• Het Nationale Park De Hoge Veluwe: een ‘groene schatkamer’.

• Een bijzondere combinatie van natuur en cultuur.

• Welke veranderingen heeft de mens in de loop der tijd aangebracht?

IJstijd

• Hoe is ondergrond ontstaan?

• Veluwe: zand en heuvels.

• Hoogteverschillen ontstaan tijdens voorlaatste ijstijd (Pleistoceen).

• Landijs vanuit Scandinavië > stuwing zand en grind.

• Heuvels: Veluwe 110 meter, Hoge Veluwe 57 meter.

• Tijdens warme tussenperiodes ontstonden smeltwaterdalen.

• Nog te herkennen in het Park!

• Laatste ijstijd > geen ijs.

• Wind > Veluwe bedekt met dekzand.

• Duinvorming.

• Zwerfkeien en kleine keitjes.

Landbouw

• Nadat het klimaat 10.000 jaar geleden warmer werd, verscheen de mens op het toneel.

• Hoge, droge gebieden zoals de Veluwe werd het eerste bevolkt. • Vanaf de middeleeuwen nam de bevolking toe.

• Bos en heide Veluwe op de Veluwe.

Landbouw

• Boeren lieten schapen grazen op de heide.

• Plaggen van heide/vermenging met mest voor akkertjes -> es.

• Deze landbouwvorm tot in 19de eeuw aan rand Hoge Veluwe.

Landbouw

• Boeren gebruikten vennetjes Deelense Veld -> drinken en wassen schapen.

Deelense Was

Landbouw

• Houtwallen rond akkers en boerderij om ‘wild’ weg te houden.

• Hout werd gebruikt voor gereedschap.

• Eerste wegen.

IJzerwinning

• Veluwe -> ijzerwinning vroege Middeleeuwen.

• Hiervoor houtskool gemaakt voor stoken primitieve ovens.

• ‘Roodzand’ op Veluwe mogelijk restant ijzerwinning.

Stuifzand

• Eeuwen (te intensief) menselijk gebruik.

• Begroeiing verdween langzamerhand.

• Dekzand kwam los te liggen, wind kreeg er vat op -> grote delen Veluwe veranderde in stuifzand.

Stuifzand

• Door stuifzand daalde waarde van landbouwgrond.

• In 19de eeuw kochten grootgrondbezitters voor weinig geld steeds meer land op zandgronden.

• In 1846 kocht Dhr. Sickesz het noordelijk deel van Het Nationale Park De Hoge Veluwe.

-> heidevelden/zandverstuivingen en enkele boerderijtjes.

Veranderingen door de tijd heen

1830 1903 1930

Grootgrondbezitters

• Wat moest grootgrondbezitter met ‘waardeloze’ grond?

• Overheid stimuleerde ontginning woeste grond.

• Toenemende vraag naar hout

-> Vanaf halverwege 19de eeuw productiebossen.

Grootgrondbezitters

• Ook noodzaak: bossen als bescherming tegen stuifzand.

• Voor vervoer hout nieuwe lanen (eik/beuk).

Veranderingen zichtbaar gemaakt

Wat is het verschil?

Nationaal Park

• Echtpaar Kröller-Müller kocht grond van Sickesz.

• Tussen 1909 en 1921 verwierf Kröller stukje bij beetje grond.

• Rijke industriëlen.

Nationale Park

• Naam: Het Nationale Park De Hoge Veluwe.

• Kröller: fervent jager, gebruikte bezit vooral als jachtgebied.

Jachtgebied

• Rijke industriëlen -> veranderen landschap in ‘gedroomde’ jachtgebied en cultuuroase.

• Introductie aantal uitheemse soorten zoals damhert en moeflon.

Gebouwen en infrastructuur

• Bouw van Jachthuis Sint Hubertus.

• Aanleg verharde wegen -> doorgaande openbare weg Otterlo-Hoenderloo laten omleggen.

Kunstcollectie

• Helene Müller: groot kunstliefhebber.

• Haar droom: verzamelplaats voor kunstcollectie.

• 1921: start aanbouw groot museum voor kunst.

• Door ‘economische crisis’ werd dit nooit afgebouwd -> fundamenten.

Fundamenten Groot Museum

Kunstwerken

• Wel verschenen in opdracht kunstwerken in Park als ‘landmark’.

Museum

• Echtpaar Kröller-Müller schonk collectie aan Nederlandse Staat.

• Voorwaarde: Nederlandse Staat bouwt museum Hoge Veluwe.

• In 1938 werd huidige Kröller-Müller Museum geopend.

Recreatie

• Na de Tweede Wereldoorlog -> bevolking welvarender en mobieler.

• Recreatie in opkomst.

• Combinatie natuur, rust en kunst ->De Hoge Veluwe populaire bestemming.

Natuurbeheer

• Om natuur en landschap in park mooi te houden grijpen parkbeheerders soms in.

• Zonder (actief) natuurbeheer verdwijnt heide en open zand.

• Afwisseling verschillende landschappen (o.a. productiebos, natuurlijk bos, heide, vennen en stuifzand) maakt Het Nationale Park De Hoge Veluwe bijzonder!

Natuurbeheer

• Boswachters & parkbeheerders zorgen voor behoud landschap.

• Soms subtiel -> verwijderen exoten (vogelkers). -> verwijderen aanwas nieuwe boompjes.

• Soms ingrijpend -> afplaggen heide voor herstel stuifzanden. -> verjongen eiken- en beukenlanen door kap.

Voorlichting/educatie

• Kröller-Müller Museum 2x uitgebreid/kunstcollectie op peil.

• Publieksvoorlichting belangrijk! -> bezoekerscentrum Museonder.

• Jong en oud op interactieve manier natuur/landschap beleven.

Voorlichting/educatie

• Talloze (thematische) fiets- en wandeltochten.

• Digitale informatievoorziening: audiotour voor mobiel/iPod/mp3.

audiotour ‘Het bewaarde landschap’

Veel plezier met de veldles, waarin jullie een tocht maken langs de geschiedenis van Het Nationale Park De Hoge Veluwe.