Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken....

32
RENOVATIE TOTAAL Praktijkblad voor de renovatiesector Jaargang 4 # 7, december 2014 9 Innovatie in na-isolatie gevels 10 Uitgekiende dakrenovatie 14 Isolatie van historische vensters 16 Slimme klimaatzones in garenspinnerij Gratis abonnement? Mail naar info@renovatie- totaal.nl

Transcript of Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken....

Page 1: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

RENOVATIE TOTAALPraktijkblad voor de renovatiesector

Jaargang 4 # 7, december 2014

9 Innovatie in na-isolatie gevels

10 Uitgekiende dakrenovatie

14 Isolatie van historische vensters

16 Slimme klimaatzones in garenspinnerij

Gratis abonnement?

Mail naar

info@renovatie-

totaal.nl

Page 2: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

dubogeluidwerend thermisch isolerend

schroefvastbrandwerendonuitputtelijke grondstoffen

snel te monteren

Kapitaal genereren door na-isoleren U wilt uw pand energiezuiniger maken? Voldoen aan de steeds strengere EPC-norm? Kies dan voor slimme

thermische na-isolatie. Zonder bouwkundige ingrepen. Zonder ingrijpende overlast. En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een

minimale dikte. Ook op lastige plekken: extra hoog, schuin, vochtig … Na-isoleren met Faay-wanden biedt meer comfort bij een lager energieverbruik. Dat is goed voor u. Goed voor het milieu. En goed voor uw portemonnee!

Kijk op faay.nl. Of bel (0347) 37 66 24.

FAA4007 adv kapitaal 264x375.indd 1 22-04-14 16:46

Page 3: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 3

In dit nummer Redactioneel

COLOFON

VerleidenHoe krijg je ‘de gemiddelde Nederlander’ zo ver om te investeren in duurzaamheid, en dan met name in energiebesparende maatregelen? Hem of haar simpelweg vertellen dat er door die investeringen een enorme besparing te behalen valt, is niet voldoende. Dat bleek tenminste op Hier Opgewekt, het congres van de lokale energiecoöperaties, onlangs in Den Haag. Ondanks dat men-sen instrumenten krijgen aangereikt, zoals de Energiebespaar-lening, komt er van het Nationale Energieakkoord nog niet veel terecht. Diverse organisaties en partijen zien de mogelijkheid om een graantje van die groter wordende energiemarkt mee te pikken. Dit leidt tot veel initiatieven om bewoners warm te krij-gen, maar tot substantieel veel meer daadwerkelijke toepassin-gen laat men zich (nog) niet verleiden. Er zijn bijvoorbeeld van de zeven miljoen huizen slechts zo’n tweehonderdduizend voor-zien van zonnepanelen op het dak.Verleiden is een kunst op zich. Het is vaak óók een kwestie van lange adem. Wie te snel resultaat verwacht, komt bedrogen uit. Nederlanders zijn vooral ook kat-uit-de-boom-kijkers. En doordat er natuurlijk toch – ook al gaat het langzaam en voor-zichtig – steeds meer mensen duurzaam bezig zijn, wordt de kring om hen heen ook steeds groter. De buurvrouw die en-thousiast vertelt dat ze het zo leuk vindt om op de display van de zonnepanelen te zien hoeveel stroom ze nu weer ‘verdiend’ heeft, blijft langer hangen dan een aankondiging van de ge-meente: kom naar onze voorlichtingsavond over duurzaam-heid. Ook alle onduidelijkheid over het (indicatieve) energiela-bel per 1 januari 2015 draagt niet bij aan méér investeringen op het gebied van duurzaamheid. Het vaststellen daarvan zal bij de meeste bewoners voorlopig niet leiden tot meer actie. De voorgestelde ‘boete bij verkopen’ als er geen energielabeldocu-ment kan worden overlegd, is een foute stok achter de deur. Om bewoners te verleiden, moet je komen met positieve argumen-ten: het levert geld op, een beter comfort, een mooier gevelbeeld, minder onderhoud, ………… wie weet er nog meer?

Carla Debets Hoofdredacteur RenovatieTotaal

Reageren? [email protected]

RenovatieTotaal is een onafhankelijke informatiebron en verschijnt 7 maal per jaar. RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, op- en aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft.

Jaargang 4, nummer 7, december 2014

UitgeverAndré LardinoisHoofdredactieCarla [email protected] de GrootPaul EngelsMedewerkersEd de Rechteren van HemertAndré Thomsen, Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, Casa Data

AdvertentiesAndré Lardinois (0570) 861005E-mail: [email protected] Burgers (0570) 623852E-mail: [email protected] Arends (0570) 861007E-mail: [email protected]

Abonnementen Mirjam Nijbroek (0570) 861009E-mail: [email protected]

Ontwerp en OpmaakDe Opmaakredactie, Wehlwww.deopmaakredactie.nl

Cover Innovatie in na-isolatie gevels(MR Façade Systems, pagina 9)

DrukDijkman Print / Rodi Media

RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BVPostbus 2273, 7420 AG DeventerMaagdenburgstraat 227421 ZC DeventerTel. 0570 – 861009E-mail: [email protected]

CopyrightNiets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprake-lijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

14

4 Actueel 5 Column André Thomsen 7 OudNieuw 9 Techniek: Nieuw systeem voor na-isolatie gevels 13 Techniek: Renovatiedorpel antwoord op houtrot 18 Installatienieuws 19 Installaties: Chaotische luchtstroming in monument 21 Hout: Stichting Garantie Timmerwerk 23 Onderhoud: RGS na ketensamenwerking 24 Bouwkosten: Gemetselde segmentboog vervangen 27 Bouwkosten: Cv-ketels vervangen 28 Productoverzicht

Restauratietechniek: Het isoleren van historische vensters

16 Installaties: Slimme klimaat- en geluidzones in garenspinnerij

10 Project in beeld: Uitgekiende dakrenovatie voor woningen

Page 4: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

4 nr. 7 | december 2014

Actueel

Vooral in de renovatiemarkt is er een sterke groei van het aantal aanvragen en opdrachten waarneembaar. De re-novatiemarkt lijkt zijn koers omhoog definitief te hebben ingezet. Dit blijkt uit onderzoek van USP Marketing Consultancy dat begin dit jaar is uit-gevoerd onder 110 klusbedrijven.

Een derde van de klusbedrijven ziet een duidelijke verbetering van de markt. Na jaren van negatieve bericht-geving omtrent de economische situ-atie in het algemeen en de bouwsector in het bijzonder, lijkt er eindelijk weer licht aan het einde van de tunnel te zien. Er is de laatste maanden veel

positief nieuws omtrent de transacties op de woningmarkt en het positieve effect van de verlaging van het btw-tarief op renovatie- en onderhouds-werkzaamheden. Uit recent onder-zoek van USP Marketing Consultancy onder 110 klusbedrijven blijkt dat maar liefst 32 procent van deze bedrij-ven een verbetering merkt van de marktsituatie. Van deze bedrijven geeft 63 procent aan meer aanvragen binnen te krijgen en 46 procent geeft aan dat er ook meer klussen door gaan. Het blijft echter in veel gevallen bij wat kleinschaligere klussen; slechts 23 procent geeft aan dat de klussen groter zijn geworden in omvang.

Markt woningrenovatie trekt aan

In 2011 is Mitros gestart met de reno-vatie van 640 woningen in Overvecht Noord. Rutges Vernieuwt heeft de 640 appartementen gerenoveerd. Dit moest duurzaam gebeuren, met het oog op duurzame materialen en ener-giebesparing voor de inwoners.

Om aan de eisen betreffende duurza-me materialen en energiebesparing te voldoen, is onder meer op de daken Derbisolar® geplaatst. Dit is een witte Derbigum-dakbaan met geïntegreerde flexibele PV-cellen. Het totale project bevat 3840 panelen PVL 144, wat een geïnstalleerd vermogen is van 552.960 Wattpiek. De opbrengst per jaar zal ca.

500.000 kWh bedragen. Met 8300 m² aan zonnepanelen is deze wijk nu het grootste zonne-energie-park van Utrecht. De woningen zitten nu allemaal in energielabel B, sommi-gen zelfs in A, terwijl ze voorheen in label E of zelfs F zaten, stelt de woning-corporatie. De woningen zijn deze zomer opgeleverd.

Geïntegreerde zonnecellen voor grootste zonne-energiepark

Een huis gemaakt van duizenden bal-lonnen markeerde de locatie – het voormalige ministerie van Nijverheid en Handel in Den Haag – waar on-langs de Deal Stroomversnelling Koopwoningen werd ondertekend. Hierbij aanwezig waren minister Stef Blok van Binnenlandse Zaken en Ko-ninkrijksrelaties en Prins Carlos de Bourbon de Parme, voorzitter van de stichting Nederland krijgt Nieuwe Energie.

Van de Deal wordt iedereen beter: honderdduizenden huiseigenaren krijgen voordelig en in korte tijd een comfortabele woning, zonder extra energierekening, en de bouwsector

krijgt er de komende jaren circa 10.000 banen bij. Goed nieuws dus ook voor de Nederlandse economie én voor het klimaat. Het initiatief, bedacht door Energie-sprong, is uniek omdat meer dan 175 partijen de handen ineenslaan om de energierekening naar nul te krijgen. Want die verdwijnt na de metamorfo-se tot energieleverend huis. De Deal is simpel: bouwbedrijven kunnen de komende jaren volop aan de slag met het installeren van nieuwe daken, zon-nepanelen, gevelisolatie, technische installaties met warmtepompen, keu-kens en badkamers. Want door deze Deal krijgen honderdduizenden huis-eigenaren de kans hun rijtjeswoning

uit de periode 1950 – 1980 - compleet en duurzaam te vernieuwen. Van het geld dat zij gebruikelijk aan de ener-gierekening kwijt zijn, betalen ze een speciale lening voor de vernieuwing af.Na een pilot van honderd woningen, komen vanaf 2016 zo’n 50.000 koop-woningen per jaar – in totaal 1,8 mil-joen – in aanmerking voor een total make-over. Om huiseigenaren enthousiast te maken voor de deal – comfortabel wonen zonder energiere-kening – is begin 2014 de campagne Ons Huis Verdient Het van start gegaan.

Meer informatie: www.energiesprong.nl; www.stroomversnellingkoopwoningen.nl

Week van de Bouw 2015: veel beurzen onder één dak

In 2015 zal de eerste editie van de Week van de Bouw plaatsvinden. In de Week van de Bouw die van 9 tot en met 13 februari 2015 duurt, zijn be-kende en nieuwe bouwgerelateerde vakbeurzen gecombineerd op één lo-catie in de Jaarbeurs in Utrecht.

Tegelijkertijd met bekende evenemen-ten zoals de BouwBeurs, Material Xperience, de Nederlandse Bouwprijs en het Gala van de Nederlandse Bouw, zijn ook GEVEL en Renovatie & Transformatie speciaal voor deze gele-genheid naar de Jaarbeurs in Utrecht verhuisd. Nieuw in de Week van de Bouw zijn de Led ‘n Light-boulevard en het Nationaal Bouwdebat. ‘Het resultaat is een krachtige combinatie van vakbeurzen, die interessant is voor iedereen in bouw en vastgoed. Van aannemer tot architect en van opdrachtgever tot zzp’er’, zegt Martijn Carlier, Marktmanager Bouw bij Jaar-beurs. De formule is gebaseerd op een sim-pel, maar doeltreffend principe dat iedere doelgroep zijn eigen informa-tieplatform heeft. ‘Iedereen kent natuurlijk de BouwBeurs, de grote beurs voor de hele bouw. In de Week van de Bouw wordt aanvullend een vakinhoudelijk programma opgetuigd dat zich specifiek richt op architecten, ingenieurs en opdrachtgevers, zoals woningcorporaties. Deze tijd, waarin de bouwsector klantgericht wil zijn en nieuwe vormen van samenwerkingen zoekt, vraagt om relevantie en gerich-te communicatie. Met scherper afge-bakende beursconcepten.’ Carlier vindt het belangrijk om dit soort sig-nalen uit de markt te volgen en kiest daarom duidelijk voor een meer vraag- en klantgestuurde opzet dan een aanbod- en productgestuurde set-ting. ‘Alle typen bouwpartijen kunnen elkaar in de Week van de Bouw vinden om kennis en ervaring met elkaar te delen. Zo ontstaat ook op de beurs-vloer een ketendynamiek.’

Meer informatie op www.weekvandebouw.nl

Deal Stroomversnelling Koopwoningen

Page 5: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 5

Geïntegreerde zonnecellen voor grootste zonne-energiepark

In de Delftse binnenstad, achter de gevel van een rijksmonument aan de Oude Delft zijn op de houten pla-fondbalken bijzondere schilderingen aangetroffen: te midden van vele krullen en bladeren is een jachttafe-reel afgebeeld.

Interieurschilderingen met dit thema zijn uiterst zeldzaam. Al eerder zijn geschilderde ‘lange jachten’ op een balklaag aangetroffen, onder meer in Amsterdam, Den Bosch en Leeuwar-den. Wat de Delftse ‘lange jacht’ zo uniek maakt, is de artistieke kwaliteit

en de gaafheid: deze steekt met kop en schouders boven alle andere uit. Bouwhistorisch onderzoek had al eer-der aangetoond dat achter deze voor-gevel uit 1850 een schat verborgen zit. Dit pand blijkt nog diverse elementen uit de bouwtijd, 1544, te bevatten. Aanvankelijk was het waarschijnlijk een pakhuis van een nabij gelegen brouwerij. Omstreeks 1575 is het pand tot woning verbouwd, een functie die dit eeuwenoude pand nog altijd heeft. De datering van deze schilderingen sluit geheel aan op de resultaten van het eerder uitgevoerde bouw- en inte-

rieurhistorische onderzoek. Deze vondst toont opnieuw het grote belang en meer-waarde aan van der-gelijke onderzoeken aan monumentale woonhuizen, van de samenwerking tus-sen de verschillende onderzoeksdiscipli-nes, én van gemeen-te en rijk.

Bijzondere vondst aan de Oude Delft

KlantvriendelijkheidHoe klantvriendelijk is de bouw? Nog niet zo lang geleden werd die vraag beantwoord met een schouderophalen. Hoezo klant? Dat was iets voor burgerklus-sers, kleinere bouwbedrijven die het vooral van particuliere op-drachtgevers moeten hebben, verbouwingen en zo. Voor het echte werk, grote woning- en utiliteitsbouwprojecten voor grote institutionele opdrachtgevers was de klant ‘niet zo rele-vant’.

Een halve eeuw grootschalige wederopbouw voor anonieme bewoners had een puur aanbodgerichte bedrijfstak opgeleverd die zichzelf ‘de markt’ noemde en waarin de eindgebruiker een witte vlek was. Toen de bouwproductie in de jaren 70 van huurwoningen naar koopwoningen verschoof werd dat niet anders. Het verdienmodel bleef hetzelfde. Consumentgericht bouwen lag weliswaar op ieders lip, maar dat bleef lippen-dienst. Projectontwikkelaars en gemeenten bleven bouwen voor anonieme bewoners. Uiteraard blijft zo’n mentaliteit niet beperkt tot de directieka-mers. Het heeft generaties bouwvakkers opgeleverd voor wie de geluidssterkte van de bouwradio belangrijker was dan de vraag wat ze voor wie aan het doen waren.

Die tijd ligt echt achter ons. De verschuiving van grootschalige nieuwbouw naar de bestaande voorraad is blijvend, zowel in de woning- als de utiliteitsbouw. In de bestaande voorraad neemt het aandeel koopwoningen gestaag toe. De parlemen-taire enquête Woningcorporaties zal de invloed van de bewo-ners ook in de sociale huursector vergroten, met wooncoöpera-ties als tussenvorm. Het oude verdienmodel van de nieuwbouw stokt. Wat resteert zal steeds meer in collectief particulier op-drachtgeverschap ontwikkeld worden. De woningbouw wordt daarmee eindelijk weer een consumentenmarkt waarin klant-gerichtheid een bestaansvoorwaarde is. Dat vraagt om een andere mentaliteit; niet alleen aan de bazenkant waar het kwartje nu wel aan het vallen is, maar vooral ook op de werk-vloer.Een aantal Groningse bouwbedrijven startte onlangs een cur-sus Omgaan met bewoners en emoties. In het Groningse aard-bevingsgebied is dat geen overbodige luxe, want om schade heeft niemand gevraagd, het aantal boze klanten is groot en dus is er naast bouwschade ook veel sociale schade te herstel-len. Een goed initiatief, ook buiten aardbevingsgebied. Wie zelf ooit een verbouwing heeft meegemaakt weet dat het vrijwel altijd een beproeving is, met soms hoogoplopende emoties. Voor burgerklussen zijn vakmensen nodig die niet alleen weten hoe ze met een zaag maar ook hoe ze met bewoners moeten omgaan; en met zichzelf. Die dus niet zomaar een straat blok-keren en onnodig lawaai maken - dat hoort nog tot normaal fatsoen - maar zich kunnen verplaatsen in de wensen en voor-keuren van een klant. Revolutionair? Voor winkelpersoneel is klantgerichtheid een vanzelfsprekende voorwaarde. Nu de bouw nog.

André Thomsen

In elk nummer van RenovatieTotaal geeft prof. ing. André Thomsen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’. André Thomsen is als emeritus hoogleraar Woningverbetering en Woningbeheer verbonden aan het Onderzoeksinstituut OTB van de TU Delft en onder meer voormalig voorzitter jury Nationale Renovatie Prijs, thans Gulden Feniks.

Column

Woningcorporatie kiest voor duurzaamBij een grootschalig renovatieproject van een woningcorporatie in de regio Nijmegen zijn recent asbesthoudende gevelplaten vervangen door nieuwe beplating. Met de keuze voor de nieu-we duurzame plaatafwerking zijn de gevels tenminste de komende tien jaar onderhoudsvrij.

De vervanging van de asbesthoudende gevelplaten bij de 167 woningen gebeurde in het kader van het groot onderhoud aan de flats en de laag-bouw. Bij de vervanging van de 40 x 120 cm grote platen werd als eis gesteld dat het uiterlijk van de wonin-gen niet mocht wijzigen. Bovendien moest de nieuwe gevel de komende tien jaar onderhoudsvrij zijn.De keuze viel op Medite Tricoya van Coillte Panel Products. De houtvezels van dit plaatmateriaal zijn geacety-leerd, waardoor de MDF-plaat water-bestendig en zeer dimensioneel stabiel is. Het resultaat is een plaat die niet rot en in de breedte en lengte niet of minimaal werkt; zelfs niet na langdu-rig direct contact met water. Medite Tricoya plaatmateriaal wordt dan ook geleverd met 50 jaar garantie. De toegepaste platen zijn 6 mm dik; in totaal werd ruim 5.800 m2 gevelbekle-ding geleverd. Omdat de asbestplaten

waren voorgeboord en gespijkerd, kon het regelwerk dat onder de asbestpla-ten zat, worden hergebruikt. Om de gewenste Rc-waarde te bereiken, werd tussen de sponning en het paneel iso-latie aangebracht. De Medite Tricoya platen van 122 x 244 cm zijn groter dan de 40 x 120 cm grote asbestplaten. Al het plaatmateriaal werd op maat aan-geleverd zodat het verlies en afval tot een minimum konden worden beperkt. Het plaatmateriaal laat zich verwerken alsof het massief hout is. Zelfs profielen zijn op dezelfde manier aan te brengen als in gewoon hout. Voor de bevestiging van het plaatma-teriaal met rvs-spijkers is gebruik gemaakt van een mal.De renovatie werd uitgevoerd door Burghouts Bedrijven.

Page 6: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

Isoprofs BV | TIendschuur 14 nL-5768 sB MeIjeL (Bedrijventerrein de Wielen) | T+31 (0)77 46 62 830 | f +31 (0)77 46 64 085 [email protected] | www.Isoprofs.nL | Isoprofs heeft vestIgIngen In meIjel, hasselt (B) en lokeren (B)

Michal hernikSpecialist vochtbestrijdingMedewerker Isoprofs

vochtbestrijders pur sangOns grillige en onvoorspelbare klimaat zorgt er voor dat we in Nederland altijd een paraplu bij de hand hebben om ons niet te laten verrassen door het weer. Iets

wat voor onze woningen natuurlijk net ietsje anders ligt. Dag in dag uit worden deze blootgesteld aan veranderende weersomstandigheden met zon, regen, hagel

en sneeuw die hun invloed niet alleen hebben op de temperatuur en vochtigheidsgraad van de lucht, maar ook van de bodem. Wateroverlast is misschien een te

groot woord, maar de vochtigheid van gevels, kruipruimtes en daken kan ongemerkt een grote invloed hebben op het binnenklimaat en daarmee ons comfort.

Vanuit onze jarenlange ervaring in het adequaat isoleren van woningen, weten wij als geen ander hoe belangrijk het is om er voor te zorgen dat vocht geen kans

krijgt. Of het nu gaat om doorslaand vocht, optrekkend vocht, vochtige kelders, kruipruimtes, vloeren of buitenmuren; wij hebben altijd een passende oplossing.

Bel ons voor een vrijblijvende afspraak of bezoek onze website en ontdek hoe wij zowel in nieuwbouw- als in renovatieprojecten het verschil maken.

ISOPROFS2065_Adv. Renovatie Totaal (Vocht) 265x380mm (zakelijk).indd 1 31-01-14 17:59

Page 7: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 7

OudNieuw

Een oud kantoorpand op een markante plek in Den Bosch (Koningsweg) is compleet ge-stript en geschikt gemaakt voor het nieuwe werken. Het biedt nu plaats aan de kantoren en eigen opleiding van BrandLoyalty en wil vooral een plek zijn die bijdraagt aan het innoveren, stimuleren en motiveren van de medewerkers.

Na de renovatie bestaat het gebouw uit vier verschillende volumes. Het hoogste gebouwdeel is volledig van glas. De ande-re gebouwdelen hebben eveneens een volledig glazen buitengevel, maar zijn voorzien van een tweede ‘huid’ van natuursteen, zodat het gebouw harmoni-eert met zijn omgeving.Vanwege de diepte van het gebouwvolu-me zijn in het gebouw twee spectaculaire vides gemaakt, zodat naast licht en ruim-te er fantastische centrale open gebieden ontstaan waar iedereen doorheen loopt, elkaar tegenkomt en ontmoet. Het gerenoveerde kantoor heeft een BREEAM-NL-certificaat behaald met een score van twee sterren (BREEAM good).

(Foto’s: Stijn Poelstra)

UITDAGING!Heeft u ook meegewerkt aan zo’n mooi voorbeeld van renoveren, restaureren, herbestemming, onderhoud, enzovoort? En is het project in 2013 of 2014 opgeleverd? Laat het ons weten!

Mail een foto van vóór de aanpak en na de aanpak naar RenovatieTotaal ([email protected]) en wie weet staat uw project de volgende keer op deze plaats!

Page 8: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

S+BI B.V.Gildenweg 21, 3334 KC ZwijndrechtT: (0)78 6230600 [email protected]

één oplossing voorglasbalustrades, hekwerken en trapleuningen

adv-CD-265x380mm - adv in BouwTotaal nov14.indd 1 28-10-2014 12:20:26

Page 9: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7| december 2014 9

Techniek

‘De bestaande systemen voor buitengevelisolatie met EPS platen en steenstrips hadden vol-

gens ons twee belangrijke minpun-ten’, vertelt Hans Rutte. ‘In de eerste plaats is het gevaar voor vocht (con-densatie) achter de isolatieplaten groot, vooral als er isolatieplaten toe-gepast worden, die minder dan 60 mm dik zijn en minder drukvast. Daarnaast zijn afnemers van dergelij-ke systemen vaak gebonden aan een beperkt aantal steensoorten, omdat leveranciers samenwerken met bepaalde steenfabrikanten.’Hij en Piet Magré, die al jaren werk-zaam is in de baksteenindustrie en gevelbekleding, besloten op basis van die kennis een nieuw systeem in de markt te zetten, met de techniek als uitgangspunt. Daarbij werd samenge-werkt met vooraanstaande leveran-ciers van de verschillende onderdelen van het systeem: Fisher voor de mechanische bevestiging, Isomo (Bel-gië) voor de isolatieplaten, en Henkel voor de steen- en tegellijmen. Het MR Façade Systems systeem is geboren.

Techniek als uitgangspuntIn de regel worden combisystemen van EPS-isolatieplaten met steen-strips toegepast in renovatieprojecten vanwege hun relatief lichte gewicht

Nieuw innovatief systeem voor na-isolatie gevelsWie kent ze niet: de isolatiesystemen waarbij EPS-isolatieplaten en steenstrips op de buitengevels niet alleen zorgen voor betere isolatie, maar die ook de (meestal) woningen een complete make-over geven. Hans Rutte en Piet Magré ontwikkelden, samen met Henkel, Fisher en Isomo, een nieuw systeem met een betere techniek als uitgangspunt.

◄ Ook bijzondere details bij de kozijnen worden in het na-isolatie-systeem meege-nomen.

▲ Het plakken van de gezaagde stenen op de hoek.

▲ Omdat één woning niet meedeed met de renovatie, is goed het verschil vóór en na de gevelaanpak te zien.

in combinatie met de isolatiewaarde én afwerking van keramische steen. Dit lichte gewicht is een voordeel omdat daarvoor geen (dure) aanpas-sing aan de fundering nodig is. Bovendien kan door bijvoorbeeld sloop van het bestaande buiten-spouwblad de totale dikte van de bui-tengevel gelijk blijven, met toch een hogere isolatiewaarde.‘Uitgangspunt één is dat de isolatie-platen minimaal 60 mm dik moeten zijn, om condensatie aan de achterzij-de te voorkomen. Daarbij moeten pla-ten worden toegepast met een hogere drukvastheid en andere korrelgrootte van de EPS’, licht Rutte toe. Hij vervolgt: ‘De Isomo EPS-isolatie-platen komen niet, zoals bij de meeste andere systemen, uit een mal. Die mal zorgt voor een glad oppervlak van de platen, waardoor de hechting moeilij-ker wordt. De Isomo platen worden gezaagd uit blokken EPS, die eerst 3 weken uitgehard zijn. Ze hebben bovendien een hardere drukpersing met kleinere EPS-bolletjes. Het zagen zorgt voor een wat ruwer oppervlak en dus een betere hechting van de steen- of tegellijm.’De platen zijn bovendien voorzien van horizontale ribbels. Deze maken het mogelijk slechts één keer een horizontale lijn uit te zetten. Er kun-nen dan ook snel strippen worden geplaatst, want één keer goed gesteld,

hoeft er niet meer aan de draad gewerkt te worden. ‘Daarbij hebben we gekozen voor een samenwerking met Fisher voor een goede mechani-sche bevestiging van de platen op de achtergrond.’

Combineren met elke steensoort ‘Uit onderzoek bleek ook dat zo’n 80 procent van de bestaande systemen werkten in combinatie met uit waal-formaat gezaagde stenen. We wilden graag dat ons systeem kan worden toegepast met elke maat steen, dus ook met bijvoorbeeld ijsselformaat, vecht- of hilversums formaat, of dik-formaat. Bovendien zijn ook tegels, stucwerk of natuursteen, zoals 1,5 mm natuursteen, mogelijk. Architecten willen namelijk ook in renovatiepro-jecten toch zoveel mogelijk vrijheid hebben in de gevelafwerking’, zegt Rutte. ‘Daarvoor hebben we uitge-breide gesprekken gevoerd met archi-tecten, ontwikkelaars en bouwadvies-bureaus. Maar ook de samenwerking gezocht met Henkel, een grote naam op gebied van lijmen. We streven daarbij naar een systeemgarantie én een projectgarantie.’

PilotprojectParticulier initiatief leidde tot een pilotproject in Heemskerk. Daarbij werden van een rijtje van zes wonin-gen er vijf geïsoleerd met het nieuwe MR Façade Systems. ‘Achteraf vind ik het wel mooi dat één woning niet meedeed, want nu kun je heel goed het verschil zien tussen de gereno-veerde en niet-gerenoveerde gevels’, vertelt een enthousiaste Rutte. ‘De renovatie heeft gezorgd voor een aan-zienlijke aangezichtsverbetering. Twee weken na de uitvoering vertel-den bewoners dat de isolatie van de gevels ook hebben geleid tot betere geluiddichting. Opmerkelijk was ten slotte dat we eigenlijk van de pilot niets meer geleerd hebben; we had-den alles van tevoren heel goed door-

dacht en alles bleek te kloppen.’Inmiddels zijn er goede contacten met een behoorlijk aantal VvE’s, zo vertelt Pieter Magré. Enkele daarvan hebben al besloten hun appartemen-tengebouwen te laten inpakken door MR Façade Systems. Vanuit zijn erva-ring als zelfstandig adviseur merkt hij een groeiende belangstelling van huiseigenaren voor het energiezuinig maken van hun woningen. Investeren in isolatie blijkt een beter financieel rendement op te leveren dan sparen. Het betekent ook een daling van de energierekening en een vermindering van onderhoudskosten. Bovendien betekent zo’n nieuwe gevel een waar-destijging van de oudere woning of gebouw, en een stijging van het wooncomfort. Veel huis- en apparte-menteneigenaren blijken daar inmid-dels gevoelig voor.

Meer informatie: [email protected], (023) 820 03 90, www.mrfacadesystems.nl

Page 10: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

10 nr. 7 | december 2014

Project in beeld

Uitgekiende dakrenovatie voor woningen in Nunspeet

Van de 105 te renoveren woningen staan de meeste in Nunspeet, namelijk 95, en de overige 10 in Elspeet. Het

betreft exact dezelfde woningen uit 1972. Eigenaar Omnia Wonen werkt sinds enkele jaren samen met vaste ketenpartners en prefferred suppliers. Weijerseikhout werd als prefferred supplier betrokken bij de renovatie van dit complex en Talen Vastgoed onderhoud als ketenpartner.

Belangrijkste vraag van Omnia was, aldus Lars Weijers van Weijerseik-hout: ‘Deze woningen moeten wor-den opgewaardeerd naar label B. Hoe kunnen we dit bereiken? En tot welke besparingen voor de bewoners leidt dit dan? Bijzonder was dat wij als dakspecialist hiervoor werden bena-derd en niet een aannemer. We heb-ben voor Omnia in het voortraject gekeken hoe we de woningen zo opti-maal mogelijk op niveau label B kon-den krijgen; dit ging dus over het ont-werp. Daardoor behield Omnia ook de controle op de kwaliteit. Vervol-gens hebben we onderzocht hoe we

in het proces de bewoners zo min mogelijk overlast zouden bezorgen. Dit leidde onder meer tot een strakke en betrouwbare lean planning, met een hoge snelheid van de ‘renovatie-trein’.

Ontwerp en procesIn de voorbereiding zocht Weijerseik-hout naar mogelijkheden om tot een optimaal plan te komen. Zo werd onder meer berekend dat een optima-le dakisolatie zou leiden tot label B én een besparing voor de bewoners van 400 euro per jaar. Voor label A moes-ten extra maatregelen worden geno-men, zoals de plaatsing van zonnepa-nelen. Omdat Omnia toch al van plan om een pilotproject uit te voeren, werd gezamenlijk besloten zonnepa-nelen te plaatsen op de 10 woningen in Elspeet.Om overlast voor de bewoners tijdens de renovatie zoveel mogelijk te voor-komen, was snelheid van het proces geboden. ‘In elk project willen we weer graag iets innovatiefs inbren-gen’, licht Weijers toe. ‘Hier hebben we samen met Unidek gekeken naar mogelijkheden van het sneller aan-

In Nunspeet – en deels Elspeet - laat opdrachtgever Omnia Wonen een complex van 105 woningen renoveren. De belangrijkste activiteit gebeurt op het dak: de daken worden voorzien van nieuwe dakelemen-ten met méér isolatie. Dit is het voornaamste middel om de woningen een labelsprong van label F naar label B te laten maken. Weijerseikhout stuurt als dakspecialist niet alleen het hele proces aan, maar bedacht voor de dakrenovatie ook een slimme oplossing.Tekst: Carla Debets BouwtekstBeeld: Weijerseikhout, Carla Debets

brengen van de dakelementen. Vanuit mijn ervaringen met nieuwbouw weet ik dat het mogelijk is dakele-menten te plaatsen met slechts vier hijsbewegingen per woning. Dus waarom niet in de renovatie? Zo ont-stonden de gekoppelde dakplaten tot grotere elementen. Dit is echter alleen mogelijk met zelfdragende sandwichelementen; renovatie-ele-menten uit alleen EPS of PIR zijn niet voldoende sterk. De in nieuwbouw gebruikelijk toegepaste folie/ hsb-ele-menten leiden vaak tijdens de ver-werking tot problemen met water-dichtheid en luchtdichtheid. Echter: sandwichelementen zijn ook bijna twee keer zo duur. Dat moet je dus weer ergens anders terugverdienen. En dat kon dus onder meer door de snelheid van werken.’

Snelheid door prefabricageDe sandwichelementen zijn 200 mm dik en bestaan uit 3 mm dikke spaan-plaat met daartussen EPS isolatie. Op de bestaande dakplaten wordt heel nauwkeurig eerst een regel aange-bracht die als ‘aanslag’ dient voor de regel op de geprefabriceerde dakele-menten. Elke woning wordt exact vooraf ingemeten. Daarmee liggen de

▲ Voor de woningrenovatie worden onder meer acht dakelementen per dag aangevoerd.

▲ Voor het plaatsen van de nieuwe dakelementen is op het bestaande dak eerst nauwkeurig een aanslaglat aangebracht.

▲ xxxxxxx

▲ Na drie dagen werken op het dak liggen de nieuwe pannen erop.

▲ De ramen zijn verwijderd; in de nieuwe dakelementen worden ze ter plaatse uitgezaagd.

Page 11: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 11

nieuwe elementen meteen goed op het dak en zijn achteraf geen aanpas-singen nodig.Op de dakplaten zijn ook al standaard de tengels aangebracht. Fred Derks, uitvoerder van Weijerseikhout, licht toe: ‘Zoveel mogelijk geprefabriceerd wil zeggen: voorzien van de juiste afschuiningen aan de nokzijde en ook de panlatten zijn al aangebracht. Dat zorgt ervoor dat het nieuwe dak snel weer dicht is.’Plan was om ook de openingen voor dakramen al in de fabriek aan te laten brengen. Dit betekende echter dat er veel verschillende types dakplaten geprefabriceerd moesten worden. De sparingen konden ook volgens de ‘gemiddelde’ maatvoering worden aangebracht, maar dit zou weer veel aanpassen op de bouwplaats vergen. ‘We hebben beide mogelijkheden doorgerekend en besloten uiteindelijk de dakramen ter plaatse in de nieuwe dakelementen uit te zagen en aan te brengen. Dit was het meest efficiënt en economisch.’ In vervolgtrajecten kan hier nog een optimalisatie behaald worden.

RenovatietreinHet ‘renovatietreintje’ op het dak is kort: binnen drie dagen wordt het oude dak vervangen door het nieuwe dak én afgewerkt. Weijers: ‘We wer-ken met teams die bepaalde werk-

zaamheden kregen toebedeeld, zoals slopen, voorbereiding timmerwerk, dakpannen en afwerken van de woning. We halen hier een snelheid van twee woningen per dag, ofwel tien per week. Voor het hele werk leverde dit een reductie van de man-uren op van circa 7600 naar 4600. En omdat we sneller door de wijk gaan, levert dit ook voor de bewoners min-der overlast op.’Het aanbrengen van slechts vier (gro-te) prefab dakelementen per woning levert zo’n 50 procent reductie op de hijsbewegingen én inzet van man-kracht op. Bovendien wordt het werk minder weersafhankelijk. Toch is ook nog een dakoverkapping ingezet om te voorkomen dat nat dakbeschot de renovatietrein zou vertragen. De pakketten met dakpannen worden compleet vanaf de vrachtwagen op bokken op het dak gehesen. Met die-zelfde vrachtwagen worden de oude pannen die ’s morgens van het dak verwijderd zijn, meteen weer afge-voerd om te worden gerecycled in de fabriek. Zodat de bewoners ook zo min mogelijk overlast hebben van rommel in de omgeving.

▲ xxxxxxx

▲ De dakpannen worden in pakketten op bokken op het dak gezet.

▲ Doorvoeren voor ventilatiepijpen en dergelijke worden eveneens ter plekke ingezaagd.

▲ Om zoveel mogelijk weersonafhanke-lijk door te kunnen werken, is ook een overkapping ingezet.

▲ Met vier hijsbewegingen per woning ligt het nieuwe dak erop.

▲ Overtollig verpakkingsmateriaal en overige rommel wordt zo snel mogelijk van de werkplek verwijderd.

Resultaatgericht Door de verschillende maatregelen die Weijerseikhout samen met haar toeleveranciers bedacht, kon onder meer de doorlooptijd voor de wonin-gen van 12 dagen naar 8 dagen wor-den teruggebracht. Ofwel: per week worden tien woningen gerenoveerd met slechts twaalf mensen op de bouwplaats. Mét een nauwkeurigheid van 100 procent. Dit leverde niet alleen minder overlast op voor de bewoners, maar ook een kostenreduc-tie van 10 procent. Bovendien leidden de maatregelen voor beheersing van de afvalstromen, zoals het meteen afvoeren van de oude dakpannen, nog tot 8 procent reductie.‘Belangrijk bij zo’n proces is dat we van opdrachtgever Omnia ook echt de

mogelijkheid kregen om samen te werken voor het beste resultaat’, ver-telt Weijers. ‘Door de geregisseerde keten en samenspel ontstond een pro-ces van verbetering, vooral in het voortraject. Resultaatgericht wil zeg-gen dat Omnia Wonen heeft gevraagd naar het beste ontwerp bij hun budget in combinatie met een zo groot moge-lijk voordeel voor de bewoners. Dit doe je aan de hand van het vaststellen van functionele eisen ofwel prestaties. Het garanderen van deze prestaties gedurende de exploitatieperiode waar-voor de keten verantwoordelijk is, noemen we resultaatgericht werken.’

Page 12: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

TONZON BV • Postbus 1375 • 7500 BJ Enschede • T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) • E: [email protected] • www.tonzon.nl www.tonzon.nl

En we besparen fl ink op de stookkosten met TONZON Vloerisolatie

Zachte of strenge winter?

Wij zitten er altijd comfortabel bij!

Kijk voor meer informatie of vraag direct een gratis offerte aan op ww.tonzon.nl. Bellen kan ook: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min).

Profi teer van het lage btw tarief voor

het echt te laat is.TONZON Vloerisolatie nu

nog heel betaalbaar. Bijvoorbeeld richtprijs all-in*:

50 m² € 1.850,-30 m² € 1.325,-

*Vrijblijvende offerte, alle voorrij-kosten, materiaal, montage en btw

Waar levert uw spaargeld meer op dan bij de bank?Spaargeld dat u nu onder de vloer stopt, levert u direct meer woon-comfort, minder vochtproblemen en meer rendement op dan bij de bank. TONZON Vloerisolatie: al 34 jaar het beste resultaat met de modernste techniek.

TONZONBezoek ons op 16-20 sept

50+ beursHal 07 Rij E stand 080

illb_ad_SP350 239x175mm_stierenvechter.indd 1 27-11-14 08:46

Page 13: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7| december 2014 13

Techniek

Schade door houtrot is van alle tijden, en hardhout rot uitein-delijk net zo goed als naald-hout. Inwatering door open

verbindingen kan leiden tot een lang-durig hoog vochtgehalte en daarmee tot schimmelvorming. In een con-structie en detaillering dient vocht de kans te krijgen om weer te verdam-pen. De ventilerende en vochtbesten-dige neuslat levert de meest doeltref-fende bijdrage aan het terugdringen van kozijnrot.

Echt duurzaamDe ontmoedigende aanblik van rotte plekken in houten kozijnen is maar al te vaak aanleiding voor het besluit tot volledige vernieuwing. Dat lijkt dras-tisch en doeltreffend, maar is in feite een ouderwetse, dure en omslachtige oplossing. Met het DTS®ReFlex reno-vatiesysteem behoort dit definitief tot

Kozijnrenovatie: duurzaam antwoord op houtrotHoutrot is niet helemaal uit te bannen, maar volledige vervanging van kozijnen is ook niet altijd nodig. De visie op duurzaamheid van Kreunen Kunststoffen is eenvoudig: ‘behoud het goede, vervang het slechte’. Het DTS®ReFlex renovatiesysteem gebruikt hoogwaardige kunststoffen voor deelvervanging en scoort op alle punten beter dan slopen en vernieuwen.

▲ Kozijnrenovatie uitgevoerd bij 116 woningen De Evenaar in Alphen aan de Rijn.

▲ ‘Behoud het goede, vervang het slechte’

▲ Voorbeeld van InzetDuro kozijnrenova-tie.

▲ Voorbeeld van Opplussen kozijnreno-vatie.

▲ Ook bij 270 flatwoningen in Meijhorst Nijmegen werden kozijnen gerenoveerd in plaats van vervangen.

het verleden. ‘Aangetaste kozijnen krij-gen een nieuw en extra lang leven dankzij superieure materialen en tech-nieken’, zegt innovatiemanager Gijs Kreunen van Kreunen Kunststoffen in Lochem. ‘Houtrot begint altijd tussen dorpel en stijlen. Waarom zou je slopen en vervangen als de rest van het kozijn nog goed is? Dat is pure verspilling. Met dit renovatiesysteem bieden wij een alternatief dat echt duurzaam is, in eco-logische én economische zin.’

Besparen op kostenDe kosten van renovatieprojecten kunnen behoorlijk hoog oplopen, en het lange termijnperspectief wint ter-rein. Voor de onderhoudsbedrijven komen veel opdrachten van woning-corporaties die zoeken naar de beste oplossingen voor de totale levenscy-clus van hun gebouwen. Kreunen: ‘De corporaties kijken in deze krappe tij-

den meer dan ooit naar de kosten. En handhaven is nu eenmaal goedkoper dan vervangen. Het volledig vernieu-wen van kozijnen is ingrijpend en brengt allerlei extra kosten en over-last met zich mee voor bewoners en eigenaren. Het bureau AHA adviseurs heeft aangetoond dat DTS®ReFlex de voordeligste manier van kozijnonder-houd is. De nieuwe materialen heb-ben alle positieve eigenschappen van hout, of overtreffen die zelfs, en maken het kozijn robuuster dan het ooit was. De onderhoudstermijn van het gehele kozijn wordt met mini-maal de helft verlengd, en dat bete-kent direct besparen op materialen en arbeid. Dát noemen wij duurzaam.’

Nog meer mogelijkhedenKreunen is van oorsprong een bouw-bedrijf en kozijnfabrikant, en die ervaring telt. DTS®ReFlex is een com-pleet kozijnrenovatiesysteem dat voorziet in kostenbesparende oplos-singen voor alle praktijksituaties. De basis wordt gevormd door gepaten-teerde producten in de vochtbesten-dige kunststoffen Hollodeen® en Durodeen®, die al diverse innovatie-prijzen in de wacht sleepten. Het slijt-vaste Hollodeen is ideaal voor (het verlagen van) dorpels met een toe-gangsfunctie en heeft geen verf nodig. Durodeen is juist goed over-schilderbaar en wordt gebruikt voor het onzichtbaar herstellen en beschermen van kwetsbare kozijn- en deurdelen. Neuslatten van Durodeen bieden optimale bescherming voor dorpels en verbindingen. Als de hout-rot al dieper is doorgedrongen, maakt Durodeen deelvervanging op maat mogelijk met volledig behoud van het authentieke gevelaanzicht.

Meer informatie: Kreunen Kunststoffen B.V., Lochem, (0573) 43 84 10, www.kozijn-renovatie.nl

Page 14: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

14 nr. 7 | december 2014

Vensters laten licht en lucht toe in een gebouw, maar bescher-men het interieur ook tegen

regen, wind en zonlicht. De ontwikke-ling van vensters is sterk verbonden met die van glas (zie ook RenovatieTo-taal nummer 5 van september 2014).De mate waarin een venster een cul-tuur- en architectuurhistorische waarde heeft, bepaalt de mogelijkhe-den en randvoorwaarden bij de aan-passing ervan aan de hedendaagse eisen. Vensters dragen namelijk sterk bij aan de beleving van monumenten. Daarbij zijn de opbouw en verhoudin-gen in de gevel belangrijk, maar ook – in het interieur – bijvoorbeeld de omtimmeringen en vensterbanken.

De waarde van venstersVensters zijn altijd al verbonden geweest met de architectuur van dat moment. De grootte van het venster, de profilering van het raam, de mate-rialen en constructie geven informatie over de geschiedenis van het venster en de rest van het gebouw. Daarnaast geeft het een beeld van de ambachte-lijke ontwikkelingen en prestaties

door de tijd heen, zoals over het vak-manschap van de timmerman en schilder, en over de materialen, ver-bindingen en detaillering.Het monumentale karakter van een pand wordt niet alleen bepaald door het bakstenen, houten of stalen raam en kozijn, maar ook door het histori-sche glas. De kleine karakteristieke oneffenheden dragen in belangrijke mate bij aan de historiciteit en beeld-waarde van een monument. Histo-risch glas is zeldzaam geworden: er is veel gesneuveld en vervangen, maar oude glassoorten worden ook nog maar in zeer beperkte mate geprodu-ceerd. Behoud en herstel van histori-sche vensters inclusief het glas, zijn daarom van groot belang.

Warmte, geluid én veiligheidDe oliecrisis van 1973 was aanleiding om meer te isoleren. Daarnaast ont-stond er in de jaren negentig een wereldwijde bewustwording van kli-matologische veranderingen en de wens om minder CO2 uit te stoten. Ook de toenemende welvaart leidde tot het op grotere schaal isoleren van gebouwen.Naast warmte-isolatie krijgt geluids-isolatie meer aandacht, onder meer als gevolg van toenemend verkeersla-

Monumentale, historische gebouwen voldoen vaak niet aan onze heden-daagse eisen, zoals van isolatie. Maar ook van monumenten wordt verwacht dat ze leefbaar en energiezuinig zijn, zeker als er een herbe-stemming plaatsvindt. Voor vensters in historische gebouwen zijn de laatste jaren goede oplossingen ontwikkeld, die ook de ‘goedkeuring’ hebben van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Tekst: Carla Debets BouwtekstBeeld: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

▲ De vensters van dit voormalige bakhuis zijn geïsoleerd door achterzetbeglazing aan te brengen. Dit is zo uitgevoerd dat de karakteristieken van het stalvenster niet aangetast zijn en er ventilatie mogelijk blijft.

Restauratietechniek

Het isoleren van historische vensters

waai. Veelal betekent dit dikkere beglazing in vensters. Dik glas wordt ook vaak toegepast om te voldoen aan eisen en wensen op het gebied van veiligheid, zowel inbraakveiligheid als brandveiligheid.Dik isolatieglas is echter een slechte oplossing omdat het de monumentale waarde aantast. Er gaat zowel histo-risch materiaal als waardevolle infor-matie over de geschiedenis verloren. Bovendien heeft dik dubbelglas grote negatieve invloed op de historische karakteristiek van een monument: er zijn grotere sponningen en zwaardere roedes nodig en het glas is ‘doods’ en dubbel spiegelend. Maar wat dan wel?

Goede (isolatie)oplossingenHet beste isolerend resultaat ontstaat door een goed op elkaar afgestemd pakket van maatregelen. Een totaal-

plan kan helpen, met een combinatie van isolerende maatregelen voor het hele gebouw. Belangrijk om te weten is dat de meeste warmte verloren gaat door ongeïsoleerde wanden, daken en vloeren. Warmte gaat minder verloren door het glas en kieren in de vensters.Isolatie kan bovendien leiden tot con-dens. Als bijvoorbeeld alleen de ven-sters geïsoleerd worden, kan de balans in de huishouding van warmte en vocht in een gebouw ernstig verstoord raken. Het vocht verplaatst zich naar andere koudere delen van het gebouw zoals balkopleggingen, met houtrot als gevolg. Aandacht voor ventilatie dus.Vóór de aanpak moeten eerst de monumentale en bouwfysische gevol-gen in kaart worden gebracht. De gemeente beoordeelt het plan vóór de ingreep en besluit al dan niet een bouwvergunning te verlenen.

▲ De achterzetbeglazing is hier nauwelijks zichtbaar, maar beperkt zowel warmteverlies als geluidshinder en vergroot de veiligheid.

Wetten en regelingenOm de monumentale waarden zoveel mogelijk te sparen, hoeven monumen-ten niet altijd te voldoen aan de wettelijke eisen voor nieuwbouw. Zo bevat het Bouwbesluit een ontheffing voor monumenten. Die komt erop neer dat als voor het wijzigen van een monument een omgevingsvergunning is verleend en aan deze vergunning voorschriften zijn verbonden die afwijken van de voorschriften van het Bouwbesluit, uitsluitende de voor-schriften van de vergunning gelden.Voor rijks-, provinciale- en gemeente-lijke monumenten geldt geen verplichting voor een energiepresta-tiecertificaat. Ook de Wet Geluidhin-der kan nog tot eisen leiden; dit moet per geval worden bekeken. ▲ Door de voorzetbeglazing is

het erachter gelegen originele raam nauwelijks nog zichtbaar.

▲ Het sluiten van buitenluiken helpt te beschermen tegen weersinvloeden en inbrekers.

Page 15: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 15

RestauratietechniekDe Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort stelde vele technische brochures samen over diverse aspecten van restauratie.RenovatieTotaal besteedt aandacht aan diverse restauratietechnieken, waarvoor medewerking van de Rijksdienst werd verkregen.

Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Postbus 1600, 3800 BP Amersfoort, tel. 033 – 4217421, [email protected] en www.cultureelerfgoed.

Behalve de monumentale waarde en bouwfysische gevolgen is ook de tech-nische staat van het venster medebe-palend voor de aanpak.- Kieren dichten. Kieren dichten is niet alleen een goedkope en eenvou-dige manier om warmteverlies tegen te gaan, maar er kan ook een grote energiebesparing en hoge geluidsiso-latie worden bereikt. Daarnaast is er geen of nauwelijks invloed van gedichte kieren op de uitstraling van een gebouw. Kieren dichten met tochtprofielen is eenvoudig; de plaat-sing en het soort profiel vereisen wel veel aandacht.- Luiken en gordijnen sluiten. Veel historische gebouwen zijn voorzien van luiken die van oudsher al bedoeld waren om het gebouw te beschermen tegen weer en wind, en inbrekers. Dus die kunnen nu weer gebruikt worden. Ook binnenluiken of gordijnen kun-nen het warmteverlies beperken. Met deze ‘ingrepen’ blijft de uitstraling van

het gebouw behouden.- Achterzetbeglazing. Achterzetbegla-zing – aan de binnenzijde – beperkt zowel het warmteverlies als geluids-hinder en vergroot de veiligheid. Belangrijk voordeel is dat het venster gehandhaafd kan blijven en de achter-zetbeglazing weer verwijderd kan worden. Om het historisch beeld van het venster zo min mogelijk te versto-ren, dient de structuur en de detaille-ring te worden afgestemd op het his-torische raam. Tussen het oude ven-ster en de nieuwe beglazing moet bovendien ventilatie mogelijk zijn, met buitenlucht, om condens te beperken. Dit kan bijvoorbeeld door in de onderdorpel van het raam één of twee gaatjes te boren. Voorzetbegla-zing – aan de buitenzijde – moet zoveel mogelijk vermeden worden, omdat daarmee de historische archi-tectuur sterk wordt aangetast.- Dun isolatieglas plaatsen. De afgelo-pen jaren zijn er diverse glassoorten ontwikkeld die in veel historische sponningen geplaatst kunnen worden én die in meer of mindere mate vol-doen aan de huidige eisen op het gebied van isolatie en veiligheid. Tegelijkertijd benadrukken deze zoveel mogelijk de eigenschappen van historisch glas. Monumentenglas en restauratieglas zijn daar voorbeelden van. Dit kunstmatig vervormde glas lijkt op historisch mondgeblazen of getrokken glas. Ook dun dubbelglas wordt wel restauratieglas genoemd. Gelamineerd glas is ook geschikt. Voorwaarde voor toepassing van dit glas is dat het te vervangen glas niet van monumentale waarde is en dat het nieuwe glas in de sponningen past. Eventueel kunnen sponningen worden aangepast als de profilering van het raam gehandhaafd blijft.

Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Gids Cultuurhistorie 21. Historische vensters isoleren

Omgevingsvergunning en subsidieZowel bij het plaatsen van achterzet-beglazing als bij het vervangen van glas door dun of dik isolatieglas in rijksmonumentale vensters is er meestal sprake van een ingreep die als een wijziging van het monument moet worden aangemerkt. Voor het wijzigen van een beschermd monu-ment is een omgevingsvergunning vereist, te verlenen door de gemeen-te.Ingrepen die betrekking hebben op het aanbrengen van geluids- en thermisch isolerende en inbraakwe-rende voorzieningen worden niet aangemerkt als subsidiabele werk-zaamheden in het kader van het Besluit Rijkssubsidiëring instandhou-ding monumenten 2011.

▲ Soms is voorzetbeglazing noodzakelijk, zoals bij vandalisme. Door meerdere proefopstellingen te maken, kan de beste oplossing gekozen worden.

FEIN Nederland Tel: 0180-441600 Web: www.fein.nl

De nieuwe 350 Watt MultiMaster. Nu in tijdelijk actie uitvoering:incl. 5 extra gratis E-Cut Long-Life zaagmessen t.w.v. € 68,–

De nieuwe MultiMaster: ꨉ 35 % meer vermogen ꨉ 50 % minder geluid ꨉ 70 % minder trillingen

Kijk voor meer informatie op www.fein.nl of vraag naar dit actiemodel bij uw FEIN dealer.

€ 301,29 incl. btw.

€ 249,– excl. btw.

Pavatex Benelux b.v., Stentorlaan 5NL-7534 HT EnschedeTelefoon +31 (0)53 433 17 [email protected]

Vraag naar onze dealers in uw regio.

PAVATEX, de échte

www.pavatex.nl

natuurlijke isolatie

Zwitserse houtvezelisolatieplatenMaterialen uit de natuur

cmyk: 60; 0; 80; 0

afmeting: 132x190mm(bxh)

thermische isolatie in de winter

bescher-ming tegen zomerhitte

geluids-isolatie

brand-veiligheid

diffusie-open

ecologie/cradle tocradle

duurzaambouwen/ CO² reductie

swiss made

Daken, gevels, vloeren, hsb-elementen en passiefhuizen kunnen met PAVATEX houtvezel-isolatieplaten snel en eenvoudig worden geïsoleerd.De drukvaste én flexibele PAVATEX houtvezelisolatie biedt zowel bescherming tegen de kou als tegen de zomerhitte, heeft een uitstekende geluidsisolatie, is dampdiffusie-open en reguleert de vochtigheidsbalans. Aan PAVATEX worden geen vervuilende producten toegevoegd en de platen worden gebonden met het houteigen lignine. Dus PAVATEX is zowel natuurlijk in als in kleur!

Voor gezonder wonen, het hele jaar door!

samenstelling

Page 16: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

16 nr. 7 | december 2014

Installaties

Slimme klimaat- en geluidzones in Cultuurhuis Garenspinnerij

De gemeente Gouda wilde een duurzaam eindresul-taat. Voor Bas Verkerk van procesmanagementbureau

Complan is het hergebruik van een bestaand gebouw de eerste grote stap in duurzaamheid. Mits het program-ma van eisen past in zo’n bestaand gebouw. Dat bleek mogelijk door op een verrassende manier de gevraagde vierkante meters te creëren, onder meer door deze op de doos-in-doos-constructies te situeren, naar het ruimtelijke concept van Grosfeld van der Velde architecten voor de orde-ning van het programma. Verkerk: ‘Op de begane grond wemelde het van de betonkolom-men, maar de eerste verdieping, waar ooit de machines stonden, bood veel ruimte en hoogte. Plek om een aantal losse volumes te realise-ren, met name de grote, multifuncti-

onele theaterzaal en een kleinere zaal, naast de bestaande zaalruimte van StudioGonz. Op de nieuwe zalen ontstond door de overmaat aan hoogte, ruimte voor extra vloerop-pervlakte, ingevuld met onder ande-re popstudio’s, kleedkamers, kan-toorruimte, technische ruimten enzovoorts. Op de begane grond zijn tussen de kolommen diverse cursus-activiteiten van Kunstpuntgouda gesitueerd, zoals beeldhouwen en muziek. Activiteiten die ook hoge eisen stellen aan akoestiek en voor-zieningenniveau. Het gehele gebouw is volledig gestript tot op de con-structie. Op de begane grond zijn enkele kolommen verwijderd. Een nieuwe brede trap is toegevoegd om de begane grond (entree) ruimtelijk te verbinden met de verdieping. Het gebouw had qua constructieve opzet alles in zich voor nieuw leven.’

Nieuwe installatietechniekJaap Bekkers van Grosfeld van der Velde architecten: ‘Ons ruimtelijk concept vormde niet alleen een inte-grale basis voor het onderbrengen van het programma en de esthetische beleving van gebruikers, maar fun-geerde ook als basis voor de bouwfy-sica en installatietechniek. Alle instal-latietechnische installatieoplossingen zijn - in overleg met gebruikers - daarop gebaseerd, en door DWA en ABT uitgewerkt. ’Op een hergebruik-te cv-ketel en luchtbehandelinginstal-latie na, is alle techniek voor klimaat, verlichting, water, geluid en brandvei-ligheid nieuw aangelegd. Wat invul-ling van binnenklimaat betreft, kijkt men vanzelfsprekend eerst naar de buitengevel en het dak.’Mark Notenboom van DWA: ‘Het gebouw was energetisch niet meer van deze tijd. Het dak kon aan de bui-

tenzijde worden geïsoleerd, maar de gevel isoleren was geen optie; die moest zijn statuur behouden. We hebben wel zonwerende voorzetra-men toegepast voor de grote raam-openingen met enkel glas. Op een enkele plek konden we voorzetwan-den plaatsen. Bij zo’n ongeïsoleerde gevel pas je normaliter veel aanvul-lende installatietechniek toe, maar juist de doos-in-doosopzet bracht uit-komst. We konden namelijk op de eerste verdieping een soort tussenkli-maat realiseren tussen de buitengevel en de nieuwe zalen. Tussenruimtes die je prima kunt gebruiken als ver-keerzones en foyers, en die tegelijk dienst doen als extra buffer voor geluid en thermische isolatie van de doosvolumes, alle met een eigen bin-nenklimaat. Het ‘tussenklimaat’ helpt akoestisch mee, zodat geluid vanuit de zalen niet door de gevel te horen is.’

▲ Nieuwe radiatoren zorgen voor de verwarming.

Diverse Goudse cultuurinstellingen bevolken een monumentaal pand uit 1861, gebouwd voor De Goudse Machinale Garenspinnerij. Een pand met een cultuurhistorische uitstraling. Daarom golden strenge eisen ten aanzien van herbestemming en renovatie. Om de vele gebruikers pas-sende en comfortabele ruimten te bieden, bleek de doos-in-dooscon-structie een slim concept, waarop zaken als binnenklimaat en akoestiek ‘meeliften’. Want goede akoestiek was een strenge eis: collega-gebrui-kers en omwonenden mochten geen geluidsoverlast ervaren.

Tekst: Paul Engels Foto’s: Rene de Wit, gemeente Gouda, Paul Engels

▲ Het principe van een doos-in-doosconstructie bleek de oplossing voor het programma en de installatie-techniek.

▲ Cultuurhuis Garenspinnerij Gouda.

Page 17: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 17

Slimme klimaat- en geluidzones in Cultuurhuis Garenspinnerij

LuchtbehandelingPerry Moerman van ABT vervolgt: ‘De grote, multifunctionele zaal op de eerste verdieping heeft een eigen luchtbehandelingkast met interne warmtepomp voor koelen en verwar-men gekregen. Je kunt in zo’n histo-risch pand niet overal kanalen in het zicht laten. Nu zuigen we de lucht van korte afstand uit de gevel aan en brengen deze richting tribune, waar de verse lucht uit roosters onder de zitplaatsen wordt ingebracht, direct bij de mensen. Via het podium gaat de lucht naar het dak. Bijzonder is een schakeling, waarbij de lucht naar de ‘nozzles’ van de foyerwand kan worden geleid als daar extra verse lucht nodig is, omdat de mensen de zaal hebben verlaten en iets na de voorstelling drinken. De andere twee zalen zitten op een bestaande lucht-behandelingkast met koeling, waar-van de koelmachine is vervangen. Deze bedient ook de andere ruimten op de eerste verdieping. Voor de ver-warming in het hele gebouw wordt gebruik gemaakt van nieuwe verwar-mingselementen die langs de buiten-gevel zijn geplaatst.’

Passen en meten was het wel bij de watertoevoer naar de verspreid over de verdiepingen gelegen sanitaire ruimten. En een grote uitdaging was dat StudioGonz bleef doordraaien tijdens de renovatie, wat de nodige fasering en maatregelen met zich meebracht.

Praktische oplossingenWordt het ondanks het zonwerend glas door de zonbelasting op de grote ramen erg warm, dan kunnen de bestaande warmteluiken op het dak open voor een natuurlijke ventilatie. Notenboom: ‘Het budget kende dui-delijke grenzen en daarom is voortdu-rend gezocht naar praktische oplos-singen.’

Op de begane grond zitten veel ver-schillende gebruikers in afzonderlij-ke ruimten. Deze ruimten hebben allemaal luchtbehandeling gekregen met koeling en verwarming; de lucht wordt toe- en afgevoerd door middel van geperforeerde ventilatie-kanalen tegen het plafond. Moer-man: ‘Daarvoor is een heel netwerk van leidingen en knooppunten aan-

gelegd, aangesloten op verschillende kasten. Met aanvoer vanuit enkele aanzuigopeningen in de gevel en afvoer via enkele kanalen naar het dak. Daarbij zijn op nogal wat plek-ken kanalendempers aangebracht. Je wilt niet dat het geluid via de kana-len met alle geluidsmaatregelen toch naar andere ruimten door-klinkt. Het kopgebouw van De Garenspinnerij heeft eveneens een eigen luchtbehandelingkast met interne warmtepomp gekregen. Als je de plattegronden van de luchtbe-handeling met de blauwe toevoeren en rode afvoeren ziet, dan is het gepuzzel in de vele ruimte van dit complex meteen duidelijk.’

Puzzelwerk was ook nodig voor de brandveiligheid. Notenboom: ‘Je kunt in zo’n open gebouwopzet geen brandscheidende wanden neerzet-ten. Dus moet je brandveiligheidsei-sen en vluchtwegen oplossen in de individuele ruimten, zoals de doos-volumes. In wezen voldoende vluchttijd inbouwen voor de mensen in geval van nood. Met goede brand-meldvoorzieningen.’

▲ Op de begane grond wordt in elke oefenruimte lucht ingeblazen via geperforeerde kanalen.

▲ De kanalen voor de installatietech-niek zijn slechts sporadisch zichtbaar op de eerste en tweede verdieping.

▲ Via roosters onder de tribune wordt verse lucht ingeblazen. ▲ Op de doosconstructies is extra vloeroppervlakte gecreëerd, met dank aan de grote hoogte.

▲ In geval van grote warmte in het gebouw kunnen de bestaande dakluiken worden geopend voor extra natuurlijke ventilatie.

▲ De verse lucht kan via een schakeling tussen zaal en foyer (via nozzles) worden ingeblazen, al naar gelang waar de mensen zijn.

Betrokkenen renovatie Opdrachtgever: gemeente GoudaArchitect: Grosfeld van der Velde architecten, BredaProces-, bouwmanagement en directie-voering: Complan, EindhovenAdviseur bouwfysica, geluid en brand-veiligheid: DWA, BodegravenAdviseur E- en W-installaties: ABT, Velp/DelftUitvoering: VIOS Bouwgroep, UtrechtConstructie: Peters & Van Leeuwen, Gouda

Page 18: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

18 nr. 7 | december 2014

Installatienieuws

Paar procent van Energieakkoord binnen handbereik‘Als 1 miljoen huishoudens 1 minuut korter douchen, halen we 1 procent van de besparingen die in het Energieakkoord zijn afgesproken’, aldus UNETO-VNI voorzitter Titia Siertsema. ‘Als we de gemiddelde douchebeurt beperken tot vijf minuten (nu is het landelijk gemiddelde nog acht en een halve minuut) hebben we zelfs al meer dan 3 procent van de doelstel-ling van het Energieakkoord te pakken. En een gemid-deld huishouden bespaart daarmee zo’n 200 euro per jaar. Komt daar nog een waterbesparende douchekop bij, dan loopt de besparing nog veel verder op.’ Alleen al in de douche kunnen huishoudens eenvoudig geld en water besparen. De ondernemersorganisatie rekende uit dat als iedere Nederlander voortaan een minuut korter douchet, dit een jaarlijkse besparing oplevert van 37,5 miljoen m3 water en 240 miljoen m3 gas. Slimme installaties kunnen voor extra bezuinigingen zorgen. Zo kan een douche-wtw (warmteterugwinning) het wegstromende water gebruiken om koud water op te warmen. De ketel of boiler hoeft dan minder hard te stoken. Zo’n warmtewisselaar in de badkamer levert 68 procent rendement op en wordt meegerekend bij de energieprestatiecoëfficiënt van het huis.

Informatie: www.uneto-vni.nl

WTW-unit met Passiefhuis certificaatDe CKL HR-WTW units van Wolf Energiesystemen zijn ontworpen voor energiebesparing, een optimale TCO en een goed binnenklimaat. De serie voldoet aan de VDI 6022 hygiëne richtlijn, ruimschoots aan Eurovent energielabel A en het strengere RLT energielabel A+. De luchtsnelheid bedraagt tussen de 1,45 en 1,73 m/s (klasse V1 of V2). Dankzij de ruim geselecteerde EC ventilatoren wordt naast een hoge externe druk en laag geluidsniveau, elektrische vermogensklasse P1 behaald. De EC ventilatoren voldoen ook aan de ERP 2015

energienorm. De zeewaterbestendig aluminium tegenstroom-platenwisselaar behaalt warmteterugwinnings-klasse H1 eenvoudig. De CKL serie komt daarmee in aanmerking voor de EIA 2014 regeling. Om de energiebesparing verder te benadrukken is

de CKL-iV/iH-3000 nu voorzien van het Passiefhuis certificaat. Deze unit is gecertificeerd op 2480 m3/h bij een maximaal verbruik van 0.43 W/(m3/h) bij 281 Pa.

Informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

Vrije inrichting klimaatplafond Veelal worden klimaatplafonds ontworpen met als basis een plafondlay-out gerelateerd aan de stramienmaat-voering. Tevens wil men flexibel zijn als het gaat om het plaatsen van scheidingswanden. Een bandrasterplafond

is dan een veel gekozen optie. Projectmatig kunnen vanzelfsprekend afwijkende details gerealiseerd worden. Met het totale plafondontwerp bij Solid Air hoeft men echter weinig tot geen rekening te houden met de klimaattechniek achter het plafond. Bij de oplevering wordt een thermo-scan gemaakt van het gehele plafond ter controle van alle actieve plafondde-len. Bij oplevering wordt tevens een lektest uitgevoerd over 1,5 uur met een testdruk van 6 bar. Solid Air geeft 5 jaar garantie op door haar opleverde klimaatplafond projecten.

Informatie: www.solid-air.nl

Grotere capaciteitenrange mechanische afleversetsNIBE Energietechniek heeft het productassortiment voor warmte- en koudedistributie uitgebreid met de nieuwe SCALA-lijn mechanische afleversets. Tevens zijn er nieuwe modulerende water/water warmtepompen NIBE F1155 / F1255 in kleinere capaciteiten (1,5 tot 6 kW) en de F130 ventilatielucht/water warmtepomp. Voorst zijn de NIBE AIRLINE lucht/water warmtepompen en het boilerassortiment op de markt gebracht. Veel

noviteiten, veelal geschikt voor de vervangingsmarkt. Zoals de nieuwe SCALA-lijn die keuze biedt uit mechanische aflever-sets in twee varianten: voor warmtapwater (CW-klasse 3 en 4) én voor warmtapwater en verwarming. Door de uitbrei-ding van de series F1155 en F1255 met warmtepompen in vermogens van 1,5 tot 6 kW is NIBE op dit moment de enige

A-merk leverancier op de Nederlandse en Belgische markt die een modulerende water/water warmtepomp in deze vermogensklasse kan aanbieden. En door de uitbreiding van de NIBE AIRLINE loopt de vermogens-range van het assortiment lucht/water warmtepompen nu uiteen van 5 tot 22 kW.

Informatie; www.nibenl.nl

Nieuwe serie luchtbehandelingkastenHet leveringsprogramma van Wolf Energiesystemen wordt verder uitgebreid met de AHU TE luchtbehande-lingkasten. De AHU TE is seriematig aan de buitenzijde voorzien van een hoogwaardige poedercoating, naar keuze in de kleur RAL 9006 (een grijstint) of RAL 9016 (Verkeerswit). Overige RAL kleuren, inwendige coating of een C5M offshore coating zijn optioneel leverbaar. De buitenluchtaanzuig- en filtersectie zijn standaard inwendig voorzien van RVS binnenbeplating. De AHU TE kan geleverd worden in hygiëne-uitvoering volgens VDI 6022 of het nog strengere DIN 1946-T4 (standaard met TÜV-certificaat). Daarnaast kan worden gekozen voor de volgende uitvoeringen: zwembad, adiabatische

koeling, geïntegreerde koudetechniek, keukenaf-voerunit en als dakcentrale: compleet met verwarmings-techniek, zonne-energiesystemen en/of warmtepompen. De serie is Eurovent gecertificeerd.

Informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

Warme ventilatielucht slim benutVeel woningen zijn voorzien van een mechanisch ventilatiesysteem dat kostbare warme lucht naar buiten afvoert. Dat is zonde: waarom deze warmte laten vervliegen? Inventum heeft de ventilatiewarmtepomp Ecolution® ontwikkeld, een systeem dat warme ventilatielucht uit de woning benut als bron voor de warmtepomp. Op zeer rendabele wijze maakt het systeem extra warmte die wordt gebruikt voor het opwarmen van tapwater en cv. De Ecolution vervult drie functies: mechanisch ventileren, duurzaam opwekken van warmte voor de verwarming en warm tapwater.

Deze oplossing is toepasbaar in de bestaande bouw en nieuwbouw. Het systeem wordt vervaardigd uit hoogwaardige materialen volgens de hoogste kwali-teitseisen en veiligheidsnor-men en is volledig toege-spitst op Nederlandse woningsituaties en gebruike-lijke installatietechnieken.

Informatie: www.inventum.com

Zwaaibare douchecabineEen uitkomst voor kleine bad- en doucheruimtes, juist ook in bestaande woningen. Dat is de zwaaibare douchecabine. Deze volledig opvouwbare douche is een uitkomst voor kleine badkamers. De zwaaibare douche-cabine kan na gebruik tegen de wand worden geklapt en zo blijft er van de cabine niet veel meer over. Dit levert behoorlijk wat extra ruimte op in de badkamer. De opvouwbare douche is daarnaast ook geschikt voor het levensloopbestendig maken van woningen en het gebruik van rolstoelen of rollators. Er zijn verschillende typen op de markt verkrijgbaar.

Informatie: www.hueppe.com/nl

Refl exy Nederland BV Is sinds 2004 importeur van Aluthermo re�lecterende isolatie en levert vanaf 2010 Aspen aerogel isolatie, beide materialen worden toegepast in de bouwsector bij renovatie en restauratie. Re�lexy Nederland maakt het mogelijk door het toepassen van een dunne isolatie schil de gebouwen met beperkte ruimte en opbouwhoogtes te optimaliseren, technische producten worden geconverteerd naar hoogwaardige duurzame isolatie oplossingen.Re�lexy Nederland kijkt samen met architecten en dak-specialisten naar mogelijkheden van dun isoleren met als uitgangspunt een hoge kwaliteit en de meest ef�iciënte oplossingen te vinden voor renovatie en restauratie projecten.

ISOLATIE OPLOSSINGEN MONUMENTEN!

REFLEXY NEDERLAND BVLangereis 8 1731 MD WinkelTel. 0224542891 | www.refl exynederland.nl

Page 19: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 19

Installaties

De drie hallen en de 38 meter hoge schoorsteen aan de Ezelsveldlaan op het voor-malige terrein van de Tech-

nische Universiteit Delft zijn gebouwd tussen 1905 en 1911 naar een ontwerp van architect Jan Vrijman. De hallen hadden eerder al de functie als laboratorium verloren. Architec-tenbureau cepezed heeft het complex met 3.750 m² vloeroppervlakte aange-kocht en omgetoverd tot een bedrijfs-verzamelcomplex met een bijzondere atmosfeer en een prikkelende combi-natie tussen industrieel erfgoed en nieuwbouw.

HerbestemmingIn de nieuwe situatie functioneert elk van de drie hallen met aangrenzende annex als zelfstandige unit. Zonder uitzondering zijn de annexen gebruikt voor de ondersteunende functies als vergaderruimtes, pantry’s en sanitaire voorzieningen. Losse

doos-in-doosvolumes met bijvoor-beeld de toiletten, serverruimtes en bergingen organiseren de annexen. De entree- en verbindingszone uit de jaren ’90 is afgebroken en in plaats daarvan is een nieuw, lineair volume tussen de hallen gebouwd en betrok-ken bij de grootste hal, die in gebruik is voor de huisvesting van cepezed. In de nieuwbouw zijn de entree en ont-vangstruimtes gesitueerd, met daar-achter de garderobe, sanitaire voor-zieningen, keuken en eet- en infor-mele overlegtafels.

Oplossingen in installatiesProjectarchitect Jeen Pot van archi-tectenbureau cepezed legt uit dat voor de klimatisering en installatie-techniek is gezocht naar oplossingen die de sfeer en oorspronkelijkheid van de oorspronkelijke gebouwen zo min mogelijk zouden verstoren. ‘De nieu-we gebouwde gang vormt een sterke isolatie van de monumentale gevels

‘Chaotische’ luchtstroming in herbestemd rijksmonumentEen bestaand gebouw transformeren tot modern bedrijvengebouw. Architectenbureau cepezed uit Delft doet het met grote regelmaat voor externe opdrachtgevers. Met als insteek om met minimale ingrepen zoveel mogelijk resultaat te bewerkstelligen. Voor hun eigen nieuwe huisvesting in het voormalige laboratorium voor Werktuig- en Scheeps-bouwkunde, een prachtig industrieel rijksmonument, is dezelfde filosofie gebezigd. Aangevuld met de geavanceerde installatietechniek van het BaOpt systeem met een ongerichte, ‘chaotische’ luchtstroming.

Tekst: Paul Engels (bron: Olof Koekebakker)Foto’s: Jannes Linders en architectenbureau cepezed (Léon van Woerkom)

‘Chaotische’ mengingEen groot voordeel van het BaOpt systeem is ook dat het een uiterst aangenaam werkklimaat biedt. Door de lichte overdruk verdeelt de lucht zich ongeacht de temperatuur overal gelijkmatig door de ruimte, wat een comfortabele, egale temperatuur ople-vert. Bij een traditionele vorm van kli-matisering stijgt de warmte op en bestaat er een groot temperatuurver-schil tussen boven en beneden. In plaats van gerichte luchtstroming ver-zorgt het BaOpt systeem een onge-richte, ‘chaotische’ menging. De toege-voerde lucht en de lucht in de ruimte worden zo perfect verdeeld. De hele ruimte heeft dezelfde kwaliteit en temperatuur. Pot: ‘Onze ervaring is een verschil van slechts 0,5 graden Cel-sius. En tocht, koude op vloerniveau en koudeval langs ramen bestaan niet meer. Het mooie is ook dat het sys-teem energie bespaart door minder luchtverplaatsing en recirculatie van lucht die nog voldoende vers is.’ Voor de werkplekken in de eigen hal heeft cepezed een specifieke work-bench ontwikkeld. De kabelgoot hier-van bevindt zich boven de tafels; zo wordt de gebruikelijke wirwar van kabels en snoeren op de vloer voorko-men. Bovenop de kabelgoot is ruimte voor een rij ordners. Inderdaad: slim-me oplossingen en minimale toevoe-gingen, en toch alle gebruiksgemak.

aan weerszijden, reduceert zo de energiebehoefte en geeft de aangren-zende hallen al een zeker comfort. Niettemin vereisen de huidige gebruiksfuncties ook behoorlijk wat installatietechniek. In een bestaand gebouw valt het nog niet altijd mee daarvoor een goede plek te vinden. De grote luchtbehandelingskasten die nodig waren, hebben we goed verdekt kunnen opstellen; in de ene hal in de kelder, bij de andere op het dak en bij de derde tussen de spanten onder de kap van het oude stookhok.’Daarnaast is voor de lucht- en kli-maatconditionering gekozen voor het BaOpt-systeem dat is gebaseerd op een lichte overdruk in ruimten. Hier-voor is steeds slechts één inblaaspunt en één afzuigpunt nodig en verder geen radiatoren of luchtkanalen, zodat het oorspronkelijke karakter van de hallen zoveel mogelijk behou-den is. ‘In de studio van cepezed is de inblaas weggewerkt in wat eruit ziet als een gewone hoogglans wandkast. De afzuiging vindt plaats via het trap-gat van een bestaande trap die naar de kelder leidt’, zegt Pot. ‘Bij de hal naast de onze is de inblaas geïnte-greerd in een geperforeerd plafond, waarin overigens ook geluidsabsorp-tie is opgenomen. De afzuiging daar loopt via de verkeersruimten.’

▲ De inblaasvoorziening voor het luchtbehandelingssysteem ziet er uit als een hoogglans wandkast.

▲ Exterieur: een mooie synergie tussen monument en nieuwbouw.

▲ Interieur: het industriële karakter is behouden gebleven

▲ De kabelgoten doen mee in het industriële beeld.

Projectgegevens Opdrachtgever: made in delft bvOntwerp: architectenbureau cepezedProjectmanagement/bouwdirectie: architectenbureau cepezed i.c.m. ID bouwen van architectuurConstructieadvies: Ingenieursbureau SmitWesterman, Gouda en IMd, RotterdamInstallatieadvies: Ingenieursburo Linssen, AmsterdamBrandveiligheidsadvies: DGMR, Den Haag

Page 20: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

TEL 06-53470332

PAM® heeft zich gespecialiseerd in het ver-

hogen van galerij- en balkonvloeren, het

verhogen van balustrades en het leveren van

drempelhulpen. Het vloerverhoging systeem

van PAM® onderscheidt zich door het lichte

gewicht en de fraaie uitstraling. De gebruikte

materialen zijn bijzonder duurzaam en goed

te onderhouden. Ook heeft PAM® een antislip

bekleding die tevens afrekent met de water-

plasjes. Door het verhogen van de vloer is de

balustrade vaak te laag, hiervoor heeft PAM®

een gepatenteerd verhogingsysteem.

Dé opplus specialist!

T +31 (0)546 - 850466

F +31 (0)546 - 828812

E [email protected]

Galerijverhoging en balkonverhoging

Balustrade verhoging

Rubberen skeggen Individuele aanpassigen, vlonders en hellingbanen

Postbus 800

7600 AV Almelo

SENSOR BV

sensorbv.nl [email protected] 0416 - 369473

warmtebeeldcamera.nl

Bestel producten met 5% kortinggebruik kortingscode: RENOVATIE

Wij maken kunststofkozijnen uitsluitend voor de zakelijke markt!

■ kwaliteit: 28 jaar ervaring met VEKA kunststofkozijnen

■ snelheid: levertijd standaard kleuren 10 werkdagen, sneller in overleg.

■ Bezorgen: eigen transport■ Scherpe prijs■ CE Keurmerk■ Naast de versteklas tevens Hout-

Verbinding-Look ■ Offerte: binnen 24 uur

LUTENkunststofkozijnenMolenlei 8 1921 CZ AkerslootTel. 072 534 1005 - Fax. 072 532 3648Email: [email protected]

KUNSTSTOF KOZIJNENFABRIEK

De beste basis onder iedere afwerking!

Met een combinatie van

specialistische kennis van

de materie, vakbekwame

medewerkers en state-of-

the-art machines, kunnen

wij iedere opdracht aan.

STOFVRIJ WERKStralenDiamantschurenSchaven

STOFARM WERKSchurenTrommelfrezenExcentrisch frezenSponsstralen

DROOGSTRALENOpenstralenDroogijsstralen

NATSTRALENReinigenStoomreinigen

OPEN STRALENGritstralen

OVERIGE TECHNIEKENSlopenStrippenEgaliserenElectrische vloerverwarmingInfrezen vloerverwarming

Nieuwenhuis Stofvrij Stralen B.V.Hambakenwetering 22 | 5231 DC ‘s-Hertogenbosch | T (073) 548 24 82 www.nieuwenhuis.nl

NA

�HYPERTECTUMDé vloeibare dakbedekking

Hypertectum® is een vloeibare dakbedekkingzonder vezels of kunststof versterkende matten,en zonder naden. Hypertectum® kan uitste-kend geplaatst worden op horizontale en verticalevlakken. Aansluitingen op doorvoeren,dakkapellen, opstaande randen en andere onderbrekingen zijn geen probleem vanwege deuitstekende hechtingseigenschappen.

VOOR

Importeur Nederland: Coating Products • ‘t Goor 557071 PC Ulft • 0314 200 125

[email protected] • www.coatingproducts.nl

Page 21: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7| december 2014 21

Hout

De Stichting Garantie Tim-merwerk (SGT) komt hal-verwege de jaren tachtig van de vorige eeuw voort

uit een steeds verder ontwikkeld kwa-liteitsbesef. De aangeslotenen streven continu naar kwaliteitsverbetering van de producten en processen, zowel in de fabriek als ook op de bouw-plaats. Daarmee geven de aangesloten fabrikanten de opdrachtgever/ eind-gebruiker een aanzienlijke meerwaar-de, die verder gaat dan alleen een goed product.

WaarborgregelingPermanent vinden er in de bouw technische verbeteringen en aanpas-singen plaats en wordt overleg gevoerd over wijzigingen in de regel-geving. Dat maakt ook de SGT-garan-tie niet statisch. Echter, welke ont-wikkelingen er ook spelen, de garan-tie omvat wat de aangesloten timmerfabrikant heeft geproduceerd (conform regelgeving). Daarnaast waarborgt SGT de garantie op pro-ducten, geleverd door een SGT-aan-geslotene, wanneer deze door insol-ventie niet meer in staat is om aan zijn verplichtingen te voldoen. Het betreft verplichtingen van de SGT-aangeslotene tot herstel van het pro-duct binnen de grenzen van het SGT-

Stichting Garantie Timmerwerk: Zekerheid en kwaliteitDe bij de Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie (NBvT) in Bussum aangesloten fabrikanten van houten gevelelementen, buitendeuren, niet-dragende binnenspouwbladen en gevelvullende elementen maken zich sterk om kwalitatief hoogstaande producten aan te bieden. Daarom vindt een aantal van hen het vanzelfsprekend hun producten tot tien jaar te garanderen en te waarborgen via de Stichting Garantie Timmerwerk (SGT). Zowel bij nieuwbouw als renovatie.

▲ Welke technische ontwikkelingen er ook spelen, de garantie omvat wat de aangesloten timmerfabrikant heeft geproduceerd (conform regelgeving).

▲ SGT waarborgt de garantie op producten, ook wanneer het aangesloten bedrijf door insolventie niet meer in staat is om aan zijn verplichtingen te voldoen.

▲ Mochten er zich binnen de garantieperiode gebreken voordoen, vallend onder het garantiereglement, dan staat SGT garant voor juist en deugdelijk herstel.

▲ Het logo van de SGT staat voor zekerheid en kwaliteit.

Garantiereglement. Behalve de kwali-teit van het product, is daarmee ook de zekerheid geborgd. De BRL 0801 Houten gevelelementen, de BRL 0803 Houten buitendeuren, en de BRL 1001 Niet-dragende binnenspouwbla-den en gevelvullende elementen, zijn de onderliggers voor de SGT-garantie en waarborgingregeling.

GarantieBinnen het huidige garantieregle-ment is op een Concept I kozijn vol-gens de BRL 0801 (een houten gevel-element, slechts voorzien van een grondlaksysteem) geen SGT-garantie van toepassing. SGT kent vier garan-tievormen: Basisgarantie, Basisgaran-tie Plus, Uitgebreide garantie Concept II en Uitgebreide garantie Concept III en IV. De SGT Basisgarantie heeft een garantieperiode van zes jaar. Bij SGT Basisgarantie Plus en Uitgebreide Garantie Concept II geldt een garan-tieperiode van tien jaar (deuren zes jaar), op voorwaarde dat SGT in de gelegenheid wordt gesteld een bouw-plaatsinspectie uit te voeren. Tijdens deze inspectie wordt beoordeeld of de kozijnen, ramen, deuren en/of bin-nenspouwbladen conform de meege-leverde verwerkingsvoorschriften worden opgeslagen, gemonteerd, beglaasd en afgewerkt.

Bij SGT Uitgebreide Garantie Con-cept III en IV, waarbij alle werkzaam-heden onder de verantwoordelijkheid van de SGT aangeslotene vallen, geldt een standaardgarantie van tien jaar (deuren zes jaar). Uitsluitingen van dekking zijn alle toevoegingen aan de houten gevelelementen, binnen-spouwbladen en gevelvullende ele-menten en houten buitendeuren zoals hang- en sluitwerk, glas, hard-glazen ramen, ventilatieroosters, laag reliëfdorpels, dichtingsprofie-len, plaatmaterialen, enzovoort. Hierop is uitsluitende de garantie-bepaling van de desbetreffende producent van toepassing.

ChecklistDe resultaten van de bouwplaatsin-specties worden teruggekoppeld aan de timmerfabrikant die vervolgens de aannemer op de hoogte stelt. Zonder

tekortkomingen wordt de garantie-termijn verleend.Mochten er zich binnen de garantie-periode gebreken voordoen, vallend onder het garantiereglement, dan staat de SGT garant voor juist en deugdelijk herstel. Daarna loopt de garantie onverminderd door tot het einde van de termijn.Een overzicht van bij de SGT aange-sloten bedrijven en meer uitgebreide garantietechnische informatie is te vinden op: www.sgtonline.nl

Page 22: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

Zwaluw Hybriseal Façade

Betterresults

throughKnowledge

Uitstekende verwerkingBij uitstek geschikt voor dilatatievoegenHoogelastisch EN 15651-1: F-EXT-INT-CC25 LMGoed bestand tegen verouderen en verwerenGeen blaasvorming

Maagdenburgstraat 20 a7421 ZC DEVENTERPostbus 20387420 AA DEVENTERtel. 0570-63 44 55fax 0570-62 51 [email protected]

Uw partner in renovatie en restauratie.

Page 23: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 23

Onderhoud

Het kiezen voor ketensamenwerking over de projecten heen leidde tot opzienbarende resultaten. De onder-houdskosten daalden van 18 miljoen euro in 2008 naar 8,7 miljoen in 2013. Dat betekent 1160 euro in plaats van 2500 euro per huurwoning. De klant-tevredenheid steeg van een 7 naar een 8. Dat is het resultaat van dezelfde

werkwijze voor ieder project, door een vast team. ‘Het is een genot dat we samen kijken hoe we keer op keer kunnen verbeteren’, aldus de manager Bouwen & Onderhouden. ‘Prijzen voeren niet de boventoon omdat onze kwaliteitseisen en standaard markt-conforme eenheidsprijzen voor alle projecten bekend zijn. Daarnaast is

RGS logisch vervolg op ketensamenwerkingBij corporatie Omnia Wonen wordt er sinds 2009 qua onderhoud gewerkt met vijf vaste partners en met vooraf geselecteerde leveranciers. Resultaat-gericht samenwerken (RGS) is nu een logisch vervolg op deze ketensamen-werking. ‘We starten in 2015 met de eerste pilotprojecten’, zegt procesma-nager Mark Drost. ‘Resultaatgericht samenwerken hanteren we straks voor al het buitenonderhoud aan onze 7.000 huurwoningen. Want we zien het als onze maatschappelijke verantwoordelijkheid voor onze huurders om het juiste te doen.’

Tekst: Tom Huizenga

▲ Mark Drost, procesmanager Omnia Wonen: ‘Het is een genot dat niet de prijzen centraal staan, maar juist wél het samen steeds beter willen presteren voor onze huurders.’

Verzekerd van resultaat met een VGO-bedrijfBespaar met resultaatgericht samen-werken tot wel 20 procent op uw directe kosten en tot wel 50 procent op uw indirecte kosten. Deze werkwijze leidt ook nog eens tot een betere kwaliteit, een snellere doorlooptijd en een hogere bewoners-tevredenheid. Voor vastgoedonder-houdsbedrijven, die resultaatgericht samenwerken in huis hebben, bestaat een erkend keurmerk. Dat is het VGO-keur. Kijk op www.vgokeur.nl voor alle details én voor een vastgoedonder-houdsbedrijf met het VGO-keur bij u in de buurt.

resultaatgericht samenwerken nog meer van elkaar te leren. Over een paar jaar doen we niet meer anders. Dat hebben we al besloten. Reden waarom we van onze partners dan ook gaan verwachten dat ze in het bezit komen van het keurmerk voor resultaatgericht samenwerken, te weten het VGO-keur.’

▲ Het bovenste deel van de steiger is verrijdbaar zodat er efficiënt gewerkt kan worden bij een renovatieproject in Nunspeet, om het ene dak na het andere te vervangen.

het belangrijk dat de houding en het gedrag van de ketenmedewerkers is veranderd. De keten investeerde hier-in door workshops, persoonlijke ont-wikkelingstrajecten en een fulltime begeleider ketensamenwerking.’

Verrijdbare daksteigerZelfs de grootste corporatie-criticas-ter wil nu niet anders meer. Want met de nieuwe werkwijze dalen de kosten en nemen zowel de kwaliteit als het werkplezier toe. ‘Een mooi voorbeeld is een project in Nunspeet’, wil Drost er graag aan toevoegen. ‘Eén van de vaste leveranciers, een dakdekker, dacht actief mee hoe we de renovatie zo slim mogelijk ter hand konden nemen. Wat leverde dat samen nadenken op? Een vaste steiger bij een rij woningen met daar bovenop een verrijdbare steiger. Ongeacht het weer kunnen we de daken probleemloos vervangen. Zijn we klaar? Op naar het volgende dak. Zo besparen we enorm op het op- en afbouwen van steigers. En het levert ook veel minder huurdersoverlast op omdat we de doorlooptijd weten te halveren. Al met al gaan we van ener-gielabel D naar B, kost het ons 10 procent minder en is er 8 procent minder afval.’

PilotprojectenNu heeft Omnia Wonen besloten om onderhoud via resultaatgericht samenwerken nog meer neer te leg-gen bij marktpartijen, die weten dat er van hen afscheid wordt genomen als ze onder de maat presteren qua kwaliteit, meedenken en innovatie. In 2015 staan er vijf pilotprojecten in de begroting. ‘Wij en de partners gaan samen naar de cursus resultaat-gericht samenwerken van Savantis. En weet je wat zo mooi is?’, vertelt Drost met een grote glimlach. ‘Je moet dan zelf cases aanreiken. En daarvoor gaan we natuurlijk de vijf pilotprojecten gebruiken. Om zo qua

Page 24: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

24 nr. 7 | december 2014

Bouwkosten

Een gemetselde segmentboog in de gevel vervangenBij het vervangen van een bestaande gemetselde boog in de gevel worden de kosten sterk bepaald door de vorm van de boog, de diepte van het metselwerk en of er ook boogvulling wordt vervangen. Daarnaast heeft ook het steenformaat effect op de kosten. Als voorbeeld de vervangingskosten van een segmentboog met bakstenen in Waal- of IJsselformaat.

Door: www.casadata.nl

De naam van de (ontlastings)boog in een gevel hangt af van de vorm en de hoogte van de gemetselde boog,

niet van de diepte. De constructie van een segmentboog is vrij eenvoudig van opzet. Dikwijls neemt men de straal van de cirkel gelijk met de over-spanning van de boog, al maakt dit voor de constructie niet uit. Men is geheel vrij in het kiezen van de por-ring (de afstand tussen het laagste en hoogste punt van de segmentboog). Bij een bestaande boog moet deze porring vanzelfsprekend gehandhaafd blijven.

OndersteuningsconstructieBij het metselen van een boog is er een ondersteuningsconstructie nodig. De vorm van deze ondersteunings-constructie is dezelfde als de vorm van de te metselen boog. De onder-steuning kan bestaan uit schenkels of formelen. Een schenkel bouwwt men op uit rond uitgezaagde platen hout in verschillende lagen. Een formeel bestaat uit op elkaar getimmerde geklampte stukken hout en dwars-houten. Ook kan een formeel bestaan uit meerdere schenkels. Om de schenkels van een formeel op de juis-te afstand van elkaar te houden, kan men houten klossen gebruiken. De bovenkant van het formeel dekt men af met houten latjes. Langs de bovenkant van de schenkel of formeel tekent men de laagverde-ling van de boog af. Hierbij moeten de voegen ter plaatse van de buiten-booglijn een normale verdeling krij-gen. Bij bogen van één steen of meer moet men meestal de stenen behak-ken of bezagen, omdat anders bij de laagverdeling langs de binnenbooglijn de voegen bij de buitenbooglijn te wijd worden. Schenkels en formelen moeten onvervormbaar en gemakke-lijk te lossen zijn zonder stoten of schokken. Om het geheel gemakkelijk te kunnen lossen kan het formeel op niet te kleine stutten met wiggen worden gesteld. Ook schroefstempels bewijzen hierbij goede diensten. Bij een formeel is het wenselijk om tege-lijkertijd aan beide zijden met metse-len te beginnen. Hierdoor wordt het

Vervangingskosten segmentboog, kosten per stuk excl. btw, bron casadata.nl Activiteit Boogvulling Diepte metselwerk Directe Kosten Indirecte Kosten TotaalSegmentboog vervangen Zonder boogvulling Halfsteens metselwerk 947,88 161,14 1.109,02

Steens metselwerk 1.228,00 208,76 1.436,76

Anderhalfsteens metselwerk 1.733,79 294,74 2.028,53

Met boogvulling Halfsteens metselwerk 983,07 167,12 1.150,19

Steens metselwerk 1.275,63 216,86 1.492,48

Anderhalfsteens metselwerk 1.793,85 304,95 2.098,80

Specificatie segmentboog vervangen zonder boogvulling, steens diep, waal- of ijsselformaat, 50 procent bijleveren van nieuwe bakstenen, kosten per stuk excl. btw, bron casadata.nlKostencomponent Omschrijving Hoeveel-

heidEenheid Norm per

eenheidTotaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten Uithakken bestaande boog en omliggend metselwerk 2 m2 2,500 5,000 37,80 189,00

Uitslag maken van segmentboog 1 stk 0,350 0,350 37,80 13,23

Maken formeel 1 stk 1,000 1,000 38,34 38,34

Stellen formeel 1 stk 0,300 0,300 38,34 11,50

Schoonmaken en bevochtigen metselwerk 2 m2 0,500 1,000 37,80 37,80

Metselen segmentboog 1 stk 4,500 4,500 37,80 170,10

Aanhelen omliggend metselwerk, steens diep 1,7 m2 6,800 11,560 37,80 436,97

Verwijderen formeel 1 stk 0,425 0,425 38,34 16,29

Voegen van metselwerk 2,2 m2 1,200 2,640 37,80 99,79

Subtotaal loonkosten 26,775 1.013,03

Materiaalkosten Hout t.b.v. formeel 1 stk 48,40 48,40

Bakstenen, waal- of ijsselformaat 150 stk 0,85 127,50

Metsel- en voegmortel 45 kg 0,50 22,28

Toeslag (klein) materiaal, materieel en diversen 1 post 16,80 16,80

Subtotaal materiaalkosten 214,98

Directe kosten Eindtotaal directe kosten 1.228,00

Specificatie segmentboog vervangen met boogvulling, anderhalfsteens diep, waal- of ijsselformaat, 50 procent bijleveren van nieuwe bakstenen, kosten per stuk excl. btw, bron casadata.nlKostencomponent Omschrijving Hoeveel-

heidEenheid Norm per

eenheidTotaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten Zorgvuldig demonteren van boogvulling 0,1 m2 2,500 0,250 37,80 9,45

Uithakken bestaande boog en omliggend metselwerk 2 m2 3,700 7,400 37,80 279,72

Uitslag maken van segmentboog 1 stk 0,350 0,350 37,80 13,23

Maken formeel 1 stk 1,250 1,250 38,34 47,93

Stellen formeel 1 stk 0,400 0,400 38,34 15,34

Schoonmaken en bevochtigen metselwerk 2 m2 0,500 1,000 37,80 37,80

Metselen segmentboog 1 stk 6,500 6,500 37,80 245,70

Aanhelen omliggend metselwerk, anderhalfsteens diep 1,7 m2 10,200 17,340 37,80 655,45

Verwijderen formeel 1 stk 0,500 0,500 38,34 19,17

Boogvulling metselen 0,1 m2 5,000 0,500 37,80 18,90

Voegen van metselwerk 2,2 m2 1,200 2,640 37,80 99,79

Subtotaal loonkosten 38,130 1.442,48

Materiaalkosten Hout t.b.v. formeel 1 stk 72,60 72,60

Bakstenen, waal- of ijsselformaat 225 stk 0,85 191,25

Metsel- en voegmortel 75 kg 0,50 37,13

Toeslag (klein) materiaal, materieel en diversen 1 post 50,40 50,40

Subtotaal materiaalkosten 351,38

Directe kosten Eindtotaal directe kosten 1.793,85

Page 25: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 25

formeel aan beide kanten gelijk belast en zal daardoor minder snel vervor-men. Als laatste onderdeel brengt men de sluitsteen aan.Als men metselt in kalkspecie, dan moet direct na het slaan van de boog de schenkels of het formeel iets gelost worden, zodat de boog zich kan zet-ten. Bij metselen in cementspecie of als het metselwerk een nacht heeft overgestaan, moet eerst het metsel-werk uitharden voordat men de schenkels of het formeel kan verwij-deren. Bij het metselen in kalkspecie is het bij het behakken, slijpen of schuren van stenen belangrijk om de voegen van de boog zo dun mogelijk te houden om de krimp van de kalk-specie minimaal te houden. Voor een goede constructie van de boog moet men een oneven aantal boogstenen toepassen. Hierdoor gaat de middelste steen in de kruin van de boog als ‘sluitsteen’ functioneren. BoogvullingMeestal zijn bogen voorzien van een boogvulling die bestaat uit normaal metselwerk, siermetselwerk met geglazuurde stenen of uit tegelwerk. Men mag de boogvulling pas aanbren-gen als de segmentboog is geslagen en zich heeft gezet. Dit geldt vooral voor bogen, die met kalkspecie zijn gemet-seld. Het principe van de ontlastings-boog is immers gericht op het ontlas-ten van het kozijn. Als men eerst de boogvulling opmetselt en daarna de ontlastingsboog, dan rust via het boogveld het gewicht van de boog en alles wat daarboven zit juist wel op het kozijn.

Bestaand kozijn verwijderenOm de ontlastingsboog boven een te slopen of te vervangen kozijn niet te beschadigen of te ontzetten, moet het verwijderen van zo’n bestaand kozijn met zorg gebeuren. Als er ook een boogvulling aanwezig is, vergt dit nog zorgvuldiger werken. Bij bogen met boogvulling moet men dan eerst de boogvulling verwijderen en deze pas na het plaatsen van het nieuwe kozijn weer terugbrengen. Bij bogen met boogvullingen eerst de boog slaan en laten zetten en uitharden voordat men de boogvulling kan aanbrengen.

AandachtspuntenAls de segmentboog wordt uitgevoerd in baksteen, moet men ervoor zorgen dat de buitenhoek van de buitenboog-lijn van de boog samenvalt met de lintvoeg. Bovendien moet het hoogste punt van de buitenbooglijn (de kruin) door het midden van een laag lopen.

Dit gaat men met het hakken van kleine stukken baksteen zoveel moge-lijk tegen. De binnenhoek van de bin-nenbooglijn van de boog laten samen-vallen met een lintvoeg is geen fraai gezicht.Voor de aankoop van oude restaura-tiestenen moet men rekening houden met het aanbod van deze stenen. Ze zijn vaak niet voorhanden en er is dus tijd nodig om een juiste bijpassende steen te vinden.Wat onderhoudsbehoefte betreft geldt dat men segmentbogen meeneemt met inspecties en onderhoudswerkzaamhe-den aan voeg- en metselwerk van de gevel. Extra letten op het los krimpen van de boogvulling met wegvallend voegwerk boven de kozijnen.

VervangingskostenBij het herstellen en restaureren van oudere gebouwen komt het dikwijls voor dat gemetselde bogen verzakt of gescheurd zijn. Dit geldt niet alleen voor de boog zelf, maar ook voor het metselwerk erboven. In de calculaties wordt ook een gedeelte van het met-selwerk boven de boog meegenomen. In de calculatie is ervan uitgegaan dat 50 procent van de bestaande stenen kan worden hergebruikt en 50 pro-cent restauratiestenen moet worden bijgeleverd. Er is gerekend op herge-bruik van de boogvulling. De kosten betreffen het opmetselen van één boog, met of zonder boogvul-ling. Bij meerdere bogen met dezelfde afmetingen valt de prijs per gemetsel-de boog lager uit. Er is gerekend met een boog van circa 1300 mm. De kos-ten zijn exclusief steigerwerk, materi-eelgebruik, transport, afkomende materialen en stort, het demonteren en monteren van glas-in-lood of brug-staven en het documenteren van de bestaande situatie. Het uurloon is zonder opslagen voor bouwplaatskos-ten, algemene bedrijfskosten, winst en risico. Alle complete calculaties van de her-stelkosten en vervangingskosten van natuursteenwerk kan men op www.casadata.nl na het inloggen zien. Deze calculaties kan men dan ook meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen. Het regionale kostenni-veau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100). Op www.casa-data.nl ziet men het kostenniveau van de eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 17%, dat bestaat uit 8% voor alge-mene bedrijfskosten, 5% voor winst en 3% voor risico.

VOOR MEER INFORMATIE Stichting Dakmeester | Postbus 29 | 3417 ZG Montfoort

Kijk op www.dakmeester.nl voor de Dakmeester bij u in de buurt.

15 JAAR GEGARANDEERD VAKWERK IN DAKWERKGaranties op materialen en hun functionaliteit krijgt u al van

de fabrikanten. Met DAKSYSTEEMGARANTIE PLUS heeft

u nu ook zekerheid over de manier waarop het Hellend Dak

gemaakt is.

DAKSYSTEEMGARANTIE PLUS VAN DE STICHTING DAKMEESTER

Daksysteemgarantie PLUS is een product van de Stichting Dakmeester;

de kwaliteits specialisten in hellende daken. Met Daksysteemgarantie PLUS willen Dakmeesters opdrachtgevers nog meer zekerheid bieden over de kwaliteit van de door hen gemaakte daken. Met name het zorgvuldig, digitaal, opgebouwde dossier wat bij oplevering wordt overhandigd is in dit kader een unieke kwaliteitsimpuls. Daarnaast nemen Dakmeesters verplicht deel aan relevante fabrikan-tenopleidingen in het kader van regelgeving.

DAKSYSTEEMGARANTIE PLUS BELOOFT DAT EEN HELLEND DAK

• is gemaakt door een dakdekker met het Komo- proces-certificaat hellende daken, aangesloten bij de Stichting Dakmeester;

• beschikt over vastlegging van alle relevante facetten tijdens de bouw in een digitaal dossier;

• is gecontroleerd door het onafhankelijke IKOB/BKB;

• wordt opgeleverd met een garantiecertificaat voor 15 jaar met bijbeho-rend bouwdossier.

Page 26: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

DE IDEALE VERJONGINGSKUUR VOOR ELKE GEVEL

E-BOARD ISOLEERT, VERFRAAIT EN VERSIMPELT.

E-Board van Vandersanden bestaat uit high

performance ECO-EPS isolatiepanelen. Hierop

verlijmt de aannemer handvorm steenstrips naar

keuze uit ons uitgebreide assortiment. Door de

speciale begeleidingsrichels op het board gaat

het verlijmen op standaard voegbreedte snel en

eenvoudig. Met E-Board ZERO kunt u overigens

ook voegloze gevels creëren. E-board garandeert:

• Tot 40% energiebesparing

• Meer wooncomfort

• Mooi afgewerkte gevels

• Duurzame en onderhoudsvrije upgrading

• Snelle, eenvoudige en schone montage

Neem voor info en referenties contact op met onze

klantenservice export: tel. (0416) 369 691.

Voor Na

www.vandersandengroup.nl/ebrick-eboard

VANDE-40574_adv_E-board_264x375_def.indd 1 24-07-14 17:26

Page 27: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 27

Bouwkosten

Op het gebied van het ver-vangen van cv-ketels is het vaak wild west. Bovendien is een en ander ook sterk

afhankelijk van welke merk wordt gekozen. De prijzen zijn nauwkeurig afgestemd op de regio waarin de werkzaamheden worden uitgevoerd, zodat een precieze calculatie kan wor-den gemaakt. Tevens geldt voor werk-zaamheden in het binnenstedelijk een toeslag van 15 procent. De genoemde prijzen zijn gegeven voor compleet uit-gevoerde werkzaamheden. Inclusief opname, overleg, uitvoeringkosten.

Alle kosten, zoals arbeidskosten, mate-riaal en materieel (gereedschapskosten) zijn opgenomen. De staartkosten, zoals Algemene kosten, Winst en Risico, die per bedrijf kunnen verschillen, zijn bui-ten deze kosten gelaten.

De werkzaamheden starten met het aftappen, demonteren en afvoeren van het aanwezige toestel. Vervol-gens: het leveren en monteren van een cv toestel op de plaats van het bestaande toestel. Dit betekent ook

Cv-ketels vervangen

Meestal wordt er te laat aan gedacht de cv- ketel te vervangen. De beste periode hiervoor is in het voorjaar of in de zomer. Verschillen van 50 procent bij het vervangen komen we regelmatig tegen.

Door: Ed de Rechteren van Hemert, [email protected]

Cv-ketel HR vervangenKosten per eenheid

Klasse vermogen Midden Noord Oost Zuid West

CW3 18kw st 1058 984 963 1016 1185

20kw st 1058 984 963 1016 1185

24kw st 1116 1038 1015 1071 1250

CW4 21kw st 1153 1072 1049 1107 1291

23kw st 1219 1134 1109 1170 1365

24kw st 1248 1161 1136 1198 1398

25kw st 1293 1202 1176 1241 1448

CW5 25kw st 1220 1134 1110 1171 1366

26kw st 1278 1188 1163 1227 1431

28kw st 1318 1226 1200 1265 1476

29kw st 1343 1249 1222 1289 1504

30kw st 1365 1270 1242 1311 1529

34kw st 1384 1287 1260 1329 1550

35kw st 1405 1307 1279 1349 1574

CW6 24kw st 1541 1433 1403 1480 1726

25kw st 1599 1487 1455 1535 1791

30kw st 1665 1549 1515 1599 1865

45kw st 1748 1626 1591 1678 1958

het aansluiten van het nieuwe toestel op de aanwezige cv aan/retourleiding, gasleiding, warm/koud waterleiding, wandcontactdoos, kamerthermostaat en condensafvoer compleet met alle

benodigde appendages, zoals rookgas-afvoer/luchttoevoer, inlaatcombina-tie, cv vul/aftapkraan, en expansievat, afhankelijk van het vermogen van de cv ketel.

Deze prijzen zijn een selectie uit Toet-singsgetallen installaties, verkrijgbaar via [email protected]

schoorsteen systemenMeeKro

www.meekro.nltelefoon 0598-453992

kwaliteit

op éénzame

hoogte.

Page 28: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

28 nr. 7 | december 2014

Productoverzicht

Opnames op tablet bij renovatieprojectenKraan levert een unieke software oplossing als het gaat om seriematige renovatie- en onderhoudsprojec-ten. In een markt waar objecten moeten worden geüpgraded, verduurzaamd of getransformeerd, eindgebruikers een centrale rol spelen en de opdracht-gever om innovatieve oplossingen vraagt, biedt Kraan aan bouw- en aannemingsbedrijven een tool om dit type projecten efficiënt aan te pakken.

KRAAN Renovatie is dé innovatieve oplossing om van de uitgebreide, onoverzichtelijke Excel sheets af te komen. De software omvat niet alleen een geïntegreerde oplossing voor calculatie, werkvoorbe-reiding, inkoop en bewa-

king, maar kent ook een mobiele oplossing die de gegevens naar buiten realtime ontsluit. Hiermee is de uitvoerder in staat om met behulp van een iPad of een andere tablet de opnames in de woningen te doen. Is een punt niet van tevoren gecalculeerd? Geen pro-bleem, de lijst kan ter plekke worden aangevuld. Ook foto’s, tekeningen of schetsen kunnen direct aan het betreffende object worden toegevoegd. Eventuele huurderopties kunnen desgewenst gelijk met de bewoner worden doorgenomen en afgestemd. Zo ontstaat een overzichtelijke ‘meterkastlijst’ met wat er in die woning moet gebeuren. Daarbij is het voor alle partijen - dus ook voor onderaannemers (co-makers) en opdrachtgever - helder wat er uitgevoerd dient te worden en wat er mag worden afgerekend. Alle keuzes worden direct teruggekoppeld naar de backoffice. Er zijn diverse overzichten mogelijk die gedurende de voortgang van het project de betrokken partijen inzicht bieden. Zo kan er aan de opdrachtgever continue helder inzicht worden geboden in de te verwachten kosten. De opdrachtgever wil worden ontzorgd, maar tegelijkertijd wel op de hoogte gehouden worden van de voortgang. Naar wens kan er aan de opdrachtgever zelfs een login worden verstrekt om inzicht te houden in haar projecten.

Kraan Bouwcomputing B.V., www.kraan.com, @kraansoftware

Nieuwe serie membraanpompenWSB Finishing Equipment, de importeur van Wagner, heeft een nieuwe, veelzijdige serie membraanpompen geïntroduceerd met de benaming WAGNER SuperFinish 23 Plus. Deze serie maakt verschillende toepassingen

mogelijk en is ideaal voor alle spuitwerkzaamheden met onder meer beitsen, lakken en muurverven.

Opvallend aan de nieuwe membraanpompen is de modulaire opzet. In plaats van veel verschillende modellen, is één SuperFinish 23 Plus basisunit verkrijg-baar met diverse uitrustingsvarianten. Zo kunnen kleine volumes worden verwerkt met bovenbeker, maar kan voor het spuiten van grote oppervlakken het aanzuig-systeem worden gekozen voor verwerking vanuit de originele verfverpakking. Het robuuste design van de unit maakt deze optimaal geschikt voor veeleisende gebruiksomstandigheden. Twee standen (bovenbeker/aanzuig-systeem) zorgen voor maximale flexibiliteit. Met de nieuwe SuperFinish 23 Plus vult WSB Finishing Equipment het bestaande productenassortiment aan en

worden de F250, F270 en de SF23 vervangen. Als kleinste pomp in de serie is de nieuwe pomp compact, mobiel en licht. Gecombineerd met de veelzijdige toepassingsmogelijkhe-den zorgt dit voor een uitstekende prijs-/kwaliteitverhouding.Naast een robuust

design en een brede inzetbaarheid kenmerkt de SF 23 Plus zich door een zeer geringe slijtage.

WSB Finishing Equipment, Utrecht, (030) 241 41 55, www.wsb-wagner.eu

Vloeistofdichte muurdoorvoeringenBij delen van een gebouw die onder maaiveldniveau liggen, is het veelal nodig om ervoor te zorgen dat aansluitleidingen van bijvoorbeeld water, gas of elektra door middel van een vloeistofdichte construc-tie door de funderingswand, muur of vloer worden geleid. Tilmar heeft hiervoor nu de Aplex muurdoor-voeren.

De manchetten worden ingebouwd in kernboringen of mantelbuizen. Bij kernboringen kunnen de Aplex muurdoorvoeren direct ingezet worden. Ze zijn lever-baar in gesloten uitvoering, voor plaatsing in de doorvoeropening voordat de buis geplaatst wordt, of in gedeelde uitvoering, voor plaatsing nadat de leiding is geplaatst. De muurdoorvoeren bestaan uit twee corrosievrije flenzen met bouten en daartussen een massief rubberen kern. Door het aandraaien van de bouten wordt de

rubberen kern tussen de ringen gekneld zodat een vloeistofdichte afdichting ontstaat. Ze zijn geschikt voor dikwandige buizen met een uitwendige diameter van 15 tot en met 275mm.

Tilmar BV, Meppen, (0591) 37 16 68, www.tilmar.nl

Nieuwe dakplaat voor platte dakenROCKWOOL Benelux is een innovatieve weg ingeslagen met haar platdak-portfolio. Nog geen half jaar na de lancering van Caproxx Energy komt de steenwolfabri-kant met een nieuwe, innovatieve dakplaat: T-Rock, de nieuwe ‘wereldkampioen onder de dakplaten’.

De plaat heeft een uitstekende performance, is lichter in gewicht en wordt aangeboden tegen een competi-tieve prijs. Uniek aan T-Rock is de combinatie van een harde toplaag met verticale vezeloriëntatie in de onderlaag. Hieraan dankt de dakplaat dan ook zijn naam. Investering in nieuwe technologie maakte de ontwikkeling van deze nieuwe dakplaat mogelijk. Belangrijk voordeel van T-Rock is dat de plaat maar liefst 30 procent lichter is dan de meest verkochte dakplaat van het bedrijf. T-Rock is daarmee hét antwoord op de vraag naar dakplaten met de sterke kwaliteiten van ROCKWOOL steenwol isolatie, die tegelijkertijd makkelijk te hanteren en verwerken zijn. Mét daarbij de vier bekende voordelen van deze steenwol: de plaat is brandveilig (Euro-brandklasse A1), biedt akoestisch comfort, heeft een zeer lange levens-duur en is gemaakt van het duurzame, natuurlijke materiaal basalt.

ROCKWOOL, Roermond, (0475) 35 31 16, www.rockwool.nl

Uw steun bij renoveren!SHR voor technisch en wetenschappelijk onderzoek en advies.

U kunt ons inschakelen voor:• ontwerpadvies, bestekbeoordeling, bouwplaatsinspectie;• advies bouwfysica, houtconstructie, coatings, materialen, houtaantasting;• testen in het laboratorium;• inspecties en schadebeoordelingen.

SHR Nieuwe Kanaal 9b | Postbus 497 | 6700 AL WageningenTel: (+31) 0317 467 366 | Fax: (+31) 0317 467 399 | [email protected] | www.shr.nl

DOELGERICHTADVIESUw steun bij renoveren!

SHR voor technisch en wetenschappelijk onderzoek en advies.

U kunt ons inschakelen voor:• ontwerpadvies, bestekbeoordeling, bouwplaatsinspectie;• advies bouwfysica, houtconstructie, coatings, materialen, houtaantasting;• testen in het laboratorium;• inspecties en schadebeoordelingen.

SHR Nieuwe Kanaal 9b | Postbus 497 | 6700 AL WageningenTel: (+31) 0317 467 366 | Fax: (+31) 0317 467 399 | [email protected] | www.shr.nl

SHR voor technisch en wetenschappelijk onderzoek en advies.

DOELGERICHTADVIES

SHR voor technisch en wetenschappelijk onderzoek en advies.Uw steun bij renoveren!SHR voor technisch en wetenschappelijk onderzoek en advies.

U kunt ons inschakelen voor:• ontwerpadvies, bestekbeoordeling, bouwplaatsinspectie;• advies bouwfysica, houtconstructie, coatings, materialen, houtaantasting;• testen in het laboratorium;• inspecties en schadebeoordelingen.

SHR Nieuwe Kanaal 9b | Postbus 497 | 6700 AL WageningenTel: (+31) 0317 467 366 | Fax: (+31) 0317 467 399 | [email protected] | www.shr.nl

SHR voor technisch en wetenschappelijk onderzoek en advies.

DOELGERICHTADVIES

Page 29: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 29

Productoverzicht

Tochtdichting in renovatie-uitvoeringNa de succesvolle introductie van de SolidSeal kader-dichting voor 54 mm deuren, is de BUVA SolidSeal nu ook leverbaar in renovatie-uitvoering ter vervanging van de standaard aluminium A4 tochtprofielen.

De SolidSeal renovatie-tochtdichting is toepas-baar in houten raam- en deurkozijnen met een standaard sponning (15 tot 17 mm) en de gebrui-kelijke afhangspeling (5

à 6 mm). De renovatiedichting overbrugt maximaal een kier van 6 mm; bij een traditioneel A4 tochtprofiel is dat slechts 2 à 3 mm. Dit is mogelijk door een slimme co-extrusie van verschillende materialen. Hierdoor is de werking op langere termijn gegarandeerd. De BUVA SolidSeal renovatie wordt geleverd op standaard lengtes en is eenvoudig in verstek te knippen of snijden. De tochtdichting wordt met een tacker in de sponning geplaatst.

BUVA, Barendrecht, (0180) 69 75 00, www.buva.nl

Lift die gewoon in het stopcontact kanOTIS sluit met de hybride lift Gen2 Switch® als eerste liftbouwer aan bij de trend van duurzaamheid. Recent is de eerste liftinstallatie van dit type in Nederland in gebruik genomen.

De Gen2 Switch® maakt gebruik van een accu. Voor de voeding volstaat daarom een 220 V installatie in plaats van een 380 V krachtstroom-installatie die normaal voor een liftinstallatie nodig is. Het maakt de Gen2 Switch® uitstekend toepas-baar in energieneutrale gebouwen. Omdat een krachtstroomaansluiting niet nodig is, is deze lift behalve voor nieuwbouw van utiliteits- of woongebouwen ook geschikt voor renovatieprojecten, waarbij in een bestaand gebouw een liftinstallatie moet worden ingepast. De accu die de lift van stroom voorziet, maakt niet alleen een krachtstroominstal-latie overbodig, maar zorgt daar-naast voor extra veiligheid. Als de

stroomvoorziening uitvalt, blijft de lift dankzij de accu gewoon functioneren.

De Gen2 Switch® lift heeft energielabel A omdat er standaard alle energiebesparende en efficiëntieverho-gende technieken in zijn toegepast die de Gen2 liften kenmerken. Zoals de efficiënte en onderhoudsvriende-lijke aandrijving met platte aandrijfriemen, maar ook de ReGen drive. Daarbij wordt de energie die vrijkomt als het contragewicht van de lift of een volle liftkooi moet worden afgeremd, omgezet in elektriciteit en teruggele-verd aan het gebouwnetwerk. Ten slotte wordt ook met led-verlichting en een stand-by modus voor verlichting en besturing energie bespaard.

OTIS, Amersfoort, (033) 750 21 21, www.otis.com

Folder en infographic ‘Hoe veilig is úw huis?’90.000 inbraken per jaar: dat betekent 7500 keer per maand, of maar liefst 250 keer per dag. Negen van de tien huizen zijn niet inbraak-veilig. Nemef laat zien wat woning-bezitters zelf kunnen doen om inbrekers buiten de deur te houden.

De nieuwe folder en infographic van Nemef licht op speelse wijze de tien meest voorkomende inbraakmetho-des toe en geeft tips om een inbraak te voorkomen. Daarnaast komen diverse veiligheidsoplossingen aan bod om een huis goed te beveiligen.Vraag op www.nemef.nl/infographic de gratis folder aan of download de infographic. Deel deze leuke infographic ook op social media kanalen en maak Nederland veiliger.

Gecertificeerde adapters rekenen af met stofNieuw in Makita’s assortiment om stofvrij te werken is de afzuigadapter voor boren tot een diameter van 24 mm. Deze slimme en door TNO-gecertificeerde accessoire wordt gekoppeld aan de stofzuiger en werkt machine én merkonafhankelijk.

Door de zuigkracht van de stofzuiger zuigt deze adapter zichzelf vast aan de muur. Daarnaast is er nu ook een gecertificeerde Makita stofadapter voor breekhamers beschikbaar, geschikt voor SDS-MAX beitels. De mond beweegt flexibel met de beitel mee zodat zicht op het werk gewaarborgd is en schadelijk fijnstof wordt opgezogen.De nieuwe stofadapter voor breken is speciaal ontwik-keld om stof- en steengruis af te kunnen zuigen met

externe stofafzuiging. Deze stofadapter 196572-2 is een slimme accessoire die eenvoudig te combineren is met alle stofzuigers van Makita. De certificering geldt voor Makita stofzuigers 447LX, 447MX en VC32111MX1. De adapter past op breekhamers HM1214C, HM1213C, HM1111C en HM0871C. Hij is ook geschikt voor de SDS-MAX beitels op combihamers. TNO heeft deze stofadapter onlangs getest en goedgekeurd in combina-tie met de Makita breekhamer HM1214C en de Makita stofzuiger 447MX. De certificering geldt voor twee uur verantwoord gebruik en stofvrij breken in kalkzandsteen en vier uur in beton of baksteen.

Makita Nederland, (040) 206 40 40, www.makita.nl/stofvrijwerken

Dakpanelement combineert schoonheid met sterkte Een solide en superlicht dakpanelement dat ook nog eens erg mooi is: Quadro by Icopal is dé oplossing voor nieuwbouw en renovatie. Het dakpanelement is zeven keer zo licht als een betonnen dakpan en daarom geschikt voor daken in vrijwel alle hellingshoeken: van 15 tot 90 graden.

Quadro by Icopal weegt slechts 7,2 kilo per vierkante meter. Toch is het dakpanelement ijzersterk, dankzij de meerdere lagen. Het dakpanelement heeft een onbreek-bare stalen kern, aan beide zijden omhuld met een epoxy-coating. De toplaag is van een extra duurzame poedercoating die in zwart, drie tinten grijs en bak-steenrood verkrijgbaar is. De moderne en strakke uitstraling maakt Quadro by Icopal met name geschikt voor de huizen van nu, maar ook renovatieprojecten kunnen profiteren van de voordelen. De dakpanelementen kunnen over bestaande dakbedekking, zoals leien, shingles en golfplaten, geplaatst worden. Door de perfecte pasvorm en veilige sluiting blijft het dak altijd waterdicht. De bevestigingsmethode zorgt voor een inbraak-veilig dak. Icopal geeft 30 jaar garantie op de dak-panelementen.

Icopal bv, Groningen, (050) 551 63 33, www.icopal.nl

Gageldijk 2 • 3602 AL Maarssen • T 030-261 20 57 F 030-261 57 04 • E [email protected]

72 uur levering Het is mogelijk om kozijnen te leveren in 72 uur. Met snelle samenwerking kunnen wij maximaal 5 kozijnen per dag leveren met draairaam, draai-kiepraam, klepraam, stapeldorpel deur, dubbele deuren en hefschuifdeuren. Meer informatie en de voorwaarden kunt u opvragen via [email protected]

Coenen is al jarenlang één van de toonaangevende bedrijven in de branche op het gebied van kitten, afdichten, gevelrenovatie, -onderhoud en na-isolatie.

Vandaag de dag zijn er continue ruim 65 man bij Coenen werkzaam op het gebied van afdichtingstechniek, geveltechniek en -onderhoud. Coenen werkt in veel gevallen in onderaanneming voor de grote bouwers in Nederland of rechtstreeks voor woningbouwverenigingen en gemeenten.Kwaliteit staat hoog in het vaandel, Coenen is VCA en ISO gecertifi ceerd.

AFDICHTINGS- EN GEVELTECHNIEK

COENEN

HOOGSTAAND

GEVELWERK...

Coenen Afdichtingsbedrijf BV en Coenen Geveltechniek BV:Valkenierstraat 38, 2984 AZ Ridderkerk, Telefoon: 0180 - 486 866,Fax: 0180 - 486 867, [email protected], www.coenen.nl

Metselbedrijf Gebr. van der Heijden BV

Raamdorpelelementen BV

Metselbedrijf Gebr. van der Heijden BV

Elke kozijnmaat leverbaar•

12 kleuren en 10 modellen•

Levering 1 tot 4 weken•

Geleverd in stalen bakken en •rekken

Eenvoudig en snel te plaatsen•

Kijk voor een razendsnelle offerte op www.HeBlad.com

HeBlad Raamdorpelelementen BV - T 0497 - 36.07.91 - F 0497 - 38.09.71 - [email protected]

RDE okt2010.indd 1 30-9-2010 14:29:31

Page 30: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

30 nr. 7 | december 2014

ProductoverzichtProductoverzicht

Veilig werken met tape in asbestsaneringAsbest is levensgevaarlijk wanneer asbestvezels vrijkomen en worden ingeademd. Werknemers in de asbestsanering moeten dan ook extreem veilig te werk gaan. Deltec Tape introduceert een aantal kwalitatief hoogwaardige duct tapes speciaal voor de asbestsanering.

Deze speciale duct tapes hebben een ijzersterke kleefkracht. De duct tape laat niet los, waardoor er geen asbestvezels in de buitenlucht terecht komen. Zo kan men veilig werken. Deltec Tape Asbest is ideaal voor het maken van containments.

Deze plastic cabines worden gebruikt om direct vrijgekomen asbestvezels af te zuigen en op te vangen in filters. Zelfs bij zware onderdruk behoudt Deltec Tape Asbest haar kleefkracht. Ook voor het dichtplakken van asbestzakken en overalls is Deltec Tape Asbest een veilige keuze. De tape is eenvoudig met de hand te scheuren, zelfs met handschoenen aan. Deltec Tape Asbest heeft bovendien een uitstekende prijs-kwaliteit-verhouding.

Wiltec B.V., Uden, (0413) 24 44 44, www.deltectape.nl; www.wiltec.nl

Nieuwe brochure GPF bouwbeslag roestvast staalMet 104 pagina’s beleving en een glossy omslag is de nieuwe productbrochure van GPF bouwbeslag inspire-rend. Producent Ten Hulscher bv benadrukt in alle vormen het moderne roestvast staal programma in de lifestyle ‘Zakelijk sportief’.

De producten in het katern met lifestyle ‘Jaren 1920-1930’ sluiten volledig aan bij het kenmerkende tijdperk. De inspiratiepagina’s met samengestelde sets showen de mogelijkheden en keuzevrijheid in het samenstellen

van deurbeslag, veiligheidsbeslag SKG*** en raambe-slag. De brochure bevat het volledige programma roestvast staal en is in beide lifestyles uitgebreid met nieuwe producten. Het verkoopconcept GPF CombiVari – het flexibele deurbeslag – werkt handig door de open te vouwen omslag. De keuze voor een rozet of schild gebeurt direct naast de grote weergave van de deur-krukken. De informatievoorziening in vier talen ondersteunt de internationalisering van het familiebe-drijf. De brochure is voor iedereen beschikbaar in een printversie en bladerbaar online.

Ten Hulscher bv, Garderen, (0577) 46 23 07, www.tenhulscher.nl

Label voor inbraakwerende deurenDe Minister van Veiligheid en Justitie wil het aantal woninginbraken in 2017 met 30 procent hebben verminderd. Goede inbraakwerende voor- en achter-deuren, zijn onmisbaar om deze doelstelling te realiseren. Maar hoe weet u of een deur inbraakwe-rend is? Daarvoor heeft GND een herkenbaar label ontwikkeld.

Zit dit label aan de scharnier-zijde van de deur? Dan bent u ervan verzekerd dat de deur door een onafhankelijke instelling is gecontroleerd en de inbraakwerendheid is gecontroleerd en de inbraak-werendheid wordt gegaran-deerd.

Houten buitendeuren dienen volgens het bouwbesluit minimaal te voldoen aan de eisen voor weerstandsklasse 2 volgens NEN 5096 en NEN 5087 bereikbare buiten-deuren. Sommige GND-producenten kunnen ook weerstandsklasse 3 leveren.GND-deuren met weerstandsklasse 2 inbraakwerendheid voldoen aan het bouwbesluit. Het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW) volgt het bouwbesluit in deze en eist ook klasse 2. De minimum eis die het Bouwbesluit stelt, geldt voor de geplaatste deur. Daarbij is niet alleen de deuren-fabrikant betrokken, maar ook de fabrikant van het deurkozijn en degene die de deur afhangt. Hierbij moet ook het hang- en sluitwerk, het glas en de beglazing betrokken worden. Als het GND-garantielabel weer-standsklasse 2 voor inbraakwerendheid aangeeft, dan voldoet niet alleen de deur, maar is ook het juiste hang- en sluitwerk volgens de inbraakwerendheidsnor-men uitgefreesd en/of meegeleverd. Ook is dan het glas door de deurenfabrikant aangebracht of is de beglazing zodanig voorbereid dat aan de eisen wordt voldaan.

Deuren voor de renovatiemarktDe Weekamp TriComfort® deuren wonnen dit jaar de prijs het Slimste Exterieurproduct. Niet zonder reden: de deuren zijn niet alleen fraai vormgegeven, maar ook buitengewoon duurzaam en isolerend. Én – aldus Johan Spijker - perfect voor de renovatiemarkt.

‘De deur combineert meerdere aspecten die samen een aantrekkelijk geheel vormen’, zegt Johan Spijker. ‘Kenmerkend is de Medite® Tricoya® dekplaat die zorgt voor een hoge vormstabiliteit en een glad oppervlak. De plaat is duurzaam, niet alleen door de fabricagemethode en structuur, maar ook qua levensduur. Het resultaat hier-van is een FSC gecertificeerde dekplaat met een hoge vormstabiliteit.’ Ook de toepassing van de StabiTherm® stabilisator draagt bij aan de isolatiewaarde en vormsta-biliteit; deze voorkomt koudebruggen en houdt de deur vormvast. De duurzaamheid en hoge isolatiewaarde zijn twee belangrijke kenmerken van de deuren. ‘Bovendien kunnen er - in tegenstelling tot Okoumé toplagen - op verantwoorde wijze zowel verticale als horizontale groeven in worden gemaakt. Dat schept meer mogelijk-heden voor het design van een deur, waarbij de groeven ook nog kunnen worden voorzien van een rvs inleg.’De TriComfort® deuren worden inmiddels volop toege-past, ook in renovatieprojecten. Doordat de deklaag glad is afgewerkt is minder schuurwerk nodig dan bij Okoumé, en geeft dit een veel hogere glansgraad van de verf. ‘Met een langere levensduur als gevolg, wat aantrekkelijk is voor bijvoorbeeld woningcorporaties.’ Met deze deuren zijn bovendien oude deuren met stijlen en dorpels, zoals die vaak in te renoveren huizen zitten, perfect na te bootsen. ‘En in 54 millimeter dikke uitvoeringen te maken’, zegt Spijker. ’Opdrachtgevers kiezen nog vaak voor de oude deur van 40 millimeter, vaak omdat ze opzien tegen de hogere prijs. Maar ook vaak omdat ze deze mogelijkheid niet overwegen. Met de uitvoering van een 54 millimeter deur krijgen opdrachtgevers voor een aantrekkelijke prijs die authentieke uitstraling terug. In renovatieprojecten, waar men de oude glorie wil herstellen, zorgen deze deuren ervoor. Maar ook voor een dikkere deur die perfect isoleert. Ook op die manier draagt de TriComfort® bij aan duurzaamheid.’

Weekamp RDC, Dedemsvaart, (0523) 62 54 75, www.weekamprdc.nl

Industriële renovatiewandbeplating

dakbeplating

asbestsanering

zonnepanelen

verhogingisolatiewaarde

Lage Veldweg 10,6741 JL LunterenT 0318 46 1551F 0318 46 2116E [email protected] www.hardeman-vanharten.nl

Oude situatie

De gevel is voorzien van sandwich gevel-panelen, in de kleur antraciet, nieuwe sand-wichbeplating direct gemonteerd over de bestaande damwandbeplating.

Benelux B.V.

SLIPSTOP Benelux B.V. - 030 243 66 33 - [email protected] - www.slipstop.nl

Voorkom uitglijden op gladde vloeren!SLIPSTOP:

• is een éénmalige behandeling en werkt jarenlang met garantie;• is geen coating maar werkt in het oppervlak en is zeer slijtvast;• werkt uitstekend op zowel natte als droge vloeren;• is dé antislip oplossing voor alle gladde vloeren!

Page 31: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

nr. 7 | december 2014 31

Schoon werken zonder overlastSchilders en stukadoors worden beoordeeld op het eindresultaat, maar ook op de overlast tijdens hun werk. Primaverde heeft daarom de beste oplossingen voor schoon en veilig werken samengebracht in één overzichtelijke folder. Bijvoorbeeld Curtain-Wall herbruikbare stofdichte scheidingswanden en Permafix tapes en afdekmaterialen.

Het afdekken van vloeren en trappen voorkomt overlast en herstelkosten. Zoals met Permafix 1110 schilders-vlies of met Permafix Carpet voor het afdekken van textielvloerbedekkingen. Speciaal voor schilderwerk is er het pluisvrije PrimaCover Absorb: schildersvlies en stucloper in één, absorberend en lichtgewicht.Curtain-Wall is de herbruikbare stofdichte scheidings-wand voor het opsplitsen van de ruimte. Terwijl aan de ene zijde wordt gerenoveerd, kan aan de andere zijde alles blijven zoals het is. De representatieve uitstraling is belangrijk voor plaatsen waar overlast en de versprei-ding van stof onwenselijk zijn, zoals kantoren, zieken-huizen, winkels, scholen, banken, hotels en woningen. Curtain-Wall is binnen enkele minuten door één persoon op te zetten en na afloop handig op te bergen. Wie kostbare tijd wil besparen bij het beschermen van bijvoorbeeld ramen en deuren, gebruikt Permafix Speedy Mask maskeerfolie op rol. Voorzien van schilders tape (binnenkwaliteit) of ducttape (buitenkwaliteit).Tenslotte zijn er nog de Permafix schilderstapes, met A-kwaliteit, maar dan veel voordeliger. Er zijn diverse soorten, bijvoorbeeld de langdurig inzetbare Permafix 750 Gold Tape, de Permafix 124 Crêpe Tape, de UV-bestendige Permafix 730 Blauw en Permafix 760 Paars voor gevoelige oppervlakken.

Folder aanvragen via www.primaverde.nl, [email protected], (0416) 82 02 48.

Rolsteiger met geïntegreerde hoogwerkerDe Alulift is een combinatie van een rolsteiger en een geïntegreerde hoogwerker. Door het gebruik van deze rolsteigerlift zijn werkzaamheden op hoogte, zoals reparaties, afwerking en onderhoud, veel eenvoudiger uit te voeren. De rolsteiger won de innovatieprijs op de Eisenwarenmesse in Keulen.

Het gebruik van de Alulift maakt het reguliere klimwerk op en om een steiger volledig overbodig en biedt

daarmee veel veiligheid en comfort. Door het grote bedieningsgemak kan de steiger volledig opgezet en gedemonteerd worden door één persoon. De rolsteiger heeft een geïntegreerde mobiele hoogwerker van Lockhard. De nieuwe steiger is ontworpen en gebouwd met de laatste technische kennis en veiligheidscriteria en biedt vele mogelijkheden. De rolsteiger bestaat uit hoogwaar-dige materialen, zodat duurzaamheid, betrouwbaarheid, economische en effectieve prestaties gegarandeerd zijn. Er zijn diverse afmetingen beschikbaar. Daarbij varieert de afmeting aan de buitenzijde van 950 x 1960 mm tot 1390 x 2640 mm en de afmetingen van het platform van 660 x 1720 mm tot 1100 x 2400 mm. De serie XL kan maximaal tot 20 meter platformhoogte opgebouwd worden, met verankering aan de gevel op iedere 4 meter. De rolsteigerlift voldoet aan de volgende eisen: EN280 2004 en 2009, EN1808 + A1, EN1004, ISO12100 en CE2006/42/WE

Je Netje, Valkenswaard, (040) 207 06 05, www.jenetje.com

Multidisciplinaire aanpak werktIn opdracht van Ymere Wonen is het Meijelse Isoprofs momenteel bezig aan de renovatie van een woontoren aan de Haarlemse Briandlaan. Het bedrijf laat bij dit project zien voor alle soorten isolatie de beste oplossing te zoeken. Maar Isoprofs gaat verder dan puur en alleen isolatie.

Renovatie-aannemer Hemubo pakte het project in Haarlem op en werkt daarbij samen met Isoprofs en Thor Helical, fabrikant van renovatiespouwankers, zegt projectleider Alex Moraal. ‘Isoprofs isoleert hier de

spouwmuren met EPS parels.’Maurice van Gaalen van Isoprofs: ‘Ook hebben we 4500 spouwankers geplaatst en gaan we nog hydrofo-

beren. Isoprofs laat hiermee alle aspecten van zijn werk zien. We bieden voor iedere situatie de beste oplossing. Wol, pur of parels, voegen, vochtbestrijding of spouw-ankers plaatsen. Inmiddels zijn we een totaaloplosser op het gebied van gevelonderhoud geworden. Onze adviseurs kunnen bij een woning een quick scan maken en alle isolatie- en vochtgerelateerde problemen snel in kaart brengen. Maar ze kijken ook naar de staat van het voegwerk, of een scheur gerepareerd moet worden en

of de spouwankers nog functioneren. We geven bij de opdrachtgever aan wat het probleem is én wat de beste oplossing is. De opdrachtgever bepaalt wat hij wil aanpakken en voor welke oplossing hij kiest.’Via samenwerkingspartner Remmers Bouwchemie kruisten de paden van Isoprofs en spouwankerfabrikant Thor Helical. ‘Wij leveren voornamelijk producten en systemen om de gevel constructief te verbeteren’, zegt Rinus de Moedt. ‘Voorheen kwamen wij vooral in beeld via gevelbedrijven. Maar de markt verschuift, waardoor wij ook via isolatiebedrijven die breder denken, op projecten leveren.’ In de Haarlemse woontoren zijn de wokkelvormige renovatiespouwankers van Thor Helical toegepast. “Door hun vorm voorkomen ze extra spanning op de constructie. In combinatie met de spouwvulling verzorgen Thor Helical en Isoprofs dus een constructieve plus energetische verbetering.’

Isoprofs, Meijel, (077) 46 62 830, www.isoprofs.nl

Complete opsporing van warmteproblemen

Sensor BV heeft de perfecte oplossing voor het opsporen van warmteproblemen. Met de FLIR TG165 IR Thermometer behoren onaangename verrassingen tot het verleden.

Met de FLIR TG165 slaat Sensor BV een brug tussen IR thermometers die op één plek meten en de exclusieve FLIR warmtebeeldcamera’s. Met de combinatie van deze twee zorgt de FLIR TG165 voor sneller en nauwkeuriger werk. Bovendien voor meer zelfvertrouwen bij de gebruiker dat er achteraf geen onaangename verrassin-gen opduiken. De FLIR TG165 verandert de manier van problemen spotten. Zo kan hij gemakkelijk warme leidingen in muren detecteren, mechanische oververhit-ting vaststellen, elektrische problemen in kaart brengen en tocht detecteren door kieren en spleten. Gebruikers kunnen er zeker van zijn dat ze niets belangrijks missen. Dat is niet alleen voor de gebruiker prettig, maar ook voor de opdrachtgever. Met de FLIR TG165 zijn warmtepatronen zichtbaar, kan op betrouwbare wijze de temperatuur worden gemeten en zijn potentiële probleemgebieden snel in kaart te brengen door de ingebouwde laserpointer. Het intuïtieve menu maakt het gebruik van de Temperature Gun erg makkelijk. Afbeeldingen en data worden opgeslagen op een micro-SD kaart en kunnen tevens via USB worden gedownload naar de PC of laptop om te gebruiken in rapportages.

Sensor BV, Drunen, (0416) 36 94 73, www.sensorbv.nl

Man&Mach levert en monteert complete zonnestroominstallaties

• Advies op maat

• Zorgvuldig geselecteerde producten

• Compleet pakket asbestsanering,

dakbedekking en zonnepanelen

��• Kennis en ervaring dakwerkzaamheden &

zonne-energie

• Kwaliteit en service

• Asbestsanering • Dakbedekking• Zonnepanelen

Investeren in zonnepanelen?

[email protected]

Bedum050 301 35 13

Drachten 0512 54 44 45

Beilen0593 72 11 00

Obdam0226 75 09 60

TEL 085-4011320 WWW.ABCADAMAS.NL

Jupiter 10M, 8448 CD Heerenveen Tel.085-4011320 [email protected] complete assortiment vindt u op

www.abcadamas.nlJupiter 10M, 8448 CD Heerenveen Tel.085-4011320 [email protected] complete assortiment vindt u op

www.abcadamas.nl

ABC ADAMAS is dé leverancier van materialen bestemt voor scheurherstel en spouwverankering. Wij hebben een compleet assortiment in huis waarmee u vakwerk kunt leveren zodat reparatie nagenoeg onzichtbaar is.

ABC ADAMAS is tevens leverancier van renovatie-spouwankers. Wij hebben voor praktisch elke situatie een oplossing. Voor verankeringen in een betonnen binnenmuur hebben wij het A-SYMMETRISCHE spouwanker. Dit is het enige juiste wokkelvormige anker voor deze toepassing! Door uw keuze voor het juiste anker levert u de kwaliteit die nodig is!Ondersteuning en advies nodig? Wij helpen u graag!

Nu ook verkrijgbaar bij uw vertrouwde bouwmaterialen leverancier. Vraag er naar!

ABC ADAMAS is tevens leverancier van renovatie-spouwankers. Wij hebben voor praktisch ABC ADAMAS is tevens leverancier van renovatie-spouwankers. Wij hebben voor praktisch Voor verankeringen in een betonnen binnenmuur hebben wij het

A-SYMMETRISCHE spouwanker. Dit is het enige juiste wokkelvormige anker voor deze toepassing! Door uw keuze voor het juiste anker levert u de kwaliteit die nodig is!

Nieuw in ons assortiment: Natuurlijke kalkmortel met hoge drukvastheid voor toepassing wapening in met kalkmortel gemetselde muren. Uitermate geschikt voor monumentaal metselwerk!

bouwmaterialen leverancier.

14.107_ABC adv 132x94HmmFC-kalkmrt.indd 1 29-09-14 20:31

Page 32: Praktijkblad voor RENOVATIE TOTAAL · En desgewenst zelfs zonder de (monumentale) muur te raken. Onze vele na-isolatiewanden bieden maximale thermische isolatie, bij een minimale

9 t/m 13 februari 2015

Jaarbeurs | Utrecht t/m 13 februari 2015

Jaarbeurs t/m 13 februari 2015

Jaarbeurs | Utrecht

• Nieuwste bouwmaterialen en -systemen

• Live demonstraties• Bouw & ICT: virtueel bouwen

• Greenbuild boulevard: duurzaamheid en biobased

• Ambacht in actie: traditionele toepassingen in modern jasje

Gratistoegang?

Ga naar www.bouwbeurs.nl/toegang

en meld je aan met de code:

Gelijktijdig met:

Vijf dagen lang komt alles en iedereen in bouw en vastgoed samen in de Jaarbeurs in Utrecht. Een combinatie van vakbeurzen, debatten, awards, netwerkbijeenkomsten en congressen.

VAKBEURS VOOR DUURZAME VERNIEUWING IN BOUW EN VASTGOED

2015

VAN IDEE TOT REALISATIE

100.001.91

VNW14-1026 advertentie 264x375 mm v1.indd 1 17-11-14 13:25