Presentatie deugdethiek

Auke Klijnsma

presentatiedeugdethiek

Auke KlijnsmaDocent, AuteurHRM Adviseur

Stoeradviseurschapacademie tot verwondering

bedrijfsethiek

InleidingAmarantisEen lastig gesprekDeugdethiekMagdat?

bedrijfsethiek

Bronnen

Deugdethiek en integriteitMarcelbecker, Paul van Tongeren, Alain Hoekstra, Edgar Karssing en Ron Niessen

Bestuurlijke ethiek, een InleidingMarcel Becker

Bedrijfsethiek, filosofische perspectievenRene ten Bos en Mollie Painter-Morland

In juiste banenAuke Klijnsma, Marcel Becker

Een lastig gesprek,Commissie behoorlijk bestuur

inleiding

in juiste banen De nieuwsberichten over bijvoorbeeld het Amarantis college en ook andere schandalen in het bedrijfsleven, de overheid en de semipublieke sector geven aan dat het nodig is om een nieuw moreel kompas te vinden.

inleiding

in juiste banen Werknemers weten precies wat er gebeurt in hun bedrijf. Zij weten dit beter dan accountants en toezichthouders. Elke werknemer heeft zijn of haar eigen anekdotes die op waarde geschat moeten worden. Elke werknemer weet van de dingen die juist en niet juist zijn in een bedrijf. Waarom wordt dat niet gehoord?

inleiding

Agenderen van de morele agenda

Hoe doe je dit op positieve manier?Niet alleen om schandalen te voorkomenMaar juist om fijner samen te werkenIs de deugdethiek van toegevoegde waarde?

Mag dat?

Raad van Bestuur geeft zichzelf twee leaseautos en reiskostenvergoedingMagdat?

Mag dat?

Medewerkers klagen voortdurend bij elkaar over organisatiebeleid.Magdat?

Mag dat?

Medewerkers kijken weg bij het signaleren van onjuist declaratiegedrag. Leidinggevende grijpt niet in.Magdat?

Mag dat?

Raad van Bestuur besluit niet te wisselen van accountant uit kostenoverweging.Magdat?

Een lastig gesprek

Advies commissie behoorlijk bestuur

Een lastig gesprek

Gedragscodes hebben alleen zin als deze leiden tot herleving van het gesprek over de maatschappelijke taak en de eigen verantwoordelijkheid daarbij.

Een lastig gesprek

Sinds enige tijd groeit de aandacht voor goed gedrag

Oftewel

Er moet aandacht zijn voor waarden

Veranderingen zijn gedoemd te mislukken zonder aandacht voor het belang van waarden en zonder een open cultuur

Een lastig gesprek

Behoorlijk bestuur is geen resultaat van procedures of protocollen, maar van het feitelijk handelen van mensen.

Een lastig gesprek

De feilbaarheid van menselijk handelen

Een code, als leidraad tot een gesprek, een lastig gesprek.

Een lastig gesprek

Hoe bevorder je behoorlijk bestuur?

Verantwoordelijkheid nemen in plaats van verantwoordelijkheid afleggen.

Een lastig gesprek

gedrag

Met elkaar praten is onontbeerlijk voor behoorlijk bestuur.

Een lastig gesprek

gedrag

Een code van gedragsregels of een gesprek over bedrijfscultuur heeft niet zozeer het doel om criminelen te ontmaskeren, maar het binnensluipen van onwenselijk gedrag – drift into failure- te voorkomen.

Een lastig gesprek

gedrag

Crimineel gedrag – morele slordigheid.

Een lastig gesprek

gedrag

Een behandeling anders definieren, want daarvoor is een hogere vergoeding mogelijk.Een behandeling uitstellen tot echte crisis, want daarvoor is een hogere vergoeding…Een leaseauto, omdat een manager anders niet komt….

Een lastig gesprek

gedrag

Dilemma:

Angst voor slordigheid - kwaliteitskramp

Een lastig gesprek

Aanbevelingen

Wat komt er kijken bij goed gedrag?

Het werkelijke handelen van bestuurders en werknemers moet centraal worden gesteld in het denken over morele eisen die je aan de semipublieke sector kunt stellen.

Een lastig gesprekCode•De discussie is minstens zo belangrijk als het resultaat.•De code is gebaseerd op praktijkervaring en best practices•Regels gaan uit van vertrouwen, en niet van afrekenen•Regels zijn instrumenten van handelen•Regels zijn specifiek en concreet en realistisch•De code geeft aan hoe je omgaat met twijfels over andermans gedrag•De code is flexibel en wordt regelmatig geevalueerd.

deugdethiek

1. Verontwaardiging2. Deugd3. Geluk4. Het midden5. Kardinale deugden6. Deugdethiek7. Tips8. voorbeelden

Continentale benadering

Jacques Derrida (1930-2004)

Als beslissingen uitsluitend door regels en procedures tot stand komen, dan zijn hetgeen beslissingen meer.

Je kunt alleen maar beslissingen nemen in situaties die onbeslisbaar zijn. Oftewel de voor- en nadelen zijn niet in te schatten.

inleiding

inleiding

1. Verontwaardiging

2. deugd

2. Deugd

2. deugd

Aristoteles

Mensen handelen niet zomaar, ze willen iets van waarde, iets goeds doen

2. deugd

Aristoteles

• Een deugd is de optimale verwerkelijking van de mens zijn natuurlijke capaciteiten in harmonie.

• Als ieder wezen is de mens erop gericht dat wat hij heeft meegekregen goed uit te voeren.

2. deugd

ondeugdWanneer een handeling niet op iets goeds maar op iets evidents slechts is gebaseerd (bijvoorbeeld eigenbelang tkv organisatiebelang) dan deugt die handeling niet.

Deugd: excellentie, om iets op excellente wijze/hoog niveau doen

Dit is ethisch relevant… als iemand zijn werk op excellente wijze doet, dan gaat het om meer dan of iemand zich aan de regels houdt of het bereiken van een bepaald resultaat. Het gaat over vakmanschap, toewijding en virtuositeit

Ook deugethiek laat zich inspireren door de moraal

2. deugd

Een deugd is een houding, een attitude, een karaktertrek. Het gaat niet over een handeling, maar over een houding. Een handeling komt voort uit een houding. We handelen doorgaans ‘vanzelf’.

Doordat de deugdethiek zich richt op houding, spreekt ze dus op een veel grondigere manier over ons handelen dan wanneer ze zich rechtstreeks richt op het handelen.

2. deugd

Deugden

Houdingen bepalen ons handelen,maar ook…- Onze emoties worden bepaald door de houding die we hebben gevormd. -Een houding bepaalt ook sterk wat we waarnemen -wie een vriendelijke houding heeft, zal meer oog hebben voor dat wat aardig en mooi is.

2. deugd

Kunnen we een ‘houding’ verbeteren?

De deugdethiek gaat ervan uit dat een houding bepaalt hoe we handelen, maar ook andersom. . Onze handelingen bepalen ook onze houding.

We trekken een spoor, we ‘krassen’ – karakter. Ons karakter is als het ware een patroon van krassen dat we door ons handelen tot stand brengen en dat bepaalt hoe we verder zullen leven.

Zo’n patroon wordt steeds definitiever maar ligt nooit helemaal vast.

2. deugd

Deugden

De deugdethiek vertrekt vanuit het besef dat we onszelf en anderen voortdurend vormen en probeert aan te geven hoe we dat het beste kunnen doen, welke houdingen zijn het beste, en hoe kunnen we de vorming daarvan bevorderen.

2. deugd

3. geluk

3. geluk

Aristoteles

Het hoogste goed is geluk

3. geluk

Aristoteles

• Geluk is een toestand waarin iemand zich bevindt (wellbeing = dat het iemand goed gaat)

• Iemand die het goed gaat verricht goede handelingen en komt op grond hiervan tot voldoening en tevredenheid.

• Een gelukkig persoon kent een zinvolle invulling van zijn leven

3. geluk

Aristoteles

Een activiteit verschaft plezier vanwege de waarde die het heeft.

3. geluk

Aristoteles

Waarom doen we dingen? is dus niet het najakkeren van emotionele bevrediging maar in het verlangen goed te leven.

3. geluk

Aristoteles

• Juist op de werkvloer gaat het niet om momentane pleziertjes.

• Het gaat om een taak die moet worden verricht, en als dat lukt is er tevredenheid en voldoening: arbeidssatisfactie

3. geluk

Aristoteles

Je komt tot goed leven wanneer je deugden uitoefent

Het midden

4. Het midden

Aristoteles

Samenspel verstand en emoties

Emoties ontdoen van een extreem karakter, zodat en stabiel evenwicht ontstaat. Een evenwichtige houding. Een gesteldheid waaruit mensen een situatie tegemoet treden.

Het is van belang niet af te dalen naar extremen: dapperheid is het midden tussen roekeloosheid en lafheid, slimheid tussen naiviteit en doortraptheid, en vlijt tussen luiheid en uitsloverij.

Deugdethiek kan gezien worden als de leer van het gulden midden. Dit is min of meer een duurzame praktijk.

4. Het midden

Deugdethiek

Soldaat: dapperHandelaar: slimArbeider: vlijt

4. Het midden

Deugdethiek is relatief.

Dapperheid is anders voor een agent als voor een willekeurige voorbijgangerVrijgevigheid is anders voor een rijk dan een arm persoonVriendelijkheid is in de kroeg anders dan op het werk

4. Het midden

Kardinale deugden

5. Kardinale deugden• Rechtvaardigheid• Verstandigheid• Moed• Maat

Rechtvaardigheid

De mate waarin werknemers vinden dat ze rechtvaardig worden behandeld.

Pleonexia:Een hebzucht die ertoe aanzet meer te willen dan men op basis van rechtvaardigheid kan verwachten.

5. Kardinale deugden

Aristoteles

Rechtvaardig: de volledige deugd

Rechtvaardigheid is volledig omdat het zich niet richt op het zelf, maar op het zelf in relatie tot anderen. Deugdzaam zijn tegen jezelf is niet zo moeilijk, maar deugdzaam zijn tegenover anderen….

Rechtvaardigheid: Aristoteles ziet twee betekenissen.1. Houden aan wetten, normen en waarden in de samenleving2. Billijkheid en gelijkheid: deze heeft met name te maken met de verdeling van de middelen, zoals geld en goederen.


Aristoteles

Onrechtvaardigheid is dus verbonden met: hebzucht, inhaligheid en zelfzuchtigheid en niet met een op een redelijke manier samenleven met anderen.



Verstandigheid

Omdat iedere situatie uniek is, kunnen we niet volstaan met regels. Algemene inzichten moeten een vertaling krijgen naar situaties. Dit gebeurt door de deugd verstandigheid.


Moed (midden tussen laf en overmoed)

Zonder moed in tijden van weerstand kan niemand goed handelen.

6. deugdethiek

6. deugdethiek

Focus van de deugdethiek is de motivatie van waaruit mensen hun werk doen.

7. Deugdethiek in hedendaagse organisaties

Alisdair MacIntyre

Onderscheidt: externe goederen en interne goederen.


Alisdair MacIntyre

• interne goederen: kwaliteiten die als intrinsiek zinvol worden ervaren en daarmee als invulling van ‘goed leven’.

• Deze goederen worden gerealiseerd in het handelen• Bijvoorbeeld het geven van goed onderwijs.• Hangen direct samen met vakmanschap


Alisdair MacIntyre

Iemand die gericht is op interne goederen komt tot deugdzaam handelen.


Alisdair MacIntyre

Externe goederen: staan buiten de activiteit


Alisdair MacIntyre

• Externe goederen: macht, geld en prestige• Deze worden verworven door activiteiten te verrichten;• Zijn nodig om aan institutionele voorwaarden te

voldoen. Zonder geld, macht of prestige kan geen organisatie draaien.


Alisdair MacIntyre

Interne goederen - externe goederen

Interne goederen delen mensen met elkaarExterne goederen zijn ‘objects of competiotion’. Wat de een wint gaat ten koste van de ander.


Alisdair MacIntyre


De verhouding tussen interne en externe goederen is in organisaties delicaat. Externe goederen zijn nodig voor het functioneren, en spelen dus een dwingende en stimulerende rol.


Alisdair MacIntyre


Solomon: ‘making money is the reward but not the goal of dedication and the job well done’.


Alisdair MacIntyre


externe goederen verwerf je juist door er niet op gericht te zijn.

tipsHet groene in plaats van het rode potlood. Als we regels (normen) vaststellen, trekken we een grens die mensen niet mogen overschrijden.

De deugdethiek werkt anders. Zij gaat ervan uit dat mensen tot goed handelen komen door zich te richten op een stimulerend en uitdagend doel. Dit stimuleren kan op allerlei momenten en op uiteenlopende manieren. Informeel bij de koffieautomaat, formeler tijdens een teamgesprek of functioneringsgesprek. Het stimuleren kan vaste vormen aannemen. Men reageert dan niet op incidenten maar zorgt voor continue aandacht.

tips

- Honoreer initiatieven vanaf de werkvloer. Mensen van de werkvloer hebben kennis die bestuurders niet hebben. Het is niet aan bestuurders ze iets voor te schrijven, beter kunnen ze prikkelen en motiveren. Waarbij ze zich niet richten op regels of de trucjes maar op de onderliggende houding van waaruit mensen hun werk doen.

tips

- Erken het belang van de voorbeeldfunctie. Van leidinggevenden verwachten we dat ze het goede voorbeeld geven. Het belang hiervan wordt door zowel alledaagse ervaringen op de werkvloer als sociaalwetenschappelijk onderzoek onderstreept. Problematisch gedrag én goed gedrag van leidinggevenden werken versterkt door op de motivatie van de ondergeschikten. Leidinggevenden dienen zich dit nadrukkelijk bewust te zijn. Spelen bij de keuze voor leidinggevenden selectiecriteria omtrent integriteit nadrukkelijk een rol?

tips

- Wees bedacht op ondeugden. De deugdethische traditie heeft ook een catalogus ondeugden voortgebracht: luiheid, hebzucht, jaloezie, trots, toorn, gulzigheid en wellust. Deze lijst biedt handvatten om wangedrag op het spoor te komen, en mensen erop aan te spreken.

tips-Bespreek problemen die zich voordoen. (Vorming tot) integriteit is gebaat bij een goede discussie over handelingen en motieven. Het is de uitdaging te komen tot een atmosfeer waarin open en eerlijke discussie mogelijk is. Bespreking van casuïstiek gebeurt vaak ongestructureerd en ad hoc. Er bestaan handreikingen, ook vanuit de deugdethiek.

Presentatie deugdethiek

Education

Transcript of Presentatie deugdethiek