Veiligheidsbeleidin (hulpverlenings)organisaties

Even voorstellen

Marijke Lammersadviseur,trainer & auteur omgangsvormen, sociale veiligheid, seksualiteit, preventie en aanpak grensoverschrijdend gedrag, kindermishandeling, seksueel en huiselijk geweld.

Werk- en Opdrachtgevers

Werkgeverkoepels zorgsector Koepels belangenbehartiging Beroepsorganisaties Expertisecentra Individuele zorgaanbieders Overig

speeltuin onderwijs sport muziek

Leuk werk, maar het blijft knokken

tijdelijke projecten

strategisch opereren

hopen op een incident

1994 Modelbeleidsplan voor lg-sectorseksualiteit doen en laten

Koepel NFVLG Op aandringen van Inspectie Directeur: is dit niet allemaal wat

overdreven? dat schrijf je toch zo op

de achterkant van een bierviltje?

Geen facilitering 6 maanden tijd Inspectie greep in

Een mooi product en daar bleef het bij

Product klaar Adviesaanbod Aanbod deskundigheids-

bevordering Einde project Model werd veel gekocht Geen nazorg Model bleef op de plank Geen afname deskundigheidsbevordering

Deuren bleven gesloten

Ondertussen: medio jaren negentig(jeugdhulpverlening / verstandelijk

gehandicaptenzorg)

Seksueel misbruik komt voor Grootste angst directies

misbruik door hulpverleners

Roep om beleid liefst pasklare protocollen juridisch ingedekt zijn inspectie tevreden

Beleidsplan en protocol (deuralarm op deuren):

Dat is duidelijk

dit mag wel

en dit mag niet

KLAAR!...

Intimiteit? Dát product verkoop ik niet meer

niet meer met jongere alleen op kamer

geen arm meer om kind heen niet op het bed van een kind

dat naar heeft gedroomd een kind niet in bad

durven doen Hooguit mijn zakdoek….

Te weinig affectiviteitis een vorm van verwaarlozing

Teveel regels maken angstig en leiden tot stiekem gedrag

Misbruik door hulpverleners één van de vele vormen waar cliënten

mee te maken kunnen krijgen

Instellingen ook verantwoordelijk om cliënten te beschermen tegen:

misbruik door medebewoners misbruik in de thuissituatie misbruik door bezoekers misbruik door leveranciers

(bijv. taxi-chauffeurs) loverboys, pedofielen internet

1997 Terug naar vg-sector Werkconferenties VGN Implementatieproblematiek

Beleidsontwikkeling & implementatie nog in beginfase

Beleid is: veelal papieren beleid beheersmatig, risicomijdend,

incidentgestuurd

Seksualiteit en intimiteit negatieve lading Beleid is niet verankerd

vele mogelijkheden niet benut

Sturing ontbreekt

2003 TransAct veldonderzoek beleid en praktijk gehandicaptensector

Focus ligt op aanpak na constatering misbruik. Bijna iedereen beleid rond melden misbruik. Dit beleid is goed geïmplementeerd.

Vervolgstappen na melding veel minder uitgewerkt.

Beleid rond seksualiteit en preventie blijft achter. Discrepantie tussen schriftelijk beleid en

implementatie.

Het moet anders!

een model voor een integraal beleid

Ontwikkeld op grond van gebleken hiaten Uitgeprobeerd in adviestrajecten en trainingen

in de gehandicaptensector Model biedt houvast om preventie en aanpak

grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik in breder kader te plaatsen

Een samenhangend beleid

1 BejegeningsbeleidDe positieve norm

2 Seksualiteit als levensdomein

3 Preventiebeleid

4 Vertrouwenspersoon

5 Reactiebeleid

Signaleren en melden van normoverschrijding

6 Afstemmen andere beleidsterreinenKlachtenregelingMiddelen maatregelenArboGedragsproblematiek

Voordelen

Focus ligt op het positieve ipv het negatieve.

Misbruikbeleid staat niet langer los van het algemene beleid.

Aandacht voor intimiteit en seksuele ontwikkeling kinderen en jongeren maken deel uit van de algemene begeleiding’.

Meer garanties dat in de alledaagse omgang aandacht is voor beroepshouding, hanteren van grenzen, e.d.

Dit betekent ookdat medewerkers

Zich kunnen baseren op visie en richtlijnen N.v.t. in ondersteunings- / behandelplan niet accepteren. Weet hebben van de normale seksuele ontwikkeling. Weet hebben wanneer seksueel gedrag over de grens gaat. Begeleiding bieden bij ontwikkelingstaken. Seksuele vorming geven. Experimenteermogelijkheden bieden. Beschermen en begrenzen waar nodig. Hulp inschakelen wanneer zij het niet weten.

Van incident tot fundement

Instrument 1 model samenhangend

bejegeningsbeleid checklists implementatie

Instrument 2 opsporen en beïnvloeden

van risicofactoren

Instrument 3 aanpak vermoedens en

meldingen seksueel misbruik

Beleidsinstrumenten jeugdzorg

TROTS!!!

Inspectie Gezondheidszorg heeft de instrumenten tot veldnorm verklaard

Inspectie Jeugdzorg heeft de instrumenten gebruikt bij het thematisch toezicht rond de veiligheid van kinderen in leefgroepen.

Risicomanagement waarom?

De schade die misbruik aanricht is groot In élke organisatie zijn risicofactoren aanwezig Veel risicofactoren zijn te beïnvloeden

En: je zorgt ervoor dat je aan de slag gaat met wat noodzakelijk én effectief is: Behouden wat goed is / Versterken wat beter kanEn niet: Energie steekt in wat niet nodig is

Risicomanagement begint bij risico’s willen zien

Risicofactoren op 3 niveaus

Organisatieniveau Medewerkersniveau Cliëntniveau

Organisatieniveau Sfeer en cultuur

Grote groepsdruk en/of gesloten sfeer Grappen over seks of kwetsbare personen

Toezicht, bescherming en gelegenheden Veel één-op-één contacten Fysieke inrichting: onvoldoende privacy onveilige/aan het zicht

ontrokken plekken; ontbreken van goede verlichting Beleid

Beleid rond omgangsvormen ontbreekt of is achterhaald Geen duidelijke visie en beleid rond seksualiteit Handelen op grond van persoonlijke waarden en normen

Ongelijkheid in aantal en positie Vrouwen-mannen-andere culturen Mensen die ‘anders’ zijn vallen buiten de boot.

Medewerkersniveau

Omgang met cliënten Te grote betrokkenheid Niet bewust van eigen invloed en positie

Deskundigheid Problemen en grensoverschrijdend gedrag niet signaleren Niet bekend zijn met beleid, richtlijnen en procedures

Normering en begeleiding Geen referenties en VOG opvragen Onvoldoende zicht / begeleiding van één-op-één relaties

Persoonlijk niveau Sterke behoefte om controlerend/almachtig te zijn Middelengebruik (drank, drugs) In contact met cliënten zoeken naar bevestiging.

Cliëntniveau persoonlijke omstandigheden

Sekse Leeftijd Gezinsachtergrond Handicaps / ontwikkelingsachterstand Misbruik in het verleden Laag zelfbeeld Sociaal isolement

Cliëntniveau informatie en begeleiding

Gebrek aan informatie (omgangsvormen, seksualiteit, gedragsregels, melden van nare ervaringen)

Weinig ruimte voor ervaringen / grenzen Veelvuldige lichamelijke contacten (hulp bij

verzorging) Gebrek aan privacy.

Hoe breng ik risico’s in kaart?

Individueel bevragen van personen (cliënten, medewerkers, ouders /vertegenwoordigers) Persoonlijk interview Schriftelijke enquête

Groepsgewijs bevragen medewerkers Bestaand overleg Themabijeenkomst

Analyse van meldingen en ervaringen

Prioriteit stellenoplossingen bepalen

Welke risico’s zijn het meest urgent? Wat zijn mogelijke oplossingen? Wat gaan we concreet doen? Bijvoorbeeld:

Aannamebeleid: ieder die met kinderen werkt dient een VOG aan te vragen.

Gedragscode voor alle medewerkers. Omgangsregels voor kinderen en medewerkers. Duidelijke visie op seksualiteit en richtlijnen voor het handelen. Lampen op onverlichte plekken. Vertrouwenspersoon. Procedure voor (vermoedens van) seksueel misbruik.

Is de uitvoering van de acties haalbaar?

Aanpak

Zorg voor een opdracht vanuit het hoger management en zorg voor terugkoppelmomenten.

Stel een of meer personen verantwoordelijk voor het bewaken van de voortgang.

Maak een plan van aanpak. Betrek alle geledingen! Maak geplande acties en maatregelen breed bekend.

Wat werkt?

Zorg voor beter aanpak (http://www.zorgvoorbeter.nl/).

Brabantse multimodale aanpak: op alle niveau’s tegelijkertijd inzetten. Starten bij managers (zij zijn onontbeerlijk wat

betreft sturing en borging). Professionals vanaf de start betrekken. Cliënten bevragen. Borging in het kwaliteitsmanagmentsysteem. Onderdeel van het scholingsbeleid.

Taken toebedelen

Managers Ouders Begeleiders Overige medewerkers primair proces Gedragsdeskundigen Andere specialisten

Zorgen voor STURING!

Wat betekent te weinig sturing?

Grootste faalfactor bij alle verbetertrajecten en implemtatie (verpreiden / borgen) van beleid.

Het hangt af van individuele medewerkers of er al dan niet wordt gewerkt aan preventie seksueel misbruik.

Wanneer men zaken niet oppakt, wordt men er niet of nauwelijks op aangesproken.

Gevolg

Seksualiteit in begeleidingsplannen: LEEGBehoeften en problemen niet kennenGeen relationele en seksuele vorming

Er wordt niet over gepraat. Protocol is onbekend. Grensoverschrijdend gedrag onvoldoende

gesignaleerd en/of niet gecorrigeerd. Cliënten (en ook medewerkers!) voelen

zich onveilig.

Het verhaal van Sophia en Peter

Noodzakelijke sturingselementen

Intake en ondersteunings / behandelplan Weten hoe je ervoor staat (sterkte / zwakte-analyse) Cliënten bevragen! Opgenomen in jaarwerkplan en jaarverslagen.

Wat zijn doelen / prioriteiten voor dit jaar? Vast cyclisch punt op werkoverleg.

Vragen en handelingsverlegenheid bespreekbaar maken. Opgenomen in sollicitatie-, functionerings-, beoordelings-

gesprekken; inwerkperiode en werkbesprekingen. Opgenomen in arbo- en kwaliteitsjaarverslagen en

managementrapportages Onderdeel HKZ. Handelingsvaardigheden op peil houden.

En dan… de praktijk

VoorlevenAltijd!!!

Ad hocOp het moment

StructureelKomt overal terug

GeplandBeter voorbereid

MAAR…..

Ja,

Vlaggensysteemhelpt hierbij!

Groene vlag: aanvaardbaar en positief seksueel gedrag

Gele vlag: occasionele licht grensoverschrij-dend gedrag.

Rode vlag: zorgwekkend (en herhaald) grens-overschrijdend gedrag

Zwarte vlag: zwaar seksueel grensoverschrij-dend gedrag / seksueel misbruik.

Aandachtsfunctionaris

Per locatie

Is ondersteunend, stimulerend en een waakhond.

Neemt geen taken over!

Vormt driespan met locatiemanager en gedragskundige.

Verantwoordelijkheid teammanager en team

Implementeren en borging verbeteringen. Meten en monitoren a.h.v. opgestelde indicatoren :

behalen we resultaten en blijven die op peil? (bijv in xxx behandelplannen is onderwerp ingevuld)

(per kwartaal) metingen naar ervaren (on)veiligheid. Verantwoordelijkheden toebedelen! Faciliteren: aandachtsfunctionaris Uitkomsten rapporteren aan hoger management Successen zichtbaar maken en vieren! Nieuwe doelen stellen en nieuwe verbeteringen in gang

zetten.

Grote plannen kleine stappen

Werken volgens doorbraakmethode van Zorg voor Beter in kleine verbetercyclussen

Tijdens het normale werk kleinschalig dingen uitproberen

1 cliënt, 1 medewerker, 1 ding: bijvoorbeeld gesprek rond seksualiteit voor het ondersteuningsplan. Wat wil je weten? Wat ga je vragen? Hoe ga je het vragen? Uitproberen, bijstellen, opnieuw uitproberen bij andere cliënt.

Tja en dan hebben cliënten hopelijk vele mooie ervaringen met seksualiteit en wordt grensoverschrijdend

gedrag snel opgemerkt en aangepakt!