Jaargang9•nummer1•maart2012

1

Van de redactie

ColofonPowertothepeople iseenuitgavevandeZPV. Ledenaantal:1.434 Opgesteldvermorgen:ca3117kWp Energiebesparing:2649MWh/jaar Co2besparing:1456ton/jaar

MedewerkersVoorzitter:FlorisWouterlood Penningmeester:JanRuijgrok p/aThorbeckestraat33, 2213HDLeiden Secretaris:NielsSchoorlemmer Webmaster:HarrySchreeven Hoofdredacteur:FlorisWouterlood

VormgevingGijsdeReus (GdRDesign)

Redactieteam:redactie@zonnestroomproducenten.org Oplagemaart2012:1350

Foto’s en illustratiesCover: N.RaymondPagina2: EigenarchiefPagina3: EigenarchiefPagina4: EigenarchiefPagina5: FlorisWouterloodPagina9: Duurzaamopweg.nlPagina10: WikipediaPagina11: FlorisWouterloodPagina12: FlorisWouterloodPagina13: FlorisWouterloodPagina14: FlorisWouterloodPagina16: Schuttelaar&Partners

Inditnummer:DeslimmemeterZonnepanelenopmonumentenKleurplaatmeteenstaartje

Uitgavevandezonnestroomproducentenvereniging Jaargang9•nummer1•maart2012www.zonnestroomproducenten.org

Let op!Vernieuwd

Jaargang9•nummer1•maart2012

2

Van de redactie

ColofonPowertothepeople iseenuitgavevandeZPV. Ledenaantal:1.434 Opgesteldvermorgen:ca3117kWp Energiebesparing:2649MWh/jaar Co2besparing:1456ton/jaar

MedewerkersVoorzitter:FlorisWouterlood Penningmeester:JanRuijgrok p/aThorbeckestraat33, 2213HDLeiden Secretaris:NielsSchoorlemmer Webmaster:HarrySchreeven Hoofdredacteur:FlorisWouterlood

VormgevingGijsdeReus (GdRDesign)

Redactieteam:redactie@zonnestroomproducenten.org Oplagemaart2012:1350

Foto’s en illustratiesCover: N.RaymondPagina2: EigenarchiefPagina3: EigenarchiefPagina4: EigenarchiefPagina5: FlorisWouterloodPagina9: Duurzaamopweg.nlPagina10: WikipediaPagina11: FlorisWouterloodPagina12: FlorisWouterloodPagina13: FlorisWouterloodPagina14: FlorisWouterloodPagina16: Schuttelaar&Partners

Eennieuwjaardatbegintmeteennieuwfrisjasjevoordenieuwsbriefvanonzevereniging.EindvorigjaarheeftderedactieafscheidgenomenvanPatrickdeKlerkenTamaraJanssen,hetduodatjarenlanguiterstprofessioneeldevormgevingvandePttPheeftverzorgd.HuldevoorPatrickenTamara.Hetstokje(zegmaar:toverstokje)isovergenomendoorGijsdeReus.Ditnummeriseenkleinbeetjezijnvisitekaartje.

Deverenigingbeginthetnieuwejaarmetvolvertrouwendatheteengoedzonnestroomjaargaatworden.GoedindezindatdeprijzenvanzonnepanelenzólaagzijngewordendatinvestereninzonnepanelenvoordegrotemassaNederlandsehuishoudensaantrekkelijkisgeworden.Ookzonderééncentaansubsidie.Diverseorganisatieszijnactiesbegonnenommassaalencollectiefzonnepanelenintekopen,envaneenvandezeorganisaties(VerenigingEigenhuis)isdeeerstetranchealhelemaalin-envolgetekendenisdetweedetrancheaangekondigd.Succesbijvoorbaatdusendeverwachtingisdusditjaareenforsaantalgeïnstalleerdemegawattpiekenerbij.Weziendebelangstellingookteruginhetbezoekaanonzewebsite,dieisvergelekenmetvorigjaarstukkenhoger.Ofheteengoedzonnejaarwordtinhetaantalzonuren,tjadatwetenalleendeweergoden.Iniedergevalheefthetijskoudeenhelderevriesweerbeginfebruarihierendaardagproductierecordsopgeleverd.

2012wordteenspannendjaarwanterhangteenonaardigecrisissfeerenbezuinigingssfeerinditvannaturealzokrenterigelandje.Netbeheerderszijnbegonnenomhunslimmemetersuitterollen,nietiedereenzitdaarvolverwachtingoptewachten.DaaroverheenwaaiteenonaangenamepetroleumgeuruithetMidden-Oostenwaarzichlangzaammaarzekereenpolitiek-fundamentelenucleairecrisisaanhetontwikkelenis.Datkanheelsnelheelergfoutgaan,endanzijnderapenéchtgaar.Enintussenwordteroveralterwereldmaaronbesuisddoorgebouwdaankolencentrales.OokinNederland.Endeaardatmosfeerbevatalweer393ppmaanCO2.Kortom,hetgaatgoedenhetgaatnietgoed.Latenwedusmetz’nallenonsbestezonnebeentjevooruitzettenomdenadrukophetgoedeteleggen.UkuntbijvoorbeeldstraksactiefmetdeZPVmeedoentijdensdeEuropeanSolarDays. Uhoortdaarnogover.

Deredactiewenstuveelleesplezierinditnieuwenummerineennieuwjaar.

Jaargang9•nummer1•maart2012

3

inhoud

4

5

9

10

11

12

13

14

16

2011,warmofkoud?

Deslimmemeter

BPzegtzonnestroomtabé

EersteDESERTECstroomcentraleinTunesië

Zonnepanelenopmonumenten

BigisBeautiful:energiebesparinghuisveelzinvoller bijgroteaanpak

Windduwtatoomstroomtijdenskoudegolf

Kleurplaatmeteenstaartje

Investerenwegenoeginschoneenergie?

Jaargang9•nummer1•maart2012

VolgenshetKNMIwas2011eenvandewarmstejarensindsmenin1901begonmetdeeerstemetingen.DegemiddeldejaartemperatuurinDeBiltkwamuitopeenprettige10,9gradenCelsius.2011eindigdehierrmeeopeengedeeldederdeplaatsvanwarmejaren.2006en2007spandendekroonmetgemiddeldenvan11,2graden.Ondankshetopmerkelijkegegevendat2011geenenkelehittegolfkendeligtdegemiddeldejaartemperatuurzohoogomdatmetnamedecemberopdevijfdeplaatsterechtkwamopdelijstvanzachtstedecembermaandeninruimeeneeuw,meteengemiddeldetemperatuurvancirca6,4graden.Een‘tropische’december,zogezegd.Dekoudstedagvanhetjaarwas30januari,gemeteninVolkelinNoord-Brabant(8,5gradenondernul).Op30juniwerdinEindhoveneninHupsel(Overijssel)dehoogstetemperatuurvanhetjaargemeten:34,5graden.

Delentewasfraaidankzijeenuitzonderlijkzachteenzonnigeapril,dezachtsteaprilmaandsinds1706(gedeeldeeersteplaats).Dezomervieldaarentegenzwaartegen.Metnamejuliwasdrijfnatenergkoel.Deherfstwasjuistweerzacht,metgeregeldzomersedagen.Voordezonnestroomproducenten:indeBiltwerden1836zonne-urenopgetekendtegen1524urennormaal.Wehebben2011mogenuitzwaaienalseenuitstekendzonnejaar.Hieriseentabelletje,samengestelduitgegevensvanhetKNMIvoorhetweerstationDeBilt.Topjaarwas2003.

2011, warm of koud?

Jaar Aantalzonne-uren

2011 1836

2010 1752

2009 1838

2008 1735

2007 1690

2006 1782

2005 1789

2004 1623

2003 2022

2002 1688

2001 1623

4

Jaargang9•nummer1•maart2012

5

door remco de Graaff

Deafgelopenjarenhebikheelwatmeningengehoordoverwatde‘slimmemeter’welofnietzoukunnen.Vaakvroegikmeafofdiemeningenwarengebaseerdopopgedanekennisbijeennetbeheerder,energieleverancier,meetgemachigdeofoverheid.Ookhadikvaakdeindrukdatmensenhetonderscheidnietzagentussenenergieleverancier,netbeheerderenmeetgemachtigde. Datleiddeertoedatikeenpoginghebgedaanomteachterhalenwiedeeisenaandeslimmemeterheeftgesteld,enwatdieeisenwaren.Datiseenlastigtraject.Inonderstaandstukzalikkortbeschrijvenwatikhebgevonden,enmijbeperkentotwatdeslimmemeterpreciesmeet. Op19september2007werdtNENnormNTA8130officieelgepubliceerd[https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2007-181-p32-SC82273.html]metalsondertitel“Basisfunctiesvoordemeetinrichtingvoorelektriciteit,gasenthermischeenergievoorkleinverbruikers”,meteenomvangvan29pagina’sinhetNederlands.NuzijndeNENnormennietgratis,ermoetvoorbetaaldworden.GelukkigisdedraftversievandeNTA8130welgratistekrijgen,endaaropstaatdathetenigeverschiltussendedraftendedefinitieveversie“enigeopmaaktechnischezaken”zijn.IndeNTA8130zelfstaatdatdeopdrachtvoorhetmakendaarvanbijhetMinisterievanEconomischeZaken(EZ)vandaanisgekomen.Ookstaatdaarbijdatn.a.v.desecondopiniondiedoorEZaandeenergiesectorisgevraagd,er“enkeleaanvullendeeisen”zijnbijgekomen. Op14februari2008werderineenTweedeKamerverslag[https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-31320-5.html] vandevastecommissievoorEconomischeZakennaardezeNTA8130verwezen,waaruitblijktdatdeNTA8130denormisvoordeslimmemeterdiederegeringhanteert. IndeNTA8130staato.ahetvolgendeoverdeslimmemeter:-demetermoethetvoordeleveranciervan

energiemogelijkmakenomtewerkenmetgedifferentieerdetarieven.-demeterisbedoeldvoorkleinverbruikers,datzijnaangeslotenenmeteenaansluitingophetlaagspanningsnetvoorelektriciteitmeteendoorlaatwaardevanmaximaal3×80A-demeterheefteenaantalpoortenvoorcommunicatie.DeP1poortisbedoeldominformatievandeslimmemeterdoortegevenaaneenanderapparaat,b.v.eenextradisplaymetmooiegrafiekeno.i.d.DeP2poortisbedoeldvoorcommunicatietussendeslimmemeteren1tot4anderemeetapparaten.Deanderemeetapparatenkunnenvanallesmeten,maardevoorbeeldenzijnwatermeters,gasmeters,warmtemetersenelectriciteitsbrutoproductiemeters.DeP3poortisbedoeldvoorcommunicatiemetdenetbeheerder.-demeterheeft2tarieven:hoogenlaag.-demeterheeft4telwerken:1xtelwerkvoorafnamehoogtarief,1xtelwerkvoorafnamelaagtarief,1xtelwerkvoorterugleveringhoogtarief,1xtelwerkvoorterugleveringlaagtarief.-demeteronthoudt960standen(=10dagen)vanafnamevanelectriciteitin0,001kwhper15minuten.Ditnoemenwedekwartierstanden.-demeteronthoudt960standen(=10dagen)vanterugleveringvanelectriciteitin0,001kwhper15minuten.-viadeP1poortwordenactueelvermogenin0,01kwdoorgegeven,enactuelemeterstandenvoorelectriciteitdoorgegeven,1x24uurdegasmeterstand.

de slimme meter

6

-viadeP3poortkandeaangeslotenewordenafgeschakeld.Dezekrijgtdangeenstroommeer.-erkanviadeP3poorteendoorlaatwaarde(inAmpere)wordeningesteld.Wordtermeerdan30secondenmeerstroomafgenomendandeingesteldedoorlaatwaarde,danwordtereenschakelaaromgezetenwordtdeaansluitingverbroken.Deaansluitingkandanhandmatigweerwordenhersteld.Uitschakelinggebeurtnietalsernetto-terugleveringaanhetnetis.ViadeP1poortwordtdoorgegevenwatdeactueledoorlaatwaardeis.-erkanviadeP3poorteen(standaard)berichtwordengestuurdnaardemeter,dievervolgensophetdisplayvandemeterwordtgetoond,endieviadeP1poortwordtdoorgegeven.-DeanderemeetapparatenkunnencommunicerenmetdeP2poortviaeenbedradeM-busverbinding,ofeendraadlozeM-busverbinding.-DedataoverdrachtviaP3naardenetbeheerderkanviaPowerLineCommunication(PLC[http://en.wikipedia.org/wiki/Power_line_communication]),GPRS[http://en.wikipedia.org/wiki/GPRS]ofEthernet[http://en.wikipedia.org/wiki/Ethernet].-1xper24uurwordendemeterstandenverzondenviadeP3poortnaardenetbeheerder,waarbijookdekwartierstandenwordenverstuurd,enookdemonitoringsdata.-opverzoekvandenetbeheerderwordenviadeP3poortdirectallemeterstanden(electra,gas,etc.)verzonden,waarbijookdekwartierstandenwordenverstuurd,enookdemonitoringsdata.-demeterisgeschiktisvoorgebruikmetvooruitbetaling,waarbijdemeternietopdehoogteisvanhetsaldo,enwaarbijeventueelafschakelenvandeelectricteitcentraalgebeurt.Deenergieleverancierisverantwoordelijkvoorcommunicatieoverhetresterendesaldo.-demeterzalmonitoringsdataopslaan,endezebestaanuitover-enonderspanning.Verderzaldezeopverzoekvandenetbeheerderdegemiddeldewaardesvanhetvoltage,amperage,‘activepower’en‘reactivepower’geven.

Alsikditzolees,enditallemaalvergelijkmetwatmijnhuidigedigitalemeterkan,danishetgroteverschilhetopafstandkunnenuitlezenvankWhwaardenopeengedetailleerdnivo,enhetaankoppelenvananderemeetapparatenzoalsb.v.eengasmeter,warmtemeter,ofbrutoproductiemeter.WatbetrefthetmetenvanhetaantalkWhdiejeteruglevertzieikgeenverschil.Enmochtenerineenzomerdreigendecapaciteitsproblemenvandeelektriciteitscentralesontstaan,endeafnamevanstroomwordtgelimiteerdindeslimmemeter,danlevertdatgeenproblemenopvoorhetterugleverenvanstroom.Eennadeelisdathethuidigevermogen(instappenvan10Watt)welwordtdoorgegevenviadeP1poort,maarnietzichtbaarisopdedisplay.Alsjeduswilwetenwatjeopditmomentinjehuisaanvermogenverbruikt,benjegedwongenomietsaantesluitenopdeP1poortdiedatlaatzien. DeP1poortisindeNederlandsemediavoorzoverikweetnooitgenoemd.HetideeisdatdeP1poorteenopenprotocolspreekt,enelke10secondenrelevantedatadoorstuurd,zodatiedereendaareenleukenergiedisplayvoorkankopen.IndeNTA8130worddateen“OverigeDienstenModule”genoemd.Of,alsjezelftechnischgenoegonderlegdbent,datjejePCofjeArduinoopaansluit[http://www.domoticaforum.eu/viewtopic.php?f=16&t=6104]endaargrafiekenofandereleukeenboeiendezakengaatdoenmetdedatadieuitdeP1poortkomt. Nuisditniethetheleverhaal.DeNTA8130geefteengoedeindicatiewateenslimmemetervolgensdeoverheidmoetdoen,hetisalleennietvoldoendeomeenslimmemeterechttegaanontwerpenenmaken.HierkomtNetbeheerNederland[http://www.energiened.nl/Content/Cms/FreePage.aspx?FreePageID=50]erbij.NetbeheerNederlandissinds1oktober2007debrancheorganisatievanderegionaleenlandelijkenetbeheerders.Zijschrijvende“DutchSmartMeterRequirements”(DSMR)dieironischgenoeginhetEngelsisopgesteld,eno.a.gebaseerdisopdeNTA8130.Hetisookeenlijvigdocument:Versie4vandeDSMRbevat5

Jaargang9•nummer1•maart2012

Jaargang9•nummer1•maart2012

7

documenten,waarvanhethoofddocumentmetdeeisen147pagina’sis,enhetP1document23pagina’senhetP3document72pagina’stelt.Oppagina10vanhetDSMRV4.0MainDocumentstaatindienerconflictenzijntussendeDSMRendeAmvB(AlgemenemaatregelvanBestuuroverdeslimmemeter,tevindenophttp://wetten.overheid.nl/BWBR0030605),datdandeAmvBleidendis.IndeDSMRv4.0staato.ahetvolgendeoverdeslimmemeterwatextraist.o.v.deNTA8130:-verwachtelevensduuris20jaar.-demetermagnietmeerdan35dB(A)aangeluidop1meterafstandproduceren.-demetermoetuitbreidbaarzijn.Eenmogelijkeuitbreidingzoukunnendatermeertelwerkenenmeeraangeslotenmetersaanwezigzoudenkunnenzijn.-hetverbruikvandeslimmemeterzelfzalnietgemetenwordenendusooknietzichtbaarzijnindestanden.-hetgemiddeldestroomverbruikvaneen1-faseslimmemeterindienernietwordt

gecommuniceerdoverdeP1enP3poortenzalmaximaal2wattzijn.Indienerwelgecommuniceerdwordtmagditmaximaal4wattzijn.-allecommunicatietussenexternemeetapparaten,enmetdenetbeheerderzalgecodeerdwordendmvAES-128[http://nl.wikipedia.org/wiki/Advanced_Encryption_Standard] -dedataoverdrachtviaP3naardenetbeheerdergaatviaGPRS.DeNTA8130gafhiernogeenkeuze.-demeterslaatzelflocatiedataop.HetvoorbeeldwatgegevenwordtisGPScoördinaten,postcodeofhuisnummer.WatookzoukunnenisdathiereenEANcodeinwordtgezet.-demeterheefteenusername/passwordcombinatieingebakkenwaarmeedeGPRSverbindingwordtopgezet.-demeterheeftcoderingssleutelsingebakkenwaarmeeberichtenwordengecodeerdvoordatzewordenverstuurd.

Jaargang9•nummer1•maart2012

8

-demeterheefteenniet-mechanischdisplaymetwaaropminstens8karakterstegelijkkunnenwordengetoond.-Aangeslotengasmetershebbeneentemperatuurcorrectie,zodathetgemetengasvolumewordtomgerekendnaareengasvolumebij15gradenCelsius. Mijnconclusiet.a.v.terugleverenvanzonnestroomisdatbijdeslimmemeter(gebaseerdopdeNTA8130enDSMRV4.0.2specificatiezoalsopfebruari2012)eradministratiefgesaldeerdmoetworden,netzoalsdatnugebeurtbijdehuidige‘domme’digitalemetersmet2of4telwerken.Daarbijzullendezelfdeonduidelijkhedent.a.v.salderendieernuspelenblijvenbestaan,metnameomdaterindeelectriciteitswetartikel31cnietsstaatoververschillendetelwerken,verschillendetarievenendeperiodewaarovergesaldeerdwordt.Alsjeduseenslimmemeterkrijgt,geefdanaandatdezeadministratiefvolledigmoetwordenuitgezet.Danlooptdeelectriciteitsrekeningovereenkalenderjaar,enlevertsalderenhooguitdezelfdeproblemenopalsnumeteendigitalemetermet2of4telwerken.

P.S.:Tochnogevenietsoverdeprivacyaspecten:Erstondb.vinmaart2009opdewebsitevandeTelegraaf(http://www.telegraaf.nl/binnenland/3596445/__Verzet_groeit_tegen_slimme_energiemeter__.html) “Ooknetbeheerderskunnenvoortaanzienwanneeriemanddouchetenhoewarm.Ofhijeenmagnetronmaaltijdnuttigt,zelfkooktenofhettoileteengroteboodschapmoetverwerken.” DespecificatievandeNTA8130endeDSMRzijnmomenteeldusdanigdatdesituatieuitbovenstaandequotenietkan.Deverbruikteelectriciteitwordenper15minutenverzameldendatistegrofomexacttekunnenzienwateraanstaat.Demeterstandenvangaseneventueelwaterwordenperuuropgenomen,watnogveelgroveris,enbovendienwordendezeverzameldewaarden1xper24uurverzondennaardenetbeheerder. P.P.S:De‘slimmemeter’diedoorOxxiovoor1januari2012opverzoekisgeplaatstbijmensenvoldoetslechtsgedeeltelijkaandeNTA8130.DatkomtomdatOxxiobegonnenismetdiemetersteplaatsenterwijldeNTA8130noginontwikkelingwas.

Jaargang9•nummer1•maart2012

9

BPSolar,deduurzametakvandefossieleenergieboerBritishPetroleumheeftaangekondigddathetbedrijfhaaractiviteitengaatstaken.HetgingalnietbestmetdezonnestroomtakvanBP,enmenhadgroteproblemengehad,o.a.metwarmlopendepaneeltjesmaartoch,vaneenenergieboerzoumenverwachtenzichbezigtehoudenmetméérdanfossieleenergiealleen.Erwerktennog100personenopdeafdeling,maarnuishetdushelemaaloverenuit.MetdezebeslissingtreedtBPindevoetsporenvanShell,dataleenpaarjaargeledenhetzonnestroombijltje(enwindenergiebijltje)erbijneerlegdeenzichtegenwoordigconcentreertopgas,olieenteerzanden.Eenmaalfossiel,altijdfossielzullenwemaarzeggen.Fossieleenergieisnetzoietsalsdrugs.Deenergieboerisdedealerendeafnemerszijnhopeloosverslaafd.Fossieleenergieisdusbergengeldverdienenendoodenverderfzaaienalsjejezinnietkrijgt.Metzonnestroomisdatanders.Jekooptalsklantéénkeereenpaneeltjeenjebentvooraltijdvandeleverancieraf.Geendealersinzonnestroom!Hetverdienmodelvanzonnepaneelfabrikantenisradicaalandersdandatvanenergieboeren.Vanwegehetgegevendathetgrotegeldvoorhetopscheppenligtinteerzandenenanderonsmakelijkspulterwijlhetmetzonnestroommoeizaamkanzijnhethoofdbovenwatertyehouden,zekernudeChineseconcurrentiemesscherpisenprijzentuimelen,kanBPSolarhetnietmeerbijbenen.Hetkanvreemdlopenindewereld.EriseentijdgeweestdatBPSolarheerenmeesterwasinzonnestroomland.MenigpionieruithetbeginvanhetzonnestroomtijdperkinNederlandheeftBPpaneeltjesophetdakliggen(overigensnetzoalsShellpaneeltjes).BPstondvoorkwaliteitenbestendigheid.Indiebegintijdwerderperjaaroverdehelewereldeenpaarmegawattpiekjesweggezet,eniedereeninhetwereldjekendeiedereen.Kennelijkisdemarkthardenvolwassengeworden.Tegenwoordigwordenertientallengigawattpiekenperjaaraanzonnepanelengeproduceerdengeïnstalleerd.Daarvoormoeteenzonnestroomfabrikantgrootdenkenengrootinvesteren.Kennelijkheeftmen

bijBPwelhetgeld,maarnietdekennisvandeveranderdemarktomstandighedenenmistmendebereidheidendurfomopteschalen.MethetrondpompenvanpetroleumenhetborenvangatenopzoeknaarnogmeerolieisBPgrootenrijkgewordenendaaraanhoudtmenkennelijkwanhopigvast.IniedergevaliszonnestroommededankzijBPopdekaartgezet,endaarmogenwezedankbaarvoorzijn.

NaareenberichtuitForbes.com

BP zegt zonnestroom tabé

Jaargang9•nummer1•maart2012

eerste deSerTeC stroomcentrale in Tunesië

DeDESERTECorgansatieheeftTunesiëuitgekozenalshetlandwaardeeerstethermischezonnecentralezalkomentestaanontworpenengebouwdvolgenshetDESETECconcept.Degeplandecentrale,tebouwenopdelocatieTuNur,wordtmeteeneengroteknaap:2.000MWelektrischvermogen.2.000MWisveel,namelijkhetequivalentvantweekerncentrales.DeTuNurcentralezalinfaseswordengebouwd.Schaalbaarheidiseengrootvoordeelvanzonne-energie.UiteindelijkmoetbijTuNureencomplexontstaanmeteentotaalvermogenvan2.000MW.DeopgewekteelektriciteitzalviaeenonderzeesegelijkstroomkabelwordengeleverdaanhetItaliaansehooogspanningsnet,600kmverderop(deMiddellandseZeemoetwordenovergestoken).Technologieomdestroomviaeengelijkstroomkabeltevervoerenisaleenpaarjaarbeschikbaarenoperationeel,bijvoorbeeldtussenNederlandenNoorwegen(NORNEDkabel),entussenNederlandenGrootBrittannië(BRITNEDkabel).InItaliëzaldestroomindebehoeftevan700.000huishoudenskunnenvoorzien.Alsallesvolgensplanverlooptgaatdebouwin2014vanstart.EriseenconsortiumopgerichtmetdenaamNurEnergie.Menschathetaantalarbeidsplaatsentijdensdebouwvandecentraleop20.000.VolgensDESERTECwordtTuNurdeblauwdrukvoorverdereontwikkelingeninhetDESETECraamwerk:eenstelselvanzonnecentralesrondomdeMiddellandseZeediestroomleverenaanhetEuropesenetendieopdiemanierdeafhankelijkheidvanfossieleenergiebronnenhelpenteverminderen.

DeDESERTECstichtingiseennon-profitorganisatie,opgerichtin2009,methetdoelomtebouwenaaneenduurzametoekomst,metnamedoorhetstimulerenvanopwekkingvanduurzame(zonne-)energie.HiervoorheeftmenhetDESERTECraamwerkontwikkeld.TuNurwordtheteersteconcreetuitgewerkteDESERTECproject:centrale,snoerenstekkerbijwijzevanspreken.Uvindtmeerinformatieoverdezesympathiekemaniervanenergieopwekkenopdewebsite,www.desertec.org.

Bestaande en geplande onderzeeseHDVC-kabels (plaatje afkomstig van Wikipedia)

10

Jaargang9•nummer1•maart2012

11

Nederlandistrotsophaarverledenenkoestertmonumentalepanden,bouwwerken,paleizenenmolens.Koesterttéveelnaaronzesmaak,wantmenigmonumentenbezitterlooptindewinterteklappertandenomdathijzijnmonumentjenietmagisolerenofvanHR+beglazingmagvoorzien.Tja,dáthaddenzeindeGoudeneeuwniet,duszijnditsoortzakenhistorischnietverantwoord.Maarmoetdateenredenzijnomnietcomfortabeltemogenwonen?OverwooncomfortindeGoudeneeuwhoeftuzichgeenillusiestemaken.Bijhetturfvuurwerdmenvanvorenlekkerwarm,maarmetbipsenalvroormenvastaandestoel.Waaromzoumeneenmonumentaalpandnietmogenaanpassenaandeeisendestijds?Pragmatischzijnwegenoeg.Installatiesombrandtevoorkomenzijnverplicht.Erisgas,erisstroom,erisstromendwatereneenriool.Menigmonumentheefteenvastetelefoonaansluiting,kabeleninternet.WarendieersomsindeGoudenEeuw?Erisverlichtingmet(latenwehopen)spaarlampen.OokdiewarenernietindetijdvanRemrandtenMichieldeRuyter.ZouRembrandtzonnepanelenophetdakvanzijnatelierhebbengeplaatst?Wieweet.Kunstenaarszijnmeestalnogalprogressieveeneigenzinnigetypes.EnRembrandtwasgefascineerddoorlichtenlichtinval.Maargoed.Mensendieineenmonumentwonenenerzonnepanelenopwillenplaatsenhebbenhetmoeilijk.Ermoeteenvergunningkomen.Datisdusin100%vandegevallenzonderpardon“NEE”.DeZPVheeftooiteensootmoedigaanHareMajesteitenaanZijneKoninklijkeHoogheiddeKroonprinsderNederlandenvoorgesteldomtedenkenoverzonnepanelenophunmonumentaleverblijven.Hoonwasonstendeel.Datwijzoverschrikkelijkongeciviliseerdmetmonumentalepandenomspringen,hoehaaldenwehetinonshoofd!AlshetdeGoudenEeuwwasgeweestdanginghethelebestuurvandeZPVvoorstrafeenweekmethethoofdinhetblok.Wehebbenonsdiesituatieeensproberenvoortestellen.Staattochnietslechtopmonumentalepanden,nietwaar?Inhetbuitenland,metnameDuitslandgaatmenheelwatprogressieverommetzonnestroomenmonumentendanbijons.EengoedvoorbeeldhetgebouwvandeRijksdaginBerlijn.

InNederlandisin2011deprimeurtendeelgevallenaandegemeenteRheden.HierkreegdeStroomplantagehetvoorelkaaromzonnepanelentemogenplaatsenopeengemeentelijkmonument.Chapeau,Stroomplantage!Totnogtoewerdenwerdenaanvragensteevastafgewezen,omdatmetzonnepanelengeensprakeisvanhistorischverantwoordmateriaalgebruik.

Natuurlijkzijnnietalleenbezittersvan‘gewone’huizengeïnteresseerdinhetplaatsenvanzonnepanelen;monumenten-eigenarenzijndatook.InpolitiekDenHaagslingerenvoorstellenvooreennieuweErfgoednotarondwaarinderegelsvooraanpassingenaanmonumentenendusookdeplaatsingvanzonnepanelen,landelijkgeregeldworden.DegemeenteRhedenheeftdaarnietopwillenwachtenennaaraanleidingvandiverseaanvrageneeninterim-beleidontwikkeldvoorhetplaatsenvanzonnepanelenopgemeentelijkemonumenten,alséénvandeeerstegemeenteninNederland.Chapeau,Rheden.Zonnepanelenzijnbinnendatbeleidvergunningvrijmitsaaneenaantalvoorwaardenvoldaanword.Zomogenzenietvanafdestraatzichtbaarzijnenmag(de)montagelogischerwijsgeenblijvendeschadeaanhetpandopleveren.HetdoordeStroomplantagegeplaatstesysteembestaatuit7panelenbovenopeenplatdaken6panelenaandeachterzijdeophetschuinedak(bron: de stroomplantage –- www.destroomplantage.nlWehebbengewoonpechdatzonnepanelennieteerderzijnuitgevonden.AlszealindeGoudenEeuwbeschikbaarwarengeweestdanbestondertegenwoordigeenlevendigerestauratie-industrie.

Zonnepanelen op monumenten

Jaargang9•nummer1•maart2012

12

Big is Beautiful: energiebesparing huis

veel zinvoller bij grote aanpakLex de Boer, energiesprong: “investeer in één keer 40.000 - 60.000 euro”

Opdewebsiteenergiepodium.nlkwamderedactiedezebijdragetegenvanLexdeBoer(directeurbijdeStuurgroepExperimentenVolkshuisvesting(SEV)enhetstimuleringsprogrammaEnergiesprong).DestellingdieLexverkondigtis“Alsjeisoleert,doehetdangoed”.Ditgeldtzowelvoornieuwbouwalsvoordebestaandebouw,bijvoorbeeldbijrenovatie.VolgensLexiseentotaalplanessentieelbijhetenergiezuinigmakenvaneenhuis.“Hetheeftbijvoorbeeldweinigzinomhetdakgoedteisolerenterwijldewarmteblijftweglekkenbijderamenenmuren.Hetinvesterenvaneenbedragvanbijvoorbeeld5.000euroisindemeestegevallendanooknietgenoeg.Mensendieeenmaligeendergelijkbedraguitgeven,zettendaarnavaaknietmeerdeverderenodigestappen”,aldusDeBoer.“Ikbenervanovertuigddatmensenmeteenoudhuisbeterinéénkeer40.000tot60.000eurokunneninvestereninhunwoning.Lievereengrotesprongdantienkleinestapjes.”

Alweer die terugverdientijd DeBoeradviseertomgoednatedenkenoverhoejeeenhuisdaadwerkelijkenergieneutraalkrijgt.“Datkostmeer,maaroplangetermijnverdienjedatterug.Erzijnaanbiedersdieeenenergieneutraalhuiskunnenrealiserendatineentermijnvantienjaaristerugteverdienen.Bijgemiddeldeenergiekosten,tussende150en200europermaand,eneenstijgingvandeenergieprijzenvanminimaal5%perjaarisdatbedragbinneneenjaaroftienalgerechtvaardigd.Alseenwoningenergieoplevert,zorgtdatooknogeensvooropbrengsten.Daarbijisheteeninvesteringdiezichterugverdientindetoegenomenwaardevanhethuis.Steldateenhuishouden20.000eurotebestedenheeftvoorenergiebesparendemaatregelen,dankanhetverstandigzijnomdaar20.000eurobijtelenenenhetdaadwerkelijkgoedaantepakken.Hetmomentdatmeneengroteinvesteringwildoeninbijvoorbeeldeendakkapelofeenuitbouwisbij

uitstekgeschiktomookteoverwegendiegroteenergiesprongtemaken.”

VolgensDeBoerkunjeenergiebesparinginhuisaanpakkenlangsdelijnvandetriasenergetica:dezekentdriestappen:1.bevorderafnamevanhetenergiegebruik,2,wekdeenergiediejedesondanksnognodighebtduurzaamop,3.maakefficiënt[rest]gebruikvanfossieleenergie.“Meteeninvesteringinzonnepanelengaatbijvoorbeelddeenergierekeningwelomlaag,maarneemthetenergiegebruiknognietaf.Hetkankosteneffectieverzijnomeersthetenergieverbruikomlaagtebrengen.Maarbeideisnogbeter.”

Barrières bij investering Energiebesparendeoplossingenwordenmomenteelnogmaarbeperkttoegepastdoorhuishoudens.DeBoer:“Veelmensenvindenenergiebesparendemaatregelenduurenerzijnbelemmerendefactorendiedezedrempelverhogen.Zoisernogteweinigaanbodvangoedeintegraleenergiebesparendeconceptenvanuitdebouwsector.Ookisdefinancieringteingewikkeld.Eenonderdeelvaneenintegraalconceptomenergietebesparenzoukunnenzijnomdefinancieringervanviadeenergierekeningtelatenlopen.”

GemeenteskrijgeneenoorvijgvanDeBoer:“Alshetgaatombuitengevelisolatiezittengemeentensomsindewegmetwelstandsafsprakenofregelsoverdeafstandtussendegevelendeopenbareweg.Aanbarrièresiserdusvoorlopiggeengebrek.Pasalsaldezebarrièreszijnweggewerktzullenmeerhuishoudensenergiebesparendeconceptengaanafnemen”,aldusDeBoer.

bron: http://www.energiepodium.nl/nieuws/item/energiesprong_energiebesparing_zinvoller_bij_grote_aanpak

door remco de Graaff

Jaargang9•nummer1•maart2012

VolgensPaulGipe,bloggeropRenewableenergyworld.com,vonderinFrankrijkopdeavondvan7februari2012eenheelmerkwaardigegebeurtenisplaats.DiedagwasinheelEuropaeenbitterkoudedag.Hetligtnogversinonsgeheugen.HetE-woordzoemdeinonshoofd.Rayonhoofdenkwamenbijelkaar.InNederlandzijnweopzo’ndaggewendomevenofdethermostaattekijkenofdienogknusop20gradenstaat.Aardgasdoetderest.HetwasdanookeentopdaginSlochteren(volgensGasunieeenrecorddag:545miljoenkubiekemetergasgeproduceerd).InFrankrijkzetmenookdethermostaatop20graden,maardaarwordenveelhuizenelektrischverwarmd.OpdiebewustedagzettenFransehuishoudens’savondsmassaalhunthermostateneengraadjehoger,gingmenetenbereiden(ookelektrisch)enwerderTVgekeken.Gevolgwasdieavondeensnellestijgingindevraagnaarelektriciteit.Devraagbedroegopeengegevenmoment100GW,terwijlhetaanbodvanFransegeneratorenmaar96GWwas(kernreactoren60GW,waterkracht12GW,olie5GW,steenkool5GW,wind4GW,gas3GWenoverig8GW).HettekortwerdopgevangendoorimportuitEngelandenDuitsland.InDuitslandwashetdonker,duszonnestroomdeeddaarevenniet

mee.WatinDuitslandopdatmomentwelgoeddraaidewaswindenergie.Doorhetopgesteldewindvermogenvan29GWwerdopdatmoment6,3GWactueeafgeleverd,meerdangenoegvoordevraaginDuitsland(dekking9%vandetotaleelektriciteitsvraag)enooknoggenoegomer1,8GWvannaarFrankrijkteexporteren.Eerderopdedagzorgdenzonnestroomenwindersamenvoordat12%vandeelektriciteitsvraaginDuitslandwerdafgedekt.

DeschrijversteltaanhetbegindatheteenbeetjeironischisdatuitgerekendDuitslanddat40%vanz’nkerncentralesheeftgeslotennadegebeurtenisseninFukushima,opdezedagduurzaamopgewekteelektriciteitleverdeaanFrankrijkdatatoomstroomtekortkwamterwijlmenerdaarzopratopgaatdatmenzijnstroomovervloediguitnucleairebronnenkrijgt.ErzijnzelfsstemmenophetinternetdiebewerendatduurzameenergieFrankrijkvandebevriezingsdoodheeftgered.Nouja,zo’nvaartzalhetnietgelopenhebben,maarbovenstaandverhaaldemonstreertweereenshoebelangrijkduurzaamopgewekteelektriciteitzolangzamerhandgewordenisinlandendieeréchtwerkvanmaken.

wind duwt atoomstroom tijdens koudegolf

13

Jaargang9•nummer1•maart2012

14

InhetvorigenummervandePowertothePeople(2011-5)stondhetstukje“Wijzijnvandekleurplaat”waarinderedactiezichvertwijfeldafvroegwatiemandmetzonnepaneleninhemelsnaamzoektbijdeenergieleverancier“Atoomstroom”.Datistochzoietsalsvloekenindekerk?Omuwgeheugenoptefrissenallereersthetopzegberichtvanhetex-lid:

Besteledenadministratie,bijdezezegikperdirectmijnlidmaatschapvandeZVPop.Volgensmijkomenjullievaneenkleurplaatenvaniedererealiteitszingevrijwaardenvanzo’nclubwilikgeenlidzijn.Zelfhebik16.9kWpgeiïstalleerd.Vandaagwasmijnproductie57kW/hr.Mijneigenverbruikwastijdensdieproductietijdslechts6kW/hr.Opslaanisgeenoptie,maarterugpompeninhetnetwél.OmdatikklantbenbijAtoomstroomwordtdatvollediggesaldeerd.IndewintergebruikiknormaaleenwarmtepompenkrijgikdekernfusieenginevandezonvanAtoomstroomviakernsplitsingvolledigCO2neutraalretour.MijngrotewoningisdanookvolledigCO2neutraal.Degroeten,(naam).P.S.Ikhebooknogeeneen6GJvacuümbuiszonneboilerophetdakliggen.

Enweetunog:wehadden10vragennaaraanleidingvaneenliddatopzegde.Vraag1.WaaromzoudeZPV“vandekleurplaatzijn”?Vraag2.Waaromisdezepersoonniet“vandekleurplaat”?Vraag3.WaaromwordteenzonnestroombezitterklantvanAtoomstroom?Watisderealiteitszinhiervan?Vraag4.Welkeenergieboerwaszijnvorigeenergieleverancier?Vraag5.IskernfusievandezonhetzelfdealskernsplitsingvanAtoomstroom?Vraag6.KomtbijkernfusieCO2vrij?Watverstaanweonder“CO2neutraal”?Vraag7.IsatoomstroomvolledigCO2-neutraal?Vraag8.Hoeishettechnischmogelijkomkernfusievandezon“retour’tekrijgen?Vraag9.WatheeftdezonneboilertemakenmetAtoomstroom?

Vraag10.Watzouderedenzijngeweestdatditlidperdirectzijnlidmaatschapopzegde?Bijdatstukjestonddebijgaandefotovaneensnoezighuisjemetzonnepanelendatweooit

voordelenshaddengekregenenwaarvanderedactiedroomdedatdebewonerdieuiteraardarmwaszijnlaatstespaarcentjesinzonnepanelenhadbelegd.Dithuisjehadnietsuitstaandemethetvertrekkendelid,maarwasgekozenvanwegedefotogeniciteit,endaarnawatschraaltjesafgedruktomintekleuren.Maargoed,wekregeneenheleaardigereactieophetstukjevaniemanddienotabenedeeigenaarblijkttezijnvanhetsprookjeshuisje.Hierisdereactie:

BestemensenvanZPVVraag1.WaaromzoudeZPV“vandekleurplaatzijn”?Jajulliezijnduidelijkvandekleurplaatenandergefröbel!Defotodiebijhetverhaaltjestaathebbenjullieergensuitjearchiefgekniptenerbijgeplakt.Foei!Hetiseenheleoudezwart-witfotodiejulliedeelshebbeningekleurd.Dathuisisnamelijkniethethuisvandebriefschrijver.Zoalsdemensenmeteniggevoelvoorverhoudingenkunnenzien.Hetisduidelijkgeen16,9kWp.WeleenvandeoudstevoorbeeldenwaarbijdeeigenaaropeenhuurhuiseenPVinstallatieheeftgelegd.ASNactie15jaargeleden.EerstegeneratieOK4buitenopdepanelen,doenhetnogsteeds.Ik

Kleurplaat met een staartje

Jaargang9•nummer1•maart2012

15

bendieeigenaar,daaromweetikdatzogoed!Vraag2.Waaromisdezepersoonniet“vandekleurplaat”?Duidelijklijktmij.Radioactievekleurplatenzijnverboden!Vraag3.WaaromwordteenzonnestroombezitterklantvanAtoomstroom?Watisderealiteitszinhiervan?Datlegthijzelfduidelijkuit.Hijwilgeenopslag,wantaccu’siszo’ngedoeenooknietaltefris.Indewinterheefthijmetzijnwarmtepompdegrootstestroomvraagendaarwilhijgeenfossieleenergievoorverspillen.Nietonbegrijpelijk.Hijzitdusineenpatstellingenlijktdaaralleenuittekomendooratoomstroomtenemen.Ookomdathijkernfusieenkernsplijtingenhieropaardeendaaropdezondoorelkaarhaalt.Ookweethijnietdatjeopeenwinterdagzekergeenatoomstroomkrijgt.EDF(hofleveranciervandatgoedje)heeftdannamelijkeentekortenhooptmaardathetinDuitslandofDenemarkeneenbeetjewaaitzodatzetegenhunprincipesin,tochwatwindstroomkunnenkopen.Vraag4.Welkeenergieboerwaszijnvorigeenergieleverancier?Greenchoicedenkik!Vraag5.IskernfusievandezonhetzelfdealskernsplitsingvanAtoomstroom?Nietecht,maarweleenlastigematerie.Kanmedeverwarringwelvoorstellen.Fossieleenergieisnatuurlijkwelafkomstigvankernfusieopdezon.Metmategebruiktdusnietsmeeaandehand.Alleenisdiemaateenbeetjekleinvooronsmensen.Vraag6.KomtbijkernfusieCO2vrij?Watverstaanweonder“CO2neutraal”?BriefschrijverzegtnietdatbijkernfusieCO2vrijkomtJulliemoetenjewelaandelijntjesopdekleurplaathoudenhoor!VoorCO2-neutraalzijnerveeldefinities,maarbriefschrijverwilkennelijkhelemaalgeenfossielebrandstofgebruiken,ookalzouhijdatindezomercompenseren.Opzicheennobelstreven,maareigenlijknietmogelijkalsjeaanhetnetzit.Opditmomentindetransitienaarduurzaamheidishetooknietzorelevantomdatdefossielebrandstofdiedeeenbespaart

meteenaccutochdooriemandanderswordtverkwist.Jekanmaarbeterzoveelmogelijkzonne-enwindstroominhetnetpompenomdeminstefficiëntecentralesvanhetnettedrukken.Wantwaterookbeweerdwordt,energiemaatschappijengooienalseerstedieslechtecentralesuitenlatenhunefficiëntsteenkerncentralesdoordraaien.Alsjeenergiewilopslaandoedatdanmaarindewasmandendeklerenkastdoortewassenalshetwaaitofdezonschijnt.Vraag7.IsatoomstroomvolledigCO2-neutraal?Nietecht,maarzonnestroomenwindookniet.Vraag8.Hoeishettechnischmogelijkomkernfusievandezon“retour’tekrijgen?Opeenkleurplaatluktdatwel,netalsjefossielebrandstofdiejeindewintergebruikt,opdezomerdagkancompenserenmetzonnestroom.Vraag9.WatheeftdezonneboilertemakenmetAtoomstroom?Julliewetentochdatjeookatoomstroom-gaskankopen?Vraag10.Watzouderedenzijngeweestdatditlidperdirectzijnlidmaatschapopzegde?WaarschijnlijkkreeghijdeenergierekeningenzagdathijvanAtoomstroommindergeldterugkreegdanvanGreenchoiceendathijweleenveelhogervastrechtmoetbetalen.HijheeftnognietindegatendatGreencoicehemgeeneindfactuurheeftgestuurdmetzijnlaatsteteruggave(oepsfoutje,bedanktexklant).Alsjenettoteruglevertovereenjaar,moetjededuursteenergieleverancierkiezen!VandewinstkanjedannetdecontributievoorZPVbetalen.

Jaargang9•nummer1•maart2012

Vraagtuzichweleensafhoeveelgelderindewereldgestoptwordtinduurzameenergie(ofwatoverheidenbedrijfslevendaaronderverstaan)?DeredactievondafgelopenjanuariopinterneteenberichtafkomstigvanhetgezaghebbendeBloombergoverinvesteringengedaanin2011.AllesbijelkaarschattendeBloomberg-onderzoekersdaterafgelopenjaar260miljarddollarisgeïnvesteerdinduurzamezaken,variërendvanzonnestroomsystementotinvesteringeninfabriekendiewindmolensproduceren.Hetmerendeelvanditgeldvloeidenaarzonnestroomsystemen,namelijk136miljarddollar.Windenergieslokte75miljardaaninvesteringenop.Dezeenormehoeveelheidgeldvertegenwoordigteengroeivan5procenttenopzichtevan2011.Erwerdin2011liefst4keeraanduurzamegoederenenproductiemiddelenmeeruitgegevendanin2004.Devaartziterkennelijkin.

Is260miljarddollarveel?Ja,alsuhetonsvraagt.Is260miljardgenoeg?Nee,wantvolgensUNEP(milieu-takvandeVerenigdeNaties)istenminste360miljarddollarperjaarnodig.Vergelekenmetinvesteringendieindekolen-,olie-engassectorwordengedaanvalt260miljardnietmeeenniettegen.Voorbeeld:alleenalShell,ExxonMobil,ChevronenBPgavensamenin2011eenbedragvan108miljarddollaruitaaninvesteringengerichtophetopsporenenborennaarnieuweolie-engasbronnen.VolgenshetInternationaleEnergieAgentschap(IEA)moeterdekomendejarenperjaar1.500miljardwordengeinvesteerdindefossieleenergiesectoromaandewereldvraagtevoldoen.Maarja,volgensonsdenkendieIEAmensendatdefossielebomennogsteedstotindefossielehemelgroeien.

investeren we genoeg in schone energie?

16