PrimaOnderwijs maart 2013

nummer 2 • maart 2013 • www.primaonderwĳ s.nl • verschĳ nt 6x per jaar •

Voor alle professionals in het onderwijsOnderwijsnl

& 16 PAGINA’S TAALSPECIAL met o.a levende boeken die boeien • aanpak dyslexie • schrĳ fonderwĳ s op de basisschool • digitalisering onderwĳ s niet te stuiten

Eén vuist tegen pesten!

& 16 PAGINA’S

Eénpesten!

CPS Academie

Conferentie Op de drempel van het centraal examen (VO)

Als examencoördinator of -secretaris wilt u goed op de hoogte zijn van regelgeving, procedures en risico’s bij de uitvoering van examens. In anderhalf dagdeel met diner bieden we u een programma dat verder gaat dan de nieuwe uitslagregels, het eindpunt van het examenproces en de vraag wanneer iemand gezakt of geslaagd is. We kijken ook naar wat u nodig heeft om de integriteit van de examinering op uw school te waarborgen en naar de mogelijkheden om te werken aan hogere opbrengsten en resultaten. In samenwerking met de Inspectie van het Onderwijs, het College voor Examens, de VO-raad, de AOC Raad, Docentplus en het Platform van Vakinhoudelijke Verenigingen Voortgezet Onderwijs.

Dinsdag 19 maart € 390,-

Conferenties en trainingen in 2013

Kijk voor een compleet overzicht van alle CPS conferenties en trainingen op www.cps.nl/academie

Conferentie Referentieniveaus en opbrengstgericht werken (PO)

Verbeteren van het taal- en rekenonderwijs. Dat is de achterliggende gedachte van de wet ‘Referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen’. Scholen zijn verplicht de referentie-niveaus als uitgangspunt te nemen voor beleid, lesaanbod en toetsing van de opbrengsten. Tijdens deze conferentie ontvangt u actuele informatie om opbrengstgericht te werken aan de hand van de referentieniveaus. U ontvangt praktische handvatten om de werkwijze van het opbrengstgericht werken te koppelen aan de inhoudelijke uitwerkingen van de referentieniveaus taal en rekenen.

Donderdag 7 maart € 350,-

Nationaal Docent Event Lesgeven is topsport (VO)

Goed omgaan met verschillen in de klas en het maximale uit leerlingen halen, vraagt om goed getrainde leraren. Daarom organiseert CPS op 18 april 2013 het Nationaal Docent Event ‘Lesgeven is topsport’. Tijdens dit event krijgt u in één dag een interessant trainings-programma om uw persoonlijke effectiviteit te vergroten. Met workshops en lezingen van topcoach Foppe de Haan en onderwijsexpert Martie Slooter. Schrijf u vandaag nog in en ontvang op deze dag relevante tips om meer uit uw les te halen en de kwaliteit van uw lessen te verhogen!

Donderdag 18 april € 398,-

Masterclass voor schoolleiders: Lesgeven is topsport (PO en VO)

Tijdens deze masterclass biedt CPS u in één dagdeel een concreet en inspirerend programma (met lezingen van topcoach Foppe de Haan en onderwijsexpert Martie Slooter) en diner waarin u handreikingen krijgt om het maximale uit uzelf en uw team te halen. Door deelname aan deze masterclass krijgt u een unieke kans om een stap voorwaarts te zetten in het verhogen van de kwaliteit en effectiviteit van uw leraren.

Donderdag 18 april € 375,-

Martie Slooter

Piet Groenewegen

Els Loman

Foppe de Haan

www.cps.nl/conferentiereferentieniveaus

www.cps.nl/opdedrempel

www.cps.nl/nationaaldocentevent

www.cps.nl/masterclass

Met 180.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.

PrimaOnderwijs is een uitgave van

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl

EDG MediaPostbus 402663504 AB Utrecht

UitgeverErik Trimp

Mediacoördinator Vanessa [email protected]

VormgevingEllen Lennartz, Saskia van Geijlswijk, Chantal Buitink

MedewerkersSimone Barneveld, Brigitte Bloem, Tefke van Dijk, Inez van Goor, Tialda Hoogeveen, Mirjam Janssen, Erik Ouwerkerk, Marius Roos, Lieke Steijvers, Manon van Wijnen

Verschijning en verspreidingPrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland.

Redactie 030-241 70 [email protected]

Sales Mark Hutzezon 030-2417025, [email protected]

Klantenservice 030-241 70 [email protected]

Copyright 2013Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

InhoudVoor alle professionals in het onderwijs

Onderwijsnl

Onderwijsnl

4 Over pesten moet je praten 9 Dolfje Weerwolfje in actie10 Nieuws15 PrimaOuders lanceert educatieve

webshop voor thuis20 Draag je steentje bij tegen kinderkanker

23 Taalspecial:24 Levende boeken die boeien26 Aan de slag met taalbeleid 28 Test je Engels30 School aan Zet: van goed naar beter34 Nederlands dyslexieprotocol klopt38 Schrijfonderwijs op de basisschool

44 Aanval op schooluitval 48 Digitalisering onderwijs niet te stuiten52 Zo gebruik je Schooltv in de klas

4

48

23

23

Scan PrimaOnderwijs voor extra’s!Heb je na het lezen van PrimaOnderwijs behoefte aan meer? Scan dan de pagina’s met het icoontje Layar. Nieuws, fi lmpjes, acties, reacties... Download de gratis Layar app in de Apple Store of Android Market.

4

Staat, leerlingen, leerkrachten, ouders en wetenschappers vormen vuist tegen pesten!

UITGELICHT 5

W

Het gevoel is algemeen: zo kan het

niet langer. Nadat kort na elkaar twee

jongeren zich vermoedelijk wegens

pesten van het leven beroofden, ont-

stonden nog meer initiatieven om het

getreiter in te dammen. Veel scholen

voeren een antipestbeleid. Toch werkt

dat lang niet altijd. Staatssecretaris

Sander Dekker van Onderwijs en

kinderombudsman Marc Dullaert

werken inmiddels samen aan een

plan van aanpak met alle betrokken

partijen, van leerlingen, leerkrachten

en ouders tot wetenschappers.

tekst mirjam janssen

’Wĳ willen weten hoe het kan dat het pesten – ondanks de pestprotocol-len op veel scholen – toch doorgaat en wat er e� ectief tegen pesten kan worden gedaan’, zegt kinder-ombudsman Marc Dullaert. ‘Er zĳ n heel veel antipestprogramma’s en er zĳ n weerbaarheidstrainingen voor slachto� ers, maar onduidelĳ k is wat wel en niet werkt.’ Wat Dullaert betreft is de tĳ d van vrĳ blĳ vendheid in ieder geval voorbĳ . ‘Ik baseer me op het Kinderrechten-verdrag, waarin staat dat kinderen recht hebben op bescherming en een veilige omgeving. Dat zĳ n afdwing-bare rechten!’ Soms wordt geroepen dat pesten strafbaar moet worden, maar Dullaert is daar niet voor: ‘Als we kĳ ken naar buitenlandse antipest-methoden die werken, zit daar geen bĳ die pesten straft.’

PreventiefEen van deskundigen die Dekker en Dullaert raadpleegden, was de

Groningse hoogleraar sociologie René Veenstra. Hĳ werkt mee aan de introductie in Nederland van KiVa,

kinderombudsman marc dullaert

6

een Finse antipestmethode. Dankzĳ KiVa is het pesten in Finland met 40 procent afgenomen. ‘Een verschil met andere methodes is dat KiVa zich op het groeps-proces richt’, zegt Veenstra. ‘Andere methodes rich-ten zich vaak op de daders of de slachto� ers, deze methode richt zich ook op meelopers en degenen die toekĳ ken zonder iets te doen. De methode is in de eerste plaats preventief, maar biedt ook een oplos-sing als het pesten desondanks doorgaat. Dan wordt er een steungroep rond het geplaagde kind gevormd

van een stuk of zes andere kinderen, inclusief de pes-ters. Ieder kind bedenkt iets om het slachto� er weer bĳ de groep te betrekken. Bĳ voorbeeld door er samen mee naar school te fi etsen of uit te nodigen voor een spel. Met KiVa is het mogelĳ k het hele groepsproces in kaart te brengen. Dus: wie pest wie en wie komt voor een ander op? Leerkrachten krĳ gen zo meer zicht op de ontwikkelingen in een klas. Uit onderzoek is name-lĳ k gebleken dat docenten maar in één op de vĳ f ge-vallen doorhebben dat een kind wordt gepest.’KiVa leidt er in Finland toe dat ook minder kinderen op internet worden gepest. ‘Dat komt omdat pesten in het dagelĳ ks leven en cyberpesten in elkaars verlengde liggen’, verklaart Veenstra. ‘Kinderen worden bĳ na altĳ d door klasgenoten gepest. Als dat vermindert, neemt het cyberpesten ook af.’

Ook in NederlandInmiddels is de KiVa-methode ook in de Verenigde Staten, Engeland en Zweden geïntroduceerd. Sinds dit schooljaar wordt de methode op 66 scholen in Ne-derland toepast. Veenstra onderzoekt of KiVa hier aanslaat en brengt deze zomer verslag uit. Hĳ is optimistisch: ‘Dit is de aanpak met de beste vooruit-zichten. KiVa streeft echt naar een cultuurverande-ring.’ Scholen die ook willen meedoen kunnen zich opgeven. Docenten krĳ gen een training van een dag en materiaal voor tien lessen met concrete oefeningen.

Meer info: www.kivaschool.nl

OUDERS & COO: ‘Zwijgende meerderheid moet zich verzetten’‘Ouders hebben een belangrĳ ke rol in de bestrĳ ding van pesten’, vindt Werner van Katwĳ k, directeur van ouderorganisatie OUDERS & COO. ‘Allereerst moe-ten ze natuurlĳ k alert zĳ n op wat er met hun eigen kind gebeurt en in de gaten houden of het zich niet onverklaarbaar anders gedraagt, bĳ voorbeeld minder vrolĳ k is. En er dan over praten. Dat is soms lastig, omdat kinderen graag een goed kind willen zĳ n. Ze willen niet dat hun ouders weten dat ze niet goed in de groep liggen. Soms helpt het om eerst te vragen: wordt er gepest in jouw groep? En niet meteen: word jĳ gepest? Maar het is ook belangrĳ k kinderen op hun verantwoordelĳ kheid te wĳ zen als ze zien dat anderen worden gepest. Pesten kan vaak doorgaan doordat de meerderheid van de groep zwĳ gt. Dat zwĳ gen is ook kwalĳ k voor de ontwikkeling van die kinderen. Je moet kinderen uitleggen dat ze er wat van kunnen zeggen. Zeker als ze dat als groep doen zal de pestkop snel inbinden. Van de school mogen ouders verwachten dat die stelling neemt en ingrĳ pt. Een goed instrument is leerlingen zelf een antipest-protocol te laten schrĳ ven. Daar zĳ n ze beter op aanspreekbaar dan wanneer de school hen zelf regels oplegt.’

hoogleraar rené veenstra

Scan deze pagina voor extra's!

UITGELICHT 7

LAKS: ‘Pak het taboe aan’‘Wĳ vinden dat scholen pesten bespreekbaar moeten maken’, zegt Lotte Savelberg, voorzitter van het LAKS. ‘Leerlingen geven aan dat er weinig in de klas over wordt gepraat. Er rust een taboe op terwĳ l het wel veel voorkomt. Je kunt het nooit volledig uitbannen, maar je moet voorkomen dat het tot zelfmoorden of levenslang beschadigde mensen leidt. Wĳ willen dat scholen er systema-tisch aandacht aan besteden. Bĳ voorbeeld door er eens per maand met de klas over te praten en te vragen hoe leerlingen zich voelen. Maar een an-dere aanpak vinden wĳ ook goed. Als het taboe maar wordt doorbroken.’

PO-Raad: ‘Help de ouders’‘Scholen en ouders moeten het pesten samen aanpakken’, vindt Kete Kervezee, voorzitter van de PO-Raad. ‘Het is de taak van ouders om het gedrag van hun kinderen in de gaten te houden. Ook op internet, want cyberpesten speelt al in de hoogste groepen van het basisonderwĳ s. Scholen hebben op hun beurt de taak ouders te informe-ren over de risico’s van internet. Maar ze moe-ten ook naar zichzelf kĳ ken. Hoewel scholen te-genwoordig allemaal een veiligheidsplan en een pestprotocol hebben, gaat er nog veel mis. Leer-krachten moeten signalen dat een kind wordt ge-pest leren herkennen. Het komt nog te vaak voor dat niemand doorheeft wat er aan de hand is. We zoeken naar manieren om ouders te helpen als hun kind heel erg wordt gepest. Dat is eigenlĳ k altĳ d het gevolg van een groepsproces en dat moet je doorbre-ken. Vaak doet het pesten zich niet al-leen op school voor, maar bĳ voorbeeld ook onderweg naar huis. Ouders zouden hulp moeten kunnen krĳ gen van zorgen adviesteams, die er nu al zĳ n voor an-dere problemen met kinderen.’

foto

ar

jan

br

onk

hor

st

Uit onderzoek is gebleken

dat docenten maar in één op de vijf gevallen doorhebben dat een kind wordt

gepest

VO-Raad: ‘Geef les in cyber wellness’‘Pesten is van alle tĳ den, maar het heeft door de opkomst van sociale net-werken als Facebook en het gebruik van smart-phones de laatste jaren een nieuwe dimensie gekregen’, constateert Sjoerd Slagter, voor-zitter van de VO-Raad. ‘Daardoor kunnen ex-cessen ontstaan als het

volkomen uit de hand gelopen Facebook-feestje in Haren. Ik zie geen heil in het registreren van pes-terĳ en en incidenten. Dat verandert het gedrag niet en daar moet je beginnen, al moet je niet de illusie koesteren dat je alles kunt oplossen. Kinde-ren moeten leren hoe ze zich op internet moeten gedragen, net zoals ze moeten leren hoe ze zich in de openbare ruimte moeten gedragen. In sommige landen kennen ze het vak cyber wellness. Met dit vak leren kinderen de risico’s en gevolgen van hun online handelingen inschatten. Ook in Nederland zou deze aanpak kunnen werken. Ondertussen moeten docenten leren hoe ze signalen van leer-lingen kunnen interpreteren. Een leerling die na de les steeds met de docent blĳ ft napraten, durft misschien niet tegelĳ k met de andere leerlingen naar buiten. Docenten moeten oog krĳ gen voor dat soort gedrag en pesten, ook als er al eens over is gepraat, blĳ vend bespreekbaar houden.’

Wat vind jij de moeite waard om te leren?

Veelal gaat onderwijsvernieuwing over de hoe-vraag: hoe kunnen we anders lesgeven of leren? De Ververs Foundation en SLO zijn allebei geïnteresseerd in de wat-vraag: wat is in de toekomst voor leerlingen de moeite waard om te leren? Misschien stel jij jezelf die vraag ook voor je eigen school of vakgebied en heb je daar inmiddels ideeën of een visie voor ontwikkeld. En misschien hebben jouw idealen ook al concreet vorm gekregen in de onderwijspraktijk.

Kunnen jouw visie en voorbeelden anderen inspireren en motiveren? Dan komen we graag met je in contact! De Ververs Award is in het leven geroepen om het inhoudelijk gesprek over ons toekomstige onderwijs op gang te brengen en te houden. De meest aansprekende inzending belonen we met een stimuleringsprijs van € 5.000.

Meer informatie over voorwaarden en aanmelding vind je op www.verversaward.nl.

Ververs AwardPrijs voor inspirerende onderwijsvisies

ideeën

inspiratie

toekomst

prijs € 5.000

onderwijs

visie

VERV

ERS

awar

d

visie

ideeën

inspiratie toekomst

prijs € 5.000

onderwijs

adv_Ververs award_prima onderwijs.indd 1 17-12-12 11:21

UITGELICHT 9

MMet de campagne ‘Dolfje Weerwolfje Tegen Pesten’ roept schrĳ ver Paul van Loon leraren en leerlin-gen op om hun beste ideeën in te sturen en zo een bĳ drage te leveren aan een wereld zonder pesten. De school(klas) met het beste idee of anti-pestplan wint de ‘Dolfje Weerwolfje Tegen Pesten’-stoeptegel, die Paul van Loon hoogstpersoonlĳ k komt onthullen. Voor scholen is door Pestweb een lesbrief ontwikkeld bĳ het boek ‘SuperDolfje’. Kinderen die zelf mee willen doen, kunnen hun beste tips opsturen op een formulier dat ze op school ontvan-gen, of hun tips direct op de Hyvespagina van Dolfje Weerwolfje zetten. Zĳ maken kans op het Dolfje Weerwolfje Tegen Pesten ‘heldenspeldje’. Door Hyves wordt ook de beste antipesttip tegen online pesten beloond. Alle activiteiten staan op www.dolfjeweerwolfje.nl.

Het inzenden van de beste anti-pesttips kan t/m 31 maart 2013. Op 19 april zal Paul van

Loon de Dolfje Weerwolfje Tegen Pesten-stoeptegel onthullen op de win-nende school. De rest van de week signeert hĳ in boekhandels. En op zondag 21 april vindt de Dolfje

Weerwolfje Dag plaats, in Schouw-burg Orpheus in Apeldoorn. In de pe-riode 19 t/m 27 april krĳ gt iedereen

bĳ aankoop van een Dolfje boek gratis het Dolfje Weerwolfje

tĳ dschrift, dat dan helemaal in het teken staat van pesten.

Op de agenda

Dolfje Weerwolfjekomt in actie tegen pesten

10

Schone schrĳ vers en nachtegalen opgelet! In 2013 kunnen klassen van basis-scholen in Nederland en Vlaanderen weer in hun pennenveer klimmen en meedingen naar de Anton Pieck Prĳ s. De opdracht van de Efteling schrĳ fwed-strĳ d luidt: ‘Schrĳ f met je klas een Sprookjeslied voor de Efteling’. Nieuw aan deze zevende editie is dat alle inzendingen online te zien en te horen zĳ n én dat familie en vrienden kunnen stemmen op de tien genomineerde liedjes. Speciaal voor leraren ontwikkelde de Efteling gratis te downloaden les-materiaal met handvatten en tips om met de klas tot een goede inzending te komen. Kĳ k hiervoor op www.efteling.com/antonpieckprĳ s. Inzendingen moeten geüpload zĳ n vóór 29 maart 2013.

Opdracht en prĳ zenWie met de hele klas Wat een Sprookjeslied voor de Efteling, op een eigen of een bestaande melodie. Duur maximaal 3 minuten. Onderwerp een sprookjesverhaal. Leerlingen moeten het zelf zingen voor de camera en een bĳ passende dvd-hoes ontwerpen. Ook dit jaar zĳ n er weer mooie prĳ zen. Van tien geheel verzorgde schoolreizen tot geldprĳ zen: € 20.000 (1e prĳ s), € 10.000 (2e prĳ s) en € 5.000 (3e prĳ s). Het is de bedoeling dat de helft gaat naar een goed doel op het gebied van natuurbehoud of milieuzorg, de andere helft is voor de school.

Hoe gebruik je digitaal leermateriaal? Hoe ziet digitaal onderwijs eruit? Waar vind je geschikt materiaal en hoe kun je dat zelf inpassen en ontwikkelen? VO-content en Wikiwijs organiseren samen docentendagen over digitaal onder-wijs. Kom en deel praktijkervaringen met collega s en bezoek workshops over het werken met open digitaal leermateriaal. Meld je kosteloos aan en verdiep je in het onderwijs van de toekomst! De eerstvolgende dagen zijn op 7, 19, 21 en 26 maart aanstaande. Aanmelden via www.vo-content.nl/docentendagen

Met de hele klas online spelen én tegelĳ kertĳ d de lesstof oefenen, dat kan tĳ dens de Leuk Leren Week 2013! Deze week is een initiatief van Squla, het online oefenprogramma voor kinderen op de basisschool. De wedstrĳ d wordt online, via de computers en het digi-bord in de klas en thuis gespeeld. De wedstrĳ d start op 18 maart en eindigt 25 maart. Tĳ dens deze span-nende week spelen leerlingen in klasverband leer-zame quizzen in alle vakken en strĳ den ze om Leuk Leren Bokalen. Het is de tweede keer dat Squla deze week organiseert. In 2012 deden 2.900 klassen mee. Meedoen is gratis. Aanmelden kan tot 18 maart via www.squla.nl/leuk-leren.

Speel mee met de Squla Leuk Leren Week 2013

Efteling AntonPieck Prĳ s 2013

Efteling Efteling

Kom naar de docentendagendigitaal onderwijs

NIEUWS 11

Ter ere van de 75ste ver-jaardag van Beatrix is in Paleis Het Loo tot 20 mei 2013 de tentoonstel-ling ‘Beeld van Beatrix’ te zien, met portretten van de koningin, gemaakt door amateur- en professionele kunstenaars. Meer dan 2200 mensen zonden een kunstwerk in. De tentoonstelling toont een selectie van de beste wer-ken en bezoekers van de expositie kunnen hun stem uitbrengen voor het werk dat volgens hen de Publieksprĳ s verdient. De geëxposeerde werken zĳ n geselecteerd door een jury, bestaande uit ontwerper Jan des Bouvrie, NOS-presentator en fotograaf Sacha de Boer en con-servator van Paleis Het Loo Marieke Splietho� . Daarnaast worden zeven werken getoond van bekende kunstenaars als Andy Warhol, Ans Markus en Marte Röling.

Februari, maart, april en mei zĳ n uitgeroepen tot dé Museummaanden van 2013. Elke maand dragen vier andere musea

in deze periode de eretitel ‘Museum van de Maand’. En elk museum organi-

seert die maand verrassende in-teractieve evenementen. In de

museummaanden is het dus extra leuk om met de hele

klas naar het museum te gaan! Wil je weten wel-

ke musea er meedoen en welke activiteiten er op het program-ma staan? Kĳ k dan op

75XBEATRIX

van de koningin, gemaakt door amateur- en professionele kunstenaars. Meer dan 2200 mensen zonden een

75X

W

at doet jullie klas in het museum

?

www.museummaanden.nl.


12

Op 15 maart opent in het Kröller-Müller Museum de bĳ zondere kindertentoonstelling 10 Topstukken – 1001 Verhalen. Hierin schitteren verhalen, gedichten en tekeningen van kinderen naast tien beroemde kunst-werken uit de museumcollectie. De zalen zullen bĳ aanvang vrĳ wel leeg zĳ n en zich gedurende de ten-toonstelling langzaam vullen met verhalen die de jonge verhalenvertellers in het museum of op internet achterlaten. Maar ook schoolklassen kunnen mee-doen met hun digitale schoolbord! Het museum werkt

voor deze bĳ zondere expositie samen met literair kindertĳ dschrift BoekieBoekie en veel-bekroond kinderboekenauteur Lydia Rood, die een raamvertelling schreef en talloze aanknopingspunten bedacht, waar kinderen (vanaf ongeveer zeven jaar) hun eigen verhalen en gedichten aan toe kunnen voegen. Samen met Lydia Rood maakt het museum elke twee weken een selectie uit alle inzendingen en die worden dan onderdeel van de tentoonstelling. Zo realiseren alle kinderen samen een spannend kunst-/kinderboek! Schrĳ f met de hele klas mee! De tentoonstelling is te zien tot en met 1 september 2013. www.kmm.nl.

Fabschool ken je misschien wel van het pro-gramma Zapplive. Sinds februari is er de nieuwe programmareeks Fabschool Kids, waarin jongeren (10-12 jaar) tĳ dens work-shops ontdekken hoe je moderne elektro-nica in elkaar knutselt. Daarvoor leren ze werken met de machines van het Fablab Amsterdam. Een greep uit de workshops: • Speakers bouwen voor je mobiele telefoon • Robots maken van je tandenborstel • Leren programmeren met Scratch. De workshops zĳ n op woensdagmiddag en kosten voor deelname zĳ n 15 euro. Knutsel en kĳ k gezellig mee!

Op 15 maart opent in het Kröller-Müller Museum de bĳ zondere kindertentoonstelling 10 Topstukken – 1001 Verhalen. Hierin schitteren verhalen, gedichten en tekeningen van kinderen naast tien beroemde kunst-werken uit de museumcollectie. De zalen zullen bĳ aanvang vrĳ wel leeg zĳ n en zich gedurende de ten-toonstelling langzaam vullen met verhalen die de jonge verhalenvertellers in het museum of op internet

doen met hun digitale schoolbord! Het museum werkt voor deze bĳ zondere expositie samen met literair kindertĳ dschrift BoekieBoekie en veel-

10 Topstukken1001 Verhalen1 van jullie klas?

Actie One4You verlengd Op verzoek van diverse scholen is de looptĳ d van de actie One4You (1 euro=1 bouwsteen, van mĳ voor jou) ter bestrĳ -ding van kinderarbeid in de goudmĳ nen van Burkina Faso verlengd tot het einde van dit schooljaar.

Eind 2012 ontvingen basisscholen een dvd met de fi lm Fout Goud. Deze fi lm dient als leidraad voor de actie One4You. Uit navraag bleek dat veel scholen niet aan de actie zĳ n toege-komen maar geven aan het onderwerp alsnog onder de aan-dacht van de leerlingen te willen brengen. Het bestuur van de stichting heeft daarom besloten de looptĳ d van de actie

te verlengen. De Hubertus-school in Herten/Roermond voerde al wel een succes-volle actie. Leerlingen haal-den meer dan € 1.200,- op. Jĳ kan ook helpen! Bouw mee aan onderwĳ s in Burkina Faso, want iedereen weet het: kinderarbeid werkt niet, on-derwĳ s wel! Kĳ k op www.one-4-you.nl voor meer info en uitleg actie.

Kom knutselen bĳ Fabschool Kids

Er is inmiddels geen leerling zonder probleem. Volgens auteurs Bert Ferwerda en Dirk Johan Klanker worden leerlingen op scholen eerder onmachtig dan machtig gemaakt Natuurlijk zijn er dingen die je niet kunt, maar er zijn ook dingen die je wél kunt en daar is te weinig aandacht voor. De STUDIE NINJA moet tegenwicht bieden. Wat is ook alweer een ninja? Een ninja is het archetype van iemand die zichzelf door training uitmuntend maakt. www.destudieninja.nl

Om te laten zien dat de recycling van kleine appara-ten makkelijk is, komt Wecycle met de groep acht-afscheidsmusical ‘Hebbiedat’. De musical speelt zich grotendeels af in een kringloopwinkel waar ingeleverde oude elektrische apparaten die niet meer gerepareerd kunnen worden, bij Wecycle worden afgegeven. Een hoofdrol is weggelegd voor inzamelbox Jekko, waarin je afgedankte elektrische apparaten, spaarlampen en batterijen kunt bewaren om deze vervolgens gescheiden in te leveren. Jekko heeft zijn eigen lied om uit te leggen hoe het werkt. Partnerscholen van Wecycle kunnen de musical tegen een gereduceerd tarief te bestellen.

Recycle musical

Wecycle cityin de digitale leerom-geving Wecycle city staat gratis lesmate-riaal over recycling. Partnerscholen van Wecycle kunnen jaarlijks meedoen met de inzamelactie en zo theorie direct in praktijk brengen. www.wecycle.nl/city

In elke leerling schuilt eenninja

Promotiebeurs voor leraren

Promoveren tot dr.

is een uitstekende

kans voor talentvolle

leraren om zich

verder te ontwikkelen.

Dat is niet alleen gunstig voor henzélf, maar draagt ook bij aan onderwijs van wereldklasse voor leerlingen. Daarom biedt het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap leraren de kans om met behoud van salaris in deeltijd onderzoek te verrichten dat leidt tot een proefschrift. Bevoegde leraren die werkzaam zijn in de onderwijssectoren primair, voortgezet, middelbaar beroeps-, hoger beroeps- en speciaal onderwijs kunnen meedingen. De werkgever ontvangt subsidie om de promoverende leraar te vervangen.

Leraren die in aanmerking willen komen, zoeken een promotor, steun bij hun werkgever en schrijven een onderzoeksvoorstel. Het onderzoeksvoorstel mag gaan over elk onderwerp in een vakgebied naar keuze. Wel moet het onderzoek van belang zijn voor de eigen onderwijspraktijk of het onderwijs in bredere zin.

NWO selecteert en honoreert de meest kansrijke voorstellen. Tot uiterlijk dinsdag 26 maart 2013, 14:59 uur kunt u een vooraanmelding indienen bij de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Meer weten? Ga naar www.nwo.nl/leraren

EDUCATIEF 15

PrimaOuders lanceert webshop met educatieve producten voor thuis!

Op www.primaouders.nl is voor

het eerst het allerbeste aanbod aan

educatieve producten voor thuis in

Nederland samengebracht op één

centrale plek, overzichtelijk

gepresenteerd in een webshop

per groep, vak en schoolthema.

Want elk kind leert anders…

16

OOf een kind nu een leerachterstand heeft of juist wat extra uitdaging kan gebruiken, uit onderzoek blĳ kt dat het gebruik van educatieve producten thuis een enorm positieve invloed heeft op de leerresultaten in de klas. 70% van de ouders helpt hun kind met leren thuis en zoekt daarvoor de juiste materialen. De markt hiervoor was tot nu toe erg divers en onoverzichtelĳ k, daarom biedt PrimaOuders een overzicht gesorteerd op groep, vak of thema.

Specifi eke leeruitdagingenPrimaOuders helpt ouders om de juiste keuzes te maken voor de specifi eke leeruitdagingen van kinde-ren van 0 tot 12 jaar. De shop streeft ernaar om de beste producten uit de markt te laten zien, gewaar-deerd door leraren en ouders. De webshop is niet alleen voor kinderen met een leerachterstand maar heeft ook producten voor kinderen die voorlopen. En producten speciaal voor ouders zoals ‘Samen sterk: ouders en school’ of ‘Gepeuter’. De PrimaOuders webshop werd tĳ dens de NOT-beurs gelanceerd. Een veelgehoorde opmerking was ‘hier hebben we lang naar gezocht’ en ‘een site om ouders op te attenderen’. Leraren en onderwĳ sprofessio-

nals op de beurs waren onverdeeld enthousiast. Erik Trimp, directeur van EDG Media en oprichter van de webshop: ‘Juist de leraar weet waar een kind behoefte aan heeft als extra aanvulling op de lesstof in de klas. Waar moet worden bĳ gespĳ kerd, waar moet worden uitgedaagd. De onderwĳ sprofessional kan ouders het best adviseren en begeleiden.’

Brug tussen school en thuisErik vervolgt: ‘Als vader van drie kinderen weet ik dat elk kind anders is en anders leert. Kinderen hebben hun eigen gewoonten en leerstrategieën. Daar waar het ene kind zelf gedisciplineerd huiswerk op zĳ n kamer maakt met een boterham erbĳ en koptele-foon op, heeft de ander behoefte aan een gestructu-reerd plan en een beetje hulp. Maar juist dat laatste is

best adviseren en begeleiden.’

PrimaOuders helpt ouders om de juiste keuzes te maken voor de specifi eke leeruitdagingen van

kinderen van 0 tot 12 jaar


makkelĳ ker gezegd dan gedaan. Hoe doe je dat? Hoe help je een kind thuis met een leerprobleem? Hoe sti-muleer je juist een slim kind? Hoe trigger je creativi-teit en verbeeldingskracht? Hoe kunnen ouders thuis aanvullen wat een kind op school leert? En vooral; waar vind je de hulpmiddelen die daarbĳ kunnen helpen? In mĳ n zoektocht naar educatieve hulpmiddelen die me konden helpen bĳ het begeleiden van de kinderen vond ik nooit een goed en volledig overzicht. Daarom hebben wĳ PrimaOuders gelanceerd; een overzichtelĳ ke webshop met álle educatieve producten voor thuis die nog veel verder zal worden uitgebreid. In combinatie met de in-formatieve, inspirerende artikelen in het bĳ behorende magazine PrimaOuders, dat wordt verspreid op kinder-dagverblĳ ven, buitenschoolse opvang en basisscholen, slaan wĳ zo een brug tussen leren op school (of kinder-dagverblĳ f) en leren thuis. Juist omdat leren voor elk kind anders is…’

EDUCATIEF 17

Help mee!Experts gezochtEducatieve producten zĳ n zeer geschikt om kin-deren thuis op een leuke manier te laten leren. Maar welke producten sluiten goed aan bĳ wat ze op school doen? Wie kan dat beter beoordelen dan een onderwĳ sprofessional. Leraren weten immers wat de beste aanvulling is. PrimaOuders wil leraren de kans geven om de kwaliteit van de producten beoordelen en mee te helpen de producten voor de webshop te selecteren. Daar-mee worden de ouders door experts geholpen bĳ het maken van de juiste beslissingen en worden kinderen geholpen bĳ hun ontwikkeling. Kĳ k voor meer informatie op www.primaouders.nl Geef je op voor het mee beoordelen van producten via [email protected]

Vakken waarvoor producten zĳ n te vinden:• Taal • Lezen • Rekenen • Natuur en Techniek• Aardrĳ kskunde • Geschiedenis • Sport en Bewegen • Mens en Samenleving • Creatief

Thema’s waarop producten gezocht kunnen worden:• Ontspannen en Ontwikkelen • Leer- en Gedragsproblemen • CITO-toets en Entree-toets • Feestdagen en Seizoenen • Actuele Schoolthema’s • Ingrĳ pende gebeurtenis • Voor het eerst naar school • Afscheid Groep 8

www.primaouders.nl

Volop in bewegingOp dit moment is de webwinkel nog volop in ontwikkeling en beweging; er komen nog iedere dag nieuwe producten bĳ . Is er een product dat je heel graag in onze webwinkel zou willen zien? Stuur ons dan jouw suggestie(s) via [email protected]

Studenten van Inholland helpen uw leerlingen graag bij hun studiekeuzeHoe is het om bij Hogeschool Inholland te studeren? Wie kunnen dit beter vertellen dan onze studenten zelf?Zij vertellen graag hoe zij hun studiekeuze hebben gemaakt en hoe het is om een hbo-opleiding te volgenbij Inholland via www.inholland.nl/vraagheteenstudent.

Rachel Storm VierdejaarsCommerciële EconomieInholland Haarlem

Voordat ik begon aan mijn hbo-opleiding,twijfelde ik of ik wel de juiste beslissing hadgenomen. Als 16- of 17-jarige weet je vaaknog niet zo goed wat je ‘later’ wilt worden.

Daarom ben ik een dag gaan Proefstuderenbij Inholland Haarlem en de opleidingCommerciële Economie sprong er meteenuit voor mij. Direct na het behalen van mijnhavodiploma ben ik begonnen aan dezeopleiding. Hebben uw leerlingen vragenover de opleiding Commerciële Economieof willen zij weten hoe ik mijn studieervaar? Twijfel dan niet en mail me viawww.inholland.nl/vraagheteenstudent.

Malika OuachaDerdejaarsMaatschappelijk Werken DienstverleningInholland Alkmaar

In totaal heb ik drie studiekeuzetestsgedaan voordat ik begon aan mijn hbo-opleiding. Iedere test gaf dezelfde uitkomst:Social Work. Omdat ik nog twijfelde, hebik gesprekken gevoerd met leraren op mijnmiddelbare school en in mijn privéomgeving.

Uiteindelijk heb ik Maatschappelijk Werken Dienstverlening gekozen. Ik ervaar deopleiding als leuk, maar vooral ook leerzaamen interessant. Willen uw leerlingen meerweten over deze opleiding en wat het nuzo leuk maakt? Mail me gerust.

Remon StokDerdejaarsHBO-RechtenInholland Rotterdam

Ik weet hoe belangrijk het is om je goed teoriënteren op je studiekeuze. Nadat ik mijnhavodiploma behaalde, wilde ik graag verderstuderen, maar ik vond het moeilijk een keuzete maken. Ik heb veel scholen en opleidingenbezocht om er achter te komen waar mijninteresse precies ligt. Ik kwam uit bij de oplei–ding HBO-Rechten van Hogeschool Inhollanden daar heb ik het heel erg naar mijn zin.

Omdat ik voorlichting geef tijdens OpenDagen, ben ik de uitgelezen persoon om uwleerlingen te helpen! Kortom: vragen over destudie HBO-Rechten en/of algemene vragenover Inholland? Mail ze dan naar mij en ikprobeer ze zo snel mogelijk te beantwoorden.

Live met onze studenten spreken? Bezoek dan op zaterdag 9 maart de Open Dag van Inholland.Kijk voor meer info op www.inholland.nl/opendag of scan de QR code.

638652 opm adv 172x132.indd 1 22-01-13 12:02

ArboMeesterDe complete hulp bij arbobeleid in het primair onderwijs

www.arbomeester.nlHét erkende branche-instrument voor de

uitvoering van een RI&E in het primair onderwijs.

Arbwww.arbomeester.nlHét

uitvoering van een

73

43

•IDE

A2

ID

7343 DIE adv ArboMeester_192x142mm.indd 1 31-07-12 11:02

Dit voorjaar start NTR Schooltv diverse nieuwe series voor het voortgezet

onderwijs. De programma’s en het bijbehorend lesmateriaal sluiten aan bij de

leermethoden en kerndoelen. Wij zetten ze vast op een rijtje.

VERRIJKING 19

Nieuwe series bĳ Schooltv

GeoClipsKorte afl everingen over uiteenlopende aardrĳ kskunde onderwerpen, voor leerlingen in de onderbouw van het vmbo. Er worden vier nieuwe programma’s aan de reeks toegevoegd, onder meer over nieuwe grootmachten en het Nederlands landschap.

Focus op de biologieNieuwe serie voor vmbo boven-bouw. Onderwerpen zĳ n onder meer het menselĳ k lichaam, ecologie, gedrag en afweer. Focus op biologie gaat in mei van start met negen afl everingen van elk tien minuten.

Labyrint voor de tweede faseSpeciaal voor leerlingen in de bovenbouw van havo/vwo zĳ n er acht Labyrintprogramma’s bĳ biologie, scheikunde, natuurkunde en wiskunde. Je vindt de afl everingen en bĳ behorende examen-oefening op schooltv.nl/labryint. In het voorjaar komen daar per vak twee nieuwe afl everingen bĳ .

HistoClipsSchooltv brengt vier gloednieuwe afl everingen in de doorlopende reeks HistoClips voor leerlingen in klas 1 en 2 van het vmbo. In de nieuwe reeks aandacht voor Karel de Grote; Europa en een tweetal afl eve-ringen in het kader van 200 jaar koninkrĳ k. Aandacht voor: Het ontstaan en de splitsing van het Koninkrĳ k der Nederlanden 1813/1815 -1840 en de grondwets-wĳ ziging. En een afl evering over dekolonisatie. Deze serie komt tot stand in samenwerking met ProDemos Huis voor democratie en rechtsstaat.

Spirou & FantasioFrans gesproken tekenfi lm over de avonturen van twee journalisten. Dit voorjaar gaat Schooltv zes nieuwe afl everingen uitzenden. De kĳ k- en luister-

opdrachten worden aangevuld met spreek- en schrĳ fopdrachten op het niveau A2.

Dossier EconomieDossier Economie is bedoeld om leerlingen economisch inzicht te laten verwerven in concrete vraagstuk-ken. Iedere afl evering start met een concrete vraag en behandelt een economisch onderwerp vanuit de context-concept benadering. In de eerste vier afl everingen: Markt, schaarste en ruil/Samenwerken en onderhandelen/Risico en informatie. Deze serie komt tot stand in samen-werking met Cito.

KijkenluisterenKĳ k- en luistervaardigheid is onderdeel van het Cen-traal Eindexamen vmbo. Fragmenten uit reportages die voor Nieuwsuur zĳ n gemaakt, worden voorzien van vragen, en zo kun je met leerlingen de toets voorbereiden. Zes afl everingen van minimaal vĳ f minuten, zes aparte toetsen.

Literatuurgeschiedenis 1900 - 1945De serie bestrĳ kt inmiddels de hele periode van de middeleeuwen tot en met de 19e eeuw. Dit voorjaar staat de 20e eeuw op het programma, tot en met de Tweede Wereldoorlog. Van Herman Heĳ ermans die het lĳ k van een aangespoelde visser ziet op het strand bĳ Wĳ k aan Zee tot Etty Hillesum die haar laatste brief uit Westerbork schrĳ ft.

Alle uitzenddata kun je vinden op schooltv.nl/uitzendschema. Na uitzending kun je de afl everingen terugzien via schooltv.nl/schooltvgemist

Lever statiegeldflessen in en bouw mee aan het Prinses Máxima CentrumOp dit moment geneest 75% van de kinderen met kanker. Dat is natuurlijk best veel, maar het is niet genoeg. We moeten naar 95%. Vandaar dat wij een speciaal kinderkankercentrum willen bouwen: het Prinses Máxima Centrum. Ook jullie kunnen hier een steentje aan bijdragen. Door met de klas of de hele school mee te doen aan de speciale flessenactie. Met deze actie kunnen de leerlingen flessen inleveren bij bijna alle supermarkten in Nederland en komt het statiegeld ten goede aan de bouw van het centrum. Op www.kikabouw.nl lees je alles over deze acties, over de bouwplaatjes die de leerlingen kunnen verdienen en de bijzondere prijzen waarop zij kans maken.

Draag esteent e bitegen kinderkanker

B

INSPIRATIE 21

Ook kinderen willen zich inzetten tegen kanker. Zeker als deze ziekte leef-

tijdsgenootjes treft. Leerlingen en scholen die in actie willen komen, kunnen

zich aansluiten bij de campagne van Stichting Kinderen Kankervrij (KiKa) en

zo hun steentje bijdragen aan de bouw van het Prinses Máxima Centrum

voor Kinderoncologie.tekst Mirjam Janssen | beeld Marius Roos

Binnen drie jaar gaat in Utrecht het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie open. Voortaan kun-nen alle kinderen met kanker daar worden behandeld. Dat betekent een grote stap vooruit. Jaarlĳ ks worden ongeveer 550 kinderen met kanker behandeld in ze-ven kinderkankercentra verspreid over het land. Veel specialisten zien maar een paar kinderen per jaar met een bepaald type kanker. Als alle behandelaars op één plek zitten, is altĳ d de laatste kennis en de meeste ervaring bĳ de bestrĳ ding van een kankersoort voor handen. ‘Het genezingspercentage voor kinderkanker ligt op 75 procent. We willen dat verhogen naar 95 procent.

Dat kan alleen als specia-listen hun kennis bundelen’, vertelt Frits Hirschstein. Hĳ is de oprichter van KiKa, een organisatie die geld werft voor onderzoek naar kinderkanker. Omdat er nog veel geld nodig is voor het cen-trum, lanceert KiKa een grootscheepse campagne. Vanaf 1 maart stellen alle supermarkten in Nederland

hun emballageapparaten beschikbaar. Kinderen die plastic fl essen inleveren, kunnen met de opbrengst ‘steentjes’ van 5 euro per stuk kopen voor de bouw van het Prinses Máxima Centrum. Het is natuurlĳ k ook mogelĳ k op andere manieren geld in te zamelen en daarvan steentjes te kopen. De namen van alle kopers worden vermeld op de ‘Wall of Name’ die in het nieuwe centrum komt. De origineelste actievoerders worden geïnterviewd tĳ dens een grote wervingsactie op de tv op 27 maart met Frans Bauer, Erica Terpstra en André van Duin.

Bouw mee aan het Prinses Máxima Centrum

Het beste onderzoek‘Door specialisten op één plaats te concentreren, krĳ gen kinderen de best denkbare behandeling’, zegt Prof. Dr. Rob Pieters, hoofd van de afdeling kinderoncologie in het Sophia Kinder-ziekenhuis in Rotterdam en een van de initiatief-nemers van het Prinses Máxima Centrum. ‘Maar er is nog een ander voordeel! Ook al het onderzoek naar kinderkanker kan zo worden geconcentreerd. Onderzoeksgelden worden dan e� ciënter ge-bruikt en bevindingen kunnen sneller worden toegepast. Het wordt het grootste centrum voor kinderkankeronderzoek van Europa en we ver-wachten dat wetenschappelĳ ke talenten er graag zullen werken. In het nieuwe ziekenhuis hoeven de patiënten niet langs verschillende afdelingen voor verschillende behandelingen, maar komen alle specialisten naar hen toe. De kinderen verblĳ ven steeds op één afdeling, die is gespecialiseerd in hun ziekte. Dat geeft een vertrouwd gevoel. De opzet is veel persoonlĳ ker.’

www.kikabouw.nlWoensdag 27 mrt, Ned. 1.Grote live TV-show.

Wat kun je doen?De klas of de hele school kunnen vanaf 1 maart plastic fl essen bĳ de supermarkt inleveren en ‘steentjes’ ko-pen van de opbrengst. Uiteraard kan de klas ook een eigen ludieke actie bedenken om geld in te zamelen.

D

22 VERRIJKING

De Ververs Award is een stimuleringsprĳ s voor inspirerende visies op het onderwĳ s van morgen! De prĳ s is in het leven geroepen om het gesprek over ons toekomstige onderwĳ s op gang te bren-gen en te houden. Vaak gaat onderwĳ svernieuwing over de hoe-vraag. Hoe kunnen we anders lesge-ven of leren? De Ververs Foundation en SLO zĳ n allebei geïnteresseerd in de wat-vraag! Wat is in de toekomst voor leerlingen de moeite waard om te leren?

Stel jĳ jezelf die vraag ook voor je eigen school of vakgebied en heb je daar ideeën of een visie voor ontwikkeld? Misschien hebben jouw idealen ook al concreet vorm gekregen in de onderwĳ spraktĳ k. Kunnen jouw visie en voorbeelden anderen inspi-reren en motiveren? Of weet je iemand in je omge-ving die zich hiermee bezig houdt? Meld je dan aan voor de Ververs Award. Bĳ de aanmelding wordt gevraagd ‘bewĳ smateriaal’ aan te leveren. Dat kan een kort fi lmpje zĳ n, maar ook een visiedocument of een verhelderende presentatie. De vorm maakt niet uit (verras maar!), de aandacht gaat vanzelf-sprekend uit naar het inhoudelĳ ke verhaal. De meest aansprekende inzending wordt beloond met een stimuleringsprĳ s van €5.000. Aanmelden kan tot en met eind maart 2013.

Meer informatie over aanmelding en voorwaarden vind je op www.verversaward.nl

Meld je aan voor de Ververs Award!

Prijs voor inspirerende onderwijsvisies

Schrĳ fonderwĳ s op de basisschool

Aan de slag met het taalbeleidsplan

TaalLevende boeken die boeien

In English please!

School aan Zet: van goed naar beter

Aanpak dyslexieBoeken die helpen!

special

24

Digitale prentenboeken en

taalspelletjes zijn een mooie

opstap om de ontluikende

geletterdheid van kinderen

te stimuleren. Ze bevorderen

de woordenschatontwikke-

ling en het verhaalbegrip.

Maar hoe maak je een juiste

keuze in het steeds groter

wordende aanbod? tekst Simone Barneveld

Levende boeken die boeien

A TAALSPECIAL 25

Animatiefi lmpjes kĳ ken en computerspelletjes doen is leuk! Jonge kinderen gaan maar al te graag aan de slag met educatieve spelletjes. Digitale prentenboe-ken zĳ n een goed hulpmiddel bĳ taalverwerving, zo blĳ kt uit onderzoek. Ze bevorderen de woordenschat- ontwikkeling en het verhaalbegrip. Een prima aanvul-ling op - geen vervanging van - het voorlezen door de leerkracht. Er komt steeds meer educatieve software op de markt waar scholen iets aan kunnen hebben, maar niet alles is even e� ectief. Hoe maak je als school of als leraar een juiste keuze? Kennisnet werkt momenteel aan een website met een handreiking die leraren kan helpen de juiste keuze te maken.

Feedback is essentieel Educatieve software moet aan een aantal eisen voldoen, willen kin-deren ervan profi teren. Volgens Adriana Bus, hoogleraar orthope-dagogiek in Leiden, zĳ n de drie be-langrĳ kste voorwaarden: interac-tiviteit, functionaliteit en feedback. We weten al langer dat als een ou-der of leerkracht bĳ het voorlezen vragen stelt, kinderen er meer van opsteken dan als er alleen wordt voorgelezen. Dat geldt dus ook voor computerprogramma’s: interatie is belangrĳ k. Digitale prentenboeken werken beter met vragen of uitleg tussendoor. Kinderen kunnen bĳ -voorbeeld op een plaatje klikken waarna ze uitleg krĳ gen over wat ze zien (‘Beer is verlegen, hĳ heeft een rood hoofd gekregen’). Nog e� ectie-ver zĳ n meerkeuzevragen (‘Waar is Beer verlegen?) waarbĳ het kind uit drie plaatjes kan kiezen.

Making meaning‘Betekenis geven (making meaning) werkt beter dan uitleg krĳ gen (taking meaning)’, aldus Adriana Bus in een artikel in 4W (het wetenschappe-lĳ ke tĳ dschrift van Kennisnet –4w.kennisnet.nl). Het digitale boek moet ook functioneel zĳ n, dat wil zeggen dat er een goede balans is tussen tekst en animatie. Dat maakt het aantrekkelĳ ker en verhoogt de betrok-kenheid. Het is zelfs zo dat digitale prentenboeken minder snel vervelen dan gewone boeken; een levend boek waar kinderen zelf actief in zĳ n, blĳ ft langer boeien. Maar er is een valkuil. Als er te veel plaatjes zĳ n waarop kinderen kunnen klikken, doen ze al snel alsof ze aan het gamen zĳ n. Zeker als ze gewend zĳ n computerspelletjes te spelen. Ze gaan kriskras op zoek naar de leuke plaatjes en spelletjes en raken de

Levende boeken die boeien

draad van het verhaal kwĳ t. Goede feedback is essen-tieel. ‘Het computerprogramma heeft pas e� ect als een virtuele tutor kinderen voortdurend aanmoedigt te reageren, nog eens goed na te denken, tips geeft om de juiste oplossing te vinden en uitlegt waarom hun antwoord goed was’, schrĳ ft Bus. Hoewel meestal wordt gedacht dat een leerkracht dit het beste kan, blĳ kt de consequente feedback van een computerpro-gramma erg e� ectief. Leraren kunnen tenslotte niet elk kind continu aandacht geven.

LetterkennisLetters in beweging is zo’n taalspel met e� ectieve feedback, waarvan vooral kleuters met een leerachter-stand blĳ ken te profi teren. Letters in beweging is een interventiepro-gramma dat het fonemisch be-wustzĳ n van kinderen stimuleert. Het maakt hen bewust dat letters samenhangen met klanken, een belangrĳ k stap in de leesontwik-keling. Het programma bestaat uit een reeks spelletjes die in moeilĳ k-heidsgraad toenemen, waardoor het kind stapsgewĳ s wordt begeleid in haar of zĳ n ontwikkeling. Omdat het op de computer wordt aangeboden, speelt het beter in op de individuele behoeften van kinderen.Voor Kennisnet onderzocht promo-venda Karienke Kegel of dit pro-gramma goed werkt. Ze liet kleuters spelen met Letters in beweging. De ene groep kreeg online feedback, de andere niet. Na afl oop bleken de kinderen die specifi eke feedback hadden gekregen, beter te preste-ren dan de anderen. Als kinderen niet goed worden gestuurd (‘goed gedaan’ of ‘nog niet helemaal goed, probeer het nog eens en denk dan

aan…’) gaan ze in het wilde weg rondklikken en leren ze er niets van. Sturing en gerichte hulp is onontbeer-lĳ k om kinderen letterkennis bĳ te brengen. Opmerkelĳ k is dat kinderen met een aanleg voor adhd het meest profĳ t hebben van de digitale hulp van Let-ters in beweging. Ze hebben veel baat bĳ de tutor die hun aandacht stuurt en voortdurend persoonlĳ ke feedback geeft. Ze leren er zelfs meer van dan hun leeftĳ dsgenoten zonder aanleg voor aandachtspro-blemen. Digitale taalprogramma’s met individuele online feedback kunnen dus een waardevolle bĳ drage leveren bĳ het ondervangen van leesproblemen.

www.kennisnet.nl

Aan de slagDigitale prentenboeken en taalspelletjes zĳ n een prima middel om taalverwerving en letterkennis te stimuleren. Mits ze voldoen aan drie criteria:

Interactief. Kinderen leren meer als er tussendoor vragen worden gesteld en uitleg wordt gegeven. Daarbĳ geldt dat betekenis geven (making me-aning) beter werkt dan uitleg krĳ gen (taking meaning)Functioneel. Dat wil zeggen dat het programma een goede balans heeft tussen tekst en plaatjes waarop je kunt klikken om te voorkomen dat kinderen gaan gamen en het verhaal niet meer volgen.Goede feedback van een computertutor die de kinderen stimuleert na te denken, het nog eens te proberen en uitlegt waarom een antwoord goed is.

26

EEen taalbeleidsplan met een beschrijving van doelen en aanpak kan van grote

waarde zijn. Maar hoe ontwikkel je zo’n plan? Wie betrek je erbij? Hoe creëer

je schoolbreed draagvlak? Jan Zwagemakers, docent Nederlands van ’t Rijks

in Bergen op Zoom vertelt over zijn ervaringen.

tekst Brigitte Bloem

Een te laag niveau van begrĳ pend lezen kan een groot struikelblok voor schoolsucces zĳ n. Leerlin-gen lopen het risico onder hun niveau te presteren, doordat ze teksten en toetsvragen niet goed begrĳ pen. Mede ingegeven door de nieuwe referentieniveaus en de strengere slaag-/ zakregeling willen scho-len de taalvaardigheid van hun leerlingen vergroten. RSG ’t Rĳ ks is een grote scholengemeenschap voor mavo, havo en vwo in West-Brabant: 2.600 leerlingen en meer dan 200 docenten. Docent Jan Zwagemakers: ‘Ook voor onze leerlingen geldt dat op het gebied van de taalvaardigheid winst te behalen valt, zowel interne als externe ‘prikkels’ spelen daarbĳ een rol.’

Breed gedragen‘Mĳ n collega’s en ik constateerden dat er op het gebied van taalvaardigheid bĳ onze leerlingen defi ciën-ties voorkomen’, legt Zwagemakers uit. ‘De externe prikkels betro� en onderzoeken, inspectierapporta-ges, veranderende exameneisen, het rapport Over de drempels met taal en de daaruit voortkomende invoering van referentieniveaus.’Schooljaar 2010-2011 deed de schoolleiding van ’t Rĳ ks een eerste aanzet om tot een taalbeleidsplan te komen. Zwagemakers: ‘In dat jaar hebben we ons vooral verdiept in de nieuwe eisen die door het ministerie gesteld werden. Het schooljaar erna kreeg ik, in mĳ n hoedanigheid van voorzitter van de vakgroep Nederlands, van de schoolleiding het ver-zoek om binnen onze vakgroep een aanzet tot taalbe-

leid te ontwikkelen. De complete sectie van meer dan twintig neerlandici kwam diverse keren bĳ elkaar. Tĳ -dens deze bĳ eenkomsten koppelden we de referentie-niveaus aan wat we in onze eigen lespraktĳ k gewend waren te doen. Omdat we een breed gedragen taal-verbeterplan voor ogen hadden, stelde ik de schoollei-ding vervolgens voor om ook andere vakgroepen erbĳ te betrekken. Het plan moest immers een fl inke steen in de vĳ ver worden. Taal speelt bĳ alle vakken een rol. Taal is ons gereedschap, maar ook ons eindproduct. De directie vond dat direct een prima idee.’

Enthousiasme Omdat docenten niet dagelĳ ks bezig zĳ n met het ont-wikkelen van beleid, riep ’t Rĳ ks de hulp in van advies-organisatie CPS. Zwagemakers: ‘Onze ontwikkelgroep bestond uit een tiental enthousiaste collega’s, inclu-

sief onze rector en twee docenten Nederlands, aangevuld met Meike Berben van het CPS. De rector is bĳ alle bĳ eenkomsten aanwezig geweest en hĳ leverde substantiële inbreng. Het feit dat onze directie het onvoorstel-baar belangrĳ k vindt dat onze school een goed taalverbeterplan krĳ gt, was

erg in ons voordeel. Belangrĳ k is dat je collega’s in je ontwikkelgroep hebt, die enthousiast zĳ n en het belang inzien. Dring het mensen niet op, dat werkt niet. Overigens werden we niet extra gefaciliteerd. De activiteiten voor de ontwikkelgroep konden we ge-woon binnen onze normjaartaak doen. Wel waren alle vergadertĳ dstippen als vaste momenten in de jaar-

Aan de slagmet het taalbeleidsplan

Taal speelt bij alle vakken een rol

Taalspecial 27

Docent Jan Zwagemakers

planning ingeroosterd. Het enthousiasme van mijn collega’s vond ik boven verwachting. Dat zegt wel iets over het belang dat aan de aanpak van het probleem gehecht wordt.’

Vreemde ogen dwingenZwagemakers vond het cps-format, dat als richtlijn voor de bijeenkomsten diende, praktisch en goed bruikbaar. Bovendien is hij erg te spreken over de procesbewaking door Berben. ‘iemand van buiten, dat werkte bij ons heel goed. een extern persoon kan het proces zuiver houden en heeft een deskundige, stu-rende hand. Daarbij, vreemde ogen dwingen. Tussen de bijeenkomsten in werden de opdrachten, keurig volgens afspraak, door alle groepsleden gemaakt. cruciaal voor de voortgang. ik weet niet of we zonder de inbreng van het cps in zo’n korte periode tot ons taalbeleidsplan waren gekomen’, aldus Zwagemakers. Het plan is nu bijna gereed. De directie is bezig met het schrijven van aanvullende hoofdstukken op het gebied van financiering en implementatie. Vervol-gens zal er een taalcoördinator worden aangesteld, die het taalbeleidsplan in praktijk gaat brengen. Zwagemakers benadrukt nog eens het belang van het draagvlak en de teambrede aanpak. ‘school-breed moet er het bewustzijn ontstaan dat er in talig opzicht flink wat moet verbeteren. Bovendien moeten de taken en verantwoordelijkheden goed afgestemd worden. Voor onze leerlingen is het van groot belang dat zij in taalopzicht fikse sprongen voorwaarts gaan maken. Het hele gewone, onze taal, is daardoor eigenlijk heel bijzonder geworden.’

Format helpt CPS-consultant Meike Berben: ‘Het format waar-mee we ook bij ’t Rijks hebben gewerkt, bestaat uit elf punten en kan zowel voor scholen in primair- als voortgezet onderwijs worden gebruikt. Tijdens het traject - vier dagdelen op locatie, opdrachten en mailwisseling tussen de bijeenkomsten – behandelen we het volledige format. Daarnaast levert CPS input op het gebied van taalonderwijs en taalgericht vakonderwijs. We geven praktijkvoorbeelden van andere scholen, we zijn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen, eisen van de Inspectie et cetera. Maar vooral zijn we discussiebegeleider en procesbewaker. Juist omdat we niet van binnen de school komen, kunnen we ervoor zorgen dat er in relatief korte tijd relevante zaken op papier staan.’

Het CPS-format voor het opstellen van een taalbeleidsplan is gratis te downloaden: www.cps.nl/taalbeleidsplan Het format komt uit het boek Met de referentie-niveaus naar schoolsucces: www.cps.nl/pubreferentieniveaus Heeft u vragen, of wilt u eens doorpraten over dit onderwerp, mail dan naar Meike Berben, [email protected].

28

G

Benieuwd hoe de leerlingen van je

school Engels spreken in vergelijking met

bijvoorbeeld een school in Costa Rica?

Of in Thailand of in Polen? Met de English

Profi ciency Index (EPI) kun je de Engelse

taal- en spreekvaardigheid testen en

vergelijken met scholen in de rest van de

wereld. Voor (middel)grote scholen is de

test helemaal gratis.

Goed Engels kunnen spreken is anno 2013 de gewoon-ste zaak van de wereld. Noodzakelĳ k ook. Veel studies in het hoger onderwĳ s zĳ n inmiddels in het Engels en ook het zakelĳ k leven verengelst steeds meer. Neder-landers zĳ n goed in Engels, ons land staat samen met Zweden en Denemarken in de top drie van de English Profi ciency Index (EPI), ontwikkeld door EF Education First. De EF English Profi ciency Index is de eerste taaltest die de gemiddelde Engelse taalvaardigheid tussen mensen van verschillende leeftĳ den en uit verschillende landen vergelĳ kt. Je kunt met je school meedoen aan EPI door bĳ leerlingen of bĳ docenten de test af te nemen. Vervolgens kun je de resultaten ver-gelĳ ken met de resultaten uit bĳ na alle landen van de wereld. Er doen zo’n 54 landen mee aan de EPI-testen en op dit moment zĳ n er resultaten van 1,7 miljoen mensen.

Wist je dat vrouwen en meisjes in vrĳ wel alle landen beter Engels spreken dan mannen en jongens? En dat dertigers wereldwĳ d het hoogste Engelse taalniveau hebben? Het zĳ n een paar interessante feiten uit de jaarlĳ kse vergelĳ king van de English Profi ciency Index. Ook opmerkelĳ k: Europa doet het gemiddeld erg goed op het gebied van Engels, maar toch scoren landen als Frankrĳ k, Spanje en Italië ’slechts’ gemiddeld. De be-volking van landen in het Midden-Oosten, Noord-Afrika en Centraal- en Zuid-Amerika spreekt niet, of slecht Engels, terwĳ l het Engels in Azië juist verbetert. ‘De test wordt online afgenomen en naar deel-nemende scholen gestuurd’, zegt Majella Mulder van EF Education First. ‘Naar aanleiding van de resultaten voeren we gesprekken met decanen: wat is er goed en wat kan beter? De resultaten ver-werken we in de vergelĳ kende index.’

tekst Iieke Steĳ vers

Taalspecial 29

OnderwijsGoed engels leren spreken en schrijven gaat niet van vandaag op morgen. Vroegtijdig beginnen met engels onderwijs is erg belangrijk, zo blijkt uit onderzoek. Hoe langer kinderen en jongeren engels op school krijgen, hoe beter zij de taal uiteindelijk zullen beheersen. Vol-gens Mulder is het naast goed onderwijs ook van groot belang dat kinderen en jongeren in het dagelijks leven veelvuldig in contact komen met het engels. ‘Wij zien

dat scholieren die na hun eindexamen voor een gap year naar het buitenland gaan, veel hoger scoren op de english proficiency index. Dit geldt ook voor de jonge-ren die tijdens de zomervakantie naar het buitenland gaan om hun engels bij te spijkeren met bijvoorbeeld een taalcursus. Helaas zijn de huidige ontwikkelingen op het gebied van studiefinanciering in Nederland hiervoor geen stimu-lans’, aldus Mulder. ‘in een land als Zweden wordt een tussenjaar juist gestimuleerd door de overheid. Met ef-fect: Zweden voert de epi-lijst aan als koploper van het engels in de wereld (in niet-engelstalige landen).’

Social mediaals docent kun je inspelen op deze ontwikkeling door aandacht te besteden aan de aanwezigheid van engels buiten het onderwijs. Mulder: ‘er gebeurt ontzettend veel online, op social media sites bijvoorbeeld, waar jongeren ook engels voor gebruiken. als leraar kun je hier in je lessen dieper op ingaan. Ook vaak naar het engels luisteren, bijvoorbeeld in films of op tv kan hel-pen om meer gevoel te krijgen voor de engelse taal.’ Tweetalig onderwijs is een uitstekende manier om op jonge leeftijd goed engels te leren, zo blijkt uit het epi-rapport 2012. Bij tweetalig onderwijs volgen leerlingen een groot deel van het voortgezet onder-wijs in een andere taal, meestal engels. in de onder-bouw havo/vwo is dit minstens de helft van de lessen in het engels, in de onderbouw zo’n 30 procent. er is ook vroeg vreemdetalenonderwijs voor leerlingen op de basisschool. De angst dat tweetaligheid de ontwik-keling van de eigen taal overschaduwt, is ongegrond, zegt eF education First. Meertalige landen zoals Fin-land, Maleisië en singapore laten hoge niveaus van engelse taalbeheersing zien.

EPI op schoolBen je benieuwd hoe de leerlingen of docenten van je school presteren op Engelse taalvaardigheid? Dan kun je een English Proficiency test (EPI) van EF Education First afnemen. Als je school meer dan 200 leerlingen heeft, is de test helemaal gratis. Wil je deelnemen aan EPI dan kun je dit doorgeven aan EF Education First. Zij maken een aparte EPI-omge-ving op internet speciaal voor je school. Als leraar kun je de test ook zelf op de website maken. Meer informatie over de EPI-test vind je op www.ef.nl/epi

Een taal leren met EF EF Education First is marktleider op het gebied van taalonderwijs in het buitenland. Zij bieden onder andere taalcursussen in het buitenland voor jongeren en volwassen, een studiejaar in het buitenland van 6, 9 of 11 maanden en een uitwisselingsprogramma met een High School Year. Meer weten? Kijk op www.ef.nl.

30

S

Het verbeteren van de taal- en rekenprestaties van leerlingen is een belangrijk

onderwerp op de (beleids-) agenda van scholen en van het ministerie van On-

derwijs, Cultuur en Wetenschap. Als onderwijsprofessional heb je ongetwijfeld

wensen en zie je kansen. Maar hoe ga je als schoolteam aan de slag met deze

ambities? School aan Zet helpt hierbij door mooie voorbeelden van scholen

te delen en hen met denkkracht te ondersteunen.tekst Lieke Steĳ vers

School aan Zet is een programma dat wordt uitge-voerd in opdracht van het ministerie van OCW om de kwaliteit van het Nederlandse onderwĳ s van goed naar beter te brengen, zowel op scholen binnen het primair- en voortgezet onderwĳ s als het (voortgezet) speciaal onderwĳ s. Het programma kent twee basis-thema’s: opbrengstgericht werken en HRM/Lerende organisatie.

Themagesprekken met expertsGekoppeld aan deze twee basisthema’s gaat een school verder aan de slag met verdiepende thema’s naar keuze: Omgaan met verschillen, Basisvaardig-heden (taal, lezen, rekenen of Nederlands, Wiskunde, Engels), Excellentie & hoogbegaafdheid of Bèta / We-tenschap & Techniek. De door de school gekozen the-ma’s komen terug in de gesprekken met de experts van School aan Zet.In deze gesprekken denken de experts kritisch mee. Wanneer je deelneemt aan het driejarig programma School aan Zet voer je meerdere gesprekken: een am-bitiegesprek, een verdiepings- en/of themagesprek en een refl ectiegesprek, steeds met steeds twee experts van School aan Zet. De experts gaan samen met jou

School aan Zet: van goed naar beter

TAALSPECIAL 31

aan de slag. Ze denken mee, geven suggesties en de-len hun kennis.

BasisvaardighedenGeregeld zĳ n er geluiden te horen dat het met taal en lezen wel wat minder zou kunnen. Andere vak-ken en aandachtsgebieden zouden de dupe worden van de aandacht voor de basisvaardigheden. Goed kunnen lezen is echter een voorwaarde voor het goed functioneren bĳ andere vak-ken. Het is van belang een goede kĳ k te hebben op de positie van taal en lezen in de school.Kinderen verschillen van elkaar in de tĳ d die ze nodig hebben om een goede lezer te worden. Een uitda-gende leesomgeving en tĳ dsinzet zĳ n belangrĳ ke gespreksonderwerpen als scholen de basisvaardig-heden willen verbeteren. De leerkracht is de meest belangrĳ ke factor voor het leren van leerlingen. Denk aan e� ectieve instructie, het gebruik van informatie en data, meer intensieve ondersteuning voor kinde-ren zowel in de onderbouw als voor zwakke lezers in

de bovenbouw en aandacht voor goede lezers.

Opbrengstgericht werken Het verbeteren van de taal- en rekenprestaties van leerlingen is een belangrĳ k onderwerp op de beleids-agenda van het ministerie van Onderwĳ s, Cultuur en Wetenschap. Die leerresultaten verbeteren als scholen opbrengstgericht gaan werken. Doelen

stellen, zicht hebben op leer-resultaten en planmatig en resultaatgericht werken zĳ n essentieel voor het bereiken van zo hoog mogelĳ ke op-brengsten voor alle leerlin-gen.

Op scholen met goede leerresultaten vormen de schoolleiding en de leerkrachten met elkaar een hecht team dat erop gericht is het beste (lees)onderwĳ s voor alle kinderen te realiseren. Deze scholen vormen een professionele leergemeenschap met elkaar.Ruim 2500 scholen doen inmiddels mee in het pro-gramma. Vanaf 18 februari start de inschrĳ ving voor tranche III. Wil jĳ je inschrĳ ven? Ga dan naar school-aanzet.nl voor meer informatie.

De leerkracht is de meest

belangrijke factor voor het

leren van leerlingen

32

AGENDATIPMasterclasses VVE: taalonderwĳ s en jonge kinderenIn 2013 organiseert School aan Zet een reeks masterclasses rond het onder-werp voorschoolse en vroegschoolse educatie (VVE). Dit onderwerp past binnen de thema’s Basisvaardigheden en Opbrengstgericht werken. De mas-terclasses duren van 9.15 tot 16.30 uur en zĳ n gratis toegankelĳ k. Op www.schoolaanzet.nl vind je een overzicht van data en sprekers. Je kunt je hier ook aanmelden voor een masterclass.

AGENDATIPPO-studieconferentie Ambities VerbindenOp 25, 26 en 27 maart 2013 vindt de driedaagse studieconferentie voor het primair onderwĳ s plaats in Congrescen-trum De Werelt in Lunteren. Thema van de conferentie is ‘Ambities Verbinden’. Tĳ dens deze drie dagen kun je een rĳ k programma verwachten met masterclas-ses, hoorcolleges en praktĳ ksessies rondom de zes thema’s van School aan Zet. Op www.schoolaanzet.nl staat het volledige programma. Schrĳ f je tĳ dig in via www.deelnameregistratie.nl. Voor VO-scholen zĳ n er ook masterclasses rondom Opbrengstgericht werken.

Scan deze pagina voor de links naar de kwaliteitskaarten.

3232

School aan Zet ontwikkelt instrumenten

en kwaliteitskaarten om scholen op alle

thema’s te voorzien van state-of-the-

art kennis. Voor primair onderwijs zijn

de volgende nieuwe kwaliteitskaarten

ontwikkeld:

Rekenen tot 1000Drie tips om leerlingen in groep 5 aan het einde van het schooljaar vlot te kunnen laten optellen en aftrekken tot 1000.

Vloeiend lezenWaarom is vloeiend lezen belangrĳ k? Hoe geef je de instructie vorm en hoe kun je de ontwikkeling van leer-lingen volgen? Handige tips om aan de slag te gaan.

Het onderwĳ s in het schrĳ ven van teksten (stellen)Tips om het schrĳ fonderwĳ s op school te verbeteren. Met een handige kwaliteitsscan schrĳ fonderwĳ s en analyses van verschillende schrĳ fmethodes.

Geld in het SO en SBOZes tips bĳ de leerlĳ n geld in het rekenonderwĳ s voor SO en SBO.

Nieuwe kwaliteitskaarten:state-of-the-art

KWALITEITSKAART

Geld in het SO en SBO

Rekenen SO / SBO

Tip 1: Leer leerlingen eerst betekenis verlenen aan de biljetten en de munten

Het rekenen met geld komt in de rekenles op twee manieren aan de orde:

1. De leerlingen leren rekenen met geld in betekenisvolle situaties 2. Geld als didactisch hulpmiddel.

Zo leren leerlingen met geld inzicht te krijgen in het tientallig stelsel. Geld kan echter alleen ingezet worden als didactisch hulpmiddel als leerlingen betekenis kunnen geven aan de verschillende biljetten en munten. Zij kunnen een bedrag lezen en neerleggen met munten en biljetten. Ook kunnen zij de munten en biljetten actief benoemen.

Tip 2: Gebruik geld als didactisch hulpmiddel om getalrelaties duidelijk te maken

Geld leent zich goed om getalrelaties en de waarde van getallen te laten zien. Bij het leren van de munten en biljetten leren leerlingen bijvoorbeeld dat het biljet van vijf euro evenveel waard is als vijf losse euromunten. En dat het biljet van honderd euro evenveel waard is als tien losse biljetten van tien euro. Ook leren leerlingen het getal 243 splitsen in 200, 40 en 3 oftewel in twee biljetten van honderd euro, vier biljetten van tien euro en drie losse euromunten. Via het kolomsgewijs optellen en aftrekken kunnen leerlingen leren hoe ze geld-bedragen moeten samenvoegen en het verschil tussen bedragen kunnen bepalen. Vanuit het handelen met geld leren zij geldbedragen bij elkaar voegen, bedragen wisselen en rekenen met tekorten.

In deze kwaliteitskaart vindt u zes tips bij de

leerlijn geld in het rekenonderwijs voor SO en SBO.

1

KWALITEITSKAART

Deze kwaliteitskaart gaat over:1. Wat is vloeiend lezen? En wat is het belang van vloeiend lezen?2. Welke aspecten zijn belangrijk bij de instructie van vloeiend lezen?3. Instructie vloeiend lezen4. Suggesties vloeiend lezen5. Hoe kun je de ontwikkeling van vloeiend lezen volgen?6. Literatuur

Vloeiend lezen

Taal/lezen

PO / SO / SBO

1. Wat is vloeiend lezen? En wat is het belang van vloeiend lezen?

Vloeiend lezen in termen van snelheid en correctheid is een misvatting; het suggereert onterecht dat sneller lezen ook automatisch beter lezen (in vaardigheid) is. Wat is vloeiend lezen wel? Vloeiend lezen is gelijktijdig decoderen én begrijpen. De mate waarin leerlingen vloeiend lezen, weerspiegelt hun vermogen om tijdens het lezen tegelijkertijd ook betekenis te kunnen verlenen aan de tekst. Deze kwaliteitskaart is een pleidooi om in het leesonderwijs expressie en leesbegrip te benadrukken en deze vaardigheden de plaats te geven die ze horen te hebben naast correctheid en tempo: het toepassen van een integrale didactische aanpak van de vier dimensies van vloeiend lezen. Het doel van vloeiend lezen is om leesbegrip makkelijk en mogelijk te maken. Want zonder snelheid, accuratesse en gebrek aan expressie kan een tekst niet worden begrepen.

Wanneer leerlingen leren lezen (decoderen), krijgen ze feedback op snelheid en correctheid. Hun leesprestaties worden hier ook op beoordeeld met behulp van toetsen zoals AVI en DMT. Maar de leesvaardigheid is meer dan snel en correct lezen. Een leerling die een tekst begrijpt en hardop leest, ‘leest met hoorbaar begrip’. Dat wil zeggen dat de leerling met expressie de tekst leest. Leesvaardigheid is de vaardigheid om snel, correct, met expressie en met begrip een tekst te lezen.

Wat betekent met expressie lezen? Expressie is veel meer dan intonatie alleen. Expressie houdt in dat de leerling let op leestekens, woorden kan groeperen, over de regel kan heen lezen, attentiewoorden kan benadrukken en het leestempo kan aanpassen. In kinderlijke bewoordingen: ‘lezen zoals je praat’. In de didactiek van het leesonderwijs ontbreken juist op dit terrein te vaak gerichte interventies. Daarnaast wordt in de monitoring van de leesontwikkeling niet vastgelegd hoe de leerlingen de tekst verklanken. De actuele leestoetsen meten geïsoleerde deelvaardigheden. In het gunstigste geval wordt expressie bij teksttoetsen subjectief beoordeeld door degene die de toets afneemt.

1

volgens

Claar Rekers(Directeur a.i. Montessorischool De Boog)

van goednaar beter

www.schoolaanzet.nl

Ook van goed naar betermet School aan Zet?Schrijf je nu in vóór 29 maart!

Bekijk het interview met Claar op

www.schoolaanzet.nl/claar

of gebruik de QR code!

School aan Zet verbindt scholen die werken aan stevige ambities en is een initiatief van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

34

V

Nederland heeft goede keuzes gemaakt bij het

opstellen van de voorwaarden voor verzekerde

dyslexiezorg. In het Protocol Dyslexie Diagnos-

tiek en Behandeling (PDD&B) wordt dyslexie van

andere mogelijke oorzaken van lees- en spelling-

problemen onderscheiden. Michel Ekkebus,

GZ-psycholoog en directeur van het Regionaal

Instituut voor Dyslexie (RID), legt uit wat dit

onderzoek betekent. tekst Inez van Goor

Volgens het in 2006 gelanceerde PDD&B van de on-langs overleden professor Blomert zĳ n het vermogen om met klanken om te gaan en de benoemsnelheid kenmerkend voor dyslexie. Op grond van die kenmer-ken zou maar 3 tot 5 procent van de kinderen dys-lectisch zĳ n en voor verzekerde zorg in aanmerking komen. ‘Aanvankelĳ k werd in het onderwĳ s en door wetenschappers getwĳ feld of dit wel klopte’, aldus Ekkebus. ‘Mede daarom is dit onderzoek gedaan. Nu wetenschappelĳ k is bewezen dat het protocol werkt kunnen we dyslectische kinderen fĳ nmazig selecte-ren en hard maken dat werken volgens een bepaalde richtlĳ n noodzakelĳ k is om dyslectici e� ectieve hulp te kunnen bieden’.

VoortrajectDie hulp begint op school met het signaleren van kin-deren met lees- en spellingproblemen. Ekkebus: ‘Hoe vroeger gesignaleerd wordt, des te eerder kan de be-handeling starten. Dan hoeven kinderen een niet al te grote achterstand in te lopen op hun leeftĳ dsgenoten. Bovendien volgen behandelde dyslectici een hoger opleidingsniveau dan onbehandelde dyslectici en heb-ben ze meer kans een goede baan te vinden. Midden groep 3 kan de leerkracht met behulp van lees- en spellingtoetsen al zien welke groep kinderen bĳ de onderste 10 procent zit. De kinderen die na 3 tot 6 maanden intensieve begeleiding op school nauwelĳ ks of geen vooruitgang geboekt hebben, komen voor spe-cialistisch extern onderzoek in aanmerking.’

Inmiddels is het RID begonnen met het geven van studiemiddagen voor leerkrachten en IB-ers om het dyslectische kind zo scherp mogelĳ k in beeld te krĳ -gen teneinde zo vroeg mogelĳ k te kunnen signaleren. Ook wordt verteld wat je kunt doen om de begeleiding op school zo e� ectief mogelĳ k te laten verlopen.‘Het onderwĳ sprotocol van Gĳ sel, Scheltinga, van Druenen en Verhoeven uit 2011 laat hierover nog teveel vrĳ -heden. Leerkrachten geven aan dat ze ondanks dit protocol vaak niet weten hoe ze het nou precies aan moeten pakken. Er is behoefte aan een e� ectief, kant-en-klaar inter-ventieprogramma dat op school gedurende de 3 tot 6 maanden ingezet kan worden.’

DoorverwijzingEkkebus benadrukt hoe belangrĳ k het is voor scholen dat ze doorverwĳ zen naar goede onderzoeks- en be-handelinstituten, bĳ voorkeur een instituut dat aange-sloten is bĳ het Nationaal Referentiecentrum Dyslexie (NRD). ‘Bĳ het NRD worden strenge eisen gesteld als men zich als behandelaar wilt aansluiten. Alleen als praktĳ ken kunnen aantonen dat men onderzoekt en behandelt volgens het PDD&B is toelating mogelĳ k. Ook als je eenmaal werkzaam bent, wordt dit regel-matig gecontroleerd.’ Ekkebus adviseert bĳ doorver-wĳ zing dan ook altĳ d te vragen of de e� ecten van de behandeling aangetoond kunnen worden. ‘Een behan-delaar moet kunnen laten zien dat hĳ minstens tien kinderen per week behandelt en de vooruitgang moni-

Nederlands dyslexieprotocol klopt

‘Met behulp van MRI-scans is aangetoond wat de behandeling

doet met het brein!’

tort. Dit is een belangrĳ ke kwaliteitsindicator.’Vlak nadat het Europese onderzoek was afgerond or-ganiseerde de RID een studiemiddag voor leerkrach-ten en IB-ers. Zĳ gaven aan dat ouders het niet altĳ d eens zĳ n met doorverwĳ zing naar externe hulpverle-ning en vinden dat school de behandeling op zich moet nemen. Ekkebus raadt aan om ouders uit te leggen dat het geen optie is om eenmaal gediagnosticeerde dyslectici op school te behandelen. ‘Behalve dat het leerkrachten aan gespecialiseerde dyslexiezorg ont-breekt, kunnen kinderen zich op school vaak minder

TAALSPECIAL 35

goed concentreren als er inten-sieve, individuele begeleiding ge-geven moet worden. Bovendien heb je de ouder echt nodig bĳ de behandeling om het kind te helpen bĳ zĳ n thuisopdrachten en positief te bevestigen. Ouderbetrokkenheid werkt positief op het uiteindelĳ ke resultaat.’Dat de kinderen externe hulp krĳ -gen, wil niet zeggen dat leerkrach-ten hun handen er helemaal van aftrekken. Ekkebus: ‘Uiteraard houdt de behandelaar contact met school. De leerkracht krĳ gt tips om het lesprogramma op school aan te passen voor het kind. En elke 20 behandelingen wordt de leerkracht van de ontwikkelingen op de hoog-te gesteld.’

BehandelingDe behandeling duurt 1,5 tot 2 jaar. Dat zĳ n 40 tot 70 behandelingen waarin wekelĳ ks 50 minuten per be-handeling op individuele basis het klankbewustzĳ n wordt getraind. Daarnaast krĳ gt het kind oefeningen mee naar huis waar het drie keer per week 20 minu-ten mee bezig is. Een deel van de oefeningen is com-putergestuurd, het andere deel wordt met de ouder gedaan.‘Met behulp van MRI-scans is aangetoond wat de be-handeling doet met het brein. Je ziet de verandering in de hersenen nadat ze de training hebben gehad. Tien jaar na de behandeling zĳ n deze e� ecten zelfs nog te zien. Wat niet wil zeggen dat dyslexie over gaat, maar als de letter- klankkoppeling goed getraind is, kan het kind er wel goed mee omgaan. Het manifesteert zich veel minder in fouten en traagheid’.

AGENDATIP• Op woensdagmiddag 13 maart organiseert het Masterplan Dyslexie een symposium rond thema’s die aansluiten bĳ de protocollen Leesproblemen en Dyslexie, zie www.masterplandyslexie.nl• Voor informatie gespecialiseer-de dyslexiezorg en studie-middagen voor IB-er en leer-krachtenzie www.rid.nl • Voor onderzoeks- en behandel- instituten die aangesloten zĳ n bĳ NRD, zie www.nrd.nu.nl

Dit schooljaar, zéker naar de Efteling!

In de Efteling is zoveel te zien en te beleven! Laat uw oudere leerlingen hun heldenmoed testen in de houten racer-achtbaan Joris en de Draak. De allerkleinsten ontmoeten en begroeten - misschien wel voor het eerst - Langnek en Sprookjesboom.

En iedereen geniet van de grootste watershow van Europa: Aquanura! Met zoveel attracties, entertainment en voorzieningen bent u verzekerd van een onbezorgd, veilig en geslaagd dagje uit. Zeker wanneer u profi teert van een voordelige prijs. Boek vóór 1 april 2013 een schoolreis in de periode 4 maart t/m 6 november 2013 voor slechts € 13,- p.p.** Bekijk de actievoorwaarden op efteling.com/schoolreisje

0900-0161 (€ 0,15 p.m.) • efteling.com/schoolreisje

20120137_PrimaOnderwijs_192x285.indd 1 19-11-12 16:12

G

TAALSPECIAL 37

Goed leren lezen en schrĳ ven is belangrĳ k voor schoolsucces. Een op de tien kinderen blĳ kt echter moeite te hebben met lezen en spellen. Zĳ hebben passend onderwĳ s en begeleiding nodig om succes-vol te kunnen zĳ n op school. Hoe eerder je deze lees-problemen herkent, hoe e� ectiever de interventie. Met de bundel Protocol Leesproblemen en Dyslexie leer je dyslexie en leesproblemen tĳ dig signaleren bĳ kinderen die achterblĳ ven in hun ontwikkeling van geletterdheid. Vervolgens leer je hen e� ectief te begeleiden. Het is een praktische bundel met voor-beelden en richtlĳ nen voor leerkrachten en lees-specialisten. Deze complete set aan boeken geeft duidelĳ k antwoord op actuele vragen over een goede aanpak van leesproblemen en dyslexie in groep 1-8. Hoe kun je geletterdheid in de groep stimuleren? Hoe kun je achterstanden in lezen en spellen (vroeg)tĳ dig

signaleren? Wat kun je doen bĳ een vermoeden van dyslexie? Wat zĳ n de kenmerken van goed lees- en spellingonderwĳ s? Hoe ziet een e� ectieve aanpak van leesproblemen en dyslexie eruit?

De bundel bestaat uit de volgende boeken:Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 1-2Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 3Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 4Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 5-8

Speciaal aanbod van PrimaOnderwĳ s:Bundel Protocol Lees-problemen en Dyslexie groep 1 t/m 8

Van €139,80

voor €99,-

Bestellen? www.primaonderwĳ s.nl/dyslexieDe boeken zĳ n ook los verkrĳ gbaar.

38

E‘In ieder kind schuilt een schrijver als

leerlingen gerichte schrijfi nstructies

krijgen bij stelopdrachten.’ Dat zegt

onderzoekster Mariette Hoogeveen,

die een nieuwe aanpak voor schrijf-

onderwijs ontwikkelde en het effect

ervan op de schrijfvaardigheid van

leerlingen onderzocht.tekst Lieke Steĳ vers

Een goed verhaal leren schrĳ ven is niet makkelĳ k, maar goed schrĳ fonderwĳ s geven is evenmin een-voudig. Je zult niet de eerste leerkracht zĳ n die bĳ een schrĳ fl es vooral aandacht geeft aan de meest in het oog springende kenmerken van een verhaal. Een kop, spellingsfouten, interpunctie… ‘Maar een goede tekst schrĳ ven is complexer dan alleen kĳ -ken naar correct gebruik van de regels’, zegt taal-onderzoekster Mariette Hoogeveen. Ze ontwik-kelde een nieuwe aanpak waarmee kinderen leren om goed lopende en leesbare teksten te schrĳ ven.

En toen…In de nieuwe aanpak krĳ gen leerlingen gerichte schrĳ fi nstructies en uitleg over kenmerken van tekst-soorten. Veel kinderen vinden het bĳ voorbeeld moei-lĳ k om in een verhaal duidelĳ k te maken in welke volg-orde dingen gebeuren en komen niet verder dan ‘en toen, en toen, en toen’. Door uit te leggen dat er ook andere manieren bestaan om tĳ d aan te geven –

Een groot schrĳ ver in ieder kind!

Taalspecial 39

bijvoorbeeld door een tijdsprong – laat je zien hoe ze hun tekst begrijpelijk en aantrekkelijk kunnen maken voor de lezer (zie voorbeeldles op de volgende pagina). ‘Wees concreet in je aanwijzingen’, zegt Mariette. ‘Ver-tel de leerlingen niet alleen dat ze moeten letten op het doel van een verhaal (de lezer amuseren) en het publiek (is mijn tekst duidelijk voor de lezer), maar geef aan hóe ze dit moeten doen.’ Belangrijk is ook het besef dat een goede tekst vaak niet in één keer wordt geschreven. ‘schrijven is kritisch herlezen, aanvullen en schrappen. als kinderen dat snappen, zullen ze minder last hebben van writers block.’

Reflectereneen ander kenmerk van de nieuwe aanpak is dat leerlingen hun teksten bespreken. Hierdoor leren kinderen zich af te vragen of hun tekst begrijpelijk is voor de lezer. De lezer leert op zijn beurt letten op wat een tekst begrijpelijk maakt: concrete aandui-dingen van tijd en plaats in een tekst. Uit het onder-

zoek blijkt dat leerlingen die instructie krijgen in aanduidingen van tijd en plaats en op elkaars teksten reflecteren veel betere teksten schrijven dan de leerlingen die elkaars teksten bespreken met slechts globale aanwijzingen.

LesmateriaalDe nieuwe schrijfaanpak wordt verder ont-wikkeld door SLO nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling. Docenten die ge-interesseerd zijn in het materiaal kunnen contact opnemen met Mariëtte Hoogeveen ([email protected]). Zij promoveerde aan de universiteit Twente op haar proefschrift: Writing with peer response using genre knowledge; a classroom intervention study (2012).

40

Schrijfonderwijs op de basisschool

Doel In deze les leer je:• dat je in verhalen duidelĳ k kunt

maken in welke volgorde dingen gebeuren.

• welke woorden je kunt gebruiken om de tĳ d aan te geven.

Het schrijven voorbereiden Na het lezen van een voorbeeld-tekst waarin het gebruik van tĳ d gedemonstreerd wordt, krĳ gen de leerlingen de volgende uitleg:Als schrĳ ver zorg je ervoor dat de gebeurtenissen in een verhaal bĳ elkaar passen. Je moet duidelĳ k maken in welke volgorde dingen gebeuren. Een schrĳ ver gebruikt woorden die aangeven wanneer iets gebeurt. Dit zĳ n tĳ dwoorden. Soms gebruikt een schrĳ ver één woord om de tĳ d aan te geven (bĳ -voorbeeld: vroeger). Soms geeft een schrĳ ver de tĳ d aan met een beschrĳ ving met meer woorden (bĳ voorbeeld: op de basisschool). Ook de tĳ d waarin werkwoorden staan, geeft aan of iets nu gebeurt (de tegenwoordige tĳ d, bĳ voor-beeld komt of ziet) of vroeger (de verleden tĳ d, bĳ voorbeeld was, spraken af). In een verhaal zĳ n ook plaatsen waar de schrĳ ver terug- of vooruitgaat in de tĳ d. Zo’n wis-seling noemen we een tĳ dsprong. Een sprong terug in de tĳ d noemen we een fl ashback.

Na een uitleg van wat een fl ash-back is, krĳ gen de leerlingen de volgende schrĳ fopdracht:

Stel dat je afscheid neemt van jouw school en terugdenkt aan een ge-beurtenis in jouw tĳ d op de basis-school. Schrĳ f een verhaal over deze spannende, leuke of droevige

gebeurtenis. Het mag een echte gebeurtenis zĳ n of een gebeurte-nis die je verzint. Let op het gebruik van woorden die tĳ d aangeven (be-schrĳ ving met meer woorden, tĳ d-woorden, werkwoorden). Zorg voor een fl ashback in je verhaal om het spannender, leuker of droeviger te maken voor je klasgenoten en de kinderen die volgend jaar in groep 8 zitten. Plannen en schrijven Voordat de leerlingen gaan schrĳ -ven bespreken ze met elkaar waar-

over ze gaan schrĳ ven, wat ze gaan schrĳ ven en in welke volgorde de

gebeurtenissen in hun verhalen zich gaan afspelen (fl ashback). Ze maken een schema van de volgor-de van de gebeurtenissen en wor-den erop gewezen dat ze tĳ dens het schrĳ ven goed moeten letten op het gebruik van woorden die tĳ d aangeven om hun verhaal duidelĳ k te maken voor hun lezers.

Na het schrijven: bespreken en herschrijvenAls de eerste versie geschreven is, gaan de leerlingen eerst kritisch naar hun eigen tekst kĳ ken. Vervol-gens bespreken ze elkaars teksten.

Lees je verhaal nog eens helemaal goed door. Kĳ k of je goed duidelĳ k maakt wanneer iets gebeurt (tĳ d-woorden, beschrĳ ving van tĳ d met meer woorden, werkwoorden). Kĳ k of de volgorde duidelĳ k is. Schrĳ f op waar je tevreden en niet zo te-vreden over bent. Leg uit waarom.Lees daarna de tekst van een klas-genoot en bespreek jullie teksten om de beurt. Vertel wat je leuk vindt aan de tekst. Lees waar de schrĳ ver tevreden of niet tevre-den over is. Geef daarna tips hoe de beschrĳ ving van wanneer iets gebeurt en de volgorde waarin din-gen gebeuren beter kunnen. Vraag je klasgenoot om dit ook voor jouw tekst te doen.

Herschrijven en publicerenVerander je tekst met de tips die je van je klasgenoot hebt gekregen. Let goed op de beschrĳ vingen van tĳ d. Print je tekst uit. Van jullie tek-sten wordt een mooi boek gemaakt, zodat de leerlingen waarvoor jullie de teksten geschreven hebben ze ook echt kunnen lezen.

Voorbeeldschrĳ fl es

Op PrimaOuders.nl vindt u alle educatieve producten voor thuis. Zowel voor kinderen die een beetje moeite hebben met bepaalde vakken, als voor kinderen die juist wat extra uitdaging kunnen gebruiken. Zo kan een kind thuis op een laagdrempeligemanier aan de slag met bijvoorbeeld rekenen, schrijven, techniek of geschiedenis.Als leerkracht weet u natuurlijk als geen ander welke producten een goede aanvulling zijn op de les, dus neem gerust een kijkje en laat ons vooral weten wanneer u ervaring hebt met een bepaald product. PrimaOuders. Want elk kind leert anders.

Alle educatieve producten voor thuis.

Ook spellen gaat al snel beter dan je verwacht.

Advertenties Primaouders Koelkast.indd 1 06-02-13 10:32

Wat biedt Eerst de Klas een schoolorganisatie?

Eerst de Klas is een initiatief van het onderwijs, het bedrijfsleven en de overheid en biedt deelnemende scholen veel voordelen. In het tweejarige programma werken de trainees van Eerst de Klas drie á vier dagen per week bij u op school, halen tegelijkertijd hun onderwijsbevoegdheid en volgen één dag per week een leiderschapsprogramma dat is vormgegeven en ingevuld door de meest toonaangevende organisaties in Nederland.

Ingrid Tjio, sectordirecteur havo en vwo op het Regius College Schagen:“Ook voor een zeer betrokken docent kan het lastig zijn om uit de routine te stappen. Door de trainees van Eerst de Klas zag ik daar verandering in komen.“

Bezoek de informatiebijeenkomst op woensdagmiddag 20 maart 2013 in Utrecht of tref ons op het congres van de VO-raad op 14 maart 2013.

Haal veelzijdige en jonge academici uw schoolorganisatie binnen!Meld u aan vóór 31 maart 2013

Past dit programma bij uw schoolorganisatie en wilt u graag profi teren van streng geselecteerde excellente academici?

Kijk voor alle informatie over Eerst de Klas op www.eerstdeklas.nl.

• Minimaal twee jaar lang parttime beschikking over een breed inzetbare, excellente academicus.

• Een nieuwe impuls voor het onderwijs- en docentencorps, wat past binnen een duurzaam en strategisch HRM beleid.

• Een bijdrage in het vervullen van moeilijk vervulbare vacatures.

• De mogelijkheid tot het opbouwen van een netwerk met bedrijfsleven, hogescholen en universiteiten.

• Een bijdrage aan de verbetering van het imago van een baan in het onderwijs.

• Een docent die inhoud, context en contactpersonen uit het bedrijfsleven de school inbrengt en die daarmee de leerlingen een breed perspectief meegeeft.

I

VERRIJKING 43

De Anne Frank Stichting presenteert een nieuwe do-centenportal: www.annefrank.org/docenten. De portal biedt docenten in het basis- en voortgezet onderwĳ s lesmateriaal en lesideeën over Anne Frank, de Tweede Wereldoorlog en thema’s als vooroordelen, discrimi-natie, gelĳ ke rechten en burgerschap. Ook worden do-centen uitgenodigd om online de dialoog aan te gaan. De aangeboden lesmaterialen lopen uiteen van strip-verhalen en kranten tot digitale lessen. Docenten kun-nen er terecht voor advies en didactische tips. Naast een overzicht van meest gestelde vragen van docen-ten, zoals ‘Hoe behandel je de Holocaust?’, is er een overzicht van meest gestelde vragen van leerlingen. Hiermee kunnen docenten actief inspelen op vragen uit de klas. Op de portal is ook volop inspiratie op te doen, zo is er een agenda met workshops, columns en een blog van een docent met praktĳ kverhalen.

In meer dan twintig gebieden over de hele wereld is er oorlog. Honderdduizenden oorlogskinderen raken ge-scheiden van hun ouders en staan er helemaal alleen voor. War Child ontwikkelde het lespakket ‘Samen voor War Child’ om kinderen bewust te maken van oorlogs-kinderen en de activiteiten van War Child. Het pakket is bedoeld voor leerlingen van groep 7 en 8 van de basisschool en klas 1 en 2 van het voortgezet on-

LESPAKKET 538 VOOR WAR CHILD

derwĳ s en is speciaal ontwikkeld in aanloop naar de ‘538 voor War Child actieweek’ die plaatsvindt van 21 tot en met 29 maart. Het pakket bestaat uit een kennisgedeelte, waarin de problematiek van verlaten oorlogskinderen wordt behandeld, en een actiege-deelte waarin leerlingen klassikaal bedenken hoe zĳ oorlogskinderen kunnen helpen. Het lespakket is gratis beschikbaar voor leerkrachten in het basisonderwĳ s op www.klassetv.nl/lespakket/samen-voor-war-child en voor docenten in het voortgezet onderwĳ s op www.lestv.nl/nieuws/samen-voor-war-child.

Les van Marco BorsatoDeelnemende klassen maken kans op mooie prĳ zen, zoals: een uur lang les van Marco Bor-sato waarin hĳ van alles vertelt over zingen, een workshop radio maken door een DJ van 538, of een bezoek aan Annie de Musical.

Anne Frank Stichting nodigt docenten uit voor dialoog

MEEPRATEN?Docenten die willen meepraten kunnen reageren via de site en/of deelnemen aan de speciale Linkedin-groep ‘Anne Frank Stichting voor docenten’.

44

MMMMMMMMMMMMeer dan honderd jaar na de totstand-koming van de leerplichtwet is het belang van een opleiding nog minstens zo groot. Helaas vallen er te veel jongeren uit nog voordat ze hun diploma hebben behaald. Als jongeren van school gaan zonder diploma daalt hun zelfvertrouwen, lopen ze vier keer zoveel risico op werkloos-heid of komen ze in het criminele circuit terecht. Er moet alles aan gedaan wor-den om dat te voorkomen.

De cijfersHet totale aantal leerlingen dat in het vorige schooljaar uitviel is gedaald met 6%, de uitval in het mbo is voor het eerst onder de 7% gekomen en op het voortgezet onderwĳ s verlaat min-der dan 1% de school zonder diploma. In vergelĳ king met tien jaar geleden stemmen de cĳ fers ook positief. Toen waren er nog ongeveer 71.000 voor-tĳ dige schoolverlaters, nu is dat bĳ na gehalveerd tot 36.250. Het gaat dus de goede kant op, maar het kan nog steeds beter. Het kabinet Rutte II wil het aantal voortĳ dige schoolverla-ters in 2016 hebben teruggebracht tot maximaal 25.000. Om de school-uitval te doen dalen, moet eerst dui-

MMMeer dan honderd jaar na de totstand-

MMkoming van de leerplichtwet is het belang

MMvan een opleiding nog minstens zo groot. MMHelaas vallen er te veel jongeren uit nog MMvoordat ze hun diploma hebben behaald. MMAls jongeren van school gaan zonder MMdiploma daalt hun zelfvertrouwen, lopen MMze vier keer zoveel risico op werkloos-MMheid of komen ze in het criminele circuit Mterecht. Er moet alles aan gedaan wor-Mterecht. Er moet alles aan gedaan wor-Mden om dat te voorkomen.

De cijfersHet totale aantal leerlingen dat in het vorige schooljaar uitviel is gedaald met 6%, de uitval in het mbo is voor het eerst onder de 7% gekomen en op het voortgezet onderwĳ s verlaat min-der dan 1% de school zonder diploma. In vergelĳ king met tien jaar geleden stemmen de cĳ fers ook positief. Toen waren er nog ongeveer 71.000 voor-tĳ dige schoolverlaters, nu is dat bĳ na gehalveerd tot 36.250. Het gaat dus de goede kant op, maar het kan nog steeds beter. Het kabinet Rutte II wil

21 maart is de Dag van de Leerplicht en besteden ouders, scholen, docenten

en bestuurders extra aandacht aan het recht op onderwijs. Nog te vaak

maken jongeren hun school niet af en begeven ze zich zonder diploma op

de arbeidsmarkt of op straat. Gemeenten, scholieren, docenten en leerplicht-

ambtenaren proberen samen de schooluitval terug te dringen. De schooluitval

daalt, maar elke voortijdige schoolverlater is er één te veel.

Aanval op Schooluitval

Aantal verlaters bĳ na gehalveerd!

tekst erik ouwerkerk

ACHTERGROND 45

Kĳ k op www.dagvandeleerplicht.nl

voor inspirerende ideeën en

ondersteunende materialen

om de Dag van de Leerplicht

extra onder de aandachtte brengen.

delĳ k zĳ n waarom jongeren hun school niet afmaken. Pas dan kunnen strategieën worden bedacht om de obstakels tot een diploma uit de weg te ruimen.

HindernissenDe redenen om de school te verlaten zĳ n legio. Juist daarom worden leerlingen, ouders en leerplichtamb-tenaren aangemoedigd hun eigen unieke verhaal te vertellen door mee te doen aan de campagne School? Ik maak mĳ n verhaal af! Jĳ ook? Door het luisteren naar elkaars verhaal wordt duidelĳ k wat de obsta-kels zĳ n die een succesvolle schoolcarrière in de weg staan. Dan is het tĳ d voor de volgende stap en kun-nen initiatieven ontstaan om die hindernissen te over-winnen. De laatste jaren hebben al vele succesvolle projecten laten zien dat schooluitval te bestrĳ den is. Bĳ voorbeeld door aandacht te besteden aan de veilig-heid op school. Het project hard-of-hart is in opdracht van de mbo-raad ontwikkeld en moet bĳ dragen aan de sociale veiligheid in het mbo. Zowel studenten als medewerkers leren aan de hand van trainingen dat hard van je afbĳ ten of fl ink stra� en niet de manier is om je autoriteit of het respect van klasgenoten veilig te stellen. Communiceer je daarentegen vanuit je hart, dan ontstaat er echt contact, met begrip en respect voor elkaar en elkaars standpunten. De trainingen werpen hun vruchten af. De communicatie verloopt soepeler en het (zelf)vertrouwen groeit.

StrategieënIn de regio Ĳ ssel-Vecht hebben gemeenten, scholen en instellingen zich verenigd om het voortĳ dig school-verlaten tegen te gaan. RMC-coördinator Anne Hulze-bosch benadrukt dat het van belang is het probleem van voortĳ dige schoolverlating op meerdere manie-ren aan te pakken, aangezien de oorzaken ook heel divers zĳ n. Van de verschillende strategieën pikt hĳ er graag een uit. ‘Via een software pakket geven alle decanen van de vmbo-scholen aan waar hun leerling van plan is een opleiding te volgen. Wanneer later blĳ kt dat diegene zich niet heeft aangemeld, zal er een gesprek plaatsvinden tussen de leerplichtambte-naar en de jongen of het meisje. Het is van belang er

meteen bĳ te zĳ n, dat voorkomt veel proble-men in een later sta-dium. Daarom is het ook heel belangrĳ k om die band met de kinderen te blĳ ven behouden. En met de ouders. Vaak wonen ze name-lĳ k nog bĳ hun ouders en zĳ n ze helemaal nog niet zelfstandig.’

Kamers met KansenMichael Turel, werkzaam bĳ Kamers met Kansen Nederland, kan zich daar bĳ aansluiten. ‘In de groep van 18 jaar en ouder is de uitval relatief hoog. Wat mĳ betreft mag er dan ook meer aandacht komen voor die groep die de leerplicht al voorbĳ is maar nog geen startkwalifi catie heeft. In de Kamers met Kansen le-ren de bewoners vanaf 18 tot 25 jaar, meestal voor een periode van één tot anderhalf jaar, voor zichzelf te zorgen en samen te werken met andere bewoners. Ze worden met behulp van coaches gemotiveerd een baan te vinden of een diploma te behalen. Een groot deel van de bewoners is mbo’er.’ Michael verwĳ st naar de piramide van Maslow: ‘Voordat mensen er toe kunnen komen zichzelf te ontplooien, moet er aan basale zekerheden zoals onderdak en inkomen zĳ n voldaan. Met een veilige en betaalbare woning zĳ n de jongeren al heel veel geholpen en komen ze beter aan hun opleiding toe.’

Op naar 2016De daling van schooluitval is ingezet maar het doel is nog niet bereikt. Dat betekent dat een gezamenlĳ ke inzet van verschillende betrokkenen zoals zorgteams, gemeenten en scholen hard nodig blĳ ft. Vele bestaan-de projecten blĳ ven lopen tot 2016, andere vallen af en nieuwe initiatieven krĳ gen een kans. Met een kritische maar positieve instelling moet het mogelĳ k zĳ n onder die 25.000 schoolverlaters te duiken.

LeerwegSector

VMBO TL

Hebben jouw leerlingen al een keuze gemaakt?Gamen-derwijS naar het Voortgezet OnderwijSDuizenden leerlingen van groep 8 maken elk jaar de belangrijke stap naar het Voort-gezet Onderwijs. De Go VMBO! game is een goede hulp bij de keuze voor een vervolg-opleiding van groep 8 leerlingen. De Go VMBO! game is educatief, interactief, leuk en gratis! Je leerlingen ontdekken gamen-derwijs het VO, VMBO en hun eigen talenten. Uiteindelijk ontdekken ze welke opleiding het beste bij hen past. Speel daarom in de klas de educatieve Go VMBO! game.

Speel gratiS de Go VMBO! game met jouw klaS op www.govmbo.nl

De

gam

e is

on

twik

keld

in o

pd

rach

t va

n d

e St

ich

tin

g P

latf

orm

s V

MBO

.

www.govmbo.nl AlleS over het

Voortgezet OnderwijS>

Hulp bij opleidingSkeuze >

Jouw leerlingen

ontdekken hun talenten!>Ontvang meer informatie over de Go VMBO! game voor jouw

klas! Ga naar www.govmbo.nl/promotiepakket en bestel het gratis promotiepakket. Doe het nu, want op = op!

‘De master sluit goed aan bij mijn werk. De vakinhoudelijke kennis pas ik direct toe. Zo komt mijn boodschap beter over.’

Wat is uw Masterplan?

www.han.nl/masters

Bent u tweedegraads docent en wilt u meer bereiken in het onderwijs? Voor uzelf en uw leerlingen? Of wilt u als professional uw onderwijskundige (bege)leiderschap en visie op het onderwijs verder ontwikkelen?

De HAN heeft u en uw school veel te bieden op het gebied van innovatie en onderzoek. Door kennis en ervaring te delen zijn we samen in staat tot vernieuwing en verbetering van het onderwijs. Met volop aandacht voor uw onderzoeks- en managementvaardigheden. Master aan de HAN, meer dan een goed plan!

HAN Masteropleidingen zijn door de NVAO geaccrediteerd

kijk voor de open dagen op onze website

• Leraar Algemene Economie (1e-graads)

• Leraar Engels (1e-graads)• Leraar Nederlands (1e-graads)• Leraar Wiskunde (1e-graads)

• Begeleidingskunde• Human Resources

Management• Management en Innovatie• Pedagogiek

Kies uw Master

T (024) 353 06 00 | E [email protected]

MAAK GEBRUIK

VAN DE

LERARENBEURS!

13016_Prima Onderwijs172x132.5 FC.indd 1 21-01-13 13:20

VERRIJKING 47

‘Ambitieus, gedreven en een rolmodel voor onze leerlingen.’ Rector Bart van den Haak is lo-vend over de Eerst de Klas trai-nees die op zĳ n school Laar & Berg in Laren werkzaam zĳ n. De ambitieuze school voor (tweeta-lig) havo en vwo biedt onderwĳ s op hoog niveau wat moet resulte-ren in een brede ontplooiing van

de leerlingen. ‘Eerst de Klas draagt hier perfect aan bĳ .’Bart van den Haak is al vanaf het begin betrokken bĳ Eerst de Klas. ‘Ik had al veel gelezen over de Ameri-kaanse variant van dit programma en was daar erg over te spreken. Toen dat programma in de vorm van Eerst de Klas in Nederland kwam, sprak mĳ dat direct aan. De eerste trainee die ik aannam, functio-neerde goed, de tweede trainee ook.’ Op dit moment werken er twee trainees op Laar & Berg. ‘Jan de Geus en Freark van der Kooi. Jan geeft economie, manage-

Eerst de Klas het traineeprogramma voor excellente academici in het onderwĳ s!In augustus start een nieuwe lichting

voor Eerst de Klas; een trainee-

programma voor jonge academici

ontwikkeld door overheid, onderwijs

én bedrijfsleven. Scholen kunnen zich

hier tot 31 maart voor aanmelden.

Rector Bart van den Haak is alvast

enthousiast. ‘De kracht is de

combinatie tussen het onderwijs

en het bedrijfsleven.’

ment & organisatie en fi losofi e en Freark verzorgt lessen natuur- en wiskunde.’ ‘De kracht van Eerst de Klas is de combinatie tussen het onderwĳ s en het be-drĳ fsleven’, vindt Van den Haak. ‘De trainees nemen hun werkervaring en praktĳ kvoorbeelden uit het be-drĳ fsleven mee de lessen in. Dat maakt de les voor onze leerlingen interessant. Daarnaast heb je met een Eerst de Klas-trainee een jonge ambitieuze do-cent voor de klas staan. Leerlingen zien dat en ne-men iets van die ambitie over. De trainees ontwik-kelen zich op een wĳ ze die de leerlingen aanspreekt.’Niet alleen leerlingen, maar ook docenten reageren goed op de trainees die de onderwĳ ssecties verster-ken. Van den Haak: ‘We nemen alleen mensen aan die passen binnen de ambitieuze leeromgeving. Dat inspi-reert docenten onderling. De profi elen van de Eerst de Klas deelnemers sluiten perfect aan bĳ deze school. Zittende docenten merken dat de trainees een fris-se blik en kennis meebrengen en daarmee echt iets toevoegen. Dat wordt onderling herkend en erkend.’

Ieder jaar waardevolUiteraard hoopt Van den Haak dat de trainees ook na het programma op zĳ n school of in het onderwĳ s blĳ -ven werken. ‘Ieder jaar dat een trainee op de school werkt, is waardevol. Ik hoop vooral dat ze in de toe-komst het onderwĳ s kunnen blĳ ven combineren met een baan elders. Dat is een unieke mix waar ik veel voordelen in zie.’ In de toekomst hoopt Van den Haak nog vele trainees op zĳ n school te mogen verwel-komen. ‘We hebben niet zo veel vacatures, daarom heb ik alleen Jan en Freark kunnen aannemen dit schooljaar. Maar mĳ n ervaringen zĳ n goed, dus ook volgend schooljaar hoop ik de samenwerking met Eerst de Klas te kunnen voortzetten.’

Schrĳ f je inIn augustus 2013 zal een nieuwe lichting trainees starten.

Scholen kunnen zich hier tot 31 maart a.s. voor aanmelden.

Meer informatie is te vinden op de website van Eerst de Klas www.eerstdeklas.nl

www.eerstdeklas.nl

48

2_digitaalonderwijs.indd 34 01-02-13 12:43

s

MEDIA 49

Saskia Brand- Gruwel

De digitale tijd dwingt het onderwijs

zich opnieuw uit te vinden. Dat vindt

professor Saskia Brand-Gruwel,

hoogleraar bij het Centre for Learning

Sciences and Technologies (Celstec)

aan de Open Universiteit. ‘De docent

heeft als plicht zich bij te scholen

om in de huidige tijd les te kunnen

geven’, vindt ook manager Innovatie

van Connect2Live Guido van Dijk.

Saskia Brand-Gruwel onderzoekt hoe een leerkracht anno nu zou moeten lesgeven. De huidige generatie leerlingen leeft in een digitale wereld en om in deze wereld te kunnen functioneren, moeten ze digitaal vaardig zĳ n. ‘Dat stelt het onderwĳ s voor de uitdaging om digitaal vaardige leerlingen af te leveren.’Inderdaad is een hele generatie opgegroeid met inter-net, een medium dat niet meer is weg te denken uit onze maatschappĳ . Ook op scholen niet. Voor werk-stukken bĳ voorbeeld vormt internet de enige bron voor leerlingen. De bronnen zĳ n niet altĳ d betrouw-baar en leraren klagen erover dat leerlingen klak-keloos informatie knippen en plakken. ‘Daar ligt een kans voor het onderwĳ s’, betoogt Brand-Gruwel. ‘Do-centen moeten leerlingen leren welke bron je wel en welke je juist niet gebruikt.’

Guido van Dĳ k, ook docent informatica aan het Connect College in Echt, is het daar roerend mee eens. Hĳ bereidt leerlingen dan ook voor op informatievaardigheden en mediageletterdheid. ‘Ik begeleid ze niet alleen in informatie zoeken, maar leer ze ook dat ze zelf een bron kunnen zĳ n. Zo kunnen zĳ documenten die ze gemaakt hebben wegzetten in een blog of wiki-achtige omgeving. Het is belangrĳ k dat leerlingen archiveren wat ze bekĳ ken, bĳ voorbeeld door sites te bookmarken. Zo weet je waar je je informatie vandaan hebt en als je een week later verder werkt, surf je niet

tekst Tialda Hoogeveen

Digitalisering onderwĳ s niet te stuiten

Leerlingen zijn misschien beter in computervaardigheden, maar leraren in kritisch nadenken!



opnieuw langs dezelfde bronnen. Vervolgens kunnen ze zelf tags koppelen aan de bronnen en de informatie zo beschikbaar stellen voor anderen.’

Kritisch bronnenonderzoek Brand-Gruwel vindt ook dat docenten leerlingen moe-ten leren welke site je selecteert en gebruikt. Daar-bĳ moet je leerlingen de ogen openen voor zaken als: hoe recent is het bericht? Is het een krantenbericht uit de Volkskrant of een huis-aan-huisblad. Of vind je je informatie op een blog, een bron waarop mensen hun eigen mening publiceren? Is het een universitaire site? Of gebruik je, als je een werkstuk over voeding maakt, een commerciële bron als McDonald’s en dus een site met een reclamedoel? Daar moeten leerlin-gen zich bewust van zĳ n. Op internet vind je ook vaak tegenstrĳ dige informatie, ook daarin mag je de kin-deren wegwĳ s maken. Brand-Gruwel: ‘Maar een veel gehoord tegenargument van leerkrachten is dan: “De


De leerling mag niet de dupe worden van niet toereikende

kennis van de leerkracht





Meer lezen over de digitale ontwikkelingen in onderwĳ sland? Kĳ k dan op: www.Connect2live.org en www.celstec.org

leerlingen zĳ n veel beter met digitale zaken dan ik!” Nee, zeg ik dan stellig. De computervaardigheden van leerlingen zĳ n misschien beter, maar jullie zĳ n veel beter in staat tot kritisch nadenken!’Het betoog van Brand-Gruwel vindt bevestiging in

een onderzoek van een van haar promovendi. Dat onderzoek is uitgevoerd op een middelbare school onder havo en vwo 3/4 klassen met vier leerkrach-ten geschiedenis. De leerlingen kregen verschillende opdrachten om over de Tweede Wereldoorlog een werkstuk te maken en moesten daarvoor zelf infor-matie zoeken, beoordelen en verwerken. De helft van de leerlingen volgde de reguliere lessen over het on-

derwerp. De andere helft werd begeleid in het kritisch selecteren van bronnen. De leerlingen maakten een mindmap met trefwoorden en hielden bĳ welke info ze hadden gezocht en gevonden en waarom welke bron wel of juist niet was gebruikt. Voor en na het project zĳ n metingen gedaan. Daaruit bleek dat leerlingen die de laatstgenoemde manier hadden gevolgd, informa-tievaardiger waren dan de kinderen die uit de metho-de hadden les gekregen. En hoewel de tweede groep naast aandacht aan de Tweede Wereldoorlog ook tĳ d heeft geïnvesteerd in het kritisch gebruiken van infor-matie op internet, was hun kennis van WOII groter dan van de leerlingen die de reguliere lessen volgden.

BasisvaardighedenHet gebruik van internet in de klas is slechts een voor-beeld van het gebruik van digitale media. Ook andere, nieuwe technologie vindt zĳ n weg naar het onderwĳ s, zoals de tablet in de klas. Toch is de nieuwe techniek niet de enige weg tot betere leerprestaties. Nieuwe technologie kan worden ingezet om onderwĳ sdoelen te bereiken en dat vraagt een grondig doordenken van het onderwĳ s. Een excursie met gebruik van een mobieltje kan erg motiverend zĳ n. Maar heeft het een meerwaarde ten opzichte van een excursie waarbĳ opdrachten op papier worden uitgewerkt? De didac-tische uitwerking is van belang. Alleen als je met het digitale iets kunt dat je anders niet kunt doen, heeft het meerwaarde.Anders dan sommige leerkrachten denken, is hun begeleidende rol in dit digitale tĳ dperk dus onmis-baar. Van Dĳ k ziet een veel te grote kloof tussen de

Guido van Dĳ k


Reageren op dit artikel? Twitter #primaonderwĳ s of stuur een mail naar redactie@primaonderwĳ s.nl

schoolmanagement moet daarin een visie formuleren. Welke innovatie passen we toe en welke projecten komen daarvoor in aanmerking? Die innovaties moeten zowel topdown als bottom up worden ingezet.’

Goed en grondig onderwijsIn de toekomst lopen leerlingen niet meer rond met een dikke, zware boekentas, maar vervangt de iPad of tablet het drukwerk, voorziet Brand-Gruwel. ‘Natuur-lĳ k is het goed om een boek te lezen, maar dat kan ook op een tablet. Een valkuil is dat leerlingen tĳ dens de lessen op een tablet ook spelletjes doen en sms’en; dat gebeurt en dat is een serieus punt. Aan de andere kant: wĳ speelden vroeger in de klas ook boter, kaas en eieren, gaven briefjes aan elkaar door of staarden naar buiten tĳ dens de les. Het is hoe dan ook de taak van de leerkracht om ze bĳ de les te houden. Digitaal of ouderwets: we moeten bewaken dat het onderwĳ s vooral goed en grondig is!’

Digitaal of ouderwets: we moeten bewaken

dat het onderwijs vooral goed en

grondig is!

dat het onderwijs vooral goed en

we moeten bewaken

ict-vaardigheden van leerlingen en die van docenten op de scholen waar hĳ komt en lesgeeft. Daar moet iets aan gedaan worden, vindt hĳ . Maar hoe komen leerkrachten nou aan digitale kennis? ‘Leerkrachten zullen daarin geschoold moeten worden. Bĳ voorbeeld met de post hbo-opleiding Leren in de 21e eeuw. Be-paalde zaken moeten bĳ leerkrachten basisvaardig-heden zĳ n. De docent heeft als plicht om zich bĳ te scholen om in huidige tĳ d les te kunnen geven. Maar bĳ scholing werkt alleen als die wens echt vanuit de leerkracht of het team komt. Die moet niet worden op-gelegd vanuit directie of bestuur. De leerling mag niet de dupe worden van niet toereikende kennis van de leerkracht.’

ManagementOok de lerarenopleidingen moeten een grote rol spe-len in de nieuwe technologie en de didactiek die erbĳ hoort, bepleit Brand-Gruwel. Van Dĳ k merkt dat die opleidingen achterlopen en studenten slechts voorbe-reiden op het gebruik van het digibord. ‘Samen met de PO- en VO-scholen zal er gewerkt moeten worden aan verbetering van de digitale vaardigheden van studen-ten en docenten aan de lerarenopleiding.’Kersverse docenten nemen die kennis vervolgens mee naar de school waar ze gaan werken. ‘Dat kan nog best zwaar zĳ n: én een nieuw vak leren én een missie omtrent digitalisering’, voorziet Brand-Gruwel. ‘Als je boordevol ideeën op een school start, maar je vaksectie is daarin behoudend, dan is het moeilĳ k om die innovatie in gang te zetten. Daarom spelen niet alleen leerkrachten hierin een rol, ook het

FLIPPING THE CLASSROOMDe meeste leerlingen gaan van les naar les en maken thuis hun huiswerk. Dat kun je ook omdraaien, vindt het project Flipping the Classroom. Leerlingen krĳ gen thuis les via de door de docent opgenomen les. De kennis die ze thuis opdoen, passen ze toe in de klas. Toepassen is moeilĳ ker dan de uitleg begrĳ pen. Daarom is het goed om de zwaartekracht van het uitleggen te verplaatsen naar thuis en die kennis in groepjes in opdrachten toe te passen, zo bepleiten voorstanders.

Mocht de uitleg niet duidelĳ k zĳ n, dan kun je als leerling de chatfunctie in een community gebruiken. fl ippingtheclassroom.kennisnet.nl

MEDIA 51


schooltv.nl/webwinkel

Op een dvdPLUS worden afl everingen, extra fi lmmateriaal en het begeleidend lesmateriaal van een Schooltv-serie in digitale vorm samengebracht. Vanuit een centraal menu zijn diverse onderdelen van het lesmateriaal gemakkelijk aan te klikken. Bekijk afl everingen met opdrachten, verdiepend materiaal, aanvullende verwijzingen, een docentenhandleiding en antwoordsuggesties. De dvdPLUS is zowel klassikaal met het digibord in te zetten als individueel met printbare opdrachten. Kortom, een compleet lespakket met vele extra’s én voor meerdere vakgebieden in het voortgezet onderwijs beschikbaar.

DvdPLUS voor het voorgezet onderwijs

Aardrijkskunde

CKV

Biologie/VerzorgingBio-Bits: Mens en LichaamBio-Bits onderbouw: Mens en lichaam stimuleert leerlingen om na te denken over het nemen van verantwoordelijkheid voor eigen lichaam en gezondheid en zorg voor anderen.

Economie

GeoClipsGeoClips zijn korte, krachtige en boeiende programma’s bestemd voor de aardrijkskundelessen in de onderbouw van het vmbo over uiteenlopende aardrijkskunde-onderwerpen.

KunstlichtNextDe serie KunstlichtNext heeft een informatief en opiniërend karakteren geeft niet alleen kennis over kunst en cultuur(geschiedenis), maar biedt tegelijkertijd informa-tie aan die tot discussie en refl ectie moet leiden.

Focus op de maatschappijDe serie Economie voor het vmbo biedt een helder inzicht in de economische aspecten van maatschappelijke vraagstukken.

Blijf op de hoogte van relevant materiaal voor jouw vak! Schrijf je in op schooltv.nl/nieuwsbrieven.Kijk voor het uitgebreide assortiment aan lesmateriaal voor het vo op schooltv.nl/webwinkel

Natuurkunde

KernpuntDe serie Kernpunt gaat over de manier waarop mensen natuur-kundige en scheikundige kennis toepassen in het dagelijks leven en in beroepen.

Wiskunde

Wiskunde voor in de brugklasWiskunde voor in de brugklas helpt leerlingen om los komen van het idee dat wiskunde alleen maar rekenen is. In de serie wordt de toepassing van be-langrijke wiskundige begrippen getoond in het dagelijks leven en in beroepen.

Techniek

Bio-Bits: EcologieIn de serie Bio-Bits bovenbouw: Ecologie staat het belang van ecologisch onderzoek voor maatschappelijke vraag-stukken centraal.

Maatschappijleer

Focus op de maatschappijFocus op de maatschappij is een speciale reeks in het kader van het thema massamedia waarin de media in al haar verschillende aspecten (internet, privacy, krant, nieuws) centraal staat.

Geschiedenis: HistoClips afleveringen 20 t/m 23De onderwerpen in deze reeks HistoClips sluiten aan bij de leerstof en lesmethoden geschiede-nis bestemd voor leerlingen in klas 1 en 2 van het vmbo. Verleden en heden raken elkaar in deze serie door prachtige beelden, heldere uitleg en boeiende onderwerpen. Hoe hebben gebeurtenissen uit het verleden bijgedragen aan onze hedendaagse samen-leving? Op deze dvdPLUS staan de volgende onder-werpen: De oude Egyptenaren, De Tweede Wereld-oorlog, Nederland in de Tweede Wereldoorlog, Berlijn en de Koude Oorlog.

Maatschappijleer: Dossier maatschappijleer afleveringen 13 t/m 16Dossier maatschappijleer is een project bestemd voor de bovenbouw van havo/vwo. Een serie over maatschappelijke vraagstukken vanuit de domeinen: rechtsstaat, verzorgingsstaat, parlementaire demo-cratie en pluriforme samenleving. In elke aflevering staat een actueel maatschappelijk thema centraal. Deze thema’s worden in een nationale, internatio-nale en historische context geplaatst. Op de dvdPLUS staan de volgende afleveringen: Rechtsstaat: Privacy en de wet, Verzorgingsstaat: Armoede in Nederland, Parlementaire democratie: Burgers aan zet, Pluri-forme samenleving: Religie.

CKV: KunstlichtNext afleveringen 13 t/m 16KunstlichtNext is een project bestemd voor de vak-ken Kunst en CKV in de bovenbouw havo/vwo. Ieder programma behandelt vanuit een discipline een cul-tureel of kunstzinnig onderwerp en belicht daarvan de cultuurhistorische achtergrond. Op deze dvdPLUS staan de volgende afleveringen: Kunst en de roman-tiek, Kunst en retromanie, Kunst en nieuwe media en Kunst en de economische macht.

Nieuw! Vanaf maart 2013 in de Schooltv-webwinkel:

schooltv.nl/webwinkel

Het op 11 januari gestarte Schooltv-weekjournaal cliptoets is zeer enthousiast ontvangen. Op de NTR Schooltv-stand op de NOT 2013 werden vijf dagen lang Schooltv-weekjournaal cliptoets demonstraties ge houden, met succes! ‘Ik heb zojuist de cliptoets gemaakt en de handleidingen bekeken. Ziet er mooi en bruikbaar uit. Wat is het toch een briljante tool’, riep lerares Marieke Wensink. Met het Schooltv-weekjournaal cliptoets abonnement testen leer lingen hun actuele kennis uit het Schooltv-weekjournaal, oefenen zij ‘begrijpend kijken’ en toetsen zij hun mediawijsheid. De Schooltv-cliptoets is een educatieve, interactieve lesverwerking welke klassikaal, in

Schooltv-weekjournaal cliptoets enthousiast ontvangen!

tweetallen of individueel gespeeld kan worden op de computer, iPad of op het digibord. Sylvia Louwris van de Anne Frankschool in Amsterdam: ‘Het is echt een meerwaarde voor het onderwijs. Je kunt eindelijk toetsen wat leerlingen geleerd hebben van het kijken naar een tv-programma. En dat is veel! Meer dan iedereen wel eens denkt.’

Ook kennismaken met het Schooltv-weekjournaal cliptoets abonnement? Ga naar schooltv.nl/webwinkel, klik op de actiebanner en sluit het gratis proefabonnement af. Het proef-abonnement loopt t/m 29 maart 2013.

Jongerenkamer

Hoe leg je jongeren uit hoe de parlemen-taire democratie werkt? Zonder te verval-len in een saaie les over staatsrecht? Het lespakket Polderen voor beginners van de Tweede Kamer biedt uitkomst.

Met het lespakket ‘Polderen voor beginners’

en de website www.jongeren kamer.nl kun nen

leerlingen ervaren hoe democratie werkt en

kunnen ze zelf in groepjes aan de slag.

Ze ontdekken op welke manier zij hun plannen

voor elkaar kunnen krijgen. Wat moeten ze

doen om hun voorstel in de praktijk uit te

kunnen voeren?

Bij het lespakket ligt de nadruk op samenwer-

ken, bond genoten zoeken en compromissen

sluiten. De leerlingen leren op een interactieve

manier wat democratie inhoudt en hoe de

politiek werkt.

Polderen voor beginners

Meer informatie over het lespakket is te vinden op www.jongerenkamer.nl. Hier is het ook mogelijk het lespakket te bestellen of te downloaden. Mail voor vragen naar [email protected] of bel met 070 318 3040.

Jongerenkamer









kunnen voeren?





politiek werkt.



Jongerenkamer









kunnen voeren?





politiek werkt.



Alle educatieve producten voor thuis.

Ook met haar dyslexie gaat hetal snel beter dan je verwacht.

Op PrimaOuders.nl vindt u alle educatieve producten voor thuis. Zowel voor kinderen die een beetje moeite hebben met bepaalde vakken, als voor kinderen die juist wat extra uitdaging kunnen gebruiken. Zo kan een kind thuis op een laagdrempeligemanier aan de slag met bijvoorbeeld rekenen, schrijven, techniek of geschiedenis.Als leerkracht weet u natuurlijk als geen ander welke producten een goede aanvulling zijn op de les, dus neem gerust een kijkje en laat ons vooral weten wanneer u ervaring hebt met een bepaald product. PrimaOuders. Want elk kind leert anders.

Advertenties Primaouders Abba.indd 1 06-02-13 10:38

PrimaOnderwijs maart 2013

Documents

Transcript of PrimaOnderwijs maart 2013