Mario PietersmaMario Pietersma

Wat is een beroerte en wat zijn Wat is een beroerte en wat zijn hiervan de gevolgen?hiervan de gevolgen?

Duur 60 minutenDuur 60 minuten Indeling: Indeling:

• Wat is een beroerteWat is een beroerte• RisicofactorenRisicofactoren• Wat zijn de gevolgenWat zijn de gevolgen• Casusbespreking en vragenCasusbespreking en vragen

Doelstelling presentatie: kennis krijgen Doelstelling presentatie: kennis krijgen over een beroerte en de gevolgen. Met over een beroerte en de gevolgen. Met elkaar in gesprek komen over vragen uit elkaar in gesprek komen over vragen uit de praktijkde praktijk

CVACVABeroerteBeroerteTIA TIA BloedingBloedingInfarctInfarctRINDRINDStrokeStrokePassagére ischaemiePassagére ischaemieHaemoragisch infarctHaemoragisch infarct

BeroerteBeroerte

Wat is een CVAWat is een CVA

Een “ongeluk” in de bloedvaten van de Een “ongeluk” in de bloedvaten van de hersenen (Cerebro Vasculair Accident)hersenen (Cerebro Vasculair Accident)

Herseninfarct (bloedpropje) 80%Herseninfarct (bloedpropje) 80% Hersenbloeding (bloedvat lekt) 20%Hersenbloeding (bloedvat lekt) 20%

TIA TIA

Meer kans op een beroerte Meer kans op een beroerte bij:bij:

hoge bloeddrukhoge bloeddruk rokenroken verhoogd cholesterolverhoogd cholesterol weinig bewegingweinig beweging overgewichtovergewicht stressstress hartziektenhartziekten diabetesdiabetes anti-conceptie gebruikanti-conceptie gebruik

OpdrachtOpdracht

Welke vaardigheden heb je Welke vaardigheden heb je hierbij nodig?hierbij nodig?

Aandacht, concentratieAandacht, concentratie Zien Zien HorenHoren Begrip van de taalBegrip van de taal Voelen Voelen Iets vast kunnen pakkenIets vast kunnen pakken Voorwerp herkennenVoorwerp herkennen Afstand inschattenAfstand inschatten

Face Arm Speech TimeFace Arm Speech Time

Hoe laat zijn de klachten begonnen? (zeer essentieel!) Hoe laat zijn de klachten begonnen? (zeer essentieel!) 4. Tijd4. Tijd

Veranderingen in het spreken (onduidelijk of niet meer uit de Veranderingen in het spreken (onduidelijk of niet meer uit de woorden kunnen komen)woorden kunnen komen)

3. Spraak3. Spraak

Beide armen horizontaal naar voren strekken en binnenzijde van de Beide armen horizontaal naar voren strekken en binnenzijde van de handen naar boven te draaien. Let op of een arm wegzakt of handen naar boven te draaien. Let op of een arm wegzakt of rondzweeftrondzweeft

2. Armen2. Armen

Tanden laten zien; let op scheve mond en of mondhoek afhangtTanden laten zien; let op scheve mond en of mondhoek afhangt1. Gezicht1. Gezicht

Volgens NHG standaard. H & W 10 en 11 2004

Hoe herken je een beroerteHoe herken je een beroerte

Wat zijn de gevolgenWat zijn de gevolgen

Afhankelijk van:Afhankelijk van: plaats in hersenenplaats in hersenen hoeveelheid weefsel hoeveelheid weefsel

Linker Linker hersenhelfthersenhelft

krachtsverlies rechtskrachtsverlies rechts uitval gezichtsveld uitval gezichtsveld

rechterkant ogenrechterkant ogen taal en spreken taal en spreken

moeilijkmoeilijk langzaam, onzeker langzaam, onzeker

gedraggedrag

Rechter Rechter hersenhelfthersenhelft

krachtsverlies linkskrachtsverlies links uitval gezichtsveld uitval gezichtsveld

linkerkant ogenlinkerkant ogen niet reageren op alles niet reageren op alles

van linksvan links problemen met problemen met

ruimtelijke ruimtelijke waarneming waarneming

overschattenoverschatten

Cognitieve gevolgen na een Cognitieve gevolgen na een beroerteberoerte

problemen bij het handelenproblemen bij het handelen aandachtaandacht geheugen/ informatie verwerkinggeheugen/ informatie verwerking

(informatie opnemen, ordenen,(informatie opnemen, ordenen,

ophalen)ophalen) planning en organisatie planning en organisatie hemianopsie/hemi-inattentiehemianopsie/hemi-inattentie problemen met herkennenproblemen met herkennen

gevolgen na een beroerte, gevolgen na een beroerte, zichtbaar en onzichtbaarzichtbaar en onzichtbaar

VermoeidheidVermoeidheid PersoonlijkheidsveranderingenPersoonlijkheidsveranderingen Kans op depressieKans op depressie Veranderingen van de (seksuele) Veranderingen van de (seksuele)

relatie met partnerrelatie met partner

CVA in de praktijkCVA in de praktijk

Wat zijn jullie ervaringenWat zijn jullie ervaringen Welke problemen hebben patiëntenWelke problemen hebben patiënten Hoe gaat het met de mantelzorger/partnerHoe gaat het met de mantelzorger/partner Welke vragen vinden jullie moeilijk te Welke vragen vinden jullie moeilijk te

beantwoordenbeantwoorden Welke vragen heb je zelfWelke vragen heb je zelf

Hulpmiddelen en Hulpmiddelen en doorverwijsmogelijkhedendoorverwijsmogelijkheden

Verpleegkundig consulenten ketenzorg CVAVerpleegkundig consulenten ketenzorg CVA Evt. terug naar neuroloog, revalidatiearts, Evt. terug naar neuroloog, revalidatiearts,

verpleeghuisartsverpleeghuisarts Ergotherapie, logopedie, fysiotherapieErgotherapie, logopedie, fysiotherapie Patiëntenvereniging Samen VerderPatiëntenvereniging Samen Verder MEEMEE NoorderbrugNoorderbrug NAH zorgNAH zorg ThuiszorgorganisatiesThuiszorgorganisaties Boekjes Boekjes

PAUZEPAUZE

De CVA-Zorgketen in De CVA-Zorgketen in vogelvluchtvogelvlucht

Duur 45 minutenDuur 45 minuten Indeling: Indeling:

• De ketenDe keten• Activiteiten in de keten LeeuwardenActiviteiten in de keten Leeuwarden• Voorbeelden uit de keten LeeuwardenVoorbeelden uit de keten Leeuwarden

Doelstelling presentatie: de keten Doelstelling presentatie: de keten Leeuwarden leren kennenLeeuwarden leren kennen

Acute faseAcute fase Patiënt krijgt CVAPatiënt krijgt CVA Patiënt gaat naar het ziekenhuisPatiënt gaat naar het ziekenhuis CT hersenenCT hersenen Opname op stroke unitOpname op stroke unit De eerste 48 uur bewaakt men de patiënt m.b.v. De eerste 48 uur bewaakt men de patiënt m.b.v.

apparatuurapparatuur Er wordt zo snel mogelijk begonnen met het Er wordt zo snel mogelijk begonnen met het

revalidatieprocesrevalidatieproces Patiënt wordt elke week besproken tijdens het MDOPatiënt wordt elke week besproken tijdens het MDO

Ontslag uit het ziekenhuis, de Ontslag uit het ziekenhuis, de mogelijkheden:mogelijkheden:

RevalidatiecentrumRevalidatiecentrum CVA herstel afdeling verpleeghuis:CVA herstel afdeling verpleeghuis:

Bornia Herne, De Batting, Berchhiem, Bornia Herne, De Batting, Berchhiem, Parkhove, Nieuw MellensParkhove, Nieuw Mellens

Thuis, eventueel met thuiszorgThuis, eventueel met thuiszorg Verblijfsplaats verpleeghuis of Verblijfsplaats verpleeghuis of

verzorgingshuis verzorgingshuis

CVA zorgketenCVA zorgketen

Ziekenhuis

CVA herstel afdeling inverpleeghuizen

Revalidatie Friesland

Huis

Verblijf in verpleeghuisvoor onbepaalde tijd

poliklinisch trajectterug naar herkomst

Verblijf in verpleeghuisvoor onbepaalde tijd

Huisarts

ParticipantenParticipanten

Huisartsen Friesland Noord en MCC

Zorggroep Noorderbreedte: Bornia HerneDe BattingNieuw Mellens MCL

ZorgverzekeraarDe Friesland

Revalidatie Friesland

Thuiszorg: Allerzorg, Buurtzorg, Zorggarant en Thuiszorg Noorderbreedte

Doelstelling van de CVA-Doelstelling van de CVA-ZorgketenZorgketen

Optimaliseren van de kwaliteit van Optimaliseren van de kwaliteit van

zorgverlening aan CVA patiënten en hun zorgverlening aan CVA patiënten en hun

partner/mantelzorg.partner/mantelzorg.

Hoe wordt doelstelling bereikt?Hoe wordt doelstelling bereikt?

door zorg te bieden die:door zorg te bieden die: aansluit op de hulpvraag aansluit op de hulpvraag uitgevoerd door deskundige medewerkers uitgevoerd door deskundige medewerkers die zich op verschillende plaatsen in de die zich op verschillende plaatsen in de

CVA-Zorgketen bevinden CVA-Zorgketen bevinden waarbij sprake is van een goede waarbij sprake is van een goede

onderlinge afstemming en samenwerkingonderlinge afstemming en samenwerking

Activiteiten in de keten Activiteiten in de keten Leeuwarden Leeuwarden

Overlegmomenten binnen de ketenOverlegmomenten binnen de keten

overlegoverleg wiewie frequentiefrequentie

stuurgroepstuurgroep Hoger managementHoger management 3 x per jaar3 x per jaar

Beleids MDO’s Beleids MDO’s ziekenhuis, ziekenhuis, verpleeghuizen, verpleeghuizen, revalidatie Frieslandrevalidatie Friesland

Alle disciplines van Alle disciplines van instellingeninstellingen

Verschilt per instellingVerschilt per instelling

Medisch Keten OverlegMedisch Keten Overleg ArtsenArtsen 2 x per jaar2 x per jaar

CVA KetengroepCVA Ketengroep Verpleegkundigen en Verpleegkundigen en leidinggevenden leidinggevenden (op dit (op dit moment geen ha/POH)moment geen ha/POH)

2 cq 4 keer per jaar2 cq 4 keer per jaar

casusbesprekingencasusbesprekingen wijkverpleegkundigenwijkverpleegkundigen 3 keer per jaar3 keer per jaar

Transmurale MDO’s?Transmurale MDO’s? Wijkverpleegkundige, huisarts, Wijkverpleegkundige, huisarts, POH’er, ?POH’er, ?

??

Overlegmomenten buiten de ketenOverlegmomenten buiten de keten

overlegoverleg wiewie frequentiefrequentie

ketenbegeleidersketenbegeleiders Uitvoerend Uitvoerend management van de 5 management van de 5 Friese ziekenhuizenFriese ziekenhuizen

2x per jaar2x per jaar

CVA-verpleegkundigenCVA-verpleegkundigen CVA-verpleegkundigen CVA-verpleegkundigen van 5 Friese van 5 Friese ziekenhuizenziekenhuizen

6x per jaar6x per jaar

Ketenbegeleiders en Ketenbegeleiders en CVA-verpleegkundigenCVA-verpleegkundigen

Zie bovenZie boven 1 x per jaar1 x per jaar

Landelijk Landelijk KennisnetwerkKennisnetwerk

Deelnemers van CVA-Deelnemers van CVA-ketens in Nederlandketens in Nederland

2 x per jaar2 x per jaar

Oplossingen door CVA-ketenOplossingen door CVA-keten

Snelle overplaatsingSnelle overplaatsing continuïteit in behandelingcontinuïteit in behandeling complete overdrachtcomplete overdracht sneller starten revalidatieprocessneller starten revalidatieproces bundelen deskundigheidbundelen deskundigheid optimaal functiehersteloptimaal functieherstel

Voorbeelden uit de keten Voorbeelden uit de keten LeeuwardenLeeuwarden

Patiënt (weer) thuis Patiënt (weer) thuis

‘‘nazorg’ gesprek op poli door verpleegkundig nazorg’ gesprek op poli door verpleegkundig consulenten Ketenzorg CVA (3 weken na ontslag) consulenten Ketenzorg CVA (3 weken na ontslag) en na 1,5 jaar (op wens van patiënt)en na 1,5 jaar (op wens van patiënt)

huisarts vlak na ontslag en na zes maanden bij huisarts vlak na ontslag en na zes maanden bij patiënt en partner langs (psychosociale problemen)patiënt en partner langs (psychosociale problemen)

Thuiszorg huisbezoek (na 3 maand of na 9 maand Thuiszorg huisbezoek (na 3 maand of na 9 maand en vervolgens tot 3 jaar na CVA/TIA mogelijk) en vervolgens tot 3 jaar na CVA/TIA mogelijk)

CVA-caféCVA-café

Stappen in de nazorgStappen in de nazorg

Wanneer wat wie initiatief inhoud

Bij thuiskomst uit ziekenhuis

Continueren behandeling

Huisarts / POH’er Huisarts (of patiënt) “reguliere” behandeling na ontslag uit instelling

3-6 weken na ontslag

Nazorgpoli CVA/TIA

Verpleegkundig consulent Ketenzorg CVA

Afdeling neurologie of revalidatieafdeling

Controle afspraken Signaleren knelpuntenZonodig verwijzen

8-12 weken na ontslag

Huisbezoek CVA-wijkverpleeg-kundige

Verpleegkundig consulent Ketenzorg CVA

Hoe gaat het? (Omgaan met) gevolgen voor dagelijks leven patiënt en partner

Op basis van behoefte patiënt

Vervolg huisbezoeken door CVA-wijkverpleegkundige

6 maanden na ontslag

Huisbezoek Huisarts / POH’er Verpleegkundig consulent Ketenzorg CVA

Hoe gaat het?Hoe gaat het?Psychosociale gevolgen van het Psychosociale gevolgen van het CVA/TIA voor patiënt en partner CVA/TIA voor patiënt en partner

1-3 jaar na ontslag

Telefonisch contact

CVA-wijkverpleegkundige

CVA-wijkverpleegkundige

Hoe gaat het?Hoe gaat het?Nog behoefte aan Huisbezoek? Nog behoefte aan Huisbezoek?

1 ½ jaar Schriftelijke nazorg (brief)

Verpleegkundig consulent Ketenzorg CVA

Verpleegkundig consulent Ketenzorg CVA

Afsluiten van de vanuit de CVA-Afsluiten van de vanuit de CVA-Zorgketen geïnitieerde Zorgketen geïnitieerde contactmomentencontactmomenten

TerugkoppelingenTerugkoppelingen

ThuiszorgThuiszorg

Huisartsen-Huisartsen-

praktijkpraktijkZiekenhuisZiekenhuis

Keten en Keten en

NazorgpoliNazorgpoli

EPDEPD

poin

tpo

int

briefbrief

Verwijzing via ZorgdomeinVerwijzing via Zorgdomein

Brief via GERRITBrief via GERRIT

Zorgdomein

Zorgdomein

briefbrief

Brief via GERRIT

Brief via GERRIT

Verpleegkundig consulent Verpleegkundig consulent Ketenzorg CVAKetenzorg CVA

Registeren en bijhouden van patiëntenstromen Registeren en bijhouden van patiëntenstromen binnen de zorgketenbinnen de zorgketen

Vraagbaak/ ‘wegwijzerfunctie’ voor patiënt, Vraagbaak/ ‘wegwijzerfunctie’ voor patiënt, familie, hulpverleners binnen de CVA-familie, hulpverleners binnen de CVA-ZorgketenZorgketen

Contacten onderhouden metContacten onderhouden met

hulpverleners en managers binnen de hulpverleners en managers binnen de zorgketenzorgketen

Ligduur op de Stroke-Unit MCLLigduur op de Stroke-Unit MCL

0

5

10

15

20

25

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

gem

idd

eld

lig

du

ur

in d

agen

infarct

bloeding

TIA

SAB/SDH

overig

Gemiddelde van Ligduur in dagen

jaar

definitieve (ontslag) diagnose

Functioneel herstel na CVA Functioneel herstel na CVA

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

2007 2008 2009 2010

gem

idd

eld

e B

arth

el

Barthel 2-4 dagen na CVA

Barhel opname verpleeghuis

Barhtel ontslag verpleeghuis

3 maand na CVA

Barthel 6 mnd na CVA (ha)

Gemiddelde van Barthel thuiszorg

ontslagjaar keten

Gegevens

Ontslagbestemming na CVAOntslagbestemming na CVA

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Aa

nta

l pat

iën

ten

naar oorspronkelijk woonomgeving

meer zorg

overleden

anders

Aantal patienten

ontslagjaar keten

ontslagbestemming keten 5

Zijn er nog vragen?Zijn er nog vragen?

Boektips

• Jenny Palm, Omgaan met hersenletsel, Hulp bij een veranderd leven, Van Gorcum, ISBN: 90-232-4098-7

• Jenny Palm, Leven na een beroerte, Bohn Stafleu Van Loghum, ISBN: 90-313-4200-9

Bedankt voor jullie aandachtBedankt voor jullie aandacht