Wolf TeunissenHenk van der Jeugd

Maja RoodbergenTess van de Voorde

Klik op het pictogram als u een afbeelding wilt toevoegen

Het Jaar van …

de eerste resultaten

Jouke Altenburg & Wolf Teunissen

mmv Maja Roodbergen & Henk van der jeugd

in samenwerking met

Trend Kievit

Bron: NEM, CBS & Sovon, provincies

1960 1970 1980 1990 2000 2010 20200

50

100

150

200

250

300

Oystercatcher Lapwing Black-tailed GodwitRedshank Ruff Curlew

Inde

x

ScholeksterTureluur

KievitKemphaan

GruttoWulp

De feiten op een rij

Verspreiding en dichtheden

De feiten op een rij

Foto

: Jou

ke A

ltenb

urg

Voorlopige relatieve dichtheidskaart

weinig

veel

Voorlopige relatieve dichtheidskaartBron: Atlasproject 2012-2015, Sovon

Afname in alle provincies

De feiten op een rij

Bron: Atlasproject 2012-2015, Sovon

Foto

: Jul

es B

os

Voorlopige veranderingskaart2012-2015 vs. 1998-2000

sterke toename

sterke afname

De feiten op een rij

Foto

: Jou

ke A

ltenb

urg

Ligt de drukfactor buiten Nederland?

De feiten op een rij

Ligt de drukfactor buiten Nederland?

Overleving in de tijd van 1 kj en adulten

is constant

dus

Jacht is niet de hoofdoorzaak

van de achteruitgang Souchay G, Schaub M (2016) PLoS ONE 11(9):

e0163850

Bron: Vogeltrekstation, NIOO KNAW

Ook voor de Kievit steekt het nauw …

…. de kievit lift onvoldoende mee op gruttobeheer

De feiten op een rij

Foto

: Jou

ke A

ltenb

urg

Hoeveel plaats blijft er voor Kieviten? Scenarioverkenning (Melman et al. 2016)

In weidevogelreservaten: ca. 12%

In weidevogelreservaten + gebieden met • hoog % ‘zwaar’ agr.

natuurbeheer• legselbeheer ca. 39%

De feiten op een rij

Foto: Jouke Altenburg

merendeel Kieviten broedt buiten beschermd gebied

de ‘eilandjes’ met goede inrichting en beheer worden steeds gevoeliger voor predatie

De feiten op een rij

Foto: Jouke Altenburg

Hoe vergroten we de kuikenoverleving?

ook in regulier boerenland

Onderzoek 2016

Foto

: Jou

ke A

ltenb

urg

Foto

: Ger

rit G

errit

sen

11

Broedcode Omschrijving0 Niet-territoriumindicerende waarnemingen buiten geschikt broedbiotoop1 Volwassen individu in mogelijk broedbiotoop2 Zingend of baltsend individu in geschikt broedbiotoop3 Paar in geschikt broedbiotoop5 Baltsend paar in broedbiotoop6 Bezoek van een vogel aan een waarschijnlijke nestplaats7 Alarmeren/angstkreten of ander gedrag dat wijst op aanwezigheid van nest of jongen9 Transport van nestmateriaal/nestbouw/uithakken of graven nestholte10 Afleidingsgedrag11 Pas gebruikt nest of eierschalen12 Pas uitgevlogen nestblijvers, of uitgelopen donsjongen van nestvlieders13 Gebruikt nest met onbekende inhoud14 Transport voedsel of ontlasting15 Nest met eieren16 Nest met jongen

Hoe meten we de kuikenoverleving?

BMP als relatieve maat

12

Hoe meten we de kuikenoverleving?

BMP als relatieve maat

272 296 318 322 261

13

Hoe meten we de kuikenoverleving?

BMP als relatieve maat

Hoe meten we de kuikenoverleving?

Merken kuikens

Foto

: Fra

nk M

ajoo

r

Hoe meten we de kuikenoverleving?

Merken kuikens

8 testlocaties en 8 referentiegebieden

Foto

: Han

s G

ebui

s

Hoe meten we de kuikenoverleving?

Merken kuikens

GebiedVegeta

tieBehee

r vlag Metaal totaalbezoek

en terugv aflez. doodBergboezem gras B 31 19 50 13 1Westeinde gras B 16 16 26Eempolder beheerd gras B 4 4 2Greidhoeke beheerd gras B 19 1 20 35 1Mieden gras B 45 35 80 59 10 4Oude Leede gras O 8 8 7Driemanspolder gras O 27 27 17 12 1Eempolder onbeheerd gras O 12 12 2 1Greidhoeke onbeheerd gras O 15 15 0St. Oedenrode mais B 23 6 29 15 2 2Beerse Overlaat mais B 47 16 63 27 10 8 3Bovenkerkerpolder mais B 25 0 25 26 2Reusel mais O 31 2 33 31 1 1Lingewaard mais O 41 41 44 ? 58Binnenveld mais O 32 26 58 97 8 17 2totaal 376 105 481 401 46 91 7

Hoe meten we de kuikenoverleving?

Merken kuikens

GebiedVegeta

tieBehee

r vlag Metaal totaalbezoek

en terugv aflez. doodBergboezem gras B 31 19 50 13 1Westeinde gras B 16 16 26Eempolder beheerd gras B 4 4 2Greidhoeke beheerd gras B 19 1 20 35 1Mieden gras B 45 35 80 59 10 4Oude Leede gras O 8 8 7Driemanspolder gras O 27 27 17 12 1Eempolder onbeheerd gras O 12 12 2 1Greidhoeke onbeheerd gras O 15 15 0St. Oedenrode mais B 23 6 29 15 2 2Beerse Overlaat mais B 47 16 63 27 10 8 3Bovenkerkerpolder mais B 25 0 25 26 2Reusel mais O 31 2 33 31 1 1 2Lingewaard mais O 41 41 44 ? 58Binnenveld mais O 32 26 58 97 8 17 2totaal 376 105 481 401 46 91 9

Hoe meten we de kuikenoverleving?

Merken kuikens

GebiedVegeta

tieBehee

r vlag Metaal totaalbezoek

en terugv aflez. doodBergboezem gras B 31 19 50 13 1Westeinde gras B 16 16 26Eempolder beheerd gras B 4 4 2Greidhoeke beheerd gras B 19 1 20 35 1Mieden gras B 45 35 80 59 10 4Oude Leede gras O 8 8 7Driemanspolder gras O 27 27 17 12 1Eempolder onbeheerd gras O 12 12 2 1Greidhoeke onbeheerd gras O 15 15 0St. Oedenrode mais B 23 6 29 15 2 2Beerse Overlaat mais B 47 16 63 27 10 8 3Bovenkerkerpolder mais B 25 0 25 26 2Reusel mais O 31 2 33 31 1 1 2Lingewaard mais O 41 41 44 ? 58Binnenveld mais O 32 26 58 97 8 17 2totaal 376 105 481 401 46 91 9

Hoe meten we de kuikenoverleving?

Groeicurves

• Significant verschil (GLM: F=19,174; p<0.001)

• Gewicht 4.4 (±1.0) gram lager in beheerde gebieden

• Maar wat is invloed van dat ene punt daar aan de rechterkant?

1. Individueel herkenbare kuikens

Overlevingsanalyses

Principe

Jaap Gijsbertsen

Algemeen

1. Individueel herkenbare kuikens

2. Waarnemingen3. Waarneemkans

Overlevingsanalyses

Principe

Algemeen

Ger

ard

van

der

Wou

wDoor waarnemingen te corrigeren voor deze waarneemkans kun je de overleving berekenen.

22

1. Verwachting: kan verschillen tussen • type gebied (maïs vs gras), • beheer (ja vs nee), • leeftijden (≤ 1 week vs >1 week) en • door het weer (koudeperiode 15 apr-5 mei)

2. Let op: koudeperiode valt samen met eerste 3 weken; kan dus ook een effect van datum zijn

Overlevingsanalyses

Overleving

Frank MajoorFrank Majoor Albert de Jong

Algemeen

23

1. Overleving lager bij jonge kuikens dan bij oude kuikens2. Effect beheer afhankelijk van weer (~datum): positief in

koude (~vroeg), negatief in normale periode (~laat)

Overlevingsanalyses

Overleving

week1 week1 week1 week1oud oud oud oudbeheerd beheerdonbeheerd onbeheerd

koud normaalAlbert de Jong

Resultaten

24

3. Overleving in maïs hoger dan in gras, vooral in koudeperiode

4. Effect van koude (~vroeg) afhankelijk van gewas: positief in maïs, negatief in gras

Overlevingsanalyses

Overleving

Albert de Jongweek1 week1 week1 week1oud oud oud oud

beheerd beheerdonbeheerd onbeheerdkoud normaal

Resultaten

25

1. Wekelijkse overleving; omrekenen naar totale kuikenoverleving (5 weken):

2. Op gras hebben (vrijwel) geen kuikens de (vroege) koudeperiode overleefd3. Alleen op maïspercelen met beheermaatregelen, in de (vroege)

koudeperiode lijkt de overleving redelijk4. Overall overleving slechts 0,07!

Overlevingsanalyses

Overleving

onbeheerd beheerdgras maïs

koud 0.00 0.14normaal 0.10 0.14

gras maïskoud 0.00 0.37normaal 0.02 0.04

Resultaten

26

5Z op 19 mei bij boer van Ginkel, 4 weken oud

5Z op 5 juli bij Hoolbeemd, ruim twee maanden oud en hemelsbreed 30 km verder

5Z op pad

27

Iedereen bedankt!

Har

vey

van

Die

kWout van Kemenade Albert de Jong Aad van Paassen

Aad van Paassen

CoördinatorenBoeren

NestenzoekersRingersAflezersTellers

Studenten Fotografen

LandschappenNLJaap van Duinfonds

Bettie WiegmanfondsPrins Bernhard Cultuurfonds

Leden Vogelbescherming Nederland