashboard en interventies op motivatie van leerlingen. Het hoofdstuk wordt afgesloten met overige aanbevelingen voor basisschool X.


45

8 Aanbevelingen Hier worden de aanbevelingen voor basisschool X omschreven. Eerst wordt de lijst nogmaals gedeeld met daarin de mogelijke interventies die een leerkracht kan uitvoeren. Vervolgens wordt dit hoofdstuk afgesloten met overige aanbevelingen. Naast deze aanbevelingen bevinden zich diverse bruikbare documenten en materialen in de bijlagen.

8.1 Mogelijke interventies Interventies op cognitief gebied met behulp van Snappet

˗ Dagelijks adaptieve opgaven laten maken zone van naaste ontwikkeling en veel

oefenen/herhalen

˗ School moet wellicht een visie opstellen op het versnellen, verrijken en/of verbreden

˗ Extreem zwakke leerlingen een andere leerlijn faciliteren in Snappet op basis van een OPP

(ontwikkelingsperspectief)

˗ Fasen uit het Directe InstructieModel koppelen aan de mogelijkheden binnen Snappet

werken vanuit een effectief lesmodel

˗ Werken vanuit concrete leerdoelen in plaats van de methodeplanning (Blok, Week, Les) en

het doel altijd communiceren met de leerlingen

˗ Voorleesfunctie inzetten: als het technisch lezen onvoldoende is, als er een taalachterstand is

˗ Compactmethode toepassen in plaats van de uitgebreide methode in Snappet: compact is één

leerdoel per les met een vaste opbouw (automatiseren, instructie, zelfstandige verwerking,

(eventueel verlengde instructie) en adaptief werken)

˗ Werkpakket vullen voor individuele leerlingen of voor de gehele groep: denk aan remediëren,

eigen leerlijn of een leerdoel wat nog complex is voor de gehele groep

˗ Gesuggereerde lessen inzetten om een leerdoel nogmaals aan te leren (met een andere les)

Interventies op cognitief gebied op basis van data

˗ Zwakke leerlingen op vak of op leerdoel: Remediëren? Verlengde instructie? RT?

˗ Differentiëren in instructies: clusteren op beheersingsniveau van een leerdoel in plaats van op

vakniveau

˗ Differentiëren in leerinhoud: zodra een leerling het leerdoel boven gemiddeld beheerst, kan de

leerling ook aan andere (nog niet boven gemiddelde) leerdoelen gaan werken

˗ Verlengde instructie geven op basis van voortgang les en voortgang op leerdoel individueel of

een klein groepje leerlingen

˗ Zelfstandig-werken-momenten inroosteren om leerlingen adaptief te laten werken op de

behandelde leerdoelen van de afgelopen week of afgelopen vijf weken

Interventies op motivatie

˗ Interactie voor, tijdens en na de les met behulp van data in het dashboard en Snappet

˗ Directe feedback per opgave, met daarbij een positieve (groei) of negatieve score (daling) in

voortgang, met diverse verwachtingen en verschillen per leerling gebaseerd op eerdere data

˗ Betrokkenheid creëren en vergroten door voortgang en scores bespreekbaar te maken en

door de leerling te leren zichzelf te sturen in het werken met zijn/haar leerdoelen

˗ Afwisseling werkvormen: quiz (voorkennis), instructie (digibord+filmpje), verwerking (tablet),

evaluatie (dashboard en data terugkoppelen)

˗ Formatief toetsen in plaats van summatief toetsen en de groei als belangrijker aanzien dan het

aantal totaal gemaakte opgaven kwaliteit boven kwantiteit

˗ Regelmatig leerling-gesprekken voeren op basis van data in het dashboard: wat valt op, waar

zijn er vragen voor leerkracht en leerling, wat gaat goed en wat vindt de leerling lastig.

˗ Ontwerp een beloningssysteem op het verdienen van sterren in Snappet, sterren kunnen

verdiend worden op voortgang van de gemiddelde vaardigheid van de leerling zelf


46

Literatuurverwijzingen

Black, P., & William, D. (1998). Inside the Black Box: Raising Standards Through Classroom

Assessment. Phi Delta Kappan, 80(2) , 139-148.

Clow, D. (2012). Proceedings of the 2nd International Conference on Learning Analytics and

Knowledge. (Lak '12).

Cöp, J. (2014). De negen schakelas van effectief onderwijs. Opgeroepen op oktober 2016, van Wij

leren: http://wij-leren.nl/effectief-onderwijs.php

Eggink, M. (2016). Gepersonaliseerd leren: 'De toekomst zit in samenwerking'. Zoetermeer:

Kennisnet.

Faber, J., & Visscher, A. (2016). De effecten van Snappet. Enschede: Universiteit Twente.

Fullan, M. (2013). Stratosphere - De verbindende kracht van technologie, pedagogie en

veranderkunde. Helmond: Uitgeverij OMJS / Stichting de Brink.

Gartner. (2016). Hype Cycle for Education. Stamford, Connecticut, Verenigde Staten: Gartner.

Gijzen, W., & van de Hoef, H. (2015). Differentiëren met digitale leermiddelen. Rotterdam: L21 -

Platform L21.

Hattie, J. (2007). Developing Potentials for Learning: Evidence, assessment, and progress. Een

presentatie voor het Earli-congres in Hongarije.

Hattie, J. (2013). Leren zichtbaar maken. Rotterdam: Bazalt Educatieve Uitgaven.

Inspectie van het Onderwijs. (2014). De Staat van het Onderwijs. Onderwijsverslag 2013/2014.

Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.

Kallenberg, T., Koster, B., Onstenk, J., & Scheepsma, W. (2010). Ontwikkeling door onderzoek. Een

handreiking voor leraren. Baarn/Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff.

Kennisnet. (2012). Ict-bekwaamheid van leraren. Zoetermeer: Kennisnet.

Kennisnet. (2016). Kennisnet Trendrapport 2016-2017. Zoetermeer: Kennisnet.

Kennisnet. (2013, september 18). Learning analytics, wat betekent dat eigenlijk? Opgeroepen op

2016, van Kennisnet: https://www.kennisnet.nl/artikel/learning-analytics-wat-betekent-dat-eigenlijk/

Kennisnet. (2015). Vier in balans monitor 2015: Inzet en opbrengsten van ict in het onderwijs.

Opgeroepen op oktober 2016, van Kennisnet: https://www.kennisnet.nl/publicaties/vier-in-balans-

monitor/

Malmberg. (2015). Motivatie & Maatwerk. De meerwaarde van adaptieve leertechnologie. 's-

Hertogenbosch: Malmberg.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2012). Plan van Aanpak Passend Onderwijs 2014-

2020. Den Haag: Minsterie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap.

Molenaar, I. (2016, April 13). Als de hele klas het snapt, laat je ze toch niet alle sommen maken? (M.

op den Velde, Interviewer)

Molenaar, I., Campen, C. v., & Gorp, K. v. (2016). Rapportage Kennissnet. Onderzoek naar Snappet;

gebruik en effectiviteit. Nijmegen: Behavioural Science Institute, Radboud Universiteit.

Rogers, E. (1995). Diffusion of innivations (vierde editie). New Yotk: NJ: The Free Press.


47

Smit, R., & Humpert, W. (2012). Differentiated instruction in small schools. Teaching and teacher

education , 1152-1162.

Snappet. (2016). Informatiecentrum Snappet 3.0. Opgeroepen op oktober 2016, van Snappet:

https://info.snappet.org/informatiecentrum3/

Snappet. (sd). Wat is Snappet. Opgeroepen op oktober 2016, van Snappet:

http://onderwijs.snappet.org/wat-is-snappet#!/

van de Hoef, H., & Bootsma, J. (2014). Leren in de 21e eeuw. Een praktijkvoorbeeld: tabletgestuurd

onderwijs met Snappet. L21 - Platform L21.

van de Hoef, H., & Bootsma, J. (2014). Leren in de 21e eeuw: deel 2 - Snappet als toegevoegde

waarde voor klassikaal onderwijs. L21 - Platform L21.

van Hasselt, M. (2016). Sturen met digitale leermiddelen. www.O21.nl , 5.

Veenman, S. (1992 ). Effectieve instructie volgens het directe-instructiemodel. Pedagogische Studiën

(69) , 242-269.

Verloop, N. (2009). De leraar. In N. Verloop, Onderwijskunde: een kennisbasis voor professionals (pp.

195-248). Groningen: Noordhoff Uitgevers.

Woning, E. (2013, November). inDruk - Personaliseren. Kennisnet inDruk. , pp. 18-20.

Woning, E. (2013). Learning analytics. Op weg naar meer gedifferentieerd en gepersonaliseerd

onderwijs.


48

Bijlagen Bijlage 1: Vragenlijst leerkrachten huidig Snappet-gebruik Bijlage 2: Tips combinatie Snappet en het Directe InstructieModel Bijlage 3: Kijkwijzer Snappet en DIM Bijlage 4: Kijkwijzer Snappet en learning analytics Bijlage 5: Stellingen over Snappet om in gesprek te gaan Bijlage 6: Snappet bekwaamheidsniveaus leerkrachten


49

Bijlage 1 - Vragenlijst huidige inzet Snappet Beste collega’s, Hierbij het verzoek om onderstaande vragenlijst voor mij in te vullen. De vragenlijst en de gegeven antwoorden gebruik ik voor de afronding van mijn opleiding onderwijs en moderne media. Je mag meerdere antwoorden omcirkelen. Mijn onderzoeksvraag is: Hoe kunnen de leerkrachten op basisschool X, met learning analytics en Snappet tot de juiste interventies komen, zodat de leerwinst kan worden vergroot? De vragenlijst geeft mij antwoord op de deelvraag: Hoe wordt de data vanuit Snappet momenteel door leerkrachten ingezet? Ook neem ik de observaties in de klas mee om te zien hoe jullie het dashboard gebruiken. Blijf vooral zo werken zoals je de laatste weken hebt gedaan, dat geeft mij een realistisch beeld. Alvast bedankt voor het invullen!

1. Hoe gebruikt u het dashboard bij het voorbereiden van een les?

a. Ik bekijk de opdrachten van de les

b. Ik maak werkpakketten voorafgaand aan de les

c. Ik bekijk de voortgang op het primaire doel voorafgaand aan de les (op doel)

d. Ik bekijk het leerlingrapport voorafgaand aan de les (op vak)

e. Ik stel instructiegroepen samen voorafgaand aan de les

f. Anders:________________________________________________________

2. Hoe gebruikt u het dashboard tijdens de zelfstandige verwerking?

a. Ik laat leerlingen de klassikale opdrachten maken (les)

b. Ik laat leerlingen de adaptieve opdrachten maken (plusje)

c. Ik laat leerlingen adaptieve opdrachten maken via de leerdoelen

d. Ik laat leerlingen zien hoe zij scoren op het primaire doel voordat zij starten

e. Anders:________________________________________________________

3. Gebruikt u ‘volgen’ en ‘analyseren’ tijdens de les?

a. Ik gebruik Volgen - Nu (laatste vijf minuten)

b. Ik gebruik Volgen - Les

c. Ik gebruik Volgen - Vandaag en selecteer het vak

d. Ik laat Volgen - Nu zien op het digibord

e. Ik laat Volgen - Les zien

f. Ik laat Volgen - Vandaag en het betreffende vak zien

g. Ik laat Lesgeven - Gemaakte opgaven en Recente activiteit zien

h. Ik laat Analyseren - Vak op groepsniveau zien om te bespreken

i. Ik bespreek direct opgaven die klassikaal of individueel opvallen

j. Anders: _______________________________________________________

4. Kunt u inschatten hoeveel tijd van de les u gemiddeld besteed aan de volgende onderdelen: a. Docent geleide activiteiten: _____________minuten

b. Individuele activiteiten: ________________minuten

c. Samenwerkend leren: _________________minuten

d. Anders:________________________________________________________


50

5. Wat is volgens u de optimale verhouding tussen klassikale en adaptieve opdrachten?

a. Klassikale opdrachten: ____ %

b. Plusje van de les: ________ %

c. Andere leerdoelen: _______ %

6. Welke lesopbouw is het meest van toepassing op uw lessen?

a. Klassikale verwerking, daarna adaptieve verwerking, zodra hele klas klaar is met de

klassikale verwerking (les), dan stopt iedereen

b. Eerst de klassikale verwerking, daarna adaptieve verwerking als de leerling klaar is

met de les

c. Eerst de klassikale verwerking voor een bepaalde tijd en daarna adaptieve opdrachten

(plusje en/of leerdoelen en/of werkpakket)

d. Eerst klassikale verwerking voor een bepaalde tijd, daarna adaptieve opdrachten

(plusje) voor een bepaalde tijd en daarna eigen keuze leerdoelen (werkpakket of

doelen laatste week/vijf weken)

e. Anders:________________________________________________________

7. Ik zie de meerwaarde van het werken met Snappet in:

a. Het werken met adaptieve opdrachten

b. De automatische, directe feedback voor leerlingen

c. Het automatisch, direct nakijken van de opdrachten

d. De pagina ‘volgen’ - Wat doet de groep nu (laatste vijf minuten), vandaag (incl.

adaptieve opgaven) en per les

e. De leerlingpagina via ‘analyseren’

f. Het werken met leerdoelen

g. Het effectiever differentiëren

h. De extra leerstof - leerlingen maken meer opdrachten

i. De leerlingen medeverantwoordelijk maken voor eigen voortgang

j. Anders: _______________________________________________________

8. Ik heb behoefte aan ondersteuning met betrekking de volgende onderwerpen:

a. Ik heb geen behoefte

b. Technisch gebruik van Snappet (knoppen en functies)

c. Het inhoudelijk gebruik van Snappet tijdens de les

d. Het gebruik van verschillende lesmodellen

e. Het gebruik van adaptief werken

f. Het volgen van de voortgang van leerlingen

g. Het omgaan met de voortgangsrapportages en rapporten

h. Het werken met de leerdoelen en leerlijnen

i. Het differentiëren met Snappet

j. Anders:________________________________________________________

Overige aanvullingen:

_________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

_____________________________________________________


51

Bijlage 2 - Snappet en het Directe InstructieModel

1. Activeren van de voorkennis o De functie ‘stemmen/quiz’ kan worden gebruikt door een vraag aan de klas te stellen. De

antwoorden die leerlingen invoeren op hun tablet verschijnen op het digibord, zodat de leerkracht een beeld krijgt van de voorkennis van de leerlingen. Ook kan de leerkracht de resultaten van de vorige les analyseren en eventueel hierop terugblikken samen met de leerlingen.

o Herhaal het instructiefilmpje van de vorige les. Wees hierbij kritisch, niet elke digitale instructie sluit exact aan op het specifieke lesdoel van de les. Schat altijd vooraf in hoe bruikbaar het instructiefilmpje is en of je het filmpje volledig of slechts deels laat zien.

o Tijdens deze fase kun je naast of als alternatief voor Snappet ook instructietools als Gynzy, Prowise of vooraf geselecteerde YouTube-filmpjes gebruiken.

2. Oriëntatie op de les

o Snappet biedt een lespagina: alle opgaven, het lesdoel met bijbehorende instructies en een aanvullende video. Daarnaast kan de leerkracht zien hoe de groep scoort op het primaire lesdoel, op basis van deze gegeven data kan de leerkracht de klas opsplitsen in drie instructiegroepen voor de volgende fase: geen instructie, basisinstructie of basis- én verlengde instructie. Kanttekening: als het een nieuw lesdoel is, dan kijken naar het algemene niveau op het vakgebied in plaats van op doelniveau, want deze specificatie mist nog.

o In de instructiefilmpjes van Snappet worden realistische situaties nagebootst waarin duidelijk wordt gemaakt waarom je de kennis uit de lesstof nodig hebt in de praktijk van alledag. Het is ook in deze fase belangrijk om kritisch te zijn op de toepasbaarheid van het beeldmateriaal. Schat zelf vooraf in, in welke mate het instructiefilmpje aansluit op het lesdoel.

3. Instructie

o Snappet heeft een instructiescherm waar een handleiding voor de les staat, met voorbeeldopgaven. Deze kun je bijvoorbeeld op het digibord of op een whiteboard noteren om te gebruiken als instructieopgaven. Werk je voor rekenen en/of spelling met ‘compacten’ (A-versie), dan kun je ook opgave 1 gebruiken voor de instructie. Op dit moment werkt de instructieonafhankelijke groep al zelf aan de les!

o Snappet geeft niet altijd inzicht in de mentale denkstappen en de oplossingsstrategie die de leerling moet gaan volgen. Noteer daarom tijdens de instructie de (mentale) denkstappen op het digibord en bespreek deze kleine tussenstappen met de klas.

o Een aandachtspunt bij het gebruik van Snappet is dat je snel de neiging hebt je te veel te richten op de digitale oefenstof. Een deel van de leerlingen en de meeste leerlingen in groep 4 hebben echter ook behoefte aan concrete materialen om de lesstof te leren beheersen.

4. Begeleide inoefening o Na de eerste opgaven samen te hebben gedaan naar aanleiding van de uitleg, kunnen leerlingen

opgave 1 zelf afmaken. Op dat moment kan de leerkracht door middel van de real-time datafeedback bekijken of leerlingen het begrijpen. Dan controleert de leerkracht ook direct de voortgang in het dashboard van de instructieonafhankelijke groep.

o Laat leerlingen waar dat nodig is de tussenstappen noteren op een kladblok of in een kladschrift (meer structuur door lijntjes/hokjes). Bij het rondlopen in de groep kun je daarmee als leerkracht de denkstappen van de leerlingen analyseren, dit kun je niet aflezen in het dashboard.

o Met digitale leermiddelen is het minder goed mogelijk om de denkstappen te achterhalen. Laat leerlingen daarom tijdens de instructie en begeleide inoefening samenwerken, zodat ze kunnen uitleggen hoe ze tot een antwoord zijn gekomen. Dit helpt om de opgaven beter te doorgronden.

o Combineer de begeleide inoefening waar nodig met concrete materialen naast Snappet. Denk hierbij aan het verschil tussen het werken op concreet of abstract niveau.


52

5. Zelfstandige verwerking o In deze fase werkt ook de instructiegevoelige groep aan de les. Leerlingen ontvangen direct

feedback en leerkrachten zien real-time data in het dashboard verschijnen. De leerkracht kan per leerling zien welk antwoord de leerling heeft ingegeven en hoeveel antwoorden de leerling nodig had om tot het juiste antwoord te komen.

o Tijdens de zelfstandige verwerking kan de leerkracht ervoor kiezen om het dashboard op het digibord te openen, zodat leerlingen zelf verantwoordelijkheid nemen door hun voortgang te overzien en te vergelijken met de rest van de groep en zo leren zichzelf te sturen in hun leerproces. Let op: hier moet het pedagogisch klimaat in de groep wel veilig genoeg voor zijn. En leer de leerlingen hoe zij de data moeten interpreteren.

o Ook hier laat je leerlingen waar nodig naast de tablet ook concrete materialen gebruiken, bijvoorbeeld een rekenrek, kladpapier of MAB-materiaal.

o Zodra leerlingen klaar zijn met de les gaan leerlingen adaptief werken aan leerdoelen. De

adaptieve opgaven zijn opgaven op een hoger niveau of extra remediërende opgaven, afhankelijk van de behoefte van de leerling. Dit kan het primaire doel van de les zijn (plusje), maar kunnen ook andere leerdoelen zijn. Deze leerdoelen kunnen leerkrachten zelf toevoegen in het werkpakket, maar de leerling kan ook zelf leerdoelen kiezen op basis van diverse keuzes en adviezen gestuurd vanuit de leerkracht. Het systeem maakt deze doelen op de pagina ‘leerdoelen’ ook voor de leerling zelf inzichtelijk, waardoor deze geprikkeld wordt zijn eigen leerdoelen “op groen” te krijgen.

5.1 Verlengde instructie o In deze fase ligt ook de nadruk op de instructie afhankelijke groep. Deze groep kan van de

leerkracht een verlengde (extra) instructie krijgen, om vervolgens met meer input van de leerkracht de les te maken.

o Naast de zwakkere groep kan de leerkracht ook langs de leerlingen uit de sterkere groep gaan om te kijken of zij iets nodig hebben van de leerkracht om nog verder te komen in hun eigen leerproces. Als je veel leerlingen hebt die op vak-, domeinen doelniveau ver boven gemiddeld scoren én je hebt al veel data verzameld, dan is het wellicht verstandig om met de intern begeleider in gesprek te gaan om te kijken hoe je deze leerlingen nog beter kunt helpen.

o Gebruik als leerkracht de real-time data als extra handvat om tijdens het zelfstandig werken beter

in te schatten welke leerlingen extra instructie en begeleiding nodig hebben. Cluster deze leerlingen vervolgens ook.

6. Evaluatie o De leerkracht kan de resultaten van de les op het dashboard bespreken met de klas. Deze

resultaten kunnen weergegeven worden op het digibord, let weer op je groepssfeer, je kunt er ook voor kiezen om de namen uit te zetten. Naast het bespreken van de les kan de leerkracht ook de adaptieve opgaven bespreken. Denk ook aan het aantal opdrachten in totaal door de klas, de leerling met de meest/minst gesmaakte opgaven, de meeste/minste groei op die dag. En sluit bijvoorbeeld af met het overzicht van de leerlingen in de groep op het primaire doel, vooraf aan de les hadden ze een nulmeting gezien en nu als afsluiting krijgen ze de eindmeting.

o Gebruik de (real-time) data en resultaten ook om individuele gesprekken met leerlingen te voeren, naast de klassikale terugkoppeling. Bespreek niet alleen de lesresultaten, maar ook de resultaten uit de adaptieve omgeving. Daarmee betrek je de leerlingen meer bij hun eigen leerdoelen en leerproces, hierdoor worden ze medeverantwoordelijk voor hun ontwikkeling.


Bijlage 3 - Kijkwijzer Snappet en DIM Fase De leerkracht… Score Opbouw score - De leerkracht…

Teru

gb

lik

Alle

lee

rlin

ge

n …bespreekt de vorige les. 1 2 3 o …bespreekt de vorige les niet. 1

o …bespreekt de vorige les mondeling, zonder gebruik van Snappet. 2

o …bespreekt de voorgaande les en maakt gebruik van Snappet.

Hoe:

3

…vraagt naar de benodigde voorkennis van

de leerlingen of geeft een samenvatting van

de benodigde voorkennis.

1 2 3 o …vraagt niet naar de benodigde voorkennis van de leerlingen. 1

o …vraagt naar de benodigde voorkennis, maar zonder Snappet. 2

o …vraagt naar de voorkennis en maakt gebruik van Snappet.

Hoe:

3

Ori

ën

tati

e

Alle

lee

rlin

ge

n …presenteert het onderwerp van de les. 1 2 3 o …presenteert het onderwerp van de les niet. 1

o …presenteert het onderwerp van de les, zonder Snappet. 2

o …presenteert het onderwerp van de les en gebruikt het dashboard.

Hoe:

3

…geeft een lesoverzicht. 1 2 3 o …geeft geen lesoverzicht. 1

o …geeft een lesoverzicht zonder Snappet. 2

o …geeft een lesoverzicht met Snappet.

Hoe:

3

…benoemt de lesdoelen. 1 2 3 o …benoemt de lesdoelen niet. 1

o …benoemt de lesdoelen, maar zonder Snappet. 2

o …benoemt de lesdoelen en gebruikt het dashboard.

Hoe:

3

Overige

opmerkingen:


Instr

ucti

e

Instr

uctieg

evo

elig

e e

n in

str

uctie

on

afh

an

kelij

ke

lee

rlin

ge

n …maakt gebruik van voorbeeldopgaven. 1 2 3 o …maakt geen gebruik van voorbeeldopgaven. 1

o …maakt gebruik van voorbeeldopgaven, maar niet van Snappet 2

o …maakt gebruik van instructieopgaven uit Snappet via het dashb.

Hoe:

3

…laat leerlingen voorbeeldopgaven

bedenken.

1 2 o …laat leerlingen geen voorbeeldopgaven bedenken. 1

o …laat leerlingen voorbeeldopgaven bedenken. Hoe:

2

…maakt gebruik van materialen en

denkstappen.

1 2 3 o …maakt geen gebruik van materialen en denkstappen. 1

o …maakt gebruik van materialen en denkstappen, niet met Snappet. 2

o …maakt gebruik van materialen en denkstappen met Snappet.

Hoe:

3

…laat leerlingen hardop denken en doet

voor (‘modelen’).

1 2 3 o …laat leerlingen niet hardop denk en ‘modelt’ niet. 1

o …laat leerlingen hardop denken en/of ‘modelt’, maar zonder Snapp. 2

o …laat leerlingen hardop denken en/of ‘modelt’ met Snappet.

Hoe:

3

…gaat na of de leerlingen de instructie

begrepen hebben.

1 2 3 o …gaat niet na of de leerlingen de instructie begrepen hebben. 1

o …gaat na of de lln. de instructie begrepen hebben, zonder Snappet. 2

o …gaat na of de lln. de instructie begrepen hebben, met Snappet.

Hoe:

3

...geeft aan het eind van de instructie een

korte samenvatting.

1 2 3 o …geeft aan het eind van de instructie geen korte samenvatting 1

o …geeft aan het eind van de instr. een samenvatting zonder Snappet. 2

o …geeft aan het eind van de instr. een samenvatting met Snappet.

Hoe:

3

Overige

opmerkingen:


Be

ge

leid

e in

foe

nin

g

Instr

uctieafh

an

kelij

ke

lee

rlin

ge

n …laat leerlingen een aantal opgaven onder

begeleiding maken.

1 2 3 o …laat leerlingen geen opgaven onder begeleiding maken. 1

o …laat leerlingen opgaven onder begeleiding maken zonder Snappet. 2

o …laat leerlingen opgaven onder begeleiding met Snappet maken.

Hoe:

3

…maakt gebruik van materialen en/of

denkstappen.

1 2 3 o …maakt geen gebruik van materialen en/of denkstappen. 1

o …maakt gebruik van materialen en/of denkstappen zonder Snappet. 2

o …maakt gebruik van materialen en/of denkstappen met Snappet.

Hoe:

3

...laat leerlingen uitleggen hoe ze tot het

antwoord zijn gekomen.

1 2 3 o …laat leerlingen niet uitleggen hoe ze tot het antwoord gekomen zijn 1

o ...laat lln. uitleggen hoe ze tot antwoord gekomen zijn zonder Snapp. 2

o …laat lln. uitleggen hoe ze tot antwoord gekomen zijn met Snappet.

Hoe:

3

Zelf

sta

nd

ige v

erw

erk

ing

Alle

lee

rlin

ge

n …houdt rekening met verschillen tussen

leerlingen.

1 2 3 o …houdt geen rekening met verschillen tussen leerlingen. 1

o …houdt rekening met verschillen tussen lln., maar zonder Snappet. 2

o …houdt rekening met verschillen tussen lln. en zet Snappet in.

Hoe:

3

…geef extra/verlengde instructie aan

zwakke leerlingen.

1 2 3 o …geeft geen extra instructie aan zwakke leerlingen. 1

o …geeft instructie aan zwakke leerlingen, zonder Snappet. 2

o …geeft instructie aan zwakke leerlingen met behulp van Snappet.

Hoe:

3

Overige

opmerkingen:


Verv

olg

zelfsta

nd

ige

verw

erk

ing …heeft overzicht over het gemaakte werk

van de les en de adaptieve opgaven.

1 2 3 o …heeft geen overzicht over het gemaakte werk. 1

o …heeft overzicht over het gemaakte werk zonder Snappet. 2

o …heeft overzicht over het gemaakte werk dankzij Snappet.

Hoe:

3

…gaat na tijdens het zelfstandig werken

welke opgaven fout beantwoord zijn.

1 2 3 o …gaat niet na tijdens het werken welke opgaven fout beantwoord zijn. 1

o …gaat na tijdens het werken welke opgaven fout zijn zonder Snappet. 2

o …gaat na tijdens het werken welke opgaven fout zijn met Snappet.

Hoe:

3

Ev

alu

ati

e

Alle

lee

rlin

ge

n …bespreekt klassikaal bepaalde (moeilijke)

opgaven.

1 2 3 o …bespreekt bepaalde/moeilijke opgaven niet. 1

o …bespreekt bepaalde/moeilijke opgaven zonder Snappet. 2

o …bespreekt bepaalde/moeilijke opgaven met behulp van Snappet.

Hoe:

3

…controleert of en hoe het leerdoel is

bereikt.

1 2 3 o …controleert niet of en hoe het leerdoel is bereikt. 1

o …controleert of en hoe het leerdoel is bereikt zonder Snappet. 2

o …controleert of en hoe het leerdoel is bereikt met Snappet.

Hoe:

3

Overige

opmerkingen:


Bijlage 4 - Kijkwijzer: Snappet en learning analytics

De leerkracht… Score Opbouw score

1. …gebruikt het dashboard tijdens de les 1 2 3 4 5 o De leerkracht kijkt niet naar het dashboard tijdens de les. 1

o De leerkracht kijkt naar het dashboard maar onderneemt (zo goed als)

geen actie.

2

o De leerkracht kijkt naar het dashboard en:

Gebruikt de data voor het lopen van hulprondes

(of) om leerlingen aan het werk te zetten

(of) om leerlingen feedback te geven

3

o De leerkracht kijkt helemaal aan het begin of eind naar het dashboard

en gebruikt de gegeven data voor differentiatie in de les.

(bijv. verdeling instructiegroepen en verwerkingsopgaven)

4

o De leerkracht kijkt ook tijdens de les regelmatig naar het dashboard

en onderneemt op basis van deze data actie (aanvulling op 4).

5

2. …gebruikt Snappet om de klassikale

instructie vorm te geven

*dit is de instructie waarmee de leerkracht

de les begint en afsluit, en waarbij in

principe de meeste leerlingen betrokken zijn

1 2 3 4 5 o De leerkracht gebruikt Snappet niet voor het vormgeven van de

klassikale instructie.

1

o De leerkracht gebruikt de opgaven en/of filmpjes van Snappet voor de

klassikale instructie.

2

o De leerkracht gebruikt de data in het dashboard tijdens de klassikale

instructie voor complimenteren of aansporen van leerlingen

3

o De leerkracht gebruikt de data in het dashboard om de klassikale

instructie vorm te geven.

(bijv. extra opgaven bespreken die veel leerlingen fout hebben)

4

o De leerkracht gebruikt de data in het dashboard om bepaalde groepen

leerlingen instructie te geven (aanvulling op 4).

(bijv. opgaven in groepje bespreken die 3 á 4 leerlingen fout hadden)

5

Overige

opmerkingen:


3. …geeft ondergemiddelde leerlingen

aansluitende verlengde instructie

*bij de beoordeling van dit aspect is het van

belang om te weten of de leerkracht wel/niet

Snappet-data gebruikt voor het

samenstellen van dynamische

instructiegroepen.

1 2 3 4 5 o In de les is niet zichtbaar welke leerlingen onder gemiddeld scoren. 1

o In de les is zichtbaar welke leerlingen onder gemiddeld scoren, de

leerkracht geeft hen geen extra instructie.

(bijv. beneden gemiddelde leerlingen zitten na instructie aan de

instructietafel samen opgaven te maken)

o Of de leerkracht geeft wel extra instructie, maar de groep is niet

samengesteld op basis van de Snappet-data

2

o In de les is zichtbaar welke leerlingen onder gemiddeld scoren en deze

groep is door de leerkracht samengesteld n.a.v. Snappet-data

3

o Ondergemiddelde leerlingen krijgen een herhaling aangeboden van de

klassikale instructie. (aanvulling op 3)

4

o Ondergemiddelde leerlingen krijgen aanvullende instructie.

(bijv. extra instructie met materialen) (aanvulling op 4)

5

4. …geeft bovengemiddelde leerlingen

aansluitende instructie

*bij de beoordeling van dit aspect is het van

belang om te weten of de leerkracht wel/niet

Snappet-data gebruikt voor het

samenstellen van dynamische

instructiegroepen.

1 2 3 4 5 o In de les is niet zichtbaar welke leerlingen bovengemiddeld scoren. 1

o In de les is zichtbaar welke leerlingen bovengemiddeld scoren doordat

zij de klassikale instructie korter of niet volgen.

2

o In de les is zichtbaar welke leerlingen bovengemiddeld scoren doordat

zij de instructie korter of niet volgen en deze groep is door de

leerkracht samengesteld n.a.v. Snappet-data.

3

o Tijdens de klassikale instructie worden meerdere

oplossingsstrategieën besproken, of de leerkracht vraagt deze

leerlingen naar een andere oplossingsstrategie. (aanvulling op 3)

4

o Bovengemiddelde leerlingen krijgen aanvullende instructie over

complexere stof. (aanvulling op 4)

5

Overige

opmerkingen:


5. …houdt rekening met verschillen tussen

leerlingen door de hoeveelheid en

moeilijkheid van de opgaven aan te passen

*navragen aan leerkracht

1 2 3 4 5 o De leerkracht laat (zo goed als) alle leerlingen dezelfde opgaven

maken

1

o De leerkracht varieert in opgaven, maar niet in moeilijkheid 2

o De leerkracht varieert in opgaven en past het plusje toe in Snappet

voor leerlingen die klaar zijn met de les

3

o De leerkracht gebruikt het plusje in Snappet bewust voor alle

leerlingen voor een minimum bepaalde tijd, na het maken van de les

4

o De leerkracht zorgt ervoor dat leerlingen dagelijks adaptief werken met

behulp van plusje, leerdoelen en/of werkpakket (aanvulling op 4)

5

6. …heeft een flexibele klasorganisatie 1 2 3 4 5 o De leerkracht laat geen van onderstaande punten zien 1

o De leerkracht laat 1 van onderstaande punten zien 2



o De leerkracht laat alle onderstaande punten zien 5

de leerkracht laat leerlingen samenwerken in variërende groepjes

de leerkracht vormt dynamische instructiegroepen op basis van

Snappet-data (dus niet een half jaar lang dezelfde instructiegroepen)

de leerkracht is bereid om de inhoud en de opbouw van de klassikale

instructie aan te passen op de actuele leerbehoeften

(bijv. de leerkracht herhaalt een moeilijke opgave maar ingevuld met een

ander voorbeeld/getallen

de leerkracht zet alternatieve materialen in (getallenlijn, rekenrek,

kralensnoer, MAB-materiaal) aansluitend op de actuele leerbehoeften

de leerkracht stelt open vragen en creëert een interactieve instructie

Overige

opmerkingen:


7. ...onderzoekt waardoor leerlingen opgaven

fout beantwoorden

1 2 3 4 5 De leerkracht besteedt geen aandacht aan de reden van een fout

beantwoorde vraag.

1

De leerkracht vraagt leerlingen of er opgaven zijn die zij niet begrijpen. 2

De leerkracht ziet (bijvoorbeeld) op het dashboard dat een vraag vaak

fout beantwoord wordt en gaat die vraag klassikaal uitleggen (zonder uit

te zoeken waarom leerlingen de vraag niet begrijpen)

3

De leerkracht achterhaalt de oorzaak van een vaak fout beantwoorde

vraag klassikaal (dus onderzoekt de achtergrond)

4

De leerkracht achterhaalt de oorzaak van een fout beantwoorde vraag bij

individuele leerlingen en/of een groepje leerlingen en helpt hen de vraag

te begrijpen.

5

8. …gebruikt de data in het dashboard om de

les- en adaptieve opgaven te evalueren

1 2 3 4 5 De leerkracht gebruikt de data in het dashboard niet om de les- en

adaptieve opgaven te evalueren.

1

De leerkracht bekijkt de data in het dashboard, maar deelt de verkregen

informatie niet met de groep.

2

De leerkracht bekijkt de data in het dashboard en vat kort samen hoe de

les (en adaptief werken) is verlopen.

3

De leerkracht bekijkt de data in het dashboard en deelt de voortgang

anoniem door het te laten zien op het digibord zonder de namen.

4

De leerkracht deelt de voortgang met namen van leerlingen en evalueert

de les, de gemaakte opgaven en de voortgang.

5

Overige

opmerkingen:


61

Bijlage 5 - Stellingen over Snappet om in gesprek te gaan

Onderstaande stellingen op A4/A3 afdrukken of op het digibord tonen.

Door de komst van Snappet is het lesgeven voor mij wezenlijk veranderd.

Dat ouders mee kunnen kijken via het ouder-dashboard is een goede ontwikkeling.

Door het werken met Snappet hou ik meer tijd over.

Differentiëren met Snappet is gemakkelijker.

Ik gebruik het dashboard om mijn lesinhoud te bepalen.

Door de directe feedback van Snappet worden leerlingen onzeker.

Ik praat met leerlingen over hun hoge en lage doelen.

Ouders zijn meer betrokken bij school door het ouder-dashboard.

De mogelijkheid dat leerlingen thuis kunnen oefenen is prettig.

Ik haal meer uit de leerlingen door de komst van Snappet op onze school.

Leerlingen werken de helft van de tijd op hun eigen niveau (eigen leerdoelen/plusje).

Ik werk met een werkpakket voor leerlingen die dat nodig hebben.

De sterren die de leerlingen kunnen verdienen motiveert hen.

De waardering in Cito normering I-V maakt sterke en zwakke punten meer inzichtelijk.

Het is onjuist dat oefenstof gebruikt wordt voor niveau-bepaling.

Het afnemen van methode-toetsen is overbodig door de komst van Snappet.

Ik ervaar technische problemen tijdens het werken met de tablet.

De helpdesk van Snappet bel ik voor…

Ik ervaar weinig WiFi verbindings-problemen op onze school.

Het nakijken van open opdrachten (taal) kost mij meer tijd.

De vraagstelling die Snappet gebruikt, is duidelijk voor de meeste leerlingen.

Op basis van het dashboard is het gemakkelijker te rapporteren.

Auditieve ondersteuning zet ik aan voor leerlingen die …

Ik maak tijdens mijn instructie gebruik van het materiaal van Snappet.

Tijdens het werken maken mijn leerlingen gebruik van aanvullende materialen zoals…

Over het gebruik van Snappet heb ik met de klas afspraken gemaakt

Tijdens het zelfstandig werken vragen veel leerlingen om hulp.

De leerlingen weten wat ze moeten doen wanneer de WiFi uitvalt.

Ik heb een alternatief programma klaarliggen voor wanneer de WiFi uitvalt.

Door de komst van Snappet schrijven de leerlingen te weinig.

Snappet is vooral geschikt voor automatiseren van reeds aangeleerde kennis.

Door Snappet worden de leerlingen ICT-vaardig.

Ik heb meer ICT-kennis nodig om goed te kunnen werken met Snappet.

Regelmatig meld ik fouten in de oefenstof aan de helpdesk van Snappet.

Ik zet alleen die vakken, lessen of leerdoelen open waar leerlingen aan mogen werken.

Door Snappet heb ik meer zicht op welke leerstof-onderdelen beheerst worden.


Bijlage 6 - Snappet bekwaamheidsniveaus leerkrachten

Fase 0

Voorbereiding

en activatie

door de

contactpersoon.

Fase 1 - Beginner

Wennen aan de tablet,

het dashboard en de

inhoud van het

onderwijsplan.

Lkr. wordt eventueel

nog ondersteund in het

klaarzetten van lessen.

Fase 2 - Basis

Lkr. werkt net als de

afgelopen jaren: volgt

de methode

(A/compact) met

bloktoets om te kijken

of de lln. alles hebben

begrepen.

Fase 3 - Gevorderd

Lkr. volgt de methode

(A/compact) en laat

leerlingen ook dagelijks

veel adaptief oefenen in

het plusje of via leerdoelen.

Heeft 3 instructiegroepen

op basis van div. toetsen.

Fase 4 - Deskundig

Lkr. bekijkt cognitieve

beginsituatie/score op

leerdoel van de les en past

hier de instructiegroepen

op aan. Volgt verder

gewone opbouw en werkt

dagelijks veel adaptief.

Fase 5 - Excellent

Instructies op maat. Lkr.

legt het eigenaarschap

van leerproces deels bij

de leerling. Lln. maken

meer adaptieve

opgaven/leerdoelen

dan lesopgaven.

Leerkrachten, groepen en lln. aanmaken.

Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk

Eerste honderd lesopgaven gemaakt.

Te behalen Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk

Basistraining gevolgd. Te behalen Te behalen Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk

Minimaal vier weken lang meer dan 100 opgaven per leerling, per vak en per week.

Te behalen

Voorwaardelijk

Voorwaardelijk

Voorwaardelijk

Voorwaardelijk

Kan een les geven, de data van de les interpreteren en bespreken.

Te behalen

Voorwaardelijk

Voorwaardelijk

Voorwaardelijk

Voorwaardelijk

Minimaal vier weken lang meer dan 20 adaptieve opgaven per leerling, per vak en dag.

Te behalen

Voorwaardelijk

Voorwaardelijk

Voorwaardelijk

Weet exact wat alle knoppen en icoontjes betekenen in het dashboard. En kent hier alle zichtbare functies.

Te behalen

Voorwaardelijk

Voorwaardelijk

Voorwaardelijk

Verdiepingstraining gevolgd.

Te behalen Voorwaardelijk Voorwaardelijk

Leerlingen met I- en II-score op leerdoel geen (basis)instructie geven.

Te behalen Voorwaardelijk Voorwaardelijk

Lln. met I- en II-score op leerdoel, 30 opgaven uit plusje i.p.v. de les maken.

Te behalen Voorwaardelijk

Lln. mogen leerdoelen en instructies zelf bepalen

Te behalen Voorwaardelijk


63

De juiste inzet van adaptief digitaal leermateriaal is echt afhankelijk van de deskundigheid van leerkrachten.

“Technologie zonder pedagogiek is gedoemd om te mislukken!”

Big educational data in een dashboard als die vanSnappet, behoeft

analyses en interventies door de leerkracht. Zonder een plan met stevige pedagogische uitgangspunten en deskundige leerkrachten zijn middelen

als tablets geen vernieuwende leermiddelen, maar hooguit een elektronische variant op bestaande leermiddelen.

Priscilla Noordermeer - Learning analytics en interventies om de leerwinst te vergroten

Documents

Transcript of Priscilla Noordermeer - Learning analytics en interventies om de leerwinst te vergroten