prinsheerlijk platteland Integraal plan 2012 - 2017...2012 - 2017 Merode de Integraal plan...

CONTACT

Het projectsecretariaat van het plattelandsproject de Merode wordt waargenomen door de Vlaamse Landmaatschappij.

Voor meer informatie kan je terecht bij VLM regio Oost, Cardijnlaan 1, 2200 Herentals014/25.83.00

[email protected] www.demerodeonline.bewww.facebook.com/demerodeonline

2012 - 2017

Merodede

Integraal plan prinsheerlijk platteland

Waar abdijen en kastelen het landschap kleuren,

Waar de natuur stilte en rust uitademt,

Waar de Witte en dwaallichten rondzwerven,

Waar de Kempen kriebelen aan de Hagelandse heuvels,

Waar prinsen, witheren en boeren schrijvers inspireren.

de MerodePRINSHEERLIJK PLATTELAND

prinsheerlijk platteland 2012 - 2017

Het prinsheerlijk platteland de Merode is een grote meerwaarde

voor het erfgoed in Vlaanderen. Het integraal plan toont aan dat

de lokale en provinciale besturen en de Vlaamse regering, ambi-

tieus zijn voor deze regio. In de komende vijf jaar gaan we de uit-

daging aan om de kwaliteit van het erfgoed de Merode verder op

te waarderen en het plan slagkrachtig uit te voeren op het terrein.

Het overleg met de partners en de samenwerking met de lokale

bevolking staan daarbij centraal. Als minister-president, tevens

bevoegd voor Plattelandsbeleid, wil ik de positieve dynamiek die

de verenigingen en de ondernemers van het gebied aan de dag

leggen, blijven stimuleren en ondersteunen. Zo kan de Merode

zijn pioniersfunctie in het Vlaams en provinciaal Plattelandsbeleid

verder vervullen, en een voorbeeld zijn voor andere gebiedsgeri-

chte projecten in Vlaanderen.

In de Merode is het vandaag al prinsheerlijk genieten dankzij de

inspanningen van de laatste vijf jaar. Toch verdient het gebied nog

bijkomende investeringen, meer specifiek voor het behoud en het

beheer van het erfgoed, de stilte en de rust. We bundelen daarvoor

de krachten over de bestuursniveaus heen.

De drie betrokken provinciebesturen zullen in de komende vijf

jaar een essentiële rol spelen. Eind 2017 zal de Vlaamse Land-

maatschappij de coördinatierol overdragen aan de provincie Ant-

werpen, die in naam van de drie provinciebesturen het beheer van

het prinsheerlijk platteland verder zal coördineren. Ik ben ervan

overtuigd dat de investeringen die wij vanuit Vlaanderen gereali-

seerd hebben, en nog verder plannen in de toekomst, op die mani-

er duurzaam in stand kunnen gehouden worden. De provincies

nemen in de komende vijf jaar daarvoor een belangrijk initiatief

door een permanente gebiedswerking in de Merode uit te tekenen.

Kris PeetersMinister-president van de Vlaamse regering

de MerodeVOORWOORD

Inleiding

Gebiedsomschrijving

Vijf jaar plattelandsproject de Merode

Partners

Projectmissie

DE MERODE, PRINSHEERLIJK PLATTELAND

Pijler 1 de Merode, platteland met klasse

Speerpunt 1.1.: We koesteren ons waardevol landschappelijk, onroerend en cultureel erfgoed

Speerpunt 1.2.: We koesteren ons waardevol natuurlijk erfgoed

Speerpunt 1.3.: We koesteren onze stilte, rust en ruimte als belangrijke erfgoedwaarde

Pijler 2 de Merode, innoverend en gastvrij platteland

Speerpunt 2.1.: We versterken onze lokale plattelandseconomie

Speerpunt 2.2.: We versterken onze duurzame landbouw

Speerpunt 2.3.: We versterken onze toegankelijkheid en gastvrijheid

Pijler 3 de Merode, zelfbewust platteland

Speerpunt 3.1.: We onderscheiden ons door onze herkenbaarheid

Speerpunt 3.2.: We onderscheiden ons door onze communicatie en educatie

Speerpunt 3.3.: We onderscheiden ons door onze gemeenschap van inwoners

Pijler 4 de Merode, zelfstandig platteland

Speerpunt 4.1.: We verankeren de Merode voor toekomstige generaties

INHOUDSOPGAVEintegraal plan

5

6

8

10

14

16

20

22

32

40

46

48

54

60

70

72

76

82

88

90

De Merode vormt een aaneengesloten gebied dat rijk is aan

historisch en cultureel erfgoed. Het is er prinsheerlijk ge-

nieten in een decor van waardevolle historische gebouwen

(abdijen, kastelen, …), kunst, cultuur, natuur en landschap.

Dit schept talrijke opportuniteiten voor de lokale economie,

de duurzame landbouw, het toerisme en de recreatie. Het

gebied straalt een identiteit uit, waar de bewoners en de

verenigingen trots op zijn.

De wortels van het plattelandsproject liggen in de aankoop

van 1.500 ha bossen en landerijen van de adellijke fami-

lie de Merode. De Vlaamse overheid kocht in 2004 via de

Vlaamse Landmaatschappij dit gebied aan in naam van een

groep van partners. Meteen na de aankoop ondertekenden

de partners het charter de Merode, waarin ze het engage-

ment aangingen om het gebied als één geheel te bewaren,

te beheren en te ontwikkelen. Dit was meteen de start voor

een ambitieus regionaal gebiedsontwikkelingsproject.

CHARTER de Merode

Ondergetekenden, partners rond het domein de Merode engageren zich ten

persoonlijke titel om:

- het domein de Merode als één geheel te bewaren

- in samenspraak met alle partners een gezamelijke visie te ontwikkelen

voor de inrichting en het beheer van het domein

- het domein te beheren en in te richten vanuit deze gezamelijke visie

- elk volgens zijn eigen mogelijkheden deze beheer- en inrichtingsvisie te

realiseren door het in eigendom en/of beheer nemen van delen van het

domein

- de verschillende deelgebieden open te stellen voor het grote publiek met

bescherming van de meest waardevolle natuur- en landschapswaarden

- de aanwezige landbouw optimale ontwikkellingskansen te bieden

- de verschillende partners blijvend te betrekken bij het beheer en de in

richting van het ganse domein

De partners zien de aankoop van het domein de Merode als een grote op-

portuniteit voor de start van een regionaal project van gebiedsgericht, geïn-

tegreerd plattelandsbeleid voor de verdere cultuurhistorische, toeristische en

recreatieve ontwikkeling van de ganse regio tussen Demer en Nete. Land-

bouw, natuur- en landschapsontwikkeling zijn hierbij de motor voor belang-

rijke impulsen voor de regionale economische ontwikkeling. De partners en-

gageren zich om hiertoe samen een ‘totaalplan’ op te maken. Dit ‘totaalplan’

schetst aan de hand van een toekomstvisie de te ondernemen acties. De part-

ners engageren zich om zich in te zetten voor de realisatie van dit totaalplan.

INLEIDING INLEIDING

Meer dan een jaar later besliste de Vlaamse Regering om de

bossen door te verkopen aan de partners. Het Agentschap

voor Natuur en Bos, de Provincie Antwerpen, Kempens

Landschap vzw, Natuurpunt, de Stad Scherpenheuvel-Zi-

chem, de Gemeente Tessenderlo, de Gemeente Westerlo en

de Norbertijnenabdij van Averbode grepen toen die kans

en investeerden door hun aankoop sterk in de Merode.

In 2006 gaf de Vlaams minister bevoegd voor plattelands-

beleid het startschot voor het piloot plattelandsproject de

Merode, prinsheerlijk platteland. Een eerste integraal plan

werd opgemaakt in 2007.

Het integraal plan dat hier voorligt is een actualisatie van

het plan uit 2007, waarbij de accentverschuivingen geba-

seerd zijn op de ervaringen van vijf jaar plattelandsproject

(bv. samenwerkingsmodel tussen de partners verfijnen,

lange termijn visie bepalen, toeristische positionering uit-

klaren, …). Deze actualisatie kwam tot stand via een breed

participatief proces met de actoren van de Merode via

doordenkdagen, bilaterale gesprekken en workshops.

Het plan bevat de projectmissie, vier pijlers en 10 speer-

punten met bijbehorende doelstellingen. Dit geactuali-

seerd plan biedt een perspectief voor een periode van vijf

jaar (2012-2017).

76 7

GEEL

HERSELT

HULSHOUT

DIEST

LAAKDAL

TESSENDERLO

SCHERPENHEUVEL-ZICHEM

AARSCHOT

WESTERLO

GEBIEDSOMSCHRIJVING GEBIEDSOMSCHRIJVING

Het projectgebied de Merode is gelegen op het snijvlak

van drie toeristische regio’s de Antwerpse Kempen, het

Hageland en de Limburgse Kempen.

Het is een gaaf gebleven, authentiek landschap met uit-

gestrekte bos- en natuurgebieden. Door de ligging op de

overgang van de Zuiderkempen naar het Hageland en de

daarbij horende verscheidenheid aan bodemsamenstelling

en reliëf is er een grote diversiteit aan soorten, habitats en

landschap. Door de historische landbouwactiviteit in de

Merode is het ook een cultuurlandschap. De riviervalleien

Demer en de Grote Nete met de tussenliggende interfluvia

en parallelle duinenruggen bepalen mee het landschap.

Dit gevarieerd landschap kan bogen op een opvallend on-

roerend erfgoed waarin een rijke geschiedenis zit verscho-

len: de abdijen van de Norbertijnen - Witheren in Averbode

en Tongerlo, de refugiehuizen van de abdijen in Diest, de

Witherenpastoriewoningen, de kastelen van de prinselijke

familie de Merode in Westerlo, de kerkjes in Demergotiek

van Zichem, Langdorp en Testelt, de Kempische langge-

velboerderijen en de historische kern van Scherpenheuvel

met zijn basiliek. Maar ook kleinschalige erfgoedelemen-

ten zoals de kapelletjes verspreid in het gebied dragen bij

tot een bijzonder geheel. Dit waardevol onroerend erfgoed

werd ook verzameld in enkele musea in deze regio, zoals

‘huize Ernest Claes’, Historisch Streekmuseum van de Zui-

derkempen in Oevel, … .

Perimeter plattelandsproject:

Het projectgebied de Merode is begrensd door uitgespro-

ken stedelijke en economische structuren, zoals de E 313

in het noorden, de omgeving van de oude baan Diest-Aar-

schot en de N2 Diest-Hasselt tot aan de E314 in het zuiden

en de N29 Diest-Beringen in het zuid-oosten. In het wes-

ten zijn de gemeentegrenzen van de gemeenten Westerlo,

Hulshout, Herselt, Langdorp en Rillaar de grens van het

projectgebied.

Uitbreidingsperimeter cultuurhistorisch erfgoed:

Het aanwezige roerend en onroerend erfgoed dat in relatie

staat tot de prinsen, de Witheren van Averbode en Tongerlo

én de volksfiguren zorgen voor een inhoudelijke afbake-

ning die ruimer kan zijn dan de perimeter van het platte-

landsproject. In de communicatie en productontwikkeling

kan dit meegenomen worden. We spreken daarom van een

uitbreidingsperimeter voor het cultuurhistorisch erfgoed

van de Merode.8 9

5 JAAR PLATTELANDSPROJECT DE MERODE 5 JAAR PLATTELANDSPROJECT DE MERODE

In 2011 en begin 2012 namen we de tijd om samen met alle

partners de toekomstvisie van de Merode scherp te stel-

len. Aan de hand van doordenkdagen, workshops en bi-

laterale gespreksrondes, formuleerden we aanbevelingen.

Deze staan gebundeld in dit geactualiseerd integraal plan

(2012-2017).

Het meest opvallende van het plattelandsproject de Mero-

de is dat er op een relatief korte periode heel wat acties, ini-

tiatieven en deelprojecten werden uitgevoerd. Het sterke

samenwerkingsverband over de bestuursniveaus heen ligt

aan de basis van deze resultaten waarbij het consequent

toepassen van een gezamenlijke projectvisie doorslagge-

vend was.

Op pagina 12 presenteren we een overzicht van de pro-

jectresultaten van de afgelopen vijf jaar.

Nieuwe accenten en uitdagingen in de toekomst.

Het partnerschap schuift één verhaal ‘de Merode, prins-

heerlijk platteland’ naar voren om de communicatie en de

productontwikkeling aan te koppelen. De perimeter van

het plattelandsproject is definitief vastgesteld en de uit-

breidingsperimeter voorziet de mogelijkheid om cultuur-

historische elementen mee te nemen die in verband staan

met het verhaal van de Merode.

Het partnerschap legt in de komende vijf jaar expliciet de

klemtoon op het investeren in het onroerend erfgoed van

de Merode. De natuurontwikkeling situeert zich hoofdza-

kelijk in de Demer- en de Netevallei waar ingezet wordt op

een synergie tussen de verschillende projectinitiatieven.

Het koesteren van de stilte en de rust is een prioriteit die

inspeelt op een belangrijke maatschappelijke behoefte.

De lokale economie blijft een belangrijke prioriteit in de Merode,

met een expliciete klemtoon op de belevingseconomie. Zo zal het

partnerschap samenwerken met een netwerk van ondernemers

en erkennen we de landbouwers van de Merode in hun rol als

landschapsbouwer. De ontwikkeling van een kwaliteitsmerk de

Merode start op en is een verdieping van de bestaande regionale

merken. Op de toeristische promotie van de Merode wordt sterk

ingezet, ingepast in de werking van de drie toeristische regio’s.

De ontwikkeling van de onthaalpoorten tot de Merode is daarbij

een hoofddoelstelling.

Het partnerschap definieert de groep van lokale inwoners als pri-

oritaire doelgroep voor de komende vijf jaar. We werpen ook een

blik op lange termijn. Zo zullen de provincies op het einde van

deze planperiode de coördinatierol overnemen van de Vlaamse

Landmaatschappij en bouwen zij, in samenspraak met de part-

ners, een nieuwe structuur uit voor de Merode.

10 11

Sociale innovatie

TIJDSLIJN TIJDSLIJN

aan

koop

Mer

oded

omei

nen

20 ja

nu

ari 2

004

onde

rtek

enin

g C

har

ter

de M

erod

e29

maa

rt 2

004

Mer

odeh

appe

nin

g S

cher

pen

heu

vel

open

stel

lin

g do

mei

nen

16 m

ei 2

004

door

verk

oop

dom

ein

en20

nov

embe

r 20

05

offi

ciël

e la

nce

rin

g P

latt

elan

dspr

ojec

t de

Mer

ode

19 ju

ni 2

006

Naa

m: d

e M

erod

e,

prin

shee

rlijk

pla

ttel

and

logo

+ w

ebsi

te

goed

keu

rin

g In

tegr

aal P

lan

12 m

aart

200

7

Mer

odeh

appe

nin

g W

este

rlo

25 ju

ni 2

006

Mer

odeh

appe

nin

g H

erse

lt20

apr

il 2

007

BV

R p

lan

prog

ram

ma

de M

erod

e14

dec

embe

r 20

07

inst

elli

ng

NI

Ave

rbod

e B

os e

n H

eide

27 ju

ni 2

007

beke

ndm

akin

g bu

dget

L

andi

nri

chti

ng

open

ing

Den

Eik

maa

rt 2

008

foto

wed

stri

jd

hu

isst

ijl d

e M

erod

e

Mer

odeh

appe

nin

g L

aakd

al-

Ave

rbod

e -

10 m

ei 2

008

goed

keu

rin

g m

aatr

egel

en

NI

Ave

rbod

e B

os e

n H

eide

26 ju

ni 2

008

star

t ka

pwer

ken

- c

omm

otie

NI

Ave

rbod

e B

os e

n H

eide

ein

d 20

08 -

200

9

goed

keu

rin

g bo

sbeh

eerp

lan

4 ju

ni 2

009

Mer

odeh

appe

nin

g Te

ssen

derl

o10

mei

200

9

MB

mou

nta

ineb

iken

etw

erk

18 ju

ni 2

009

MB

wan

deln

etw

erk

26 ju

ni 2

009

MB

Bee

ltje

ns

- K

war

ekke

n30

okt

ober

200

9

onde

rnem

ersb

roch

ure

open

ing

Klo

mpe

nm

use

um

dece

mbe

r 20

09

ontw

erp

IP P

oort

Ger

hag

en e

n

Ave

rbod

e P

BG

27 ju

ni 2

011

proe

fdru

k w

ande

lkaa

rt

Mer

odeb

ox

foto

broc

hu

re

Mer

odeh

appe

nin

g G

eel

26 s

epte

mbe

r 20

10

MB

Her

tber

g16

maa

rt 2

011

open

ing

Klo

mpe

nbe

levi

ngs

pad

27 m

aart

201

1

door

den

kdag

en d

e M

erod

e

open

ing

Spr

ookj

esbo

s1

mei

201

1

Pla

ttel

ands

verh

alen

de

Mer

ode

23 s

epte

mbe

r 20

11

Mer

odeh

appe

nin

g H

erse

lt25

sep

tem

ber

2011

open

ing

mou

nta

ineb

iken

etw

erk

15 o

ktob

er 2

011

open

luch

tspe

ktak

el W

este

rlo

16 -

28

mei

201

2

On

tvan

gst

prijs

wan

deln

etw

erk

fase

1 -

13

mei

200

9

aan

koop

Bed

derm

olen

wan

delk

aart

de

Mer

ode

(bet

alen

d)

real

isat

ie w

ande

lnet

wer

k (f

ase

1)20

08

Life

Lifescape your Landscape

Collabor8

Grenzeloos Wandelen

Rural Alliances

2006 2007 2008 2009 2010 2011quick wins

Europese samenwerking

Mer

odeh

appe

nin

g W

este

rlo

27 m

ei 2

012

12

Pri

nci

piël

e go

edke

uri

ng

Inte

graa

l P

lan

201

2-20

17

10 s

epte

mbe

r 20

12

MB

Poo

rt G

erh

agen

13 s

epte

mbe

r 20

12

MB

Poo

rt A

verb

ode

19 o

ktob

er 2

012

Gemeente Hulshout

Dorp aan de Nete

Stad Diest

Diest, mijn stad

Stad Aarschot

Kloppend hart aan de Demer

Provincie Antwerpen

Sterk in verscheidenheid

Provincie Limburg

Gastvrij met een open geest

Provincie Vlaams-Brabant

Bouwen aan Vlaams-Brabant

Onroerend Erfgoed

Omkijken mag

Agentschap voor Natuur en Bos

Meer, Beter, Samen

Natuurpunt vzw

Een pluspunt voor de natuur

Vlaamse Landmaatschappij

Samen investeren in de open ruimte

PARTNERS PARTNERS

Gemeente Laakdal

Een dorp om van te genieten

Gemeente Westerlo

Parel van de Kempen

Stad Geel

Je komt er, je blijft er ...

Gemeente Tessenderlo

Stad Scherpenheuvel-Zichem

Waar de Witte thuis is

Gemeente Herselt

Gastvrij en groen

Parel van de KempenGEMEENTE WESTERLO

NorbertijnenabdijAverbode

Toerisme Provincie Antwerpen

De Antwerpse Kempen, da’s boenk erop!

Toerisme Provincie Limburg

Beleef de stilte in de Limburgse Kempen

Toerisme Provincie Vlaams-Brabant

Proef het Hageland

Kempens Landschap vzw

Bij ons zit U goed

Boerenbond

Trouw aan land- en tuinbouw

Abdij van de Norbertijnen van Averbode

Open Poort

A g e n t s c h a p v o o r

Natuur en Bos

14 15

PROJECTMISSIE PROJECTMISSIE

De Merode is een pilootplattelandsproject dat uitvoering

geeft aan het Vlaams Plattelandsbeleid en het provinciaal

gebiedsgericht beleid.

Het plattelandsproject is een partnerschap dat de om-

gevingskwaliteit van het projectgebied de Merode op

een duurzame, gebiedsgerichte en samenhangende ma-

nier ontwikkelt. Dat betekent dat het partnerschap de

kernkwaliteiten van de Merode wil koesteren, de regi-

onale economie wil versterken, zich wil onderscheiden

door een samenwerking met de inwoners en de werking

ervan duurzaam wil verankeren voor de toekomst.

Het Vlaamse Plattelandsbeleid werkt op drie sporen. Het

eerste spoor is een beleidsmatig spoor. Het tweede en der-

de spoor zijn projectmatig, waarbij het tweede spoor focust

op het opzetten van initiatieven op Vlaams niveau en het

derde spoor op het ondersteunen en uitvoeren van gebieds-

gerichte werking op lokaal of regionaal niveau. Het platte-

landsproject de Merode past vooral in dat derde spoor.

Onderstaande projectmissie en integraal plan resulteren

via een partnerschap in een gebundelde inzet en uitvoe-

ring van Europese, Vlaamse, provinciale en lokale instru-

menten en beleidsplannen.

Het integraal plan definieert vier pijlers die uitvoering geven aan de projectmissie de Merode:

Pijler 1: de Merode, platteland met klasse Pijler 2: de Merode, innovatief en gastvrij platteland

Pijler 3: de Merode, zelfbewust platteland

Pijler 4: de Merode, zelfstandig platteland

Het integraal plan omvat de ambities van het partnerschap

voor het projectgebied de Merode. Het bundelt de inzet

van de Europese, de Vlaamse, de provinciale en de lokale

instrumenten en beleidsplannen. Via een goed overleg is

het mogelijk om acties op terrein uit te voeren en geïnte-

greerde oplossingen aan te bieden. In de komende vijf jaar

zal er extra aandacht besteed worden aan het uitvoeren van

het provinciaal gebiedsgericht beleid.16 17

WIST JE DAT? WIST JE DAT?

5500 1500 134

1060

125000

800000 500

12000

14

11000

ha ankerplaatsen in de Merode

ha oppervlakte aankoop domeinen familie de Merode Norbertijnen in Averbode en Tongerlo

landbouwers in de Merode

inwoners in de Merode

bezoekers openluchtspektakel de Merodes in 2012

pelgrims per jaar in Scherpenheuvel

B&B’s in de Merode

km wandelnetwerk in de Merode

bezoekers bosmuseum Gerhagen per jaar

24producenten van hoeve- en streekproducten

18

122km mountainbikenetwerk in de Merode

1 platteland met klassede Merode,

een verhaal

‘Reeds schraapt de ochtend dauw van daken, pelt een rodegloed schaduwen van gevels. Lichtschuw verschuilen mensenzich nog in huizen, maar dieren zijn al op pad. Windstil komtde dageraad. Ik adem diep en weet: nooit wil ik hier weg’

uit ‘Tessenderlo, mijn dorp’ van Cyriel Gladines

20 21

1Speerpunt 1.1

We koesteren ons waardevol landschappelijk, onroerend en cultureel erfgoed

23Project in de kijker:Afspanning den Eik (Kempisch Landschap vzw, Provincie Antwerpen en Laakdal)

ANKERPLAATSEN, ERFGOEDLANDSCHAPPEN, RELICTEN EN DORPSGEZICHTEN BESCHERMEN, HERWAARDEREN EN BEHEREN

We maken gebruik van het wettelijk instrumentarium om

het onroerend erfgoed in de Merode ruimtelijk te veran-

keren. We stimuleren het aanduiden van ankerplaatsen en

we faciliteren de afbakening van de RUP’s om de anker-

plaatsen om te zetten naar erfgoedlandschappen met oog

voor de actieve landbouw in het gebied. We herwaarderen

de beschermde landschappen, de dorpsgezichten en de re-

licten en we zetten in op het beheer ervan. Op basis van

het juridisch kader en informatie van de erfgoedinventaris-

sen maken we een duidelijk overzicht van het waardevol

erfgoed van de Merode. We besteden hier voldoende aan-

dacht aan in onze communicatie en planning.

SPEERPUNT 1.1 - DOELSTELLING 1.1.1 SPEERPUNT 1.1 - DOELSTELLING 1.1.2

ONROEREND ERFGOED EN ARCHEOLOGISCHE SITES BEHOUDEN, BEHEREN EN RENOVEREN

We streven ernaar om het bouwkundig erfgoed en de ar-

cheologische sites in de Merode te behouden, te renoveren

en te beheren. We ondersteunen nieuwe mogelijkheden

van medegebruik of herbestemming van het onroerend erf-

goed en maken de archeologische sites opnieuw zichtbaar.

We ondersteunen het onderzoek naar de haalbaarheid van

de lokale ontginning van ijzerzandsteen i.f.v. de restauratie

van de gebouwen. Op basis van de beschikbare inventaris-

sen, de kennis en de data, maken we een totaaloverzicht

van het erfgoed op schaal van de Merode (landschap, ar-

cheologie, natuur, cultuur, geschiedenis).

1

24 25

SPEERPUNT 1.1 - DOELSTELLING 1.1.3

RUIMTELIJKE KWALITEIT IN DE OMGEVING VAN BOUWKUNDIG EN NATUURLIJK ERFGOED VERSTERKEN

We versterken de visuele en de ruimtelijke kwaliteit in de

omgeving van het bouwkundig en het natuurlijk erfgoed

van de Merode. Om dit waar te maken zijn versterkende

elementen nodig die de verrommeling van het landschap

tegengaan. Sensibiliseringsacties, beeldkwaliteitsplannen,

inrichtingsmaatregelen, ruimtelijke adviesverlening …

zijn voorbeelden van maatregelen (bv. actie zwerfvuil, actie

‘over-bebording’, lichtvervuiling, ruimtelijke orde/chaos,

PRUP weekendverblijven Hertberg …).

1

26 27

CULTUREEL ERFGOED IN DE KIJKER ZETTEN

We zetten het cultureel erfgoed in de Merode in de kijker.

Door een rijke geschiedenis van o.a. de abdijen, de Kempi-

sche boeren, de familie de Merode en de belangrijke schrij-

vers is er een kenmerkende traditie van verhalen, kunst,

literatuur, volksspelen, levend erfgoed, dialecten, ambach-

ten … We zetten sterk in op het vertellen van de platte-

landsverhalen van de Merode. De kunst in de kastelen, de

abdijen en de kerken verdient bovendien specifieke aan-

dacht. We zorgen ervoor dat deze rijkdom op een frisse en

moderne wijze bekend wordt gemaakt bij de inwoners en

de bezoekers van de Merode.


ACTIEGERICHT NETWERK VAN ERFGOEDHOUDERS ONDERSTEUNEN

Zowel de musea, de landbouwverenigingen, de heemkrin-

gen als de natuurverenigingen vertellen de geschiedenis

van het gebied. We brengen daarom deze erfgoedhou-

ders samen in een actiegericht netwerk om kennis te de-

len, acties op te zetten en onderling samen te werken om

die geschiedenis levend te maken bij de lokale bevolking.

We vestigen de aandacht op de noodzaak tot samenwer-

king met de lokale middenveldorganisaties, de stuurgroep

de Merode, de gidsen, de scholen, de ondernemers en de

landbouwers.

1

28 29

SPEERPUNT 1.1 - DOELSTELLING 1.1.61PARTNERSCHAPPEN STIMULEREN EN GESCHIKT INSTRUMENTARIUM INZETTEN MET BIJZONDERE AANDACHT VOOR HET BEHEER

We duiden specifieke objecten (landschappen/gebouwen/

sites/cultuur) aan waarmee we in het plattelandsproject de

Merode projectmatig aan de slag gaan. Zo beschermen en

beheren we het landschappelijk, het onroerend en het cul-

tureel erfgoed. We zetten innovatieve samenwerkingsver-

banden op en zetten een geschikt instrumentarium in. We

duiden trekkers aan voor het organiseren van een samen-

werkingsverband voor een snelle en efficiënte uitvoering

op het terrein.

Mogelijke sites: Molensite Molenlaak (Geel), Oud Vre-

degerecht (Westerlo), Beddermolen (Kempens Landschap

vzw), Hof ter Borght (Kempens Landschap vzw), pastorie-

woning Blauberg (provincie Antwerpen), pastoriewoning

Herselt (Herselt), bierhoeve (Natuurpunt vzw), oudste

schooltje Vorst (Laakdal), Mariapark (Provincie Vlaams-

Brabant, Kempens Landschap vzw), Maagdentoren (Scher-

penheuvel-Zichem), Fort Leopold (ANB) …

Instrumentarium: Landschapsbeheerplan voor bescherm-

de landschappen, herwaarderingsplan voor beschermde

dorpsgezichten, onderhoudspremie voor beschermde land-

schappen en beschermde monumenten, een restauratie-

premie voor beschermde monumenten, landschapspremie

voor beschermde landschappen, integratie van erfgoedbe-

heermaatregelen en natuurbeheermaatregelen, erfgoed-

convenant, decreet landinrichting, één gebiedsgerichte

beheerplanning, erfgoedveiling, landschapsanimator, be-

heerovereenkomsten, …

30 31

We koesteren ons waardevol natuurlijk erfgoed

1Speerpunt 1.2

Project in de kijker:Averbode Bos en Heide (Natuurpunt, VLM, ANB, Scherpenheuvel-Zichem, Tessenderlo, Laakdal) 33

BOS-EN NATUURGEBIEDEN BESCHERMEN, HERWAARDEREN, BEHEREN EN UITBREIDEN

We beschermen, herwaarderen en beheren de bos- en

natuurgebieden van de Merode. We koesteren het bos- en

natuurgebied op basis van een geïntegreerde visie. We her-

stellen (door natuurinrichting), beschermen en beheren

o.a. de natuurlijke (alluviale) bossen, de vennen, de heide,

de duinen, de (laaggelegen) heischrale graslanden. We

breiden waar mogelijk bos- en natuurgebied uit ter onder-

steuning van het AGNAS proces (afbakening agrarische en

natuurlijke structuur). We geven bovendien maximaal uit-

voering aan de instandhoudingsdoelstellingen voor de ha-

bitatrichtlijngebieden in de Merode. We stemmen daarom

prioritair af met de clustergebieden ‘Demervallei’ en ‘Bo-

venloop van de Grote Nete met Zammelsbroek, Langdon-

ken en Goor’.


ECOLOGISCHE EN LANDSCHAPPELIJKE VERBINDINGEN ONTWIKKELEN

In het projectgebied streven we naar een gedragen en

onderbouwde visie waarbij aan de hand van doelsoorten/

landschapstypen belangrijke ecologische en landschappe-

lijke verbindingen worden gerealiseerd (openlandschaps

verbinding, bosverbinding, natuurverbinding, natte ver-

binding) binnen de randvoorwaarden die gesteld zijn in

AGNAS en andere relevante planningsprocessen. De land-

schapsbeelden en de biodiversiteit vormen een inspira-

tiebron. We grijpen kansen die geboden worden door het

gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) zodat de land-

bouw in de Merode ook bijdraagt aan biodiversiteitsdoel-

stellingen. We vertalen die visie naar een actie- en finan-

cieringsprogramma.

1

34 35

BELEVINGSWAARDE EN DE RELATIE MET DE RIVIERVALLEIEN VAN DEMER EN GROTE NETE VERSTERKEN

We versterken de samenhang tussen het projectgebied de

Merode en de valleien van de Demer en de Grote Nete.

Beide riviervalleien zijn landschapsbepalende structuren

in het projectgebied de Merode. We stemmen maximaal af

met de Sigma-projecten Grote Nete-vallei en Demervallei

(bv. natuurverbinding, recreatie, context, …). We verster-

ken elkaar waar mogelijk door onder andere op de kruis-

punten van de projectgrenzen een verwijzing of connectie

mogelijk te maken. De Merode kan als overgangsgebied

beschouwd worden tussen beide Sigma-afbakeningen. We

nemen initiatieven om de belevingswaarde van de rivieren

te versterken (vb. themawandeling rivieren/water) en kun-

nen het ‘landschapsbeeld biodiversiteit middenloop Grote

Nete’ als inspiratiebron gebruiken voor groene corridors.


INTEGRAAL WATERBEHEER STIMULEREN EN LOKALE WATERHUISHOUDING DAAROP AFSTEMMEN

We verbeteren het integraal waterbeheer door samenwer-

king tussen alle belanghebbenden te stimuleren. Samen

met de verschillende waterbeheerders, maar ook met de

landbouwers en de natuurbeheerders, worden alle knel-

punten in verband met het waterbeheer opgelijst. Binnen

de betrokken waterschappen worden op een geïntegreerde

wijze de knelpunten en de oplossingen afgetoetst aan de

andere doelstellingen van het integraal plan de Merode

en met de doelstellingen van het integraal waterbeleid.

Afstemming op de lopende watergebonden projecten zo-

als onder meer de Sigmaprojecten langs de Demer en de

Grote Nete is noodzakelijk. Voor die afstemming maken we

gebruik van de bestaande overlegfora zoals het ambtelijk

bekkenoverleg, de bekkenraad of het bekkenbestuur. We

maken ten slotte een actie- en financieringsprogramma op.

1

36 37

PARTNERSCHAPPEN STIMULEREN EN GESCHIKT INSTRUMENTARIUM INZETTEN MET BIJZONDERE AANDACHT VOOR HET BEHEER EN TOEZICHT

We duiden specifieke bos- en natuurgebieden/locaties aan

waarmee we in het plattelandsproject de Merode project-

matig aan de slag gaan. Zo beschermen en beheren we het

natuurlijk erfgoed. We zetten innovatieve samenwerkings-

verbanden op en zetten een geschikt instrumentarium in.

We duiden trekkers aan voor de uitvoering van bijvoorbeeld

inrichtingsmaatregelen en/of beheermaatregelen op het

terrein.


Overzicht van bos- en natuurgebieden in de Merode:

Teunenberg (ANB), Sterschot (ANB), Zammels Broek

(Natuurpunt vzw), Laakvalleien (Natuurpunt vzw),

Trichelbroek-Varendonk (Natuurpunt vzw), de Werft

(ANB), Netevallei-Rothoek-Schaapwees (Natuurpunt

vzw), Kalvarieberg (Kempens Landschap vzw), Beeltjens-

Kwarekken (Kempens Landschap vzw, ANB, Natuurpunt

vzw), Varenbroek (ANB), Hertberg (provincie Antwerpen,

ANB), Helschot (ANB), Witput (Kempens Landschap vzw),

Raambroekse bossen (ANB), Kattebos (ANB), Herenbos-

sen (ANB), Goor-Asbroek (Natuurpunt vzw), Langdon-

ken (Natuurpunt vzw), Molenheide-De Meren- Bosberg

(Natuurpunt vzw), Demerbroeken (Natuurpunt vzw, ANB),

Voortberg (Natuurpunt vzw), Averbode Bos en Heide

(Natuurpunt, Kempens Landschap vzw), Gerhagen

1

(ANB, provincie Limburg), Schoterse bossen-Achterheide

(Natuurpunt vzw), Catselt (Natuurpunt vzw), Dassenaarde

(Natuurpunt vzw), Vallei van de Drie Beken (ANB), Web-

bekoms Broek (ANB)

Instrumentarium: natuurinrichting (onderzoek naar

haalbaarheid nieuw natuurinrichtingsproject), decreet

landinrichting, landschapsveiling, lokale grondenbank,

beheerovereenkomsten, vergoedingen, integraal water-

beheer, Bekken- en Stroomgebiedbeheerplannen, beheer-

plan voor erkende en Vlaamse reservaten, beheerplan voor

de private bossen, Vlaamse, provinciale en gemeentelijke

subsidiekanalen.

38 39

We koesteren onze stilte, rust en ruimte als belangrijke erfgoedwaarde

1Speerpunt 1.3

Project in de kijker:Stiltegebied Gerhagen (Tessenderlo, ANB, Provincie Limburg, Regionaal Lanschap Lage Kempen, VLM, Bosmuseum) 41

RUSTGEVENDE PLEKKEN AANDUIDEN EN STILTEGEBIEDEN VALORISEREN

We duiden rustgevende plekken aan, die belangrijk zijn

omwille van hun akoestische, ecologische, landschappe-

lijke, cultuurhistorische of verzorgende kwaliteiten. We

gaan actief aan de slag om de beleving van ‘stilte en rust’

mogelijk te maken, te bewaren en te versterken vanuit een

lokale aanpak. We onderzoeken de mogelijkheden om het

stiltegebied in Gerhagen te versterken en te verbeteren (bv.

fluisterasfalt, negatieve evolutie tegengaan) en eventueel

bijkomende stiltegebieden aan te duiden (bv. Averbode Bos

en Heide).


STILTE ALS INSPIRATIEBRON VOOR CULTUUR EN WELZIJN

Het thema stilte, rust en ruimte heeft een geïntegreerde

aanpak nodig om tot een collectieve waarde voor bewo-

ners en organisaties uit te groeien. Daarom ondersteunen

we ook acties die in de domeinen van cultuur en welzijn

worden genomen en die zorgen voor een betere beleving

van het thema’stilte, rust en ruimte’. Voorbeelden kunnen

zijn: kunst integreren in het landschap, gedichtenavond,

tentoonstellingen, samenwerking met gezondheidsinstel-

lingen, …

1

42 43

SENSIBILISATIE EN PARTICIPATIE ROND STILTE, RUST EN RUIMTE STIMULEREN EN ONDERSTEUNEN

Om de bewoners en de beleidsmakers te doordringen van

het unieke rustgevende karakter van het gebied waarin ze

leven en werken, zetten we in op het informeren en het

sensibiliseren. Sensibilisatie in scholen verdient bijzon-

dere aandacht. We richten innovatieve partnerschappen op

waarin mensen samen op zoek gaan naar kansen voor het

gebruik en de beleving van de stiltegebieden en de rustge-

vende plekken in hun omgeving. We richten bijvoorbeeld

een stilteplatform op.


44 45

innoverend en gastvrij plattelandde Merode, 2een merk

‘Streekproducten zorgen voor vertierFlierefluiter, PaternosterbierPareltjes en Kempense koffie’t maakt me vrolijk als ik ze zie

Het Merodewoud verdient dit lied‘t is historisch authentiek gebied Hier kan je genieten van cultuurAangetrokken door zijn natuurRustig fietsend door ‘t HagelandZalig stappend door ‘t Kempisch zand‘k hou van dit land‘

Uit ‘het Merodelied’, geschreven voor het openluchtspektakel de Merodes, auteur Luc Stevens en componist Leo Ouderits

46 47

We versterken onze lokale plattelandseconomie

2Speerpunt 2.1

Project in de kijker:Merode box (ondernemers- en erfgoedhoudersnetwerk, SPK, VLM) 49

INNOVATIEVE PLATTELANDSECONOMIE IN RELATIE TOT HET ERFGOED VAN DE MERODE ONDERSTEUNEN

We versterken de lokale plattelandseconomie door de sa-

menwerking te stimuleren tussen de ondernemers, de erf-

goedhouders, de verenigingen, de scholen … met respect

voor de draagkracht van het gebied. Op die manier kan er

een samenhang ontstaan tussen het erfgoed, de recreatie

en het toerisme wat de vitaliteit van het platteland ten goe-

de komt. Ook nieuwe economische dragers (bv. belevings-

economie, lokale energieproductie, sociale economie) ver-

dienen ruime aandacht.


KANSEN BIEDEN VOOR HET GEBRUIK VAN LOKALE EN AUTHENTIEKE PRODUCTEN

We vestigen de aandacht op de authentieke en lokale pro-

ducten in het projectgebied de Merode omdat er een toe-

nemende maatschappelijke behoefte is om producten van

eigen bodem te gebruiken. Zo ontstaat er een direct contact

tussen de producent en de consument. Naast het lokaal ge-

produceerd voedsel verstaan we daaronder ook de lokale en

de hedendaagse ambachten (bv. klompenmaken, kaarsen-

maken). We werken onder andere samen met de hoeve- en

streekproducenten onder de provinciale labels ‘Puur Lim-

burg’, ‘Lekkers met Streken’, ‘Straffe Streek’.

2

50 51

ONDERSTEUNEN VAN EEN NETWERK VAN ONDERNEMERS

We versterken de lokale economie door de samenwerkings-

initiatieven tussen de lokale ondernemers te ondersteu-

nen. De lokale ondernemers nemen hiertoe zelf initiatief

en kunnen zo kennis en producten delen en verdelen, er-

varing uitwisselen, bijdragen tot de doelstellingen van het

plattelandsproject en de rol van gastheer opnemen voor de

bezoekers en de inwoners van de Merode. We ondersteu-

nen de oprichting van een zelfstandige structuur van on-

dernemers. We vestigen de aandacht op de noodzaak tot

afstemming met de actoren van de Merode en de kwali-

teitsmerken ‘Pure Kempen’, ‘Lekkers met Streken’, ‘Puur

Limburg’ en ‘Straffe Streek’ én met andere ondernemers-

verenigingen.



ONTWIKKELEN VAN EEN MERK DE MERODE

We ontwikkelen in samenspraak met de betrokken actoren

het ‘merk de Merode’ waaronder de diverse relevante pro-

ducten op de markt kunnen gebracht worden. Het ‘merk

de Merode’ is een kwaliteitslabel met duidelijke criteria

en niet louter een herkomstlabel. Het merk moet inhoud,

waarden en een onderscheidend vermogen hebben. Het

merk ‘de Merode’ is een verdieping van de bestaande mer-

ken (Pure Kempen, Hageland, Puur Limburg). De kern-

waarden de Merode zoals omschreven in het integraal

plan zijn geschikt als uitgangspunt. Voor de certificering

dient er een certificeringsgroep samengesteld te worden,

bestaande uit verschillende betrokken actoren.

52 53

We versterken onze duurzame landbouw

2Speerpunt 2.2

Project in de kijker:Melkautomaat Verbruggen (Boerenbond, landbouwer) 55

LANDBOUWERS ERKENNEN ALS LANDSCHAPSBOUWER

We erkennen de landbouwers als landschapsbouwer in de

Merode. Naast het produceren van het voedsel beheert en

onderhoudt de landbouwer het landschap. Van generatie

op generatie bewerken zij het landschap en dragen zij bij

tot de visuele en de ruimtelijke kwaliteit (bv. koeien in de

wei, hagen en heggen, graslandbeheer, behoud van een

open landschap). Om hen te ondersteunen in het beheren

van het landschap en de bescherming van de natuur en het

landschappelijk erfgoed - naast hun economische activitei-

ten - kunnen landbouwers beroep doen op verschillende

instrumenten zoals (beheer)overeenkomsten, erfbeplan-

ting, landinrichting, vergoedingen.


VOEDSELPRODUCTIE LOKAAL VERMARKTEN

We ondersteunen via communicatie en kennisdeling initia-

tieven die ervoor zorgen dat plaatselijk geteelde producten

lokaal worden verkocht én dat bij de inwoners een bewust-

zijn groeit over de diversiteit aan producten in eigen omge-

ving. Deze ondersteuning gebeurt op basis van de kennis

en de middelen waarover de provincies beschikken en op

basis van de noden van in het projectgebied. Voorbeelden

daarvan zijn korte-keten-initiatieven zoals voedselteams,

boerenmarkt, buurtwinkels. Zo creëren we een relatie tus-

sen het landschap en gezonde, kwaliteitsvolle voeding.

Met deze doelstelling geven we onder andere uitvoering

aan het ‘Vlaams strategisch plan korte keten’.

2

De ‘landschapsbeelden biodiversiteit’ kunnen daarbij richting

geven wat betreft de groene corridors waaraan samen met de

landbouwers gewerkt wordt.

Via het integraal waterbeheer en afstemming met de lokale wa-

terhuishouding onderzoeken we de mogelijkheden en bieden

we oplossingen om de landbouwgronden te optimaliseren.

56 57

VERBREDE LANDBOUW ONDERSTEUNEN EN STIMULEREN

We versterken de landbouw met verbrede doelstellingen.

Het Europees landbouwbeleid stuurt aan op een landbouw

met verbrede doelstellingen waarbij duurzame plattelands-

ontwikkeling een belangrijke uitdaging is. De landbouwers

zijn daarom belangrijke partners voor de realisatie van de

doelstellingen van het plattelandsproject. Door het recrea-

tief en het toeristisch medegebruik zijn er heel wat kansen

voor de rechtstreekse verkoop, het hoevetoerisme, het hoeve

kamperen … In het projectgebied zijn er ook mogelijk-

heden voor de energieproductie, de kringloop sluiten, de

zorgboerderijen, de educatie.


ACTIEGERICHT NETWERK VAN LANDBOUWERS ONDERSTEUNEN

We zetten een samenwerking op met de agrobeheergroep

(Westerlo en omgeving) én we versterken de lokale eco-

nomie door een actiegericht netwerk van landbouwers te

ondersteunen. Zo kunnen de landbouwers kennis en pro-

ducten delen en distribueren, ervaring uitwisselen en, bij-

dragen tot de doelstellingen van het plattelandsproject. We

zorgen voor de nodige wisselwerking met de stuurgroep de

Merode en vestigen de aandacht op samenwerking met de

lokale middenveldorganisaties, de gidsen, de scholen, de

ondernemers.

2

58 59

We versterken onze toegankelijkheid en gastvrijheid

2Speerpunt 2.3

Project in de kijker:Wandelknooppuntennetwerk (partnerschap de Merode) 61

TOEGANGSPOORTEN EN ONTHAALVOORZIENINGEN ONTWIKKELEN, EXPLOITEREN, PROMOTEN EN BEHEREN

WESTERLO – HERSELT – AVERBODE – SCHERPENHEUVEL – GERHAGEN – OOSTERLO - AARSCHOT - DIEST

We ontwikkelen en promoten de toegangspoorten tot het

gebied de Merode volgens een samenhangende visie en

we zorgen voor een kwaliteitsvolle exploitatie en beheer

ervan. De samenhang tussen de poorten komt tot stand

door een gerichte communicatiestrategie, de verbinding

met de routegebonden netwerken, de verbinding met de

attractieve punten … Initiatieven die de mobiliteit door het

gebied vereenvoudigen, verdienen extra aandacht. Het in-

formatieaanbod in de verschillende poorten wordt versterkt

en beter op elkaar afgestemd (bv. via coördinatie, distribu-

tiesysteem folders).

We versterken bovendien de relatie met de toeristische re-

giokantoren (Westerlo, Geel, Beringen, Diest, Scherpen-

heuvel, Aarschot).


DUURZAME MOBILITEIT IN DE MERODE VERSTERKEN

We versterken verschillende vormen van duurzame mobi-

liteit in het projectgebied de Merode met als prioriteit de

recreatieve verplaatsingen. De verschillende attractieve

plaatsen in de Merode zijn nog niet voldoende met elkaar

verbonden. We ontwikkelen daarom een totaalplan/visie

dat gericht is op een betaalbaar, ecologisch en veilig mo-

biliteitssysteem. We werken samen met de openbare ver-

voersmaatschappijen (bv. groene haltes De Lijn, NMBS) en

onderzoeken o.a. de mogelijkheden van fietsverhuur.

Extra aandacht gaat in de komende jaren naar de veilig-

heid voor zachte weggebruikers in de omgeving van de

verschillende deelgebieden door het aanleggen van ge-

scheiden fietspaden en goed ingerichte oversteekplaatsen.

Het Agentschap Wegen en Verkeer en de lokale besturen

zijn hierin de prioritaire partners en de initiatiefnemers.

2

62 63

EEN KWALITEITSVOL RECREATIEF NETWERK MET ROUTEGEBONDEN VOORZIENINGEN ONTWIKKELEN EN PROMOTEN

We maken een ruiter- en menroutenetwerk voor het gebied

de Merode met duidelijke afspraken over de promotie en

het beheer. Bestaande ruiternetwerken worden mee opge-

nomen in het geheel. Routegebonden voorzieningen zoals

parkings, uitgeruste startplaatsen en attractieve elementen

worden voorzien langsheen het toekomstig netwerk. Op

die manier versterken we de kwaliteit van de ruiterroutes

en dus ook de aantrekkingskracht van het hele gebied. Het

respecteren van de ecologische draagkracht van de deelge-

bieden van de Merode verdient permanent aandacht.

Het wandel-, fiets- en mountainbikeknooppuntennetwerk

werd eerder al gerealiseerd. We zetten verder in op de kwa-

liteitsopschaling, de promotie en het onderhoud ervan als

belangrijke toeristisch-recreatieve producten.


DE OPMAAK VAN THEMATISCHE LUSSEN GEËNT OP HET ROUTENETWERK ONDERSTEUNEN

We stimuleren en ondersteunen de opmaak van themati-

sche lussen die gekoppeld zijn aan de kernkwaliteiten van

het gebied de Merode (bv. stiltewandeling, religieus erf-

goedwandeling, de Witte wandeling). Thematische lussen

zorgen voor een hogere toegankelijkheid en aantrekkelijk-

heid van de knooppuntennetwerken. Thematische lussen

worden niet aangeduid met extra bewegwijzering op het

terrein, wel via de brochures, de applicaties of de startbor-

den.

2

64 65

ONTSLUITING VAN HET ONROEREND ERFGOED VERSTERKEN

We stimuleren en verbeteren de ontsluiting en de toegan-

kelijkheid van de cultuurhistorische gebouwen voor de in-

woners en de bezoekers. Het ontsluiten van de abdijen, de

kastelen, de hoeves, de schuren ... zorgt voor een hogere

belevingswaarde van het erfgoed van de Merode. We moe-

digen de herbestemming en het medegebruik van cultuur-

historische gebouwen aan, waarbij ruimte voor de jonge-

ren, de eigen inwoners, de lokale ondernemers, de eigen

verenigingen… een rode draad vormt.


GEDIVERSIFIEERD AANBOD AAN TOERISTISCH-RECREATIEVE ACTIVITEITEN IN RELATIE TOT ERFGOED STIMULEREN EN PROMOTEN

We stimuleren en promoten toeristisch-recreatieve acti-

viteiten die verband houden met de kernkwaliteiten van

het erfgoed in de Merode (familie de Merode, abdijen, na-

tuur en landschap, rust, stilte, verhalen). We zorgen voor

afstemming in de programmatie en we stimuleren de di-

versiteit in aanbod voor de verschillende doelgroepen (bv.

jongeren, ouderen). De Abdijenjogging, de Schelmentocht,

het openluchtspektakel en Prominant zijn enkele van de

vele voorbeelden.

2

66 67

VERBLIJFSMOGELIJKHEDEN ONDERSTEUNEN EN STIMULEREN

Door de inzet van onder andere de logieconsulenten on-

dersteunen we kleinschalige verblijfslogies in hun marke-

ting. In de uitgestrekte bossen en de natuur is het ideaal

vertoeven voor de kampeerders en de jeugdgroepen. In

het verleden heerste er lange tijd een traditie van jeugd-

kampen (chiro, scouts, …). We herwaarderen daarom de

kampeerterreinen en voorzien ruimte waar jongeren acti-

viteiten kunnen organiseren. Bovendien stimuleren we de

kleinschalige, natuurgerichte kampeerinitiatieven zoals

bijvoorbeeld de minicampings, het hoevekamperen, het

paalkamperen. De Merode biedt ook kansen voor het ori-

gineel overnachten zoals in een hoeve, kasteel of abdij.


PARTNERSCHAPPEN STIMULEREN EN GESCHIKT INSTRUMENTARIUM INZETTEN

We versterken de relatie tussen de drie provinciale toeris-

tische organisaties, de lokale toeristische diensten en Toe-

risme Vlaanderen in partnerschap met het plattelandspro-

ject de Merode en de stuurgroep. De toeristische regio’s

Antwerpse Kempen, Hageland en Limburgse Kempen en

de daarbij horende strategische plannen voor toerisme fun-

geren als beleidsinhoudelijk referentiekader. Bovendien is

er een afsprakennota ‘toerisme in de Merode’ waarin de

visie, de rol en de taakverdeling staan omschreven. De

verenigingen en de groepen van recreanten (wandelaars,

fietsers, mountainbikers, ruiters) zijn de belangrijkste ge-

sprekspartners.

2

68 69

zelfbewust plattelandde Merode, 3een identiteit

‘Daar woonde een ander volk. De grond van de Kempen begon daar, en ook de Kempische mens. Maar ge moest hem niet vergelijken met de Kempenaar van verder in Limburg of Antwerpen, hij leefde er te ver van af, hij was grensbewoner, tegen de rand van het open Demerland.‘

Uit ‘Jeugd’ van Ernest Claes

70 71

We onderscheiden ons door onze herkenbaarheid

3Speerpunt 3.1

Project in de kijker:Sprookjesbos (Westerlo, VLM) 73

DE GEMEENSCHAPPELIJKE HUISSTIJL CONSEQUENT TOEPASSEN

We passen de gemeenschappelijke huisstijl consequent toe

in de onthaalpoorten, de deelgebieden, het bouwkundig

erfgoed, de routegebonden infrastructuur en de verschil-

lende communicatiedragers. Het gebruik van de gemeen-

schappelijke huisstijl en het logo de Merode onderscheidt

ons als kwaliteitsvol gebied en zorgt voor herkenbaarheid.

Het gebruik van het logo de Merode wordt afgestemd met

het merk de Merode. Er worden extra elementen (zoals bv.

verlichting) uitgewerkt om de huisstijl te vervolledigen. Zo

ontstaat er een eenheid in verscheidenheid.

Ook de zichtbaarheid van de individuele partners is be-

langrijk. De operationele uitwerking daarvan wordt be-

paald in nauw overleg met de partners.


74 75

We onderscheiden ons door onze communicatie, evenementen en educatie

3Speerpunt 3.2

Project in de kijker:Merodehappening 2010 (Geel, VLM i.s.m. het partnerschap de Merode) 77

COMMUNICATIEDRAGERS ONTWIKKELEN

Op basis van een communicatieplan ontwikkelen we in

de huisstijl tal van communicatiedragers voor de inwoners

en de bezoekers van het projectgebied de Merode. Zo ver-

spreiden we de kennis en de informatie over het project en

het gebied. We zetten in op efficiënt gebruik van de ver-

schillende communicatiekanalen (bv. website, infoborden,

sociale media, nieuwsbrief). Wat betreft het plaatsen van de

infoborden zorgen we voor een gezond evenwicht waarbij

het risico tot ‘overbebording’ wordt tegengegaan. We ma-

ken een innovatieve publicatie en een applicatie om het

erfgoed van het projectgebied de Merode op een toegan-

kelijke wijze onder de aandacht te brengen.


SPRAAKMAKENDE EVENEMENTEN ORGANISEREN OF ONDERSTEUNEN

We organiseren of ondersteunen spraakmakende evene-

menten waar de inwoners van de Merode elkaar ontmoeten

en genieten van het prinsheerlijk platteland. Jaarlijks orga-

niseren we in één van de gemeenten van het projectgebied

de Merode een Merodehappening op een aantrekkelijke,

laagdrempelige en toegankelijke manier. We ondersteunen

ook actief de lokale erfgoedhouders en de verenigingen bij

de organisatie van de erfgoedevenementen die gericht zijn

op het bereiken van de lokale bevolking. Zo bouwen we

aan een gemeenschap van inwoners in de Merode die in

relatie staat met het eigen lokale erfgoed.

3

78 79

EDUCATIEVE INITIATIEVEN ONTWIKKELEN, ONDERSTEUNEN EN PROMOTEN

We ontwikkelen, ondersteunen en promoten educatieve

initiatieven om de bezoekers, de inwoners en in het bijzon-

der de kinderen kennis te laten maken met het erfgoed van

de Merode waarbij de relatie tussen de mens, de natuur,

het landschap, de cultuur en de geschiedenis als uitgangs-

punt wordt gebruikt (bv. fluisterpad, bosleerpad, land-

bouwleerpad). De lokale erfgoedhouders, de verenigingen,

de terreineigenaars, … nemen daarin initiatief en bieden

dit aan de verantwoordelijke instanties aan. We stimuleren

de lokale gidsen en de scholen om een Merode-pakket sa-

men te stellen (bv. stiltegidsen, de Merode klassen, …) dat

bruikbaar is binnen de verschillende gidsenwerkingen, de

opleidingen en de scholen.


80 81

We onderscheiden ons door onze gemeenschap van inwoners

3Speerpunt 3.3

Project in de kijker:Quick-win het Trammeke (Herselt, Westelfolk, Heemkring Ansfried, VLM) 83

INWONERS EN LOKALE ACTOREN EEN ACTIEVE ROL GEVEN IN PLANNINGSPROCESSEN

We geven de lokale inwoners en de middenveldorganisa-

ties een stem bij onze planningsprocessen (renovatie, her-

bestemming, inrichting). Op die manier detecteren we de

lokale behoeften en valoriseren we de lokale kennis. Door

deze participatieve opstelling ontstaat een directe relatie

tussen de lokale gemeenschap en het ruimtelijk ontwerp

wat zal leiden tot een breder maatschappelijk draagvlak.

Diverse procesbegeleidingstechnieken worden aangewend

waarin de luisterbereidheid en de dialoog centraal staan.


INWONERS EN LOKALE ACTOREN EEN ACTIEVE ROL GEVEN IN BEHEER EN ONDERHOUD

We betrekken de verenigingen (o.a. vrouwenorganisaties,

senioren verenigingen), de scholen, de vrijwilligers en de

ondernemers actief in de zorg en het beheer van het gebied.

Het beheer van de waardevolle plekken, de permanentie in

de musea/onthaalpoorten en het meter- en peterschap zijn

enkele van de vele mogelijkheden. Via diverse methodes

zoals koesterburen (initiatieven tot samenwerking in eigen

buurt/wijk) of landschapsveilingen (particulieren ‘verwer-

ven’ stukje landschap), mobiliseren we de lokale inwoners

en de ondernemers. We geven hen opnieuw verantwoorde-

lijkheid in het bouwen aan hun eigen landschap.

3

84 85

LOKALE INITIATIEVEN VOOR HET VORMEN VAN NETWERKEN, DENKTANKEN EN OVERLEGPLATFORMEN ONDERSTEUNEN EN STIMULEREN

We ondersteunen en stimuleren informele en lokale initia-

tieven voor het samenwerken met de inwoners, de vereni-

gingen en de middenveldorganisaties wanneer die actief

bijdragen aan het plattelandsverhaal de Merode. Het vor-

men van netwerken, denktanken of platformen zijn initia-

tieven die we daarom aanmoedigen als er afstemming is

met het integraal plan de Merode.


86 87

zelfstandig plattelandde Merode, 4duurzaam

‘Hier woon ikHier kom ik vandaanIk had het nooit gedachtMaar ik ben niet meer weggegaanNochtans: ik heb je vervloekt en ik heb je gehaatMaar ik heb mij verzoendIk ga hier nooit meer vandaan’

Uit ‘Hier woon ik’, een nummer uit de ‘Soundtrack van de Demerbroeken’, tekst Lennaert Maes

88 89

We verankeren de Merode voor toekomstige generaties

4Speerpunt 4.1

Project in de kijker:Heraanleg abdijplein Abdij van Averbode (Abdij van de Norbertijnen van Averbode, Provincie Vlaams Brabant) 91

PERMANENT STATUUT VOOR HET PROJECTGEBIED DE MERODE BEPALEN

We voeren een gezamenlijk besluitvormingsproces voor

het bepalen van het permanent statuut voor het projectge-

bied de Merode om zo de erfgoedwaarden, de identiteit en

het merk van de Merode te verankeren. De bijbehorende

structuur en de structurele financiering bepalen we gelijk-

tijdig. Conform de kaderbeslissing (10 september 2012),

zullen de provincies hiertoe een aanzet geven tegen eind

2017. Samen met de terreineigenaars, de betrokken part-

ners en een aantal friskijkers voeren we een weloverwogen

debat (bv. via beleidsgroep, creatieve denktank). Relevante

studies, beleidsontwikkelingen, parallel lopende processen

(o.a. Sigma, regionaal park Noorderkempen, IHD) dienen

als insteek.


SYSTEEM VAN ALTERNATIEVE FINANCIERING ONDERZOEKEN EN ONTWIKKELEN

We starten een onderzoek naar de haalbaarheid van al-

ternatieve financiering (o.a. gebiedsfonds, gebiedsrech-

ten. Alternatieve financiering betekent het aanreiken van

financieringsmogelijkheden waarbij de middelen voor de

maatregelen volledig of gedeeltelijk afkomstig zijn uit an-

dere bronnen dan de middelen vanuit de overheid (publiek

naar privaat). Op basis van een studie en een weloverwo-

gen debat in afstemming met de andere gebiedsgerichte

initiatieven worden de alternatieve scenario’s voorgesteld

aan de stuurgroep de Merode en wordt een voorstel tot im-

plementatie uitgewerkt.

4

We maken een businessplan op waarin de uitgaven, de

inkomsten, de diensten, de capaciteiten, de prognoses …

overzichtelijk worden begroot met een bijzondere aandacht

voor de draagkracht (ecologisch, economisch) van het ge-

bied.

92 93

GEZAMENLIJKE AANPAK UITWERKEN VOOR HET BEHEER, ONDERHOUD EN TOEZICHT

We starten een ‘beheerplatform de Merode’ op waarin de

terreineigenaars en -beheerders, vertegenwoordigers van

de landbouw, de erfgoedeigenaars en -beheerders en de lo-

kale besturen gezamenlijke afspraken maken voor het be-

heer, de toegankelijkheid en het toezicht van de verschil-

lende erfgoedkernen van de Merode. Ook het beheer van

de uitgevoerde projecten verdient extra aandacht. In het

charter de Merode is het een uitgangspunt om het gebied

als één geheel te bewaren, te beheren en te ontwikkelen.

Binnen het beheerplatform richten we twee technische

werkgroepen op: 1) natuurlijk erfgoed en 2) onroerend erf-

goed. Het beheerplatform wordt op lange termijn in de toe-

komstige structuur ingepast.


SAMENHANG VERZEKEREN TUSSEN DE VERSCHILLENDE NETWERKEN ONDERLING

We zorgen er voor dat er voldoende samenhang is tussen

de verschillende formele en informele netwerken van de

Merode (stuurgroep, beheerplatform, stilteplatform, on-

dernemersnetwerk, netwerk van landbouwers, netwerk

van erfgoedhouders, …). Zo versterken we de samenhang

tussen de ondernemers, de partners, de belanghebbenden,

de middenveldorganisaties, … De onderlinge contacten

worden actief gestimuleerd door bijvoorbeeld de ‘netwerk-

cafés de Merode’ waarin kennis- en ervaringsuitwisseling

centraal staan. Ook de - mede onder impuls van de drie

provincies - opgemaakte afsprakennota’s over de thema’s

ondernemersnetwerk, merk de Merode, toerisme, hoeve-

en streekproducten, zijn in dit kader een belangrijk refe-

rentiepunt. De verschillende netwerken worden op lange

termijn in de toekomstige structuur ingepast.

4

94 95

COLOFON

Dit integraal plan (februari 2013) is in een oplage van 1000 exemplaren gedrukt op milieuvriendelijk papier door drukkerij de Press, Laakdal.

Eindredactie en grafische vormgeving: VLM regio Oost, zetel Herentals

Foto’s: Marc Slootmaekers, Theo Meulemans, Sint-Sebastiaansgilde, Marcel Aerts, Irène Deswert, Kempens Landschap, Heemkring Ansfried, VLM fo-toarchief, Vic Van Dyck, ANB, Vorming Plus Kempen, Krista Smets, de Vlaspit, het Ollemanshoekje, Kristel Mariën, Leen Beunens, Bolhuis, Jef Cools.

V.U. Toon Denys, gedelegeerd bestuurder, VLM, Guldenvlieslaan 72, 1060 Brussel

96

Deze publicatie werd betoelaagd door het Interreg-project ‘Rural Alliances’. In ‘Rural Alliances’ werken partners uit verschillende lidstaten van de Europese Unie samen aan thema’s die het leven van elke EU–burger raken. Het project draagt op die manier bij aan een betere samenhang binnen de EU – gemeen-schap.

prinsheerlijk platteland Integraal plan 2012 - 2017...2012 - 2017 Merode de Integraal plan...

Documents

Transcript of prinsheerlijk platteland Integraal plan 2012 - 2017...2012 - 2017 Merode de Integraal plan...