6272014

1

cognitieve stoornis kwetsbare ouderen en diabetes

Prof Dr Sophia EJA de Rooij internist-geriater AMC Amsterdam

even voorstellen

GRIJZE GOLF uitdagingen

bull 50 van de ziekenhuisbedden is in gebruik door 65-plussers

bull 30 van acuut opgenomen ouderen sterft binnen 3 maanden

bull 13 van de 85-plussers wordt jaarlijks opgenomen in het ziekenhuis

bull 25 van de acute oudere zks-patienten heeft diabetes

-inhoud-

bull Een stelling 1 Wat is kwetsbaar 2 Hoe herken je het 3 Hoe pak je het aan

bull Een film

4 Dementie 5 Hoe verder met dementie amp diabetes 6 Meer lezen

stelling

ik controleer bij iedere oudere diabetes

standaard

- ogen

- hart

- nieren

- neuropathie

- cerebrale diabetesgerelateerde eindorgaanschade

6272014

2

1 wat is kwetsbaarheid

probleemlijst

Somatisch

1 DM type 2 instelling orgaanschade

2 andere CVR

probleemlijst Somatisch

1 DM type 2 instelling

2 CVA

3 hartritmestoornis waarvoor bloedverdunner AF

4 recidiverende urineweginfectie antibiotica resistentie

5 gewichtsverlies dd slikstoornis anorexie spieratrofie

Psychisch

1 angstig voor recidief

2 moe dd na

3 slaperigheid dd delier

4 cognitieve stoornis dd delier dementie

Functioneel

1 slikstoornis

2 loopstoornis

3 onvoldoende progressie revalidatie

Sociaal

1 samenwonend met echtgenoot

2 gedwongen verhuizing naar verpleeghuis

3 lsquoradelozersquo mantelzorg

definities

bull Comorbiditeit 2 of meer ziekten

bull Disability ADL beperking

bull Frailty - verhoogde kwetsbaarheid voor stressoren - voortkomend uit verminderde fysiologische reserves - meerdere orgaansystemen zijn betrokken

FriedLP Untangling concepts of disability frailty J geront med sci 2004

co of multi

bull Comorbiditeit 1 index ziekte

bull Multimorbiditeit 2 of meer ziekten

6272014

3

frailty (Fried)

bull brede definitie

bull verschilt van ADL beperking

bull kliniek - verlies van gewichtspiermassa - verminderd uithoudingsvermogen - afname balans en mobiliteit - inactiviteit - afname cognitief functioneren

overlap tussen comorbiditeit beperking en frailty

2 hoe herken je het

lsquoIk kan zo zien wie kwetsbaar isrsquo

met lsquoikrsquo bedoelen we de ervaren clinicus en ervaren verpleegkundige

mantelzorg opleidingsniveau

hulpmiddelen

diabetes type 2

diabetische voet en visusklachten

copy rde jong

6272014

2

1 wat is kwetsbaarheid

probleemlijst

Somatisch

1 DM type 2 instelling orgaanschade

2 andere CVR

probleemlijst Somatisch

1 DM type 2 instelling

2 CVA

3 hartritmestoornis waarvoor bloedverdunner AF

4 recidiverende urineweginfectie antibiotica resistentie

5 gewichtsverlies dd slikstoornis anorexie spieratrofie

Psychisch

1 angstig voor recidief

2 moe dd na

3 slaperigheid dd delier

4 cognitieve stoornis dd delier dementie

Functioneel

1 slikstoornis

2 loopstoornis

3 onvoldoende progressie revalidatie

Sociaal

1 samenwonend met echtgenoot

2 gedwongen verhuizing naar verpleeghuis

3 lsquoradelozersquo mantelzorg

definities

bull Comorbiditeit 2 of meer ziekten

bull Disability ADL beperking

bull Frailty - verhoogde kwetsbaarheid voor stressoren - voortkomend uit verminderde fysiologische reserves - meerdere orgaansystemen zijn betrokken

FriedLP Untangling concepts of disability frailty J geront med sci 2004

co of multi

bull Comorbiditeit 1 index ziekte

bull Multimorbiditeit 2 of meer ziekten

6272014

3

frailty (Fried)

bull brede definitie

bull verschilt van ADL beperking

bull kliniek - verlies van gewichtspiermassa - verminderd uithoudingsvermogen - afname balans en mobiliteit - inactiviteit - afname cognitief functioneren

overlap tussen comorbiditeit beperking en frailty

2 hoe herken je het

lsquoIk kan zo zien wie kwetsbaar isrsquo

met lsquoikrsquo bedoelen we de ervaren clinicus en ervaren verpleegkundige

mantelzorg opleidingsniveau

hulpmiddelen

diabetes type 2

diabetische voet en visusklachten

copy rde jong

6272014

3

frailty (Fried)

bull brede definitie

bull verschilt van ADL beperking

bull kliniek - verlies van gewichtspiermassa - verminderd uithoudingsvermogen - afname balans en mobiliteit - inactiviteit - afname cognitief functioneren

overlap tussen comorbiditeit beperking en frailty

2 hoe herken je het

lsquoIk kan zo zien wie kwetsbaar isrsquo

met lsquoikrsquo bedoelen we de ervaren clinicus en ervaren verpleegkundige

mantelzorg opleidingsniveau

hulpmiddelen

diabetes type 2

diabetische voet en visusklachten

copy rde jong

6272014

4

voor opn

na ontslag

Desired functional status

functional status at admission

Functional status after hospital admission and with complication(s)

ziekenhuisopn

beloop fysiek functioneren waarom functieverlies

bull Achteruitgang in fysiek functioneren

bull Tijdelijk of blijvend

bull Meetbaar

bull Relevant

wat willen ouderen zelf

Fried TR JAMA 2012

activiteiten van het dagelijks leven bij ouderen

bull 20 tot 30 van 65-plussers heeft ADL beperkingen

bull 50 ontwikkelt (langzaam) progressieve ADL beperkingen in combinatie met chronische ziekte en comorbiditeit

bull 50 ontwikkelt dit peracuut bij een acute klinische gebeurtenis en tijdens de hierop volgende ziekenhuisbehandeling

LP Fried J Geront Med Sci 2004 59 255-263

6272014

5

ADL als uitkomstmaat

belangrijke uitkomstmaat bij ouderen Reuben N Eng J Med 2012

bull patient perspectief behoud van zelfstandig

functioneren zelfredzaamheid

bull maatschappelijk perspectief care amp cure kosten

bull wetenschappelijk perspectief tellen turven amp intervenieren

3 hoe pak je het aan

Gezondheidsraad focus op zelfredzaamheid

3 groepen te onderscheiden

- gezonde ouderen zonder of met enkele aandoening - ouderen met meerdere ziekten en beperkingen [disability] - kwetsbare ouderen met meerdere ziekten [frailty]

strategien om functieverlies te voorkomenuit te stellen

bull risico inschatting dmv score (bv ISAR-PC 3 vragen)

bull CGA probleem identificatie

bull case-finding systematisch opsporen van kwetsbaren

bull triage obv risicoscore

Zie ook wwweffectieveouderenzorgnl

optimale lsquocure amp carersquo op maat is gericht op functioneren

behandelen

behouden

berusten

korte film

6272014

6

4 dementie

dementie

beloop van de ziekte van Alzheimer

0

5

10

15

20

25

30

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

jaar

MM

SE

Feldman

vroeg mild tot moderate ernstig

klachten

verlies v ADL

gedragsproblemen

verpleeghuis

sterfte

wist u dat

bij diabetes ligt de kans op dementie tweemaal hoger zowel op de ziekte van Alzheimer als op vasculaire dementie

6272014

7

Bruce 2007

bull N=302

bull 70 jaar en oudere diabeten 7 jaar geleden gerekruteerd voor studie

bull dementie AD VaD klinische diagnose

resultaten

bull 28 (93) kreeg dementie (16 met wrsch AD) en 60 (199) geheugenstoornissen zonder diagnose dementie

bull onafhankelijke determinanten voor dementie

1 hoge leeftijd (per decade odds ratio 40 95 CI 159ndash1010)

2 duur diabetes (for each 5 years odds ratio 169 95 CI 124ndash232)

3 aanwezigheid van perifeer vaatlijden (odds ratio 535 95 CI 208ndash1372)

4 oefeninglichaamsbeweging (beschermend odds ratio 026 95 CI 009ndash073)

diabetes amp dementie

bull DM-patienten met hypoglycaemie hebben 2x hoger risico op ontwikkelen van dementie (344 vs 176 P 001 multivariate-adjusted hazard ratio 21 95 CI 10-44)

bull DM-patienten met dementie hebben groter risico op ontwikkelen van hypoglycaemie(142 vs 63 P 001 multivariate-adjusted hazard ratio 31 95 CI 15-66)

bull ongeacht CVA hypertensie hartinfarct

Yaffe K et al JAMA Intern Med 2013 Jun 101-6

definitie

bull Geheugenklachten

bull Geheugenstoornissen

bull Dementie = complex van verschijnselen waarbij er achteruitgang optreedt van de geestelijke vermogens fysiek functioneren en verandering van gedrag

cognitief functioneel

neuropsychiatrie

Geheugen

Apraxie

Afasie

Agnosie

Stoornis van de

excutieve functies

ADL

IADL

Gedrag

Psychiatrie

symptomen vormen van dementie

bull ziekte van Alzheimer

bull vasculaire dementie

bull Lewy body dementie

bull frontotemporale dementie

6272014

8

de ziekte van Alzheimer

bull 60-70 heeft de ziekte van Alzheimer

bull openbaart zich meestal rond 70e jaar

bull geleidelijke achteruitgang met eerst alleen geheugen- en orieumlntatiestoornissen daarna problemen met het spreken het handelen het overzicht en de herkenning

bull later kunnen ook gedragsproblemen voorkomen zoals agressie of afname van initiatief

bull gemiddelde ziekteduur is tussen 8 en 13 jaar

oorzaak

bull onbekend

bull neerslag amyloid en tau

bull geassocieerd met leeftijd roken genetische factoren hypertensie en andere vasculaire risicofactoren

vasculaire dementie

bull 20 heeft vasculaire dementie

bull plotseling danwel geleidelijk begin

bull grillig verloop met stapsgewijze verslechtering en soms ook verbetering

bull soms wisselend per dag

bull urine-incontinentie en loopstoornissen

bull vaak hypertensie of diabetes in de vg

diagnostiek bull (Hetero) anamnese bull Lichamelijk neurologisch en psychiatrisch onderzoek bull MMSE bull Lab ------------------------------------------------------------------------- bull CTMRI cerebrum

bull Neuropsychologisch onderzoek bull Overig

ndash EEG ndash Liquor ndash (Obductie)

klinisch beeld

a Geheugenstoornis en desorientatie

b Stoornis in aandacht abstract denken en oordelen

c Corticale functie stoornissen

d Gedragveranderingen

e Beloop traag progressief

f Intact bewustzijn

a geheugenstoornis

bull Inprenting

bull Korte termijn

bull Lange termijn geheugen

6272014

9

inprenting welke moest u onthouden

korte termijn

Het vermogen om recente gebeurtenissen

weer te geven is een weerspiegeling van de

registratie en de consolidatie

- hoe lang bent u hier al

- waarvoor bent u hier

- wat hebt u gisteravond gegeten

- wat hebt u op het journaal gezien

lange termijn

bull wanneer bent u geboren

bull waar zat u op school

bull hoe heten uw kinderen

bull vertelt u eens over uw werk

orientatie

bull Tijd

bull Plaats

bull Persoon

test MMSE

bull Lichte vorm MMSE 26 -21

bull Matige vorm MMSE 20-15

bull Matig ernstige vorm MMSE 14-10

bull Ernstige vorm MMSE 9-0

6272014

10

b aandacht

bull Serial 7

bull Terugtellen van 20 0

bull Dagen van de week in omgekeerde volgorde

bull Maanden in omgekeerde volgorde

b abstract denken

bull Spreekwoord laten uitleggen

b oordelen

bull Mening over behandeling vragen

c corticale functies

bull Taal

bull Visuocontructie

bull Praxis

kloktekentest

goed fout

5 dementie amp diabetes hoe verder

6272014

11

uitstellen van dementie

bull prospectieve cohort studie

bull 19458 personen met baseline fitness evaluatie

bull metingen

ndash fitness levels modified Balke treadmill protocol between 1971 and 2009

ndash incidentie all-cause dementie obv Medicare Parts A amp B claims data from 1999 to 2009

vertragen van dementie

Pitkaumllauml KH et al Effects of the Finnish Alzheimer Disease Exercise Trial (FINALEX) A Randomized Controlled Trial JAMA Intern Med 2013 May 27173(10)894-901

Groepstraining

- Minder snelle progressie dementie

- Minder vallen

- Gelijke kosten

6 meer lezen

wwweffectieveouderenzorgnl

6272014

5

ADL als uitkomstmaat

belangrijke uitkomstmaat bij ouderen Reuben N Eng J Med 2012

bull patient perspectief behoud van zelfstandig

functioneren zelfredzaamheid

bull maatschappelijk perspectief care amp cure kosten

bull wetenschappelijk perspectief tellen turven amp intervenieren

3 hoe pak je het aan

Gezondheidsraad focus op zelfredzaamheid

3 groepen te onderscheiden

- gezonde ouderen zonder of met enkele aandoening - ouderen met meerdere ziekten en beperkingen [disability] - kwetsbare ouderen met meerdere ziekten [frailty]

strategien om functieverlies te voorkomenuit te stellen

bull risico inschatting dmv score (bv ISAR-PC 3 vragen)

bull CGA probleem identificatie

bull case-finding systematisch opsporen van kwetsbaren

bull triage obv risicoscore

Zie ook wwweffectieveouderenzorgnl

optimale lsquocure amp carersquo op maat is gericht op functioneren

behandelen

behouden

berusten

korte film

6272014

6

4 dementie

dementie

beloop van de ziekte van Alzheimer

0

5

10

15

20

25

30

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

jaar

MM

SE

Feldman

vroeg mild tot moderate ernstig

klachten

verlies v ADL

gedragsproblemen

verpleeghuis

sterfte

wist u dat

bij diabetes ligt de kans op dementie tweemaal hoger zowel op de ziekte van Alzheimer als op vasculaire dementie

6272014

7

Bruce 2007

bull N=302

bull 70 jaar en oudere diabeten 7 jaar geleden gerekruteerd voor studie

bull dementie AD VaD klinische diagnose

resultaten

bull 28 (93) kreeg dementie (16 met wrsch AD) en 60 (199) geheugenstoornissen zonder diagnose dementie

bull onafhankelijke determinanten voor dementie

1 hoge leeftijd (per decade odds ratio 40 95 CI 159ndash1010)

2 duur diabetes (for each 5 years odds ratio 169 95 CI 124ndash232)

3 aanwezigheid van perifeer vaatlijden (odds ratio 535 95 CI 208ndash1372)

4 oefeninglichaamsbeweging (beschermend odds ratio 026 95 CI 009ndash073)

diabetes amp dementie

bull DM-patienten met hypoglycaemie hebben 2x hoger risico op ontwikkelen van dementie (344 vs 176 P 001 multivariate-adjusted hazard ratio 21 95 CI 10-44)

bull DM-patienten met dementie hebben groter risico op ontwikkelen van hypoglycaemie(142 vs 63 P 001 multivariate-adjusted hazard ratio 31 95 CI 15-66)

bull ongeacht CVA hypertensie hartinfarct

Yaffe K et al JAMA Intern Med 2013 Jun 101-6

definitie

bull Geheugenklachten

bull Geheugenstoornissen

bull Dementie = complex van verschijnselen waarbij er achteruitgang optreedt van de geestelijke vermogens fysiek functioneren en verandering van gedrag

cognitief functioneel

neuropsychiatrie

Geheugen

Apraxie

Afasie

Agnosie

Stoornis van de

excutieve functies

ADL

IADL

Gedrag

Psychiatrie

symptomen vormen van dementie

bull ziekte van Alzheimer

bull vasculaire dementie

bull Lewy body dementie

bull frontotemporale dementie

6272014

8

de ziekte van Alzheimer

bull 60-70 heeft de ziekte van Alzheimer

bull openbaart zich meestal rond 70e jaar

bull geleidelijke achteruitgang met eerst alleen geheugen- en orieumlntatiestoornissen daarna problemen met het spreken het handelen het overzicht en de herkenning

bull later kunnen ook gedragsproblemen voorkomen zoals agressie of afname van initiatief

bull gemiddelde ziekteduur is tussen 8 en 13 jaar

oorzaak

bull onbekend

bull neerslag amyloid en tau

bull geassocieerd met leeftijd roken genetische factoren hypertensie en andere vasculaire risicofactoren

vasculaire dementie

bull 20 heeft vasculaire dementie

bull plotseling danwel geleidelijk begin

bull grillig verloop met stapsgewijze verslechtering en soms ook verbetering

bull soms wisselend per dag

bull urine-incontinentie en loopstoornissen

bull vaak hypertensie of diabetes in de vg

diagnostiek bull (Hetero) anamnese bull Lichamelijk neurologisch en psychiatrisch onderzoek bull MMSE bull Lab ------------------------------------------------------------------------- bull CTMRI cerebrum

bull Neuropsychologisch onderzoek bull Overig

ndash EEG ndash Liquor ndash (Obductie)

klinisch beeld

a Geheugenstoornis en desorientatie

b Stoornis in aandacht abstract denken en oordelen

c Corticale functie stoornissen

d Gedragveranderingen

e Beloop traag progressief

f Intact bewustzijn

a geheugenstoornis

bull Inprenting

bull Korte termijn

bull Lange termijn geheugen

6272014

9

inprenting welke moest u onthouden

korte termijn

Het vermogen om recente gebeurtenissen

weer te geven is een weerspiegeling van de

registratie en de consolidatie

- hoe lang bent u hier al

- waarvoor bent u hier

- wat hebt u gisteravond gegeten

- wat hebt u op het journaal gezien

lange termijn

bull wanneer bent u geboren

bull waar zat u op school

bull hoe heten uw kinderen

bull vertelt u eens over uw werk

orientatie

bull Tijd

bull Plaats

bull Persoon

test MMSE

bull Lichte vorm MMSE 26 -21

bull Matige vorm MMSE 20-15

bull Matig ernstige vorm MMSE 14-10

bull Ernstige vorm MMSE 9-0

6272014

10

b aandacht

bull Serial 7

bull Terugtellen van 20 0

bull Dagen van de week in omgekeerde volgorde

bull Maanden in omgekeerde volgorde

b abstract denken

bull Spreekwoord laten uitleggen

b oordelen

bull Mening over behandeling vragen

c corticale functies

bull Taal

bull Visuocontructie

bull Praxis

kloktekentest

goed fout

5 dementie amp diabetes hoe verder

6272014

11

uitstellen van dementie

bull prospectieve cohort studie

bull 19458 personen met baseline fitness evaluatie

bull metingen

ndash fitness levels modified Balke treadmill protocol between 1971 and 2009

ndash incidentie all-cause dementie obv Medicare Parts A amp B claims data from 1999 to 2009

vertragen van dementie

Pitkaumllauml KH et al Effects of the Finnish Alzheimer Disease Exercise Trial (FINALEX) A Randomized Controlled Trial JAMA Intern Med 2013 May 27173(10)894-901

Groepstraining

- Minder snelle progressie dementie

- Minder vallen

- Gelijke kosten

6 meer lezen

wwweffectieveouderenzorgnl

6272014

6

4 dementie

dementie

beloop van de ziekte van Alzheimer

0

5

10

15

20

25

30

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

jaar

MM

SE

Feldman

vroeg mild tot moderate ernstig

klachten

verlies v ADL

gedragsproblemen

verpleeghuis

sterfte

wist u dat

bij diabetes ligt de kans op dementie tweemaal hoger zowel op de ziekte van Alzheimer als op vasculaire dementie

6272014

7

Bruce 2007

bull N=302

bull 70 jaar en oudere diabeten 7 jaar geleden gerekruteerd voor studie

bull dementie AD VaD klinische diagnose

resultaten

bull 28 (93) kreeg dementie (16 met wrsch AD) en 60 (199) geheugenstoornissen zonder diagnose dementie

bull onafhankelijke determinanten voor dementie

1 hoge leeftijd (per decade odds ratio 40 95 CI 159ndash1010)

2 duur diabetes (for each 5 years odds ratio 169 95 CI 124ndash232)

3 aanwezigheid van perifeer vaatlijden (odds ratio 535 95 CI 208ndash1372)

4 oefeninglichaamsbeweging (beschermend odds ratio 026 95 CI 009ndash073)

diabetes amp dementie

bull DM-patienten met hypoglycaemie hebben 2x hoger risico op ontwikkelen van dementie (344 vs 176 P 001 multivariate-adjusted hazard ratio 21 95 CI 10-44)

bull DM-patienten met dementie hebben groter risico op ontwikkelen van hypoglycaemie(142 vs 63 P 001 multivariate-adjusted hazard ratio 31 95 CI 15-66)

bull ongeacht CVA hypertensie hartinfarct

Yaffe K et al JAMA Intern Med 2013 Jun 101-6

definitie

bull Geheugenklachten

bull Geheugenstoornissen

bull Dementie = complex van verschijnselen waarbij er achteruitgang optreedt van de geestelijke vermogens fysiek functioneren en verandering van gedrag

cognitief functioneel

neuropsychiatrie

Geheugen

Apraxie

Afasie

Agnosie

Stoornis van de

excutieve functies

ADL

IADL

Gedrag

Psychiatrie

symptomen vormen van dementie

bull ziekte van Alzheimer

bull vasculaire dementie

bull Lewy body dementie

bull frontotemporale dementie

6272014

8

de ziekte van Alzheimer

bull 60-70 heeft de ziekte van Alzheimer

bull openbaart zich meestal rond 70e jaar

bull geleidelijke achteruitgang met eerst alleen geheugen- en orieumlntatiestoornissen daarna problemen met het spreken het handelen het overzicht en de herkenning

bull later kunnen ook gedragsproblemen voorkomen zoals agressie of afname van initiatief

bull gemiddelde ziekteduur is tussen 8 en 13 jaar

oorzaak

bull onbekend

bull neerslag amyloid en tau

bull geassocieerd met leeftijd roken genetische factoren hypertensie en andere vasculaire risicofactoren

vasculaire dementie

bull 20 heeft vasculaire dementie

bull plotseling danwel geleidelijk begin

bull grillig verloop met stapsgewijze verslechtering en soms ook verbetering

bull soms wisselend per dag

bull urine-incontinentie en loopstoornissen

bull vaak hypertensie of diabetes in de vg

diagnostiek bull (Hetero) anamnese bull Lichamelijk neurologisch en psychiatrisch onderzoek bull MMSE bull Lab ------------------------------------------------------------------------- bull CTMRI cerebrum

bull Neuropsychologisch onderzoek bull Overig

ndash EEG ndash Liquor ndash (Obductie)

klinisch beeld

a Geheugenstoornis en desorientatie

b Stoornis in aandacht abstract denken en oordelen

c Corticale functie stoornissen

d Gedragveranderingen

e Beloop traag progressief

f Intact bewustzijn

a geheugenstoornis

bull Inprenting

bull Korte termijn

bull Lange termijn geheugen

6272014

9

inprenting welke moest u onthouden

korte termijn

Het vermogen om recente gebeurtenissen

weer te geven is een weerspiegeling van de

registratie en de consolidatie

- hoe lang bent u hier al

- waarvoor bent u hier

- wat hebt u gisteravond gegeten

- wat hebt u op het journaal gezien

lange termijn

bull wanneer bent u geboren

bull waar zat u op school

bull hoe heten uw kinderen

bull vertelt u eens over uw werk

orientatie

bull Tijd

bull Plaats

bull Persoon

test MMSE

bull Lichte vorm MMSE 26 -21

bull Matige vorm MMSE 20-15

bull Matig ernstige vorm MMSE 14-10

bull Ernstige vorm MMSE 9-0

6272014

10

b aandacht

bull Serial 7

bull Terugtellen van 20 0

bull Dagen van de week in omgekeerde volgorde

bull Maanden in omgekeerde volgorde

b abstract denken

bull Spreekwoord laten uitleggen

b oordelen

bull Mening over behandeling vragen

c corticale functies

bull Taal

bull Visuocontructie

bull Praxis

kloktekentest

goed fout

5 dementie amp diabetes hoe verder

6272014

11

uitstellen van dementie

bull prospectieve cohort studie

bull 19458 personen met baseline fitness evaluatie

bull metingen

ndash fitness levels modified Balke treadmill protocol between 1971 and 2009

ndash incidentie all-cause dementie obv Medicare Parts A amp B claims data from 1999 to 2009

vertragen van dementie

Pitkaumllauml KH et al Effects of the Finnish Alzheimer Disease Exercise Trial (FINALEX) A Randomized Controlled Trial JAMA Intern Med 2013 May 27173(10)894-901

Groepstraining

- Minder snelle progressie dementie

- Minder vallen

- Gelijke kosten

6 meer lezen

wwweffectieveouderenzorgnl

6272014

7

Bruce 2007

bull N=302

bull 70 jaar en oudere diabeten 7 jaar geleden gerekruteerd voor studie

bull dementie AD VaD klinische diagnose

resultaten

bull 28 (93) kreeg dementie (16 met wrsch AD) en 60 (199) geheugenstoornissen zonder diagnose dementie

bull onafhankelijke determinanten voor dementie

1 hoge leeftijd (per decade odds ratio 40 95 CI 159ndash1010)

2 duur diabetes (for each 5 years odds ratio 169 95 CI 124ndash232)

3 aanwezigheid van perifeer vaatlijden (odds ratio 535 95 CI 208ndash1372)

4 oefeninglichaamsbeweging (beschermend odds ratio 026 95 CI 009ndash073)

diabetes amp dementie

bull DM-patienten met hypoglycaemie hebben 2x hoger risico op ontwikkelen van dementie (344 vs 176 P 001 multivariate-adjusted hazard ratio 21 95 CI 10-44)

bull DM-patienten met dementie hebben groter risico op ontwikkelen van hypoglycaemie(142 vs 63 P 001 multivariate-adjusted hazard ratio 31 95 CI 15-66)

bull ongeacht CVA hypertensie hartinfarct

Yaffe K et al JAMA Intern Med 2013 Jun 101-6

definitie

bull Geheugenklachten

bull Geheugenstoornissen

bull Dementie = complex van verschijnselen waarbij er achteruitgang optreedt van de geestelijke vermogens fysiek functioneren en verandering van gedrag

cognitief functioneel

neuropsychiatrie

Geheugen

Apraxie

Afasie

Agnosie

Stoornis van de

excutieve functies

ADL

IADL

Gedrag

Psychiatrie

symptomen vormen van dementie

bull ziekte van Alzheimer

bull vasculaire dementie

bull Lewy body dementie

bull frontotemporale dementie

6272014

8

de ziekte van Alzheimer

bull 60-70 heeft de ziekte van Alzheimer

bull openbaart zich meestal rond 70e jaar

bull geleidelijke achteruitgang met eerst alleen geheugen- en orieumlntatiestoornissen daarna problemen met het spreken het handelen het overzicht en de herkenning

bull later kunnen ook gedragsproblemen voorkomen zoals agressie of afname van initiatief

bull gemiddelde ziekteduur is tussen 8 en 13 jaar

oorzaak

bull onbekend

bull neerslag amyloid en tau

bull geassocieerd met leeftijd roken genetische factoren hypertensie en andere vasculaire risicofactoren

vasculaire dementie

bull 20 heeft vasculaire dementie

bull plotseling danwel geleidelijk begin

bull grillig verloop met stapsgewijze verslechtering en soms ook verbetering

bull soms wisselend per dag

bull urine-incontinentie en loopstoornissen

bull vaak hypertensie of diabetes in de vg

diagnostiek bull (Hetero) anamnese bull Lichamelijk neurologisch en psychiatrisch onderzoek bull MMSE bull Lab ------------------------------------------------------------------------- bull CTMRI cerebrum

bull Neuropsychologisch onderzoek bull Overig

ndash EEG ndash Liquor ndash (Obductie)

klinisch beeld

a Geheugenstoornis en desorientatie

b Stoornis in aandacht abstract denken en oordelen

c Corticale functie stoornissen

d Gedragveranderingen

e Beloop traag progressief

f Intact bewustzijn

a geheugenstoornis

bull Inprenting

bull Korte termijn

bull Lange termijn geheugen

6272014

9

inprenting welke moest u onthouden

korte termijn

Het vermogen om recente gebeurtenissen

weer te geven is een weerspiegeling van de

registratie en de consolidatie

- hoe lang bent u hier al

- waarvoor bent u hier

- wat hebt u gisteravond gegeten

- wat hebt u op het journaal gezien

lange termijn

bull wanneer bent u geboren

bull waar zat u op school

bull hoe heten uw kinderen

bull vertelt u eens over uw werk

orientatie

bull Tijd

bull Plaats

bull Persoon

test MMSE

bull Lichte vorm MMSE 26 -21

bull Matige vorm MMSE 20-15

bull Matig ernstige vorm MMSE 14-10

bull Ernstige vorm MMSE 9-0

6272014

10

b aandacht

bull Serial 7

bull Terugtellen van 20 0

bull Dagen van de week in omgekeerde volgorde

bull Maanden in omgekeerde volgorde

b abstract denken

bull Spreekwoord laten uitleggen

b oordelen

bull Mening over behandeling vragen

c corticale functies

bull Taal

bull Visuocontructie

bull Praxis

kloktekentest

goed fout

5 dementie amp diabetes hoe verder

6272014

11

uitstellen van dementie

bull prospectieve cohort studie

bull 19458 personen met baseline fitness evaluatie

bull metingen

ndash fitness levels modified Balke treadmill protocol between 1971 and 2009

ndash incidentie all-cause dementie obv Medicare Parts A amp B claims data from 1999 to 2009

vertragen van dementie

Pitkaumllauml KH et al Effects of the Finnish Alzheimer Disease Exercise Trial (FINALEX) A Randomized Controlled Trial JAMA Intern Med 2013 May 27173(10)894-901

Groepstraining

- Minder snelle progressie dementie

- Minder vallen

- Gelijke kosten

6 meer lezen

wwweffectieveouderenzorgnl

6272014

8

de ziekte van Alzheimer

bull 60-70 heeft de ziekte van Alzheimer

bull openbaart zich meestal rond 70e jaar

bull geleidelijke achteruitgang met eerst alleen geheugen- en orieumlntatiestoornissen daarna problemen met het spreken het handelen het overzicht en de herkenning

bull later kunnen ook gedragsproblemen voorkomen zoals agressie of afname van initiatief

bull gemiddelde ziekteduur is tussen 8 en 13 jaar

oorzaak

bull onbekend

bull neerslag amyloid en tau

bull geassocieerd met leeftijd roken genetische factoren hypertensie en andere vasculaire risicofactoren

vasculaire dementie

bull 20 heeft vasculaire dementie

bull plotseling danwel geleidelijk begin

bull grillig verloop met stapsgewijze verslechtering en soms ook verbetering

bull soms wisselend per dag

bull urine-incontinentie en loopstoornissen

bull vaak hypertensie of diabetes in de vg

diagnostiek bull (Hetero) anamnese bull Lichamelijk neurologisch en psychiatrisch onderzoek bull MMSE bull Lab ------------------------------------------------------------------------- bull CTMRI cerebrum

bull Neuropsychologisch onderzoek bull Overig

ndash EEG ndash Liquor ndash (Obductie)

klinisch beeld

a Geheugenstoornis en desorientatie

b Stoornis in aandacht abstract denken en oordelen

c Corticale functie stoornissen

d Gedragveranderingen

e Beloop traag progressief

f Intact bewustzijn

a geheugenstoornis

bull Inprenting

bull Korte termijn

bull Lange termijn geheugen

6272014

9

inprenting welke moest u onthouden

korte termijn

Het vermogen om recente gebeurtenissen

weer te geven is een weerspiegeling van de

registratie en de consolidatie

- hoe lang bent u hier al

- waarvoor bent u hier

- wat hebt u gisteravond gegeten

- wat hebt u op het journaal gezien

lange termijn

bull wanneer bent u geboren

bull waar zat u op school

bull hoe heten uw kinderen

bull vertelt u eens over uw werk

orientatie

bull Tijd

bull Plaats

bull Persoon

test MMSE

bull Lichte vorm MMSE 26 -21

bull Matige vorm MMSE 20-15

bull Matig ernstige vorm MMSE 14-10

bull Ernstige vorm MMSE 9-0

6272014

10

b aandacht

bull Serial 7

bull Terugtellen van 20 0

bull Dagen van de week in omgekeerde volgorde

bull Maanden in omgekeerde volgorde

b abstract denken

bull Spreekwoord laten uitleggen

b oordelen

bull Mening over behandeling vragen

c corticale functies

bull Taal

bull Visuocontructie

bull Praxis

kloktekentest

goed fout

5 dementie amp diabetes hoe verder

6272014

11

uitstellen van dementie

bull prospectieve cohort studie

bull 19458 personen met baseline fitness evaluatie

bull metingen

ndash fitness levels modified Balke treadmill protocol between 1971 and 2009

ndash incidentie all-cause dementie obv Medicare Parts A amp B claims data from 1999 to 2009

vertragen van dementie

Pitkaumllauml KH et al Effects of the Finnish Alzheimer Disease Exercise Trial (FINALEX) A Randomized Controlled Trial JAMA Intern Med 2013 May 27173(10)894-901

Groepstraining

- Minder snelle progressie dementie

- Minder vallen

- Gelijke kosten

6 meer lezen

wwweffectieveouderenzorgnl

6272014

9

inprenting welke moest u onthouden

korte termijn

Het vermogen om recente gebeurtenissen

weer te geven is een weerspiegeling van de

registratie en de consolidatie

- hoe lang bent u hier al

- waarvoor bent u hier

- wat hebt u gisteravond gegeten

- wat hebt u op het journaal gezien

lange termijn

bull wanneer bent u geboren

bull waar zat u op school

bull hoe heten uw kinderen

bull vertelt u eens over uw werk

orientatie

bull Tijd

bull Plaats

bull Persoon

test MMSE

bull Lichte vorm MMSE 26 -21

bull Matige vorm MMSE 20-15

bull Matig ernstige vorm MMSE 14-10

bull Ernstige vorm MMSE 9-0

6272014

10

b aandacht

bull Serial 7

bull Terugtellen van 20 0

bull Dagen van de week in omgekeerde volgorde

bull Maanden in omgekeerde volgorde

b abstract denken

bull Spreekwoord laten uitleggen

b oordelen

bull Mening over behandeling vragen

c corticale functies

bull Taal

bull Visuocontructie

bull Praxis

kloktekentest

goed fout

5 dementie amp diabetes hoe verder

6272014

11

uitstellen van dementie

bull prospectieve cohort studie

bull 19458 personen met baseline fitness evaluatie

bull metingen

ndash fitness levels modified Balke treadmill protocol between 1971 and 2009

ndash incidentie all-cause dementie obv Medicare Parts A amp B claims data from 1999 to 2009

vertragen van dementie

Pitkaumllauml KH et al Effects of the Finnish Alzheimer Disease Exercise Trial (FINALEX) A Randomized Controlled Trial JAMA Intern Med 2013 May 27173(10)894-901

Groepstraining

- Minder snelle progressie dementie

- Minder vallen

- Gelijke kosten

6 meer lezen

wwweffectieveouderenzorgnl

6272014

10

b aandacht

bull Serial 7

bull Terugtellen van 20 0

bull Dagen van de week in omgekeerde volgorde

bull Maanden in omgekeerde volgorde

b abstract denken

bull Spreekwoord laten uitleggen

b oordelen

bull Mening over behandeling vragen

c corticale functies

bull Taal

bull Visuocontructie

bull Praxis

kloktekentest

goed fout

5 dementie amp diabetes hoe verder

6272014

11

uitstellen van dementie

bull prospectieve cohort studie

bull 19458 personen met baseline fitness evaluatie

bull metingen

ndash fitness levels modified Balke treadmill protocol between 1971 and 2009

ndash incidentie all-cause dementie obv Medicare Parts A amp B claims data from 1999 to 2009

vertragen van dementie

Pitkaumllauml KH et al Effects of the Finnish Alzheimer Disease Exercise Trial (FINALEX) A Randomized Controlled Trial JAMA Intern Med 2013 May 27173(10)894-901

Groepstraining

- Minder snelle progressie dementie

- Minder vallen

- Gelijke kosten

6 meer lezen

wwweffectieveouderenzorgnl

6272014

11

uitstellen van dementie

bull prospectieve cohort studie

bull 19458 personen met baseline fitness evaluatie

bull metingen

ndash fitness levels modified Balke treadmill protocol between 1971 and 2009

ndash incidentie all-cause dementie obv Medicare Parts A amp B claims data from 1999 to 2009

vertragen van dementie

Pitkaumllauml KH et al Effects of the Finnish Alzheimer Disease Exercise Trial (FINALEX) A Randomized Controlled Trial JAMA Intern Med 2013 May 27173(10)894-901

Groepstraining

- Minder snelle progressie dementie

- Minder vallen

- Gelijke kosten

6 meer lezen

wwweffectieveouderenzorgnl