De cliënt in regie:Van een nieuwe fundering naar een

nieuwe werkwijze

Presentatie voor SVMO

27 september 2013

Tom de Haas

De cliënt in regie

• Waar hebben we het over?– SVMO dag 2012: leef en systeemwereld– Perspectief: Van de cliënt of van de burger?

• Joep en Tom: – cliënt als gelijkwaardige gesprekspartner ? – Of als eigenaar van zijn eigen proces,

opdrachtgever?

Cliënt in regie: uit presentatie 2011

Ik heb zeggenschap over: • Mijn manier van leven • Mijn vraag aan ondersteuners• De inzet van voorgestelde dienstverlening• De inzet van mijn (eigen) middelen

Gelijkwaardigheid is:• Ik denk voor mezelf• Jij werkt voor mij • We overleggen samen hoe we het aanpakken

De cliënt in regie: omgaan met paradoxen. Voor zorgverleners betekent het ook: werken op het snijpunt van concurrerende waarden; eigen keuzes, eigen veiligheid, veiligheid voor anderen, welke risico’s accepteer ik?

Verschuiving in denken

• Bas Bloem: from God to Guide

• Specialist Radboud: beter luisteren naar de klant leid tot beter resultaat

• Wijffels: de waarden crisis en de sociaal organisatorische crisis

• Nederlandse reactie op 1929: – Uitsluiten risico’s– Legalisering van de solidariteit – Legitimering van de staat: wij zorgen ervoor

Tegelijkertijd

• Enorme toename van ‘t opleidingsniveau• Forse stijging van de rijkdom van burgers• Kennis wordt steeds democratischer; voor iedereen

toegankelijk • Effect van virtuele aanwezigheid via internet en social

media technologie • Streven naar eigen oplossing leidt tot vrijwillige

samenwerking• De overnemende verzorgingsstaat past niet meer

Herman Wijffels na 2008:

“We zijn toe aan de volgende release van het bestaan”

Herman Wijffels over de crisis

- De financiële crisis

- Een ecologische crisis

- Een sociaal organisatorische crisis: - Ons menselijk bewustzijn is toe aan een

volgende fase van organiseren

- Een culturele crisis: - De waarden van onze samenleving passen

niet meer bij onze tijd

Zelfregie en zingeving

“ Je ziet mensen zich organiseren in kleinere verbanden die hún verbanden zijn. En niet een of ander industrieel construct. Daar reken ik ook ons politieke stelsel toe.” Herman Wijffels

Nationale denktank: kennis maken zonder kaders:

Zingeving en regelvrijheid in het werk zijn dé factoren voor productiviteit in de komende tijd

De burger in regie

• Analyse: – Het streven naar zelfregie van cliënten maakt

deel uit van een grotere ontwikkeling in de samenleving

– Cliënt in regie: Het vertrekpunt is kwaliteit van leven vanuit het perspectief van de burger

– Spannend: de bezuinigingsdruk omarmt iedere oplossing die structureel goedkoper is

Kernthema’s uit nieuwe publicatie

• Het heilig vuur

• De paradox van regie

• De noodzaak van kernwaarden

• Niets over ons zonder ons

• De cliënt doelgroep van professionalisering

• Zelfregie en zelfsturing

• Leiden sturen en ontwikkelen

Het heilig vuur

• De overtuiging dat het individu zelf het best kan aangeven wat de kwaliteit van zijn leven bepaald.

• Deelnemen aan de samenleving is essentieel.– Zie bijdrage Pameijer vanmiddag

• Kernthema’s: - Het zelf voeren van de regie, het maken van eigen keuzen, - het zich kunnen ontplooien, - het kunnen vervullen van een gewaardeerde maatschappelijke

rol,- Met per individu een andere uitwerking

De paradox van regie

• Wat staat centraal: – Macht of interactie? – Reddertjescomplex en controlebehoefte – De vraag van de burger of het protocol van de

professional? – Respect: voor expertise voor de rolverdeling?– De leefwereld van de burger of het systeem

van de organisatie? – Dialoog en rolbewustzijn als essentie

Kernwaarden en intervisie

Intervisie: Een aanpak om te leren in de leefwereld

Een interactief modelVanuit de praktijk ontwikkeld

Niets over ons zonder ons

• Impact op werken met individueel plan; – Voor wie gemaakt?– Wie is eigenaar?

• Uitwerken op individueel en organisatie niveau

• invloed op beleidsvorming en besluitvorming is essentieel

• begrijpelijk taalgebruik een voorwaarde

De cliënt als doelgroep van professionalisering

– Leiden: VG: De Academie voor zelfredzaamheid – Pameijer Rotterdam; Howie the Harp:

Beroepsopleiding voor ervaringsdeskundigen – Pluryn Servicebureau: cliënten adviseren cliënten

over benutten van zelfregie – Archipel: Demente cliënt/familie bepalen inzet ZZP

budget– RIBW Brabant: internet portal voor regie over eigen

ondersteuningsplan: cliënten leren elkaar en personeel RIBW om portal te gebruiken

Zelfregie en zelfsturing

Zelfregie Van de cliënt

Zelfsturing van de professional

Werken met het stuurwiel op je rug: de klant vraagt maar de leiding stuurt mij de andere kant op!

Leiden, sturen en ontwikkelen

• De kerntaak voor leiding is: – De visie concreet maken in de praktijk – De aanpak zo eenvoudig mogelijk te maken– Omzetten van de sturing in de organisatie – Teams en individuen faciliteren en coachen – High trust, low tolerance – leren werken op het snijvlak van

concurrerende waarden

Management sturing: -Vanuit de visie - gericht op resultaten - te realiseren door zelf verantwoordelijke teams

Horizontale sturing:- Vanuit de vraag van de cliënt - Advisering en versterking van het cliënt perspectief - Zorgovereenkomst en ondersteuningsplan ten dienste van, te benutten door de cliënt

Sturen vanuit de leefwereld, faciliteren vanuit de organisatie

Hoe ver kun je gaan?

• Lien en Mien volgens een zorgbestuurder: – Leiding is noodzaak: werkt vanuit visie en beschikbaar budget

– Afspraken met de cliënt leidend. ZZP geeft info over inkomsten

– Intakes per locaties; geen centraal cliënt bureau

– Sturen / verantwoorden op 2 indicatoren naar ZK; KTV en MTV

– Certificering afgeschaft

– Kern personeelsbeleid: High trust, low tolerance

– Geen begroting; per locatie overzicht van inkomsten, uitgaven en rendement; 9 maanden terug, 3 maanden vooruit. Norm: je geeft niet meer uit dan er binnenkomt

– Iedere medewerker is eigen arbo functionaris

– Staf vrijwel verdwenen

– Financieel resultaat: tussen de 8 en de 15% van de omzet

burger

Rolverdeling gemeente, burger en zorgaanbieders in de WMO:

gemeente

aanbieders

€ €

Gaat vertrouwen in eigen kracht van de burger gepaard met inzet van budgetten via de burger?

Cliënt in regie in de toekomst: De mier en de mierenhoop

Volkskrant zomer ‘13: “We kijken teveel naar de mier, te weinig naar de mierenhoop”

De opkomst van populatie gebonden Financiering; mierenhoop budgetten

Hoe verder?

• Zelfregie; individueel of collectief? • De opkomst van populatie gebonden financiering

• De opkomst van coöperatieven; – Zie de presentatie van ‘Austerlitz zorgt’– Besturen coöperatie; van top job naar vrijwilligerswerk– Burgers bundelen vraag en belang

• Verwerven opdrachtgeverschap • Verwerven de regie over eigen hulpvraag