Veerle Van den Eynde

Prevalentie van psychische

problemen bij interimarbeiders in

de Belgische

arbeidsgeneeskundige context :

Een pilootstudie

2

Waarom een pilootstudie ?

• Externe diensten zien op jaarbasis veel interimkrachten op periodiek

medisch onderzoek

• Soms zijn er echter vragen bij de zinvolheid van dit medisch onderzoek • Werkpostfiche vaak onvolledig (soms afwezig)

• Interim moet soms nog starten en kent de werkomstandigheden niet

• Arbeidsgeneesheer externe dienst kent de firma vaak niet

• Als externe dienst proberen we dit onderzoek een andere invulling te geven.

• Actieplan preventie suicide: objectief daling aantal zelfmoorden met 20% tegen

2020 tov 2000. Belang van ‘Vroegdetectie psychische problemen’.

3

Waarom psychische klachten

Hypothesen :

- Vele mensen met psychische klachten geraken niet bij professionele

hulpverlening

- Mensen met psychische klachten hebben minder kans op de arbeidsmarkt, en

zijn vaker aangewezen op interim-arbeid

- Identificatie van werknemers met psychische problemen kan een opstap zijn

naar verder hulpverlening in de geestelijke gezondheidszorg

4

onderzoeksvragen

• Onderzoeksvragen :

• Is de prevalentie van psychische problemen groter in een interim-populatie dan

in de gewone werkende bevolking ?

• Is screening naar psychische problematiek haalbaar en zinvol in deze populatie

?

5

Prevalentie psychische aandoeningen

• Prevalentiestudie België 2001-2002 (ESEMED):

• Volwassen bevolking 18+

• 27,6% > of = 1 mentale stoornis ooit (life time)

• 10,7% > of = 1 mentale stoornis laatste 12 maanden

• Meest frequent life time

• Stemmingsstoornis(14,6%)

• Angststoornis (13,2%)

• Alcoholstoornis (8,1%)

• Meest frequent laatste12 maanden

• Angststoornissen (6%)

• Stemmingsstoornissen (5%)

• Alcoholstoornis (1,8%)

6

Bruffaerts R. Prevalentie van mentale stoornissen in de Belgische bevolking. Resultaten van

de European Study on Epidemiology of Mental Disorders (ESEMeD). Tijdschrift voor

Geneeskunde, 60, nr 2, 2004.

Prevalentie psychische aandoeningen

• Europese studies

• Life time prevalentie 10% tot 25%

• Verklaring voor grote verschillen in prevalentie

• Zoek naar hulp is afhankelijk van de eigen

leefcultuur

• Elk land andere structuur en organisatie van

de geestelijke gezondheidszorg

• Elk land andere financieringsmodaliteiten

van (geestelijke) gezondheidsvoorzieningen

7

Referentie :Bruffaerts R. Prevalentie van mentale stoornissen in de Belgische bevolking.

Resultaten van de European Study on Epidemiology of Mental Disorders (ESEMeD).

Tijdschrift voor Geneeskunde, 60, nr 2, 2004.

Kost voor de samenleving

• 34% van invaliditeit bij loontrekkenden door psychische stoornissen

• Bij vrouwelijke invalide bedienden stijgt dit percentage tot 40%

• Prevalentie invaliditeit door psychische aandoeningen stijgt significant

• Psychische problemen leiden tot :

• Lagere tewerkstelling

• Hoger risico op uitval

8

Referentie : RIZIV

1995 2003 2007

aantal invaliden 43808 63911 74054

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

aantal invaliden

Methode : Definitie interimkracht

• Werknemer met een uitzendcontract en dus tewerkgesteld bij

uitzendkantoor

9

Methode : Wie zijn interimarissen?

• Als aanloop naar vaste job (eerste werkervaring)

• Kiest bewust voor interimwerk (gunstige vakantieregeling)

• Financiële nood om bij te verdienen naast andere job

• Gestopt bij vorige werkgever door bv. Pesten op het werk,

herstructurering, faillissement,…

• Economische situatie bedrijf: seizoensarbeiders (bv. Oogst)

• Ethnische groepen

• Langdurig werklozen

10

Methode : Eerste Meetinstrument

General Health Questionnaire (GHQ-12)

• Gevalideerd screeningsinstrument om niet-psychotische en mineure

psychiatrische stoornissen (angst en depressie) op te sporen

• GHQ score wordt beïnvloed door ongunstige werkkenmerken • werkdruk,

• weinig regelmogelijkheden,

• weinig steun,

• emotionele belasting en conflicten,

• alcohol en lichamelijke inactiviteit (bij mannen)

11

Referenties :Goldberg DP. The detection of psyciatric illness by

questionnaire. London, Oxford University Press, 1972.

WWW.psychischenwerk.nl

Methode : Voor- en nadelen GHQ

• Voordeel :

• Zeer snel in gebruik, 12 vragen

• Snel in score

• Interpreteerbaar in groep/individueel

• Nadeel :

• Beschermd door copyright

• Toestemming nodig eigenaars voor gebruik in studie

• Niet gratis

12

Methode : Scoresysteem GHQ 12

• Voor individuele beoordeling maakt men gebruik van een LIKERT-schaal

• Voor collectieve beoordeling maakt men gebruik van Dichotome-schaal

13

Antwoord Individueel Collectief

Beter 0 0

Zelfde 1 0

Slechter 2 1

Veel Slechter 3 1

Score -range 0-36 0-12

Methode : Tweede Meetinstrument

Need For Recovery (NFR)

• Gevalideerd screeningsinstrument dat pijlt naar de herstelbehoefte

• Hoge score op NFR is predictief voor

• Psychosomatische klachten

• Langer ziekteverzuim

• Ontwikkeling Hart- en vaatziekten

• Prevalentie Arbeidsongevallen

14

Referentie :van Veldhoven & Meijman, 1994

Methode : NFR Voor- en Nadelen

• Voordelen

• Zeer snel in gebruik, 11 vragen (Ja/Neen)

• Snel in score

• Interpreteerbaar in groep/individueel

• Reeds veel data beschikbaar uit verschillende settings in België en Nederland

• Gratis

15

Methode : NFR Score/Gebruik

• 11 vragen ,

• Dichotoom (ja/nee items)

• Score 0 tot max 11 score

• >5 is hoge herstelbehoefte

16

Methode : NFR

• Herstelbehoefte is afhankelijk van:

• Geslacht v>m

• Leeftijd

• Voltijds>deeltijds

• Overwerk

• Onregelmatig werk

• Hoogte vrijheidsgevoel (zelf plannen wanneer vakantie)

• Meer rusttijd

• Arbeidsgebonden belasting

• NFR stijgt (fysieke werkbelasting, hoge werkdruk, monotoon werk, job onzekerheid)

• NFR daalt (meer regelmogelijkheden, goede sociale ondersteuning leidinggevenden)

17

Referentie :van Veldhoven & Meijman, 1994

Methode Pilootstudie

• Tijdens periodieke onderzoeken interims 2 vragenlijsten GHQ-12 en NFR

• Selectie niet volledig ad random:

• afhankelijk van beschikbare tijd arts en assistent

• Selectie onafhankelijk van variabelen verbonden aan doelpopulatie

• Interimaris vult zelf vragenlijsten in

• In provincie Antwerpen in 2012

18

Resultaten

• 437 vragenlijsten: 403 GHQ-12 en 405 NFR

• <leeftijd>= 31,8 jaar (vrouwen: 29,5 j; mannen: 33,2 j) • (p=0.002, Kruskal-Wallistest)

19

<20 20-29 30-39 40-49 50-59 >60

vrouwen 23 63 31 18 9 2

mannen 63 109 62 43 21 10

0

20

40

60

80

100

120

Fre

qu

en

ties

leeftijdscategorie(j)

Frequentie per leeftijdscategorie

vrouwen

mannen

Resultaten

• <GHQ-12-score>= 0,95 (geen sign verschil m/v) (p=0.652, Chi Square)

• Prevalentie GHQ>3 = 8,53%

20

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

vrouwen 85 23 17 7 2 1 6 1 1 0 1 0 0

mannen 173 38 17 8 5 2 6 6 2 0 1 1 0

0

50

100

150

200

Fre

qu

en

ties

Range van elke mogelijke score op GHQ-12

Frequentie van elke mogelijke score op GHQ-12

vrouwen

mannen

Resultaten

21

<20 20-29 30-39 40-49 50-59 >60

vrouwen 8,69 11,11 6,45 0 0 0

mannen 0 8,33 13,46 9,3 14,28 10

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Perc

en

tag

e G

HQ

12sco

re>

3

leeftijdscategorie (j)

Percentage GHQ-12score>3 per leeftijdscategorie

vrouwen

mannen

Resultaten

• <NFR-score>= 1,62 (geen sign verschil m/v) (p=0.452, Chi Square)

• Prevalentie NFR>5= 6,01%

22

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

vrouwen 53 34 20 10 7 8 6 1 2 2 0 0

mannen 108 59 34 15 10 16 3 2 6 1 2 0

0

20

40

60

80

100

120

Perc

en

tag

e

Range voor elke mogelijke score op GHQ-12

Frequentie van elke mogelijke score op NFR

vrouwen

mannen

Resultaten

23

<20 20-29 30-39 40-49 50-59 >60

vrouwen 0 3,34 6,45 11,11 11,11 0

mannen 0 6,48 5,76 4,65 4,76 10

0

2

4

6

8

10

12

Perc

en

tag

e N

FR

>5

leeftijdscategorie (j)

Percentage NFR>5 per leeftijdscategorie

vrouwen

mannen

Resultaten: Overzicht literatuur verhoogde GHQ-

score

• Overzicht literatuur volgens verhoogde score op angst en depressie volgens GHQ (>3)

•

• Cortes 2004(36) Spanje 8% n=2322 mannen

• Spain cross sectional study Barcelona Health Survey mannen in niet manuele beroepen

• Van den Eynde 2013 Belgium 8.53% n= 436 interimarissen

• Dowel 2001(24) Nieuw Zeeland 10% n=411huisartsen,330chirurgen,400 apothekers

•

• Bones Rocha 2010 (47) Spanje 14.7% n=29476 mannen 16-64j

• cross sectionele studie

•

• Cortes 2004 (36) Spanje 19% n=1836 vrouwen

• Spain cross sectional study Barcelona Health Survey vrouwen in manuele beroepen

• Mulligan 2010 (39) Irak 20.5% n=611

• UK militair personeel op missie naar Irak

•

• Perez-Padron 2010 (26) UK 23% n=203

• UK tandartsen

•

• Tabolli 2011 (44) Italie 23% n=2499

• Ambulante dermatologie patiënten

•

• Calnan 2001 (40) UK 23% praktijkmanagers> klerikaal en administratief

personeel

•

•

24

Resultaten: Overzicht literatuur verhoogde GHQ-

score

• Bultmann 2003(45) Nederland 23% n=12095

• Werknemers populatie Maastricht Cohort Study

•

• Bones Rocha 2010 (47) Spanje 24.6% n=29476

• Cross sectionele studie vrouwen 16-64j

•

• Hounsome 2011 (38) UK 27% n=784

• Niet landbouwers

•

• Dunwoodie 2007 (34) West Australie 27% n=41

• Dokters van palliatieve zorg

•

• Bauer 2007 (42) Duitsland 28.8% n=949

• Duitse leraars

•

• Coomber 2002 (28) UK 29% n=41 dokters van palliatieve zorg

•

•

• Dowell 2000 (35) Nieuw Zeeland 31.4% n=480

• Huisartsen met 9.9% waarbij GHQ>8

•

• Tabolli 2006 (31) Italie 33% n=545

• Verpleegsters in Rome

•

• Sharma 2008 (27) UK 33% n=501

• Consultanten colorectale en vasculaire chirurgie

•

•

25

Resultaten: Overzicht literatuur verhoogde GHQ-

score

• Hounsome 2011 (38) UK 35% n=784

• Landbouwers

•

• Edwards 2000 (30) UK 35% n=614

• UK All Wales Community Mental Health Nurse Stress Study

•

• Plummer 2000 (29) UK 36% Londen bij praktijkverpleegsters in huisarts-

• Praktijken

•

• Tabolli 2010 (41) Italie 37.8% administratief personeel van een groot ziekenhuis

• In Rome

•

• Loret de Mola 2011 (46) Peru 39.4% Peru prevalentie van frequente mentale ziekten

•

• Charbotel 2009 (37) Frankrijk 39.4% n=2130

• Call-handlers

•

• Al-Nimmer 2010 (33) Amerikaanse invasie in Irak 50,6 n= 440 tandartsstudenten

• 51,1% medische studenten

•

• Mishra 2011 (32) India 58.9% n=406

• Landelijke gezondheidsuniversiteit India

• <19-64j>

•

• Abu-ghazaleh 2011 (25) Jordanie 63% n=520

• Mannelijke tandartstudenten in Jordanie

•

•

26

Resultaten: Overzicht literatuur verhoogde GHQ-

score

• Harris 2002 (43) Australie 66% n=4867

• Sydney huisartsenpraktijken

•

• Abu-ghazaleh 2011 (25) Jordanie 73% n=520

• Vrouwelijke tandartsstudenten in Jordanie

•

27

Resultaten GHQ-12 interims vs vast mw

literatuur

• Andere studie in België met zelfde vragenlijst (GHQ-12)

• GHQ-12-score volgens Likert (schaal 0-36)

• Vaste medewerkers 11,31

• Uitzendkrachten 10,46

• Tijdelijke medewerkers 10,55

28

Referentie: Op zoek naar effecten van contractuele flexibiliteit bij werknemers.

Cahier 7. Tom Vander Steene.

Resultaten Literatuur NFR

• Percentage werknemers met verhoogde herstelbehoefte

• 6.01 interimarissen Antwerpen, 2013 Van den Eynde, 2013

• 18 werknemers nutsbedrijven Nederland, 2004 Prins, 2004 (68)

• 20 werknemers ambulancezorg Nederland, 2004 Vonk, 2005 (57)

• 22.2 werknemers alle beroepen Nederland, 1998 Mohren, 2010 (65)

• 23 werknemers Overheid en sociale zekerheid Nederland, 2004 Prins, 2004 (68)

• 24 werknemers Profit sector Nederland, 2004 Prins, 2004 (68)

• 24 werknemers Industriele sector Nederland, 2004 Prins, 2004 (68)

• 24.3 werknemers openbare besturen Oost-Vlaanderen, 2010 Kiss, 2012 (62)

• 25 totale beroepsbevolking Nederland, 2004 Prins, 2004 (68)

• 26 werknemers gehandicaptenzorg Nederland, 2003 Vonk, 2005 (57)

• 26 werknemers not for profit sector Nederland, 2004 Prins, 2004 (68)

• 26.2 werknemers alle beroepen Nederland, 2004 TNO, 2004 (69)

• 27 werknemers zorgsector Nederland, 2004 Prins, 2004 (68)

• 27.4 laag of middel opgeleide vrouwelijke werknemers Nederland, 2010 Verdonk, 2010 (70)

• 28.4 hoog opgeleide mannelijke werknemers Nederland, 2010 Verdonk, 2010 (70)

• 28.8 werknemers alle beroepen Nederland, 2010 Verdonk, 2010 (70)

• 29 werknemers adviesbureaus Nederland, 2004 Prins, 2004 (68)

• 33 werknemers onderwijs Nederland, 2004 Prins, 2004 (68)

• 34 werknemers ziekenhuizen Nederland, 2003 Vonk, 2005 (57)

• 35 werknemers Geestelijke Gezondheidszorg Nederland , 2004 Vonk, 2005 (57)

• 35.2 hoog opgeleide vrouwelijke werknemers Nederland, 2010 Verdonk, 2010 (70)

• 37.7 werknemers openbare besturen Oost-Vlaanderen, 2008 Kiss, 2008 (13)

29

Resultaten: Gemiddelde herstelbehoefte in

literatuur

• Gemiddelde herstelbehoefte

•

• 1.6 interimarissen Antwerpen, 2013 Van den Eynde, 2013

• 2.6 Werknemers alle beroepen Nederland, 2003 De Vries, 2003 (56)

• 2.7 werknemers ambulancezorg Nederland , 2005 Vonk, 2005 (57)

• 2.9 werknemers alle beroepen Nederland, 1998 De Raeve, 2007Health (58)

• 3.0 lijnbuschauffeurs Nederland, 2003 Sluiter, 2003 (59)

• 3.0 werknemers alle beroepen Nederland, 1996-2000 van Veldhoven 2003 (6)

• 3.2 voltijds administratief gemeentepersoneel Nederland, 2002 van der Hulst, 2006 (60)

• 3.2 mannelijke werknemers alle beroepen Nederland, 2003 Smulders, 2005 (61)

• 3.2 werknemers openbare besturen Oost-Vlaanderen, 2010 Kiss, 2012 (62)

• 3.3 werknemers alle beroepen Nederland, 2003 Smulders, 2005 (61)

• 3.3 bouwvakkers Nederland, 2003 Sluiter, 2003 (59)

• 3.5 vrouwelijke werknemers alle beroepen Nederland, 2003 Smulders, 2005 (61)

• 3.6 45 verschillende bedrijven Nederland, 2007 De Raeve, 2007Mental (63)

• 3.7 vrachtwagenchauffeurs Nederland, 1998 de Croon, 2003 (64)

• 3.8 reisbuschauffeurs Nederland, 2003 Sluiter, 2003 (59)

• 4.0 vrachtwagenchauffeurs Nederland, 2003 Sluiter , 2003 (59)

• 4.0 werknemers openbare besturen Oost-Vlaanderen, 2008 Kiss, 2008 (13)

• 4.0 werknemers alle beroepen Nederland, 1998 Mohren, 2010 (65)

• 4.1 vrachtwagenchauffeurs Nederland, 2000 De Croon, 2003 (64)

• 4.2 werknemers alle beroepen Nederland, 1998 Kant, 2003 (66)

• 4.2 werknemers alle beroepen Vlaanderen, 2004 Bourdeaud’hui, 2004 (67)

• 4.4 ambulanciers Nederland, 2003 Sluiter, 2003 (59)

• 4.8 ziekenhuisverpleegkundigen Nederland, 2003 Sluiter, 2003 (59)

•

30

Discussie

• Gemiddelde scores van GHQ-12 en NFR in deze piloot zijn veel lager dan

in de literatuur

• Prevalenties van verhoogde score GHQ en NFR is lager dan in de

literatuur

• Mogelijke verklaringen :

• Leeftijdspyramide : populatie pilootstudie erg jong, interimkrachten vaak

eerste werkervaring.

• Sociale samenstelling : in populatie pilootstudie zaten een belangrijk aandeel

werknemers van andere origine (steekproef bij 100 andere interims dan

onderzoekspopulatie; hiervan 49 allochtoon en 51 niet allochtoon).

hogere drempel om hulp te zoeken (door eigen leefcultuur) via arbeidsgeneesheer?

31

Discussie

• ESEMED Studie België bij 18+,

• jaarprevalentie stemmingsstoornissen 5%

• Jaarprevalentie angststoornissen 6%

• 5%+6%= 11%

• Pilootstudie Securex Interimarissen

• 8,53% prevalentie van GHQ>3 (angst +depressie)

• ESEMED-studie is combinatie van werkende en niet-werkende bevolking

• Verklaard mogelijks “healthy worker” effect in pilootstudie

• ESEMED-studie bepaalt “jaarprevalentie”

• GHQ peilt naar laatste maanden, NFR peilt naar ‘laatste tijd” en niet specifiek

naar “laatste jaar”

• Dit verklaart mogelijk “Recall-Bias” in pilootstudie

32

Onze studie: discussie deel 2

• Mogelijke selectiebias

• Healthy worker effect

• (onbewuste) selectie : interimkantoren selecteren “gezonde” werknemers voor

functies waarvoor medisch onderzoek nodig is

• Groep jonge interimarbeiders tov literatuur

• Mogelijke antwoordbias

• “sociaal wenselijk” antwoord

• angst voor consequenties voor de job

• Vermoedelijk geen selectiebias bij afname vragenlijsten

• Mogelijks selectiebias door kandidaten die verwezen worden door

interimkantoren (healthy worker effect).

• Mogelijks recall bias

• Mogelijks antwoordbias (schrik voor consequenties job)

33

Onze pilootstudie: besluit

• Interimarbeiders die op medisch onderzoek komen vormen geen groep

met significant hoger risico op psychische problemen

• Rekening houdende met verschillende vormen van BIAS en het “Healthy

Worker” effect is de prevalentie van psychische problemen vergelijkbaar

met de resultaten van de ESEMED studie

• Deze studie levert dus geen argumenten dat extra aandacht voor

psychische problemen bij interimarbeiders een prioriteit moet zijn tijdens

periodiek medisch onderzoek.

34

Vragen?

• Dank u voor uw aandacht.

• Vragen?

38