De  verovering  van  de  vrijheid  

Trefdag  Socius    Leuven    22  november  2012  

De  verovering  van  de  vrijheid  

Over  de  valse  belo<e  van  nega=eve  vrijheid  en  het  belang  van  posi=eve  

vrijheid  

Inleiding  

•  Leszek  Kolakowski  (1927-­‐2009):    

•  Iets  van  elke  poli=eke  par=j  

•  Vrijheid:  een  valse  poli=eke  belo<e?  

•  PVV,  MOE-­‐landers  meldpunt,  kopvodden,  etc.  

•  Svoboda  in  de  Oekraïne  •  Vlaams  Belang:  s=gma  op  islam  

Inleiding  

•  Vrijheid  lijkt  voor  iedereen  wat  anders  te  betekenen  

•  Nega=eve  vrijheid  •  Vrijheid  =  afwezigheid  van  restric=es,  externe  bepalingen  •  Onder  het  moWo:  Alles  mag,  niets  hoe<  

•  Posi=eve  vrijheid  •  Er  is  meer  nodig  om  vrij  te  zijn  dan  een  vrijgeleide  •  Vrijheid  is  geen  natuurtoestand  van  onbegrensdheid  •  Vrijheid  =  het  vermogen  tot  zelfmeesterschap  en  zelfrealisa=e  

 

Inleiding  

•  Vrije  wil:  hoe  vrij  zijn  onze  individuele  keuzes?  •  De  verovering  van  de  vrijheid  en  Zonder  vrije  wil  •  Vrijheid  kun  je  niet  gelijkstellen  met  vrije  wil  

•  Zowel  als  determinist/indeterminist  kun  je:  •  Nega=eve  vrijheid  verdedigen  •  Posi=eve  vrijheid  verdedigen  •  Persoonlijke  en  poli=eke  vrijheid  overs=jgt  het  debat  •  Het  wordt  enkel  moeilijker  om  vrijheid  een  verdienste  te  noemen  

Inleiding  

•  Overzicht  lezing  

•  Deel  1:  Het  klatergoud  van  de  vrijheid  Ø Vrijheid  als  abstrac=e  Ø Vrijheid  als  zelfdestruc=e  

•  Deel  2:  Posi=eve  vrijheid  s=muleren  Ø Onderwijs  Ø Sociale  en  culturele  ontwikkeling  

             

Deel  1      

Het  klatergoud  van  de  vrijheid                                              

Deel  1  

•  Nega=eve  vrijheid  =  vrijheid  als  abstrac=e  •  Vrijheid  is  een  uitgestrekte  ruimte  zonder  grenzen  • Maar  wat  gebeurt  er  binnen  die  ruimte?    

•  Wanneer  is  iemand  vrij  om  te  lezen  •  Nega=eve  vrijheid:  als  het  niet  verboden  is,  vrije  toegang  •  Is  de  analfabeet  daarmee  vrij  om  te  lezen?  Dat  volstaat  niet  

Deel  1  

•  Voor  velen  volstaat  nega=eve  vrijheid  niet  •  Vrijheid  blij<  voor  velen  in  de  prak=jk  vaak  een  dode  leWer  

•  Noorse  filosoof  Chris=an  Bay:      “A  society  is  as  free  as  its  underdogs  are.”  •  Nega=eve  vrijheid  volstaat  niet  voor  de  underdogs  •  De  kansarme,  de  hulpbehoevende  hee<  weinig  aan  de  woorden:  “doe  je  ding  maar,  zoek  het  zelf  uit.”  •  Vrijheid  is  dan  een  abstrac=e  

Deel  1  

•  Onder  het  mom  van  nega=eve  vrijheid  •  gaat  heel  wat  onvrijheid  schuil  • wordt  zelfdestruc=ef  gedrag  gerechtvaardigd    

•  Nega=eve  vrijheid  is  onverschillig  tegenover  heel  wat  sociale,  psychologische,  persoonlijke  verknechtende  factoren  

             

Deel  2      

Posi=eve  vrijheid  s=muleren                                              

Deel  2  

•  Als  we  een  vrijere  samenleving  willen,  dan  mag  vrijheid  geen  dode  leWer  blijven  

•  In  een  vrije  samenleving:  •  Is  vrijheid  geen  voorrecht  van  de  happy  few,      maar  het  recht  van  allen  (wolven  en  schapen)  •  Vrijheid  concre=seren  •  S=muleer  je  zoveel  mogelijk  mensen  in  hun  persoonlijke  ontwikkeling,  hun  vermogens  om  vrij  te  zijn.  

 

 

Deel  2  

•  Hoe  doe  je  dat?  •  Sociale,  economische  en  poli=eke  garan=es  (fundamentele  vrijheden  van  religie,  geweten,  opinie,  poli=eke  par=cipa=e,  etc.)  •  Maar  er  is  meer  nodig  dan  die  garan=es;  je  hebt  ook  interne,  persoonlijke  vermogens  nodig:  intellectuele,  emo=onele,  sociale  vaardigheden  •  Niemand  wordt  daarmee  geboren  •  Onderwijs  als  instrument  voor  de  ontwikkeling  van  persoonlijke  vermogens  (emancipa=e)  

 

Deel  2  

•  Onderwijs  als  belangrijkste  strijdtoneel  •  Vrijheid  is  een  verworvenheid  en  geen  gegevenheid  •  Je  wordt  niet  vrij  geboren  (contra  Rousseau)  •  Martha  Nussbaum:  capabili4es  =  vrijheid,  het  vermogen  om  een  zinvol  leven  te  leiden  •  Hoe  zo’n  leven  eruit  ziet,  kan  heel  divers  zijn  (pluralisme),  maar  in  alle  culturen  is  onderwijs  onontbeerlijk.    •  Vandaar:  “Al  sinds  de  capability-­‐benadering  voor  het  eerst  werd  geformuleerd,  hee<  het  belang  van  onderwijs  aan  de  kern  daarvan  gelegen.”  

     

Deel  2  

•  Zo’n  onderwijs  is  gericht  op  de  gehele  persoon  

•  Geen  louter  marktgericht  denken  •  Niet  alles  in  nutstermen  uit  te  drukken  

•  Ontwikkeling  van  persoonlijke  vaardigheden  •  Humane  wetenschappen  en  kunst  •  Kennis  en  leren  respecteren  van  culturele  diversiteit    •  Nussbaum:  menselijk  waardigheid  en  respect  zijn  de  pijlers  van  vrijheid  en  rechtvaardigheid.  

•  Respect  is  een  fundament  van  de  vrijheid    

Deel  2  

•  Verstevigen  van  de  democra=sche  waarden  •  Dialoog  •  Verdraagzaamheid  (pluralisme)  •  An=discrimina=e  •  Solidariteit  ten  aanzien  van  de  zwakken  

•  Capabili=es-­‐benadering:  •  Armoede  is  concrete  rem  op  vrijheid  (capability-­‐falen)  •  Discrimina=e  is  een  rem  op  vrijheid,  gevolg  van  marginaliseren  (armoede)  of  s=gma=seren  

 

Deel  2  

•  Hierin  speelt  sociaal  en  cultureel  werk  grote  rol  

•  Je  bent  echt  vrij  met  elkaar  en  niet  ten  koste  van  elkaar  •  Geen  mens  is  eiland  op  zichzelf;  nood  aan  sociaal  weefsel  om  vrij  te  zijn  •  Vrijheid  als  interpersoonlijk,  sociaal  concept:  vermogen  tot  zelfontplooiing,  zinvol  leven  =  aangewezen  op  de  ander  •  Belang  empathische,  interpersoonlijke  vaardigheden  •  Taak  overheid  en  iedere  burger:  zich  engageren  

Dank  voor  de  aandacht!  

Alicja.Gescinska@UGent.be