NEN 3140

NEN 3140 NEN-EN 50110 – 1

NEN-EN 50110 – 2 NEN 3140

Deze opleiding beperkt zich tot het behandelen van de bepalingen die betrekking hebben op werkzaamheden aan laagspannings-installaties door een:

Vakbekwaam persoon;

Voldoend onderricht persoon.

2

NEN 3140 NEN-EN 50110

NEN 3140

Sinds de invoering van de Arbo-wet in 1990 is niet alleen de werkgever maar ook de werknemer verantwoordelijk voor de veiligheid en gezondheid binnen zijn bedrijf.

In het kader van de Europese eenwording is de NEN 3140 maart 2011 afgestemd op de Europese ontwikkelingen.

3

NEN 3140

Het Arbobesluit heeft een bepaling die betrekking heeft op het elektrische veiligheidsrisico voor werkzaamheden:

Arbobesluit zie artikel 3.5 eisen aan elektrotechnische werkzaamheden, bedieningswerkzaamheden en andere werkzaamheden

Werkzaamheden aan elektrische installaties

Artikel 3.5 is van toepassing op alle soorten werkzaamheden aan elektrische installaties. Van dit artikel gaan lid 1, 3, 4 en 5 over laagspanningsinstallaties.

In lid 1 wordt aangegeven dat werknemers die werken aan een elektrische installatie (elektrotechnische werkzaamheden of gevaarlijke bedieningswerkzaamheden), daarvoor aan eisen moeten voldoen. Deze eisen zijn:

1. Personen moeten deskundig zijn. Dat wil zeggen dat hun deskundigheid voldoende moet zijn om de installatie en de gevaren ervan te kunnen overzien

2. Personen moeten voldoende onderricht zijn. De personen moeten zodanig zijn geïnstrueerd dat ze weten elke veiligheidsprocedures te volgen en begrijpen waarom die procedures zo opgezet zijn

3. Personen moeten bevoegd zijn. De werkgever moet de personen bevoegd verklaren voor de uit te voeren werkzaamheden. Dat impliceert een afweging over de werksituaties die toegestaan zijn

Spanningsloos werken

In lid 3 en 4 wordt aangegeven dat werkzaamheden alleen in spanningsloze toestand mogen plaatsvinden. Spanningsloos betekent hier dat de beide risico's in voldoende mate afwezig zijn. Lid 5 biedt de mogelijkheid om onder spanning te werken, maar stelt hier dermate zware eisen aan dat het onder spanning werken in de praktijk vrijwel altijd een wetsovertreding is.

Arbobesluit: werken aan elektrische installatie

NEN 3140

Arbo-verplichtingen werknemer

• Machines, apparatuur etc. Juist gebruiken;

• Persoonlijke beschermingsmiddelen op een

Juiste manier gebruiken

• Beveiligingsmiddelen niet wijzigen

• Meewerken aan voorlichting en onderricht

• Gevaarlijke situaties direct melden

(En eventueel werk onderbreken)

5

NEN 3140 NEN-EN 50110 deel 1 & 2

6

NEN 3140 Aanwijzing door werkgever

bepaling 4.2.101 NEN 3140

De werkgever dient zijn

personeel schriftelijk

aan te wijzen,

7

NEN 3140 NEN-EN 50110

NEN 3140

De NEN 3140 heeft betrekking op een spanningniveau van extra lage spanning tot en met lage spanning.

De exacte maximale waarden voor de verschillende spanningssoorten zijn:

• een nominale wisselspanning van ten hoogste van 1000 V tussen de fasen

• een nominale gelijkspanning van ten hoogste 1500 V tussen de polen en 900 V tussen één van de polen en aarde.

8

NEN 3140

W.G.

Werkgever

9

NEN 3140

W.G.

Installatie Verantwoordelijke

Aanwijzing

door

de

Werkgever 10

Werk Verantwoordelijke

Vakbekwaam Persoon Voldoend Onderricht Persoon

NEN 3140

I.V.

W.G.

Installatie Verantwoordelijke Aanwijzing

door de

Werkgever 11

NEN 3140 INSTALLATIE

VERANTWOORDELIJKE

Is verantwoordelijk voor:

(een deel van) de installatie.

toegangsregeling en -controle.

wijzigingen in de configuratie van de elektrische installatie.

het verlenen van toestemming voor het uitvoeren van.

werkzaamheden.

het beschikbaar stellen van de nodige PBM's.

het (laten) onderhouden van de installatie.

het (laten) inspecteren van de installatie en elektrische arbeidsmiddelen.

12

NEN 3140

I.V. W.V.

W.G.

Werk Verantwoordelijke

Aanwijzing

door

de

Werkgever 13

NEN 3140 WERK-

VERANTWOORDELIJKE

Is verantwoordelijk voor:

• de uitvoering van de werkzaamheden.

• het instrueren van degenen die aan de werkzaamheden

deelnemen.

• het indien nodig coördineren van werkzaamheden.

• afstemming met de installatieverantwoordelijke voor

aanvang en indien nodig tijdens de werkzaamheden.

• het onderzoeken van de werkplek.

• het verlenen van toestemming voor het beginnen van de

werkzaamheden.

• indien nodig toezicht houden.

• het melden dat de werkzaamheden zijn afgerond en dat de installatie gereed is voor wederinschakeling.

14

NEN 3140

I.V.

V.P.

W.V.

W.G.

Vakbekwaam Persoon

15

NEN 3140 VAKBEKWAAM

PERSOON - 1

Opleiding en ervaring van vakbekwame personen.

• een voltooide lagere elektro-technische vakopleiding in de energietechniek en voldoende ervaring op dat vakgebied.

• een voldoende vaardigheid voor het hanteren van gereed-schappen en het verwerken van materialen. Ook dient de kennis van gereedschappen en materialen aanwezig te zijn.

• voldoende kennis van de geldende veiligheidsvoorschriften en veiligheids bepalingen.

16

NEN 3140 VAKBEKWAAM

PERSOON - 2

• Vakbekwame personen zijn bevoegd voor het uitvoeren van alle elektrotechnische werkzaamheden , bedieningshandelingen en voor het zelfstandig nemen van veiligheidsmaatregelen in installaties.

• ze mogen ook de verantwoordelijkheid dragen voor de veiligheid in verband met E-gevaren bij werkzaamheden die worden uitgevoerd door voldoend onderrichte personen en leken van 18 jaar en ouder.

• In overzichtelijke installaties of gedeelten daarvan en voor bepaalde overzichtelijke werkzaamheden mag een vakbekwaam persoon worden aangewezen als installatieverantwoordelijke / werkverantwoordelijke.

17

NEN 3140

I.V.

V.O.P.

V.P.

W.V.

W.G.

Voldoend Onderricht Persoon

18

NEN 3140 VOLDOEND ONDERRICHT

PERSOON - 1

• Opleiding en ervaring van de voldoend onderrichte personen.

• Een voldoend onderricht persoon behoeft geen elektrotechnische vakopleiding te hebben genoten en heeft veelal weinig of geen praktijkervaring.

• Wel moet hij/zij op de hoogte zijn van de gevaren die bestaan bij het verrichten van werkzaamheden in de omgeving van onder spanning staande delen en weten wat hij/zij moet doen of laten om deze gevaren te voorkomen.

19

NEN 3140 VOLDOEND ONDERRICHT

PERSOON - 2

• Bevoegdheden van de voldoend onderrichte personen.

• Voldoend onderrichte personen van 18 jaar of ouder mogen wel elektrotechnische werkzaamheden uitvoeren in installaties, uitsluitend in opdracht van:

• werkverantwoordelijke.

• installatieverantwoordelijke.

Veiligheidsmaatregelen.

• Als voldoend onderrichte personen zelf elektrotechnische werkzaam-heden zullen gaan uitvoeren in de nabijheid van actieve delen mogen ze zelf geen veiligheidsmaatregelen treffen. Dit moet gebeuren door ten minste vakbekwame personen.

20

NEN 3140

Geen

aanwijzing

I.V.

L&S

V.O.P.

V.P.

W.V.

W.G.

Leerlingen & studenten

21

NEN 3140

Geen

aanwijzing

I.V.

L. V.O.P.

V.P.

W.V.

W.G.

Leek 22

L&S

NEN 3140 Bedieningshandelingen

Bedieningshandelingen hebben tot doel een installatie of een gedeelte daarvan in en uit te schakelen of bijvoorbeeld door middel van het bedienen van regelknoppen de installatie in bedrijf te houden.

Bij bedieningshandelingen is het gevaar van elektrokutie of vlambogen door kortsluiting mogelijkerwijs aanwezig.

Er bestaan twee soorten bedienings-handelingen vanuit de NEN-EN 50110-1 te weten:

1 . bedieningshandelingen zonder gevaar.

2. bedieningshandelingen met gevaar.

23

NEN 3140

Bedieningshandelingen zonder gevaar

bedoeld om de elektrische toestand van

de installatie te wijzigen, om (elektrisch) materieel te gebruiken, om materieel dat is ontworpen om zonder risico te worden gebruikt aan te sluiten of los te nemen, aan of uit te zetten, voorzover dit mogelijk is in de praktijk

24

NEN 3140

Bedieningshandelingen zonder gevaar

het bedienen van schakelaars

• het insteken en uittrekken van contactstoppen

• het verwijderen of aanbrengen van schroefveiligheden

• het aflezen van vaste meetinstrumenten

• het regelen van spanning, stroom, vermogen en dergelijke.

• Deze werkzaamheden mogen dan ook zonder beperking door iedereen worden verricht.

25

NEN 3140 Elektrotechnische werkzaamheden

In tegenstelling tot bedieningshandelingen wordt bij elektrotechnische werkzaamheden aan de elektrische installatie zelf gewerkt. Zo vallen het aanleggen, het uitbreiden en het wijzigen van een elektrische installatie onder het begrip 'elektrotechnische werkzaamheden'.

26

NEN 3140 Elektrotechnische werkzaamheden

Ook het uitvoeren van onderhoud, inspectie, het herstellen en vernieuwen vallen onder dit begrip, evenals het uitvoeren van metingen en beproevingen, terwijl de installatie onder spanning staat. Voor het verrichten van dergelijke werkzaamheden is

vakmanschap noodzakelijk.

27

NEN 3140

28

NEN 3140 Veiligheidsmaatregelen-1

Alle maatregelen die worden getroffen om letsel of schade bij werkzaamheden aan of in de omgeving van de elektrische installatie te voorkomen worden 'veiligheidsmaatregelen' genoemd.

Onder het begrip 'werkzaamheden' valt ook het nemen van veiligheidsmaatregelen. Hieronder wordt verstaan het spanningsloos maken van een installatie door : het uitzetten van een (last-) scheider en/of het verwijderen van smeltveiligheden.

29

NEN 3140

Veiligheidsmaatregelen-2… FILM Renee

Vaak dienen daarnaast nog maatregelen te worden getroffen om te voorkomen, dat de installatie (per ongeluk) weer onder spanning komt door het vergrendelen van lastscheiders, het afsluiten van kasten en het ophangen van waarschuwingsborden of labels.

30

NEN 3140

31

NEN 3140

32

NEN 3140

33

NEN 3140 Veiligheidsmaatregelen-3

Tot de veiligheidsmaatregelen behoort eveneens

het vóór het begin van de werkzaamheden:

1. controleren of de installatie spanningsloos is

2. controleren of het te gebruiken gereedschap

aanwezig is en in goede staat verkeert

3. controleren of de installatie beveiligd is tegen

weder inschakelen

4. zorgen voor aarding en kortsluitverbindingen

5. zorgen voor bescherming ten opzichte van

naastgelegen actieve delen

34

NEN 3140

INVLOED VAN ELEKTRICITEIT

Belangrijke punten bij stroomdoorgang zijn:

l grootte van de elektrische stroom door het lichaam;

l de tijdsduur die stroom door het menselijk lichaam vloeit;

l de plaats van het menselijk lichaam waar de in- en uittreding van elektrische stroom plaats vindt;

l de soort elektrische stroom:

- Wisselstroom (AC = Alternating Current);

- Gelijkstroom (DC = Direct Current).

35

NEN 3140

De gevaren

Bij het werken met en gebruik maken van elektriciteit is er altijd een kans dat er gevaren optreden, de oorzaak hiervan kan zijn:

l spanningsaanraking (direct of indirect)

l kortsluiting en overbelasting

(te grote warmteontwikkeling).

36

NEN 3140

Het gevolg van de genoemde aspecten kan

respectievelijk zijn:

• stroomvoering door het menselijk

lichaam

brand- en explosiegevaar.

37

NEN 3140

38

NEN 3140

39

NEN 3140

Werkrisico

Het werkrisico is het risico dat personen lopen bij werkzaamheden aan een elektrische installatie. Per situatie, bedrijf of branche kan worden bepaald of er sprake is van een werkrisico en in welke mate dat risico aanwezig is. Naast de mate van werkrisico bepaald door het soort bedrijf zijn ook de mogelijke werksituaties bepalend voor het werkrisico. Daar waar gewerkt kan worden in bijvoorbeeld situaties: 1. met veel vocht (regen, vijver, waterlekkage, hogedrukreiniging,

badruimte) 2. met hoge temperatuur ('s zomers buiten, nabij gasketels, bij

stoomleidingen, bij industriële verbrandingsprocessen, machinekamer) 3. met weinig bewegingsruimte (in kruipruimte, op kabelladder, op

leidingenbrug) 4. waarin dikke beschermende kleding wordt gedragen (vriescel,

vlamboogbestendig pak)

NEN 3140 RIE-vragen werkrisico

Voor het werkrisico zijn concrete vragen: 1. wordt door werknemers gewerkt aan de elektrische installatie? 2. welke soorten werkzaamheden worden door werknemers uitgevoerd? 3. zijn de werknemers voldoende deskundig en geïnstrueerd voor deze

werkzaamheden? 4. zijn de werknemers bevoegd verklaard door werkgever voor deze

werkzaamheden? 5. zijn bovenstaande punten ook geregeld voor ingeleend personeel? 6. worden de werkzaamheden spanningsloos uitgevoerd 7. worden de werkzaamheden uitgevoerd conform NEN 3140? 8. worden de risico's van de werkzaamheden op een andere wijze

gereduceerd? 9. zijn er werksituaties die verschillen in het risico dat ze opleveren? 10. is het risico van het gebruik van meetinstrumenten, werkkleding en

hulpmiddelen beoordeeld?

NEN 3140

AANRAKINGSGEVAAR

De volgende gevaren treden op bij aanraking van elektriciteit:

• verbranding van de huid;

• verbranding van inwendig weefsel;

• functiestoornissen, verlamming;

• elektrocutie;

• indirecte gevaren en de gevolgen ervan.

42

NEN 3140 Signalen en Symtonen

Signalen

• Een in- en uitgaande wond

• Brand geur

• Rook

Symtonen

• Onregelmatige hartslag

of hartstilstand

• Pijn

• Spierpijn

• Spiersamentrekking

• Hoofdpijn

• Bewusteloosheid

43

NEN 3140

• Bij een elektrische wond is er atijd een in- en uitgaande wond, afhankelijk van de stroomdoorgang door het lichaam.

44

NEN 3140 KORTSLUITGEVAAR

De volgende gevaren treden op bij kortsluiting

van elektriciteit:

• verbranding;

• oogletsel;

• ademhalingsproblemen;

• vergiftiging;

• brand en explosiegevaar.

45

NEN 3140 GEVAAR BIJ ELEKTRICITEIT

46

NEN 3140 AANRAKINGSGEVAAR

De factoren die voor het effect van de stroom door

het lichaam bepalend zijn de:

• grootte van de spanning;

• impedantie van het lichaam;

• tijdsduur van de stroom;

• frequentie van de stroom.

47

NEN 3140 AANRAKINGSGEVAAR

De factoren die voor het effect van de stroom door

het lichaam bepalend zijn de:

• grootte van de spanning;

• impedantie van het lichaam;

• tijdsduur van de stroom;

• frequentie van de stroom.

48

NEN 3140 HARTFIBRILLATIE

49

NEN 3140

Gereedschappen en hulpmiddelen

Het spreekt voor zich dat werknemers die elektrotechnische werkzaamheden moeten uitvoeren beschikken over goedgekeurde gereedschappen en hulpmiddelen en deze ook gebruiken.

Voor het meten van spanningen moeten een voltmeter of een dubbelpolige spanningaanwijzer worden gebruikt.

Deze moet voor aanvang en aan het einde van de werkzaamheden gecontroleerd worden op de juiste werking.

50

NEN 3140

51

Het gebruik van een spanningszoeker of lamp is VERBODEN !

NEN 3140

52

NEN 3140

53

NEN 3140

54

NEN 3140

Handgereedschappen

Bij werkzaamheden aan elektro-technische

installaties die onder spanning staan mogen

alleen goedgekeurde geïsoleerde hand-

gereedschappen worden gebruikt:

• deze gereedschappen moeten voldoen aan de

geldende normen;

• de isolerende bekleding van deze handgereed-schappen moet geschikt zijn voor een bedrijfs- spanning van ten minste 1000 V en voorzien van een keurmerk.

• Bij twijfel of beschadiging aan het gereedschap niet gebruiken maar omwisselen.

NEN 3140 - 2010 55

NEN 3140

Slecht gereedschap

56

NEN 3140 coderingen

Het gereedschap bevat de volgende

coderingen:

• soort spanning

• beproevings spanning

• controle merk (bv IEC 900)

57

NEN 3140

58

Goedgekeurd gereedschap

NEN 3140 Persoonlijke beschermings-

middelen

Bij werkzaamheden aan elektro-technische

installaties die onder spanning staan mogen alleen

goedgekeurde persoonlijke beschermingsmiddelen

worden gebruikt:

• Deze beschermingsmiddelen moeten voldoen aan de geldende normen.

• Op deze beschermingsmiddelen moet de vermelding staan dat deze geschikt zijn voor gebruik bij een bedrijfsspanning van tenminste 1000 V.

59

NEN 3140 Voorbeelden persoonlijke

beschermingsmiddelen

• Veiligheidshelm met gelaatsmasker.

• Rubberen handschoenen.

• Patroontrekker met aangehechte

handschoen.

• Kunststof doek klem

• Isolatiemat.

• Isolatiedoek.

Controleer deze beschermingsmiddelen altijd voordat met de werkzaamheden begonnen wordt, bij twijfel vervangen.

60

NEN 3140

61

NEN 3140

62

NEN 3140

63

NEN 3140 Netopbouw

64

NEN 3140 NEN 1010

In de meeste gevallen is de norm NEN 1010 van toepassing. Deze norm is door de jaren heen in verschillende versies toegepast. Globale stelregel is dat de versie van NEN 1010 geldt die: 1. geldig was ten tijde van de bouw van de installatie of 2. geldig was bij een grote renovatie van de installatie

Als 'ondergrens' wordt de versie van NEN 1010 van 1962 aangehouden. Oudere installaties moeten minimaal net zo veilig zijn als deze versie van de norm aangeeft.

NEN 3140

Aarde en Nul

66

NEN 3140

Aarde en fase

Ahh!

67

Aardlekschakelaar

De stromen zijn gelijk

68

NEN 3140 EFFECT EN WAARNEMEN

VAN STROOM

69

NEN 3140

70

NEN 3140 Inspectie van installaties en

arbeidsmiddelen

Periodiek moet worden geïnspecteerd of de installatie nog het veiligheidsniveau biedt dat nodig is.

Het periodiek controleren van laagspanningsinstallaties mag alleen door gekwalificeerde installateurs worden gedaan die het predikaat van 'waarborginstallateur' mogen voeren en tevens over een EVK-certificaat beschikken.

EVK is een afkorting van Elektrische Veiligheids Keuring.

71

NEN 3140

De Praktijk

72

NEN 3140

Hoe keuren? Film

73

NEN 3140

Deze ook?

74

NEN 3140

75

NEN 3140

Keuren

76

NEN 3140

77

NEN 3140

78

NEN 3140

79

Klasse 0

Klasse 1

Klasse 2

Klasse 3

NEN 3140

Klasse I met goede aarde

80

NEN 3140 Klasse I met defect

81

NEN 3140

Klasse I verkeerd gebruikt

82

NEN 3140 Heg knippen

B.B.Q.

Woonhuis

83

NEN 3140

Vermogen

84

NEN 3140 Infrarood

85

NEN 3140

Infrarood

86

NEN 3140 Infrarood

87

NEN 3140

EINDE

88