Is het glas half vol of half leeg? Psychologie bij perifeer arterieel vaatlijden

Anke C.J. van den Elzen Psychologe

Coördinator ClaudicatioNet

Inleiding

Risicofactoren

• Diabetes mellitus

• Hypertensie

• Hypercholesterolemie

• Roken

Risicofactoren

• Diabetes mellitus

• Hypertensie

• Hypercholesterolemie

• Roken

Depressie

Symptomen

• Aanhoudende depressieve stemming • Vermindering van interesse of plezier in alle of bijna alle

activiteiten • Gewichtsverandering, verandering in eetlust • Insomnia of hypersomnia • Psychomotorische agitatie of remming • Moeheid of verlies van energie • Gevoelens van waardeloosheid of schuld • Verminderde concentratie • Terugkerende gedachten aan de dood

Prevalentie

• Prevalentie van depressieve symptomen voor patiënten met sPAV is hoog.

Varieert tussen de 16% en 26%

• Verhoogde mortaliteit

Depressie

• Meer functionele beperkingen

• Meer functionele achteruitgang

• Verhoogd risico slechte lange termijn uitkomsten

Depressie

• Meer functionele beperkingen

• Meer functionele achteruitgang

• Verhoogd risico slechte lange termijn uitkomsten

Maar…

Bij ouderen

• Symptomen van symptomatisch perifeer arterieel vaatlijden (sPAV) kunnen tekenen van depressie maskeren.

• Focus kan liggen op fysieke symptomen waardoor depressieve symptomen niet worden herkend.

Symptomen

• Vergeetachtigheid

• Concentratieproblemen

• Somberheid

• Weinig energie

• Moeite met in- of doorslapen

• Prikkelbaarheid

• Eenzaamheid

Bij ouderen

• Symptomen van symptomatisch perifeer arterieel vaatlijden (sPAV) kunnen tekenen van depressie maskeren.

• Focus kan liggen op fysieke symptomen waardoor depressieve symptomen niet worden herkend.

• Symptomen van depressie worden vaak afgedaan als normale leeftijdsgebonden veranderingen.

Factoren

• Beperking in dagelijks leven

• Afhankelijk van anderen

• Verlies van zelfstandigheid

• Laag zelfvertrouwen

• Niet kunnen voldoen aan beroepsmatige plicht

• Financiële problemen

• Persoonlijke relationele problemen

Oorzaak

• De relatie tussen depressie en vaatziekten werkt in twee richtingen:

– Depressie maakt de patiënt meer vatbaar voor latere vaataandoeningen en kan bestaande ziekte verslechteren.

– Vaatziekten kunnen leiden tot depressieve symptomen of deze verslechteren.

Mentale processen

• Motivatie

• Coping

• Perspectieven

Hoe verschillen perspectieven?

Arts

Pijn Enkel arm index

Ziekte Atherosclerose

Functionele beperkingen

Persoon

Hoe verschillen perspectieven?

Arts Patiënt

Pijn

Enkel arm index

Ziekte Atherosclerose

Functionele beperkingen

Persoon

Persoon

Perspectieven zijn heterogeen

Patient A Patient B

Waarom?

Arts Patiënt

• Fysieke aspecten • Psychologische aspecten:

Prioriteiten, ervaringen, verwachtingen en behoeften

• Beoordelen de aandoening • Beoordelen mate van ziekte

Hoe verschillen perspectieven?

• De discrepantie in perspectieven van de arts en patiënt kan leiden tot verschillende beschrijvingen van en prioriteiten voor zorg en de behandeling

Prioriteiten en voorkeur

• Patiënten hebben uitgesproken ideeën over verwachtingen,

voorkeur, wensen en doelen

• Deze voorkeur en ideeën zijn complementair aan de expertise van

zorg professionals

• In de communicatie tussen arts/fysiotherapeut en de patiënt wordt

deze voorkeur vaak niet uitgewisseld of uitgedrukt

• Patiënten moeten de verantwoordelijkheid nemen voor het delen

van deze voorkeur

Prioriteiten en voorkeur

• Patiënten hebben uitgesproken ideeën over verwachtingen,

voorkeur, wensen en doelen

• Deze voorkeur en ideeën zijn complementair aan de expertise van

zorg professionals

• In de communicatie tussen arts/fysiotherapeut en de patiënt wordt

deze voorkeur vaak niet uitgewisseld of uitgedrukt

• Patiënten moeten de verantwoordelijkheid nemen voor het delen

van deze voorkeur

Patient empowerment Meer controle over beslissingen en acties in hun zorg

• Patiënten worden uitgenodigd om een actief deel te nemen

• Ze nemen verantwoordelijkheid voor hun eigen leven

Conclusie

• De prevalentie van depressieve symptomen is hoog bij patiënten met sPAV

• Tijdig signaleren van depressieve symptomen is noodzakelijk

• Let naast functionele beperkingen ook op je mentale gezondheid

• Ga voor (half) volle glazen!