PORTRETTEN VAN MENSEN DIE EMMAUS EEN WARM HART … · en buitenland te ondersteunen en daarmee ......

50 JAAR EMMAUS HAARZUILENS

Je bezit niks en hebt alles

50 JAAR EMMAUS HAARZUILENSPortretten van mensen die Emmaus een warm hart toedragen.

Samen wonen, samen werken, samen delen.

EM

MA

US

HA

AR

ZU

ILE

NS

PO

RT

RE

TT

EN

VA

N M

EN

SE

N D

IE E

MM

AU

S E

EN

WA

RM

HA

RT

TOE

DR

AG

EN

JAN

2016


Emmaus Haarzuilens is een

woon-werkgemeenschap die

al meer dan 50 jaar onderdak

biedt aan mensen, van daklozen

tot wereldverbeteraars. In ons

kringloopbedrijf werken bewoners

en vrijwilligers samen. Niet alleen

goederen, maar ook mensen krijgen

hier een tweede kans. Door de

verkoop van kringloopgoederen

zijn we financieel onafhankelijk

en in staat om kleinschalige

projecten te steunen in binnen-

en buitenland.


Goed voor spullen en mensen

1966: het huwelijksjaar van prinses Beatrix en Claus von Amsberg. Het jaar ook van de eerste successen van de televisieserie 'Ja zuster, nee zuster' en van de gemeente Vleuten-De Meern, die anderhalf jaar daarvoor zijn tienduizendste inwoner had mogen inschrijven. In dat jaar opende, in het kasteeldorp Haarzuilens, Emmaus zijn deuren, kringloopbedrijf en woon-werkgemeenschap voor wereldverbeteraars annex toevluchtsoord voor dak- en thuislozen.

Als je dat allemaal leest, besef je hoezeer de wereld in vijftig jaar is veranderd. Nog afgezien van het nieuwe stadsdeel Leidsche Rijn dat tussen Haarzuilens en Utrecht verrijst.Wat niet is veranderd, is dat Haarzuilens nog altijd een hechte dorpsgemeenschap is, met een kasteel en een park die beiden veel mensen trekken. Emmaus is vijftig jaar na zijn oprichting, een vaste waarde in Haarzuilens. Het is een toevluchtsoord voor 'spullen met levenservaring', die je voor weinig geld een tweede leven kan geven. Zo ook voor mensen zonder thuis of dak boven hun hoofd, die er tijdelijk onderdak, een huis, werk of zinvolle dagbesteding vinden.

In dit boekje, uitgegeven ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van Emmaus Haarzuilens, vertellen bewoners en oud-bewoners over hoe het was en is om bij Emmaus te wonen en te werken. Zij laten zien dat Emmaus zichzelf is gebleven, maar ook is meegegaan met zijn tijd. Zo is Emmaus niet alleen goed voor mensen en spullen, maar ook vriendelijk voor het milieu.

Jan van ZanenBurgemeester

Woord vooraf

Tip voor alle Utrechters: lees de verhalen die een beeld geven van een onmisbare plek in onze stad.

76 50 JAAR EMMAUS HAARZUILENS50 JAAR EMMAUS HAARZUILENS

42

8 16GIJS VAN DEN BERG COR

SLIJKHUIS

MELANIE APPELS

MARTIN TENSEN

28

22 JOS VAN DER MEER & HERMIEN VAT

ANITA MASSELING

36


Ik studeerde destijds in Oirschot voor priester bij de congregatie van de Montfortanen. Omdat de opleiding samen ging met verschillende ordes en naar

Tilburg verhuisde, werd het centrum in Oirschot opgeruimd. Henk Jan Meijer, responsabel van Emmaus en bevriend met één van de docenten in Tilburg, hoorde dat op zolder van het centrum nog een stuk of twintig oude kerkbanken stonden. Hij kwam ze persoonlijk ophalen met zijn vrachtwagentje. Die man had een houding van ‘niet lullen maar werken’ en dat maakte meteen indruk op mij. Hij vroeg of ik geen zin had om een tijdje bij Emmaus te komen werken. Omdat we in de vakanties sociaal werk moesten doen, kreeg ik samen met twee studiegenoten

Gijs van den Berg (72) is geen man van ‘uit het oog, uit het hart’. Zes jaar lang was hij responsabel in Emmaus Haarzuilens en verant-woordelijk voor het reilen en zeilen in de gemeenschap. Al is het ruim veertig jaar geleden, Gijs is de woon-werkgemeenschap nooit vergeten. Omdat we benieuwd zijn naar zijn ervaringen hebben we hem uitgenodigd voor een interview. Bij binnenkomst begroet Gijs ons allerhartelijkst met een potje eigengemaakte bramenjam. Hij heeft er zichtbaar zin in en begint direct te vertellen.

toestemming van Pater Overste om een maand bij Emmaus te werken. Al snel vroeg de responsabel of we z’n werk wilden overnemen. Hij had een vrouw en kind en wilde niet lang in Haarzuilens blijven. Ik was geïnteresseerd maar wilde eerst mijn studie afmaken. Uiteindelijk ben ik in 1969 bij Emmaus komen wonen en na een korte tussenperiode in Keulen gebleven tot de zomer van 1975.” Waarom ben je gevraagd om bij Emmaus te komen werken?“Dat weet ik niet, misschien omdat ik zo enthousiast was. Emmaus was afwisselend, interessant en nieuw. Tijdens de Paasmarkt, in 1969 werd de fanfare uit Haarzuilens opgetrommeld. Deze liep door het huis en via de keuken weer naar buiten. Het was allemaal heel feestelijk. Ik heb mijzelf wel eens afgevraagd waar mijn enthousiasme vandaan kwam. Ik denk omdat ik mijn hoofd en handen kon combineren, dat kon ik gewoon goed. Ik kon hard werken en vond het leuk om leiding te geven. Als iemand anders een klus beter kon, dan liet ik ‘m dat ook doen. Daar had ik geen moeite mee.”

“ Emmaus was afwisselend, interessant en nieuw”

GIJS VAN DEN BERG

“Ik ben geen idealist want ik doe het graag”

“ Bij Emmaus had je meteen eer van je werk”

“


“ Het was allemaal heel feestelijk”

“ Hier kan ik mijzelf zijn, hier kan ik wat doen”

Was het vooral de sfeer die je aansprak?“Ik was ook onder de indruk van de mensen die belangeloos iets voor een ander deden. In Amersfoort hielden we een huis-aan-huis-kledingactie. Omdat we te weinig vervoer hadden, ben ik een week lang bedrijven langsgegaan om te vragen of ze wilden helpen. Op een gegeven moment zag ik bij ‘Continental banden’ een enorme vrachtwagen staan. Deze wilde ik wel hebben. Ik zal nooit vergeten dat ik naar het kantoortje liep en vertelde waarvoor ik kwam. De eigenaar liep met me mee en het eerste wat hij deed was de telefoon ernaast leggen. Hij zei: ‘Zo, we kunnen niet meer gestoord worden, vertel je verhaal.’ Ik dacht meteen, dat is iemand die luistert, die neemt de tijd voor je. Die vrachtwagen kreeg ik gewoon mee, met een chauffeur.”

Wat maakte bewoners enthousiast?“Ik denk dat de meeste mensen na hun eerste kennismaking dachten: hier kan ik mezelf zijn, hier kan ik wat doen. Zij werden meegesleurd in het ‘ideaal’ om Emmaus draaiende te houden. Bij Emmaus had je meteen eer van je werk. Als de papier- of kledingbalen werden opgehaald en je zag zo’n vrachtwagen wegrijden, dan dacht je: ‘dat hebben we toch maar mooi gedaan.’ En als we ergens een huis mochten leegruimen, dan waren we behoorlijk fanatiek. Na die kledingactie in Amersfoort kwamen al die auto’s het terrein op rijden. Dat was een hele belevenis. Zelfs in het dorp stonden mensen langs de weg te kijken. We hadden wel een jaar nodig om alles te sorteren.”

Hoe zag een doorsnee dag eruit? “Om acht uur werd het werk verdeeld. Er waren genoeg bewoners die wilden meerijden met de vrachtwagen om spullen op te halen. Anderen hadden een vaste plek zoals papier persen of kleding uitzoeken voor de markt. Twee keer per week hielden we op woensdag en zaterdag een markt. Het is mij wel eens verweten dat ik teveel een koopman was. Maar ik vond altijd dat de zaken goed moesten lopen, je moest kunnen zeggen: ‘Het was een geslaagde dag en we hebben veel omgezet.’ Op een gegeven moment was de Pinkstermarkt zo’n succes dat de hele omgeving vast zat. Het stond zelfs in het Utrechts Nieuwsblad, dat is toch prachtig.”

Hoe ging het samen wonen?“De bewonersgroep van Emmaus was heel divers: daklozen, ex verslaafde jongeren, ouderen met drankproblemen, dienstweigeraars of jongeren die waren vastgelopen tijdens hun studie. De mix tussen jong en oud is altijd goed gegaan. Het wonen was eigenlijk niet zo moeilijk. Soms kwamen er mensen die voor een paar nachtjes onderdak zochten. Enkelen deden daar iets voor terug. Zo was er een man die maaide altijd het gras voordat ie wegging. Ik had wel bewondering voor mensen die altijd onderweg waren.”

Heb je wel een mensen moeten wegsturen?“We hebben jongens in de groep gehad die echt crimineel waren. Ik heb ze op een gegeven moment de deur gewezen. Eén van hen schreef mij later een brief, hij had toch goede herinneringen aan Emmaus. Ook herinner ik mij een bewoner die dekens had gestolen die we hadden ingezameld. Hij verkocht de dekens aan mensen in het dorp. Daar heb ik een behoorlijke rel over geschopt. Toen die man ermee doorging heb ik gezegd dat hij kon vertrekken. Helaas heb ik weleens een verkeerde beoordeling gemaakt. Zo was er een jongen die ik onterecht heb beschuldigd van het veroorzaken van schade. Ik kon het niet meer goedmaken en daar heb ik mij diep voor geschaamd. Die jongen is toen zelf weggegaan.”

Wat deden jullie zoal samen?“Het was een rommeltje in huis. Er was een aparte televisiekamer waar je lekker kon hangen. We hadden maar drie zenders en er was nooit gedoe over welke zender gekeken werd. Ook werd er ’s avonds veel gekaart, gepuzzeld of gescrabbeld en sommige vrouwen maakten kleden van vodden of geverfde nylonkousen. Ik herinner mij nog dat alleen de huiskamer en keuken verwarmd waren. Het werd een stuk aangenamer toen we voor bijna niets enkele ‘heaters’ voor de loodsen en een verwarmingsketel voor het huis kregen.”


“ Ik heb er altijd naar gestreefd dat mensen en spullen onderdak hadden”

Het verhaal gaat dat bewoners bij het plaatselijke café inbraken en flessen drank meenamen.“Daar geloof ik niks van. Bewoners kwamen weleens dronken thuis, zij hadden dan bij café Versteeg of De Vier Balken zitten drinken. Maar drank kwam niet in huis, daar was ik heel stellig in. In huis werd alleen met kerstdagen een glaasje wijn geschonken en verder nooit. Ik sloeg de flessen gewoon kapot en gooide ze in de vuilnisbak. We hebben een bewoner gehad met de ziekte van Korsakov. Ik nam hem iedere dag mee naar Versteeg voor een borreltje anders hield ie het niet vol. Uiteindelijk ging het niet meer en is hij naar een kliniek gegaan, ergens in Nijmegen.”

Je zorgde voor de gang van zaken in Emmaus. Hoe deed je dat? “Ik was regelmatig op weg, onder meer naar een bedrijfje dat kledingbalen opkocht die we niet konden verkopen. Ook deed ik de administratie, wat niet meer was dan een kasboek bijhouden. Eens per maand ging het kasboek naar de penningmeesteres. ’s Avonds was ik zoveel mogelijk thuis of bezocht ik een kennis in Voorburg die voor ons spullen ophaalde.”

Hoe heb je het al die jaren volgehouden? “We hadden geen kerngroep, maar er waren gelukkig wel mensen die er wat langer waren en aan wie je zaken kon toevertrouwen. Ik kon rekenen op bewoners die voor de ophaal en verkoop zorgde en niet te vergeten Tiny. Als zij er niet was geweest dan had ik het al die tijd niet volgehouden. Uit het dorp kregen we steun van mevrouw Verhoef. Zij nam de kleding voor haar rekening en had altijd vrouwen en meisjes van Emmaus om zich heen. Daar ontfermde ze zich over. Als we een chauffeur tekort kwamen, kregen we hulp van een paar mannen die verbonden waren aan de Kapucijnen in Utrecht. En als ik niet wist wat ik met sommige mensen moest beginnen, belde ik de huisarts voor raad.”

Wat vind je van de uitspraak van Abbé Pierre: ‘Rijkdom heeft altijd te maken met het onrecht dat je armen aandoet’?“Daar kan ik niet zoveel mee. Een tijdje woonde bij ons een oudere man die zich opstelde als het ‘geweten’ van Emmaus. Hij vond dat alles moest gebeuren zoals Abbé Pierre had bedoeld. Die man bakkeleide

met iedereen en is uiteindelijk tegen zoveel weerstand opgelopen dat hij is weggegaan.”

Wat was jouw missie en ideaal?“Ik ben geen idealist, want ik doe het graag. Ik ben mezelf geworden en geweest. Sommige dingen zie je pas achteraf en dan ga je ze benoemen. Ik heb nooit een missiegedachte gehad of aan loopbaanplanning gedaan. In de jaren dat ik responsabel was, heb ik gezorgd dat de

woon- en verkoopruimten werden uitgebreid. Ik heb er altijd naar gestreefd dat mensen en spullen onderdak hadden. Mensen gaven hun spullen weg omdat ze wisten dat het goed terecht kwam. Daar moet je dan ook voor zorgen. Ik had niet het idee dat we de maatschappij konden veranderen. Wel denk ik dat we bewoners van Emmaus een gelukkige tijd konden bieden, al was het maar voor korte duur. Ik weet dat er mensen bij waren die nergens terecht konden. Sommigen hadden al hun contacten verbroken.”


“ Emmaus was heel apart, dat is ook een beetje de kracht geweest”

Wat was de kracht van Emmaus?“Emmaus was heel apart, dat is ook een beetje de kracht geweest. Mensen hoefden niet hun hele verhaal te vertellen. Een intakegesprek vonden we maar raar. Het is een wonderlijk iets dat zoveel mensen, jong en oud, met verschillende achtergronden zo goed met elkaar konden opschieten. Niemand had een stempel op zijn hoofd. We hielden ons strikt aan de huisregel ‘Elke zinspeling op iemands verleden wordt beschouwd als een ernstige fout’. Je mocht best over iemand praten, maar dan moest hij er wel mee instemmen.”

Wat doe je tegenwoordig?“Sinds mijn pensionering werk ik twee dagen in de week voor een kringloopbedrijf in Tiel. Mijn ervaringen die ik bij Emmaus heb opgedaan neem ik hierin mee. Toen ik daar een maand werkte, werd er een litho opgehaald en die heb ik voor 300 euro geprijsd. Daar heb ik kijk op. Al snel ging er iemand naar de leiding en vroeg of het een foutje was, of het niet 30 euro moest zijn. ‘Nee’ zei ze. ‘We hebben iemand die er verstand van heeft.’ En ja hoor, na een week werd die litho voor 300 euro verkocht.”

Wat wens je Emmaus voor de toekomst?“De huidige Emmaus groep mag blij zijn met een stuk of vijf bewoners die er al lang zijn. Want dat heb je echt nodig. Ik denk dat een leiding heel belangrijk is. Iemand die de boel een beetje bij elkaar kan houden. En het moet natuurlijk geen verzorgingshuis worden, er moet wel gewerkt worden.”

Oud-Emmausbewoner Rox kwam per toeval op de website van Emmaus terecht en stuurde een mail:

nmiddels ben ik 64, heb 4 kinderen en twee kleinkinders. Ben ondernemer met twee bedrijven en 34 jaar samen met mijn vrouw. Ik heb mijn weg dus gevonden. Emmaus Haarzuilens heeft

daar zeker aan bijgedragen. Ik vergeet jullie nooit totdat ik te oud geworden ben om te herinneren.

Bijna elk jaar zijn wij op Elf Fantasy Fair bij het kasteel en dan gluur ik steeds weer even naar de plek waar de rest van mijn leven is begonnen. Een plek die heel erg veranderd is, maar toch nog steeds herkenbaar. Maar alles is zo veranderd dat ik niet de behoefte heb om aan te kloppen. Wat moet ik zeggen? Zwerver Eddie, die vanuit Amsterdam naar Haarzuilens kwam lopen voor schone kleren, een douche en een warme hap, is er waarschijnlijk al lang niet meer. En Koos, die kleding sorteerde en de hele dag liep te vloeken.

Jullie bieden een plek, hoop en realiteit. Los van religie, opdringerigheid en eigenbelang. Eigenlijk zijn jullie al heel veel jaren bezig met een nieuwe economie, een levensstandaard van delen. Op gelijke voet met elkaar leven. Ik heb hier veel respect voor.”

“45 Jaar geleden was ik één van de hulpzoekenden van Emmaus Haarzuilens. Gijs was toen één van de (bege)leiders. De loods naast het woonhuis heb ik mee helpen bouwen. Ik reed (mee) op de auto waarmee we spullen ophaalden. Ik ruik nog steeds de geur van de boekenschuur.”

I

Rox“ Ik ruik nog steeds de geur van de boekenschuur”

“


Het besluit om bij Emmaus Haarzuilens te gaan wonen heeft Anita heel bewust genomen. Na de havo vertrok ze naar een Emmaus-

zomerkamp in Frankrijk. Ze raakte geïnspireerd door het solidariteitsprincipe en de vele internationale contacten. Het jaar daarop ging ze opnieuw naar Frankrijk en wist het zeker, deze manier van leven wilde ze in Nederland voortzetten. Nadat Anita haar opleiding tot bibliothecaresse had afgerond, ging ze op zoek naar een woon-werkgemeenschap in Nederland. Al snel kwam ze in contact met Emmaus Haarzuilens. Met enkele onderbrekingen heeft ze hier zo’n tien jaar gewoond.

“Het eerste jaar was één groot feest,” vertelt Anita. “We gingen uit in Utrecht en iedere avond zongen we tijdens de afwas.” In die tijd was er geen duidelijke leiding en voor bijna alles moest toestemming worden gevraagd aan Emmaus Nederland. Er werd ook erg op elkaar gelet. Bij elkaar op de kamer komen, was uit den boze en alles werd bediscussieerd in werkgroepen. Langzamerhand ontstond er behoefte aan meer zelfbeschikking en structuur. Anita kreeg verantwoordelijke taken en het wonen in de woon-werkgemeenschap werd

“ Op de goede plek en met elkaar kun je heel veel bereiken”

Hoe Anita deze periode heeft beleefd, willen we graag weten. We zoeken Anita op bij haar thuis. De koffie wordt vers gezet en ingeschonken in kleurrijke mokken.

ANITA MASSELING Het was omstreeks 1976 toen de 21 jarige Anita Masseling (60) bij Emmaus Haarzuilens kwam wonen. Het waren de jaren van democratisering waarin vooral over solidariteit werd gesproken en minder over werk.

serieuzer. Ze beheerde de kas, deed mee aan projecten en nam deel aan het groepje ‘aannamebeleid’. “Het werd allemaal anders. We deelden de verantwoordelijkheden zoveel mogelijk met elkaar. Maar soms moest iemand een beslissing nemen, dan moest je een lijn uitzetten, of ‘nee’ zeggen tegen anderen.”

Bij jezelf beginnenBij Emmaus zocht Anita een leven dat complementair was; een leven waarin wonen, werken en delen met elkaar waren verbonden. Anita was ervan overtuigd dat je als mens veel meer samen moest doen. Nu vindt ze het heerlijk dat werk en privé zijn gescheiden. Dat neemt niet weg dat ze het samen delen nog steeds erg belangrijk vindt. De les die ze bij Emmaus heeft geleerd, is dat ieder mens waarde heeft: “Op de goede plek en met elkaar kun je heel veel bereiken”.

Naar eigen zeggen heeft Anita vooral laten zien dat mensen welkom waren. “Mensen in hun waarde laten, daar was ik goed in. Ik was meer van de zachtheid en aandacht voor mensen. Ik denk dat ik mensen een goed gevoel gaf door respect te tonen.”

Langzamerhand kreeg Anita het gevoel zichzelf kwijt te raken en verlangde steeds meer naar een leven buiten Emmaus. De spagaat tussen ideaal en praktijk werd duidelijk voelbaar: “Ik heb geleerd dat iedereen eerst bij zichzelf moet beginnen en dat is heel klein.”


Woon-werkgemeenschapIn de jaren zeventig werd Emmaus Haarzuilens gezien als een echte woon-werkgemeenschap die zich in de Randstad op de kaart had gezet. Emmaus werd gekenmerkt door actie en goed geld verdienen. Het werk stond altijd op de voorgrond. Ook daklozen konden bij Emmaus terecht en sommige daklozen hielpen mee met allerhande klussen. “Wanneer één van hen met zijn jas aankwam waar ik knopen aan moest zetten, dan wist ik dat hij genoeg had gespaard en weer op stap ging,” vertelt Anita.

Hoewel Anita het werk belangrijk vond, richtte zij zich liever op het samen wonen en samen delen. Van hebberige koopjesjagers moest ze niets hebben en voor afdingen had ze geen talent. Anita kon goed kaartlezen en reed graag mee als bijrijder op de vrachtwagen. Het liefst ontfermde ze zich over de boeken

en maakte ze samen met haar maatje Hans papierbalen die er extra mooi uitzagen.

Anita onderschrijft het belang van het verdienmodel en de onafhankelijkheid van Emmaus. Toch is zij geen enthousiaste pleitbezorger van kringloop. Ze denkt dat er ook andere manieren zijn om van te leven. “Ik vond het ophalen van spullen moeilijk te rijmen met het tegengaan van verspilling. Wanneer mensen tweedehands spullen kopen om ze te gebruiken dan vind ik dat goed, maar als het een excuus is om elk jaar iets anders in huis te halen, dan heb ik daar moeite mee,” legt ze uit.

De liefdeHet is niet verwonderlijk dat Anita haar man Patrick bij Emmaus heeft ontmoet. Patrick kwam uit Maleisië en volgde de hippietrail naar Europa. In die tijd werd er niets gevraagd over de achtergronden van

bewoners, daar heerste een soort taboe op. Of je nu legaal of illegaal was, als er plek was kon je blijven, desnoods werd er tijdelijk een kamer gedeeld.

In de liefde heeft Anita veel ups en downs moeten doorstaan. Patrick kreeg geen verblijfsvergunning en moest weer terug naar Maleisië. Zelfs een brief van Abbé Pierre mocht niet baten. Een jaar later is Anita naar Maleisië afgereisd om te trouwen. Na haar huwelijk is ze samen met Patrick teruggekomen en weer in Emmaus Haarzuilens gaan wonen. Enkele jaren daarna is hun eerste dochter Rani geboren. Alle bewoners van Emmaus leefden mee met de geboorte, haar horoscoop werd getrokken en er werden beschuitjes gesmeerd met gekleurde hagel.

Impact Anita realiseerde zich niet hoe groot het effect van Emmaus was op haar dochter. Rani bouwde al snel een band op met bewoners. Het feit dat bewoners zomaar weggingen maakte een enorme indruk op haar. Ook waren sommige bewoners niet zo gecharmeerd van een kind in de groep. Dit maakte het voor Anita extra moeilijk om Rani aan anderen toe te vertrouwen. Toen Rani drie jaar was, besloot Anita Emmaus te verlaten. Ze verhuisde samen met haar dochter naar een woning aan het Stalplein in Haarzuilens waar haar tweede dochter Shanti is geboren. Enkele jaren later verhuisde het gezin naar een woning in Vleuten. Na een periode apart te hebben

“ Ik heb geleerd dat iedereen eerst bij zichzelf moet beginnen”


gewoond, is Anita opnieuw met Patrick gaan samenwonen, tot hij in 1999 op jonge leeftijd overleed.

De kracht van EmmausDe kracht van Emmaus is de verbinding tussen mensen die ervoor kiezen om bij Emmaus te wonen en mensen die noodgedwongen onderdak zoeken bij Emmaus. Het onderscheid is volgens Anita niet zo strikt. “Mij werd wel eens gezegd ‘wat goed van je dat je bij Emmaus woont’. Maar zo is het niet, je bent niet goed als je bij Emmaus woont. Ik wilde het graag, ook voor mij was het een soort noodzaak. Ik had er destijds niet aan moeten denken dat ik zo zou leven zoals ik nu leef.”

Dertig jaar laterAnno 2015 is het dertig jaar geleden dat Anita de woon-werkgemeenschap heeft verlaten. Na haar vertrek heeft ze nog een

tijdje als vrijwilligster gewerkt en was ze betrokken bij diverse projecten. Nog steeds is Anita Emmaus goed gezind en heeft ze bewondering voor wat Emmaus heeft neergezet. Het contact loopt nu vooral via haar zus Francisca die na de geboorte van Rani als vrijwilligster bij Emmaus is komen werken. Zij kwam aanvankelijk om Anita te steunen, maar is al die jaren gebleven.

Tegenwoordig werkt Anita als secretaresse en vrijwilligersbegeleider in een ziekenhuis. Ook in haar huidige werk staat solidariteit hoog in haar vaandel. Het valt haar op dat vrijwilligerswerk vaak wordt miskend. “Ik vind het bitter dat de één wel een baan heeft en de ander niet en dat vrijwilligers verschillend worden gewaardeerd. Mensen zouden veel meer hun werk moeten delen.” Dit bewijst weer eens dat sommige idealen nooit verloren gaan.

rie dagen per week rijdt Francisca heen en weer naar Haarzuilens, het liefst via de binnenwegen want ze houdt van de natuur. Inmiddels

werkt ze zo’n 33 jaar als vrijwilligster bij Emmaus en heeft ze haar hart verpand aan het sorteren en verkopen van kleding. Duizenden kledingstukken zijn door haar handen gegaan. Een echt vak vindt Francisca, want je moet goed weten wat je wel of niet kunt weggooien.

Op de vraag waarom ze geen eigen winkeltje is begonnen, antwoordt ze stellig: “Ik pas niet in een winkel, veel te benauwend, de deuren moeten open staan.” Bij Emmaus voelt ze zich het meest in haar element. Toch heeft Francisca nooit serieus overwogen om in Emmuas Haarzuilens te gaan wonen. In IJsselstein heeft ze haar plek gevonden, hier woont ze na 45 jaar nog steeds met plezier.

Met enige aarzeling noemt Francisca zichzelf geen idealist. Om bij Emmaus te kunnen wonen, moet je stevig in je schoenen staan. Het samenwonen, de vergaderingen en de projecten zijn niet haar ding, maar haar betrokkenheid is er niet minder om. “Als ik hoor van alle projecten die we steunen, dan heb ik echt het gevoel dat we dat samen doen. Dan denk ik, daar heb ik ook aan bijgedragen.”

Francisca Masseling (59) was 26 jaar toen ze ging kramen bij haar zus Anita in Emmaus Haarzuilens. Het kramen was minder hard nodig, maar in de kledingloods konden ze extra handen gebruiken. Francisca is nooit meer weggegaan, ook niet toen haar zus naar een woning buiten Emmaus verhuisde.

Francisca Masseling

“ Als ik hoor van alle projecten die we steunen, dan heb ik echt het gevoel dat we dat samen doen”

“De deuren moeten open staan”

D


De muur is oranje en de bank knalroze. “Sommige mensen vinden deze combinatie afschuwelijk, maar ik houd van uitbundigheid”, zegt Hermien Vat (58), terwijl ze ons hartelijk welkom heet in haar kamer van het huisje waar ze met partner Jos van der Meer (61) woont. Samen zijn zij al bijna dertig jaar de drijvende krachten achter Emmaus. Van het woord leiding zijn ze niet gecharmeerd. “We zijn hier eigen baas met z’n allen.”

moment moest ik kiezen tussen mijn betaalde werk en Emmaus. Wilde ik mijn betaalde werk goed doen, dan moest ik er meer tijd aan besteden en dat zou ten koste gaan van Emmaus. Het was niet moeilijk

om voor Emmaus te kiezen. Het werk is veel gevarieerder dan een administratieve kantoorbaan. Hier ben ik mijn eigen baas.”De keuze werd vereenvoudigd doordat Hermien inmiddels ook had besloten ‘helemaal voor Emmaus te gaan’. Hermien leerde Jos kennen via zijn zus Trudy, een vriendin van haar. Hermien was opgeleid als psychiatrisch verpleegkundige en werkte in psychiatrische instellingen. Halverwege de

JOS VAN DER MEER & HERMIEN VAT

“Je bezit niks en hebt alles”

Jos klopte in 1981 aan bij Emmaus om te vragen of hij mocht meedraaien. “Ik was jong en wilde wat. Na drie jaar reizen door onder andere Azië wilde ik in de

praktijk brengen wat ik daar had gezien en geleerd: leven met weinig bezit en het delen van ervaringen. Bij Emmaus kon dat.” Zijn definitieve keuze voor Emmaus volgde enkele jaren later. Hij ging eerst nog een keer op reis, combineerde vrijwilligerswerk bij Emmaus met een betaalde baan en werd gevraagd als penningmeester voor het bestuur van Emmaus. “Op een bepaald

“ Emmaus staat voor een manier van leven”

jaren tachtig was het niet eenvoudig om werk te vinden en bovendien was het een tijd waarin mensen principieel voorrang gaven aan vrijwilligerswerk boven betaald werk. Niettemin dacht Hermien ooit wel weer in de psychiatrie te gaan werken. Het liep echter helemaal anders. “Rond 1987 ontstond het idee om in het centrum van Utrecht een kledingwinkel te starten. En aangezien ik me met kleding bezig hield, vroegen ze aan mij of ik de winkel wilde opzetten.” Zo gezegd, zo gedaan. Jos en Hermien gingen boven de winkel wonen en bleven er negen jaar. Hermien wilde na verloop van tijd niet eens meer terug naar betaald werk in de psychiatrie. “Het voelde niet goed om geld te krijgen voor het omgaan met mensen; voor iets dat ik heel vanzelfsprekend vind. Bovendien ben ik een groot voorstander geworden van het principe dat bij Emmaus iedereen dezelfde waardering krijgt: kost, inwoning en zakgeld. ”

Een tweede kansNa dertig jaar zien Jos en Hermien het werken bij Emmaus nog steeds niet als een baan. De nadruk ligt voor hen niet op het werken, maar op het samen wonen en samen delen. Emmaus staat voor een manier van leven. Je bezit niks en hebt alles, dat is het Emmaus-gevoel dat je moet willen en kunnen uitdragen, volgens hen. Het werken is een middel om de groep te kunnen laten bestaan. Met de verkoopopbrengsten is het bovendien mogelijk om projecten in binnen- en buitenland te ondersteunen en daarmee ook anderen een menswaardig bestaan te

“ We geven niet alleen mensen een tweede kans, spullen ook”


bieden. Dat het middel inmiddels erg belangrijk is geworden en Emmaus toch bij de meeste mensen bekend is als kringloopbedrijf en een doe-gemeenschap, erkennen beiden volmondig. “Het werken is altijd al het gemakkelijkste onderdeel geweest omdat iedereen daaraan wil meedoen. Bovendien zijn we erin geslaagd tweedehands spullen te herwaarderen. Eerst hadden we een vlooienmarkt, nu een kringloopbedrijf.“ Uiteraard had Emmaus de maatschappelijke wind in de zeilen. Het is vanzelfsprekender geworden om tweedehands spullen te kopen en tegenwoordig zijn er meer mensen die bij tweedehands aan het milieuaspect denken. Daarnaast zijn er ook duidelijke keuzes gemaakt om Emmaus onder de aandacht te brengen. Zo is de start van een winkel in Utrecht goed geweest voor de bekendheid.“We geven niet alleen mensen een tweede

kans, spullen ook”, zegt Hermien. Dat is voor Hermien de waarde van Emmaus. “Ik vind het een groot goed dat ik deel uitmaak van een gemeenschap die mensen kansen biedt, hen laat zien dat ze de moeite waard zijn en tevens laat zien wat er in het leven de moeite waard is. En door die herwaardering willen mensen iets terug doen. Met alleen samen werken bereik je dat minder.”

Ervaringen delen“Door het samen wonen deel je sneller ervaringen,” zegt Jos “en daarmee versterk je het effect van de herwaardering.” Sinds er in Utrecht meer opvang is voor dak-en thuislozen, kan Emmaus haar functie als woongemeenschap beter vormgeven. Jos en Hermien beleefden veel plezier aan de kortdurende opvang van mensen, maar zagen dat het soms te hectisch en onveilig

“ We hebben er veel internationale vriendschappen aan over gehouden waarvan we nog steeds profijt hebben”

was. Nu deze taak is weggevallen, is de groep stabieler en kan er meer aandacht zijn voor het samen wonen en samen delen. Niet dat dit altijd gemakkelijk gaat. Conflicten tussen bewoners zijn er uiteraard ook wel eens en “sommige mensen zijn gewoon echt niet aardig”, zegt Hermien. De veronderstelling van Abbé Pierre dat mensen van elkaar zullen houden als ze elkaar kennen, kan ze niet beamen. “Het komt dan ook wel eens voor dat we mensen vragen om te vertrekken omdat ze een slechte invloed hebben op de groep.”De manier van leven die Emmaus voorstaat biedt ook een alternatief voor een wereld waar bezit er (teveel) toe doet. Abbé Pierre vond dat rijkdom van de één ten koste gaat van de ander. Een uitspraak waar Hermien het hartgrondig mee eens is en waar Jos wel wat aan wil toevoegen. Hij heeft geen problemen met mensen met goede banen en goede salarissen, maar wel met de uitwassen. “Die uitwassen zijn mogelijk doordat er aan de andere kant mensen zijn die te weinig betaald krijgen.” Leven zonder bezit is mogelijk, zo laat Emmaus zien. Jos voegt er onmiddellijk aan toe dat het wel een keuze moet zijn. “Als je van twee dollar per dag moet leven, is dat natuurlijk geen keuze.”

Een hoogtepunt in hun Emmausbestaan was de reis naar Zuid-Amerika in 1992. Tijdens hun verblijf werden ze spontaan uitgenodigd door verschillende groepen die hen vroegen een tijdje te blijven. Ze hebben deze periode als een enorme verrijking ervaren. “We deelden ervaringen en leerden zo van elkaar. Je ziet dat je allemaal met hetzelfde bezig bent.

Dat is veel bevredigender dan geld sturen. We hebben er veel internationale vriendschappen aan over gehouden waarvan we nog steeds profijt hebben.”

Geen gepamperDe tijd om over opvolgers na te denken komt eraan. Heel Emmaus Nederland denkt na over hoe aan nieuwe mensen te komen. Sommige groepen zetten advertenties voor nieuwe trekkers. Jos en Hermien betwijfelen

“ Leven met weinig bezit is een verrijking”


of zoiets voor Haarzuilens zal werken. Ze zien het liefst dat nieuwe mensen hen vanzelf vinden en ‘in Emmaus groeien’, net zoals dat ook bij hen is gebeurd. Zij werden niet tot kerngroeplid gekozen, ze zijn het geleidelijk aan geworden vooral omdat ze lieten zien dat ze verantwoordelijkheid wilden en konden dragen. “Op een gegeven moment ben je het.” Ze realiseren zich dat het niet eenvoudig zal zijn. Ze vinden dat ze Emmaus als manier van leven beter moeten uitdragen. Enerzijds trekt Emmaus mensen aan die uit lastige situaties komen en vooral gebaat zijn bij de structuur die Emmaus biedt. Dit zijn

doorgaans niet de mensen die Emmaus kunnen dragen. Anderzijds zijn er mensen die uit idealisme voor Emmaus kiezen. Zij ervaren de structuur als een keurslijf en willen voortdurend veranderingen aanbrengen en dat is ook weer niet de bedoeling.

Betaalde krachten vinden Jos en Hermien geen optie. Emmaus is geen baan. Iemand van buiten moet het samen wonen, samen werken en samen delen maar net aanvoelen. “Misschien gaat die wel de therapeut uithangen of pamperen. Of juist weer te zakelijk zijn. Het is niet zo dat wij ’s ochtends een winkel open doen en ’s avonds weer dicht. Het loopt behoorlijk door elkaar. Dat komt natuurlijk ook door onze ligging.” Hermien vreest ook dat er door betaalde krachten sprake zal zijn van een opgelegde hiërarchie. “Als er al sprake is van hiërarchie, dan moet die gegroeid zijn”. En Jos is bang dat vrijwilligers zich met de komst van betaalde krachten minder verantwoordelijk zullen voelen. Uiteindelijk ontstaat er dan misschien wel weer een ‘top-down’ georganiseerde gemeenschap. Nu is Emmaus er trots op dat ze erin slagen ‘bottom up’ te werken. “En dat willen we graag zo houden.” Jos en Hermien willen nog lang bij Emmaus blijven wonen. Hermien: “Ik hoop dat ze voor mij willen zorgen als ik oud en misschien dement ben en hier nog wat op het erf rondscharrel.”

“ Door het samen wonen deel je sneller ervaringen”

V anaf dat moment startte een uitwisseling tussen Haarzuilens en Piura en zijn we kameraden, broers, zusters, vrienden – alles op basis van

vriendschap en vertrouwen. Nog steeds werken we aan het versterken van de band met deze vrienden en makkers in de strijd voor een meer rechtvaardige en solidaire wereld voor iedereen.

Naast de bezoeken over en weer deelden we onze solidariteit en werkten we samen om de slachtoffers van de brand in de wijk La Arena weer dak boven hun hoofd te geven. We zetten een hulpfonds op voor mensen met weinig geld. Later ontvingen we containers met kleding en spulletjes waarmee we veel arme gezinnen konden helpen. Emmaus Haarzuilens leeft met ons en onze groepsontwikkeling mee en geeft steun om ons onderkomen te verbeteren. Ook ondersteunt Haarzuilen onze sociale

activiteiten, zoals het opknappen van het buurthuis en de inrichting van ons centrum voor fysiotherapie en revalidatie. Het schoolgeld van onze kinderen wordt door Haarzuilens betaald. Maar boven alles staat de vriendschap en de genegenheid die we in al die jaren hebben opgebouwd door in vrijheid ons leven, ons werk en ons ideaal te delen: de betere wereld waarnaar wij verlangen.”

“Onze woon- en werkgemeenschap Águilas Emaús Piura sloot zich in 1992 aan bij de Emmausbeweging en in die tijd leerden we Hermien en Jos kennen. Zij bezochten groepen in Latijns Amerika en we nodigden hen bij ons uit. Ze kwamen bij ons thuis op de plek waar toen onze gemeenschap gehuisvest was en leefden met ons mee.

Águilas Emaús Piura

“ Emmaus Haarzuilens leeft met ons en onze groepsontwikkeling mee en geeft steun om ons onderkomen te verbeteren”

Internationale vriendschappen


H

Cor kwam in contact met Emmaus toen hij zijn managementopleiding afrondde aan de Hogeschool van Amsterdam. Emmaus was net een zelfstandige stichting geworden en het bestuur functioneerde nog niet lekker. Jos en Hermien waren al een tijdje verbonden aan Emmaus en vroegen Cor om Emmaus te adviseren.

oe trof je Emmaus aan?“Ik vond het al snel een prettig klimaat. Ook al vond ik niet alles even goed, de ideeën trokken mij erg

aan. Het was niet echt een slagvaardige organisatie. Na het hoogtepunt eind jaren zeventig zijn verschillende dragende bewoners vertrokken. Zij gingen andere dingen doen, logisch, maar er was geen opvolging. De mensen die bleven, vonden

het een prettige plek maar wisten niet hoe het verder moest. Emmaus bestond uit een verzameling individuen die vooral voor zichzelf probeerden te zorgen en weinig oog hadden voor de doelen, de organisatie, de omgeving, noem maar op. Het motto ‘samen wonen, samen werken, samen delen’ was een beetje uit het oog verloren.”

Kwam het voortbestaan in gevaar?“Financieel stond het er ook niet best voor. Ik herinner mij nog goed dat we alleen nog vrijwilligers hadden die op de vrachtwagen reden en de ophaal deden. Dat was zo’n beetje het keerpunt. Als er niets zou veranderen dan zouden we de tent kunnen sluiten. Jos en Hermien waren de stabiele factor en moesten de hete kastanjes uit het vuur halen. Verschillende

bewoners zijn weggegaan of weggestuurd. Dat ging niet altijd even makkelijk. Langzamerhand kwamen er nieuwe bewoners en zijn we de goede kant op gegaan. De bestuursvergaderingen

werden formeler. Niet omdat we dat perse wilden, maar om een markering aan te geven. Wat ik leuk vond is dat ook de bewoners behoefte hadden aan een klankbord. Bewoners werden geëvalueerd en in de bestuursvergadering werden besluiten genomen. Zo formeel doen we het tegenwoordig al lang niet meer. Het bijzondere is dat al die tijd de markten gewoon doorgingen en we genoeg geld verdienden om de organisatie draaiende te houden.”

“Als ik het terrein op rijd dan heb ik

altijd nog zo’n ‘wauw’ moment”

COR SLIJKHUIS

“ De ideeën trokken mij erg aan”

“ Het leuke van Emmaus is het constante spanningsveld tussen de sociale doel-stellingen en het verdienmodel”

Bijna dertig jaar is Cor Slijkhuis (60) betrokken bij Emmaus Haarzuilens. Sinds 1987 is hij voorzitter van het bestuur en net als menig bewoner trots op Emmaus. We zijn nieuwsgierig naar zijn drijfveren en verheugen ons op een interview. Op een zonnige middag spreken we Cor in zijn huis in Culemborg en vertelt hij zijn verhaal onder het genot van een kop koffie en een Meharis sigaartje.


“ We moeten af en toe het lef hebben om op het podium te gaan staan”

Emmaus is een organisatie die zijn eigen weg gaat. Hoe gaat het bestuur daarmee om?“Het bestuur kan met een andere blik kijken en soms lastige vragen stellen. De kunst vind ik om te sturen met losse handen. Je stapt op de fiets en je haalt je handen van het stuur. Je beweegt mee, maar je weet wel waar je naartoe wilt. Ik zit niet in de positie dat ik dingen kan of wil afdwingen. Het grappige is dat er niet veel van mij wordt gevraagd, mijn rol is echt heel klein. Door te luisteren en vragen te stellen, worden vanzelf goede besluiten genomen. Ik ben in staat om af en toe de scherpe randjes eraf te halen. Ik denk dat ik een zekere rust en stabiliteit kan bieden omdat ik de context begrijp en het Emmaus-gevoel goed ken.”

Wat heb je zelf met het gedachtengoed van Emmaus?“Ik vind dat we met z’n allen veel te rijk worden. De rijkdom is ongelijk verdeeld en je ziet mensen echt gekke dingen doen met hun geld. Ik heb mede door Emmaus geleerd dat je helemaal niet zoveel geld nodig hebt om goed te leven. Alles is er al, misschien niet altijd op het juiste moment en moet je even geduld hebben. Emmaus kan deze boodschap meer uitdragen. We moeten af en toe het lef hebben om op het podium te gaan staan en te laten zien wat we doen. Daar zijn we niet zo heel goed in.”

Wat zijn voor jou bijzondere ervaringen geweest?“De keren dat mensen bij Emmaus zijn overleden. Vooral de mensen die moederziel alleen doodgaan en die je als Emmaus

groep letterlijk het graf indraagt. Neem bijvoorbeeld Joop, hij is in 1967 als eerste dakloze gekomen en tot zijn dood gebleven. Emmaus was zijn familie. Dankzij de woon-werkgemeenschap had hij een adres, bestond hij weer en hoefde hij niet op straat of in een zorginstelling te wonen.”

Wat houd je bij Emmaus?“Ik ben begonnen als vriend van Jos en Hermien en we zijn vrienden gebleven. Ik zal niet zeggen dat de mensen die er wonen allemaal vrienden van mij zijn, maar Emmaus geeft mij plezier. Ik ben als een aap zo trots als ik mensen ontvang bij Emmaus. Als ik het terrein op rijd dan heb ik altijd nog zo’n ‘wauw’ moment. Ik vind het vooral erg leuk. Mensen die bij Emmaus komen werken omdat ze anderen willen helpen, geloof ik niet zo. Je komt als eerste voor jezelf. Als je dat niet helder hebt, kun je beter iets anders gaan doen.”

Wat is je drijfveer?“Het leuke van Emmaus is het constante spanningsveld tussen de sociale doelstellingen en het verdienmodel. De woon-werkgemeenschap is ook een bedrijf en er moet geld binnenkomen. Ik vind dat we hier een hele goede balans in hebben gevonden.

Er rijden continu auto’s op de weg om spullen op te halen, de telefoon wordt opgenomen, spullen worden verkocht, de omgeving is prettig en klanten komen graag. Als er niet gewerkt wordt, dan is de rest er ook niet. Je moet niet sturen op inkomsten of zoveel mogelijk omzet, maar je mag het ook niet loslaten.”

Is het samen werken de kracht van Emmaus?“Als je kijkt naar wat er wordt weggezet aan werk en de manier waarop mensen samen wonen, is Emmaus waanzinnig sterk. Mensen blijven in beweging zolang we de goede randvoorwaarden bieden. Het is een vliegwiel dat blijft draaien. Je moet het wiel op gang brengen en zorgen dat het kan blijven draaien. Als ik het door de jaren heen zie, dan komt het altijd weer op gang, het staat niet stil.”

“ Ik heb mede door Emmaus geleerd dat je helemaal niet zoveel geld nodig hebt om goed te leven”


Wat is de meerwaarde van het samen wonen?“Zonder samen wonen is het echt een andere organisatie. Ik zie veel mensen komen die flink in de shit zitten. Het gros van de mensen bloeit op en vindt het leven weer de moeite waard. Daar gaat het voor een belangrijk deel om. Je ziet mensen die na verloop van tijd weer verantwoordelijkheden op zich nemen. Het leuke van Emmaus vind ik dat mensen hun talenten herontdekken en gezamenlijk hun eigen broek ophouden. Ze werken voor een inkomen in de vorm van zakgeld, woonruimte, verzekeringen e.d. Dat geeft zelfvertrouwen. Veel ex bewoners houden contact of blijven helpen op de grote markt. Ook al slaagt niet iedereen, ik vind dat we het heel goed doen.”

Is er voldoende basis om Emmaus te dragen?“Bewoners hebben geen formele positie. Hun wensen en loyaliteit kunnen enigszins uiteenlopen. In de kerngroep, waarin seniormedewerkers zitten, is in zekere zin een natuurlijk leiderschap belegd. Wanneer bewoners zich hier niet bij kunnen of willen neerleggen dan kan er hommeles ontstaan. De kracht van de kerngroep is afhankelijk van de personen die in de kerngroep zitten. Jos en Hermien zijn een belangrijke schakel. Zij geven al bijna dertig jaar vol overtuiging vorm aan de kerngroep. Omdat we geen regulier personeel in dienst hebben, hebben

we minder grip op de continuïteit. Dat blijft altijd een punt van zorg, het is niet anders. Als we mensen tegen betaling in dienst nemen die alles regelen dan is het geen Emmaus Haarzuilens meer. Dan lopen we het risico dat mensen voor een baan komen, met een begin- en eindtijd en begrensde verantwoordelijkheden. Dat maakt het gewoon ingewikkeld.“

Hoe zorg je voor continuïteit?“Belangrijk is dat nieuwe kerngroepleden zich kunnen inwerken en oudere leden zich kunnen uitwerken. Dat is een zoektocht. Als je mensen voor langere tijd wilt binden dan is het goed wanneer zij met beide benen in de maatschappij staan. Je kunt dit op verschillende manieren faciliteren. Dat kan met woonruimte op het terrein of met een huis in het dorp. Als we hiermee nieuwe kerngroepleden over de streep kunnen trekken, moeten we dergelijke vormen zeker onderzoeken.”

Kun je voor continuïteit zorgen door te groeien?“In de jaren negentig zagen we verschillende mogelijkheden om de positie van Emmaus in de stad te verbeteren. Onder meer in Overvecht, Lombok en Leidsche Rijn. Tot onze ‘schrik’ gingen alle opties door en groeide Emmaus uit tot een organisatie met zo’n zeventig medewerkers. Omdat iedereen zijn eigen beelden, dromen en wensen had, raakten de verhoudingen zoek. We hebben geconcludeerd dat een Emmaus groep met de omvang van Haarzuilens op z’n sterkst is. Het gevolg was dat enkele onderdelen uit elkaar zijn gegaan in twee grote brokken. Ik vind het heel goed om nieuwe activiteiten te blijven initiëren, dat moeten we vooral blijven doen, maar we moeten ook weer kunnen loslaten.”

Is er overwogen om gebruik te maken van subsidies?“Ja, dat hebben we wel eens overwogen, maar we doen het niet. Emmaus wil

zijn eigen kostje verdienen. We hebben geen schulden en iedere euro die wordt uitgegeven is er ook. We lenen niets en verdienen genoeg om te investeren in projecten, het wonen en het werk. Door te investeren laat je mensen voelen dat ze het waard zijn en dan pakken ze de draad weer op. Begin jaren negentig was één van de twee vrachtwagens echt op z’n eind en besloten we een nieuwe aan te schaffen. Het effect was dat de andere vrachtwagen, die ook oud en shabby was, binnen de kortste keren werd opgeknapt. Iedereen wilde in een mooie wagen rijden.”

Wat is het grootste risico voor Emmaus?“Emmaus moet concurreren met goedkope kringloopwinkels en zal meer moeten inzetten op de beleving van klanten. Je ziet het op onze markten: een prachtig terrein, een terras, een speelveld en dieren. Dat is heel wat anders dan één of andere aftandse loods op een lelijk industrieterrein waar je voor een euro een bloesje kunt kopen. De wereld is in principe groot genoeg als we

“ Ik ben als een aap zo trots als ik mensen ontvang bij Emmaus”


“ Het leuke van Emmaus vind ik dat mensen hun talenten herontdekken en gezamenlijk hun eigen broek ophouden”

maar zichtbaar blijven en de aanvoer op orde houden. We moeten bij de gemeente bekend blijven zodat we ruimte krijgen om spullen op te halen en te brengen. Als Utrecht op enig moment volledig overgaat op elektrisch vervoer, dan moeten we meteen op de stoep staan en aangeven dat we mee willen doen.”

Hoe ziet Emmaus er over 10 jaar uit? Wat wens je Emmaus toe?“Ik hoop dat Emmaus meer verankert in de omgeving en samenwerking zoekt met andere organisaties. Bijvoorbeeld in de vorm van excursies, lespakketten en projecten met middelbare scholen. Het zou mooi zijn als we meer vriendschapsbanden in de directe omgeving hebben. Als je deze contacten structureel weet te maken en een plek geeft in de organisatie dan denk ik dat het nog een lange tijd mee kan gaan. Ik hoop ook dat de flow erin blijft en natuurlijk wens ik Emmaus veel mooi weer. Dan is alles op z’n mooist.”

onder Emmaus konden we nooit zoveel hulp bieden als we al die jaren doen. Het gaat om mensen die nergens anders terecht kunnen.

De meeste mensen die STIL helpt, zijn als vluchteling naar Nederland gekomen en na afwijzing van hun asielverzoek op straat gezet. Maar ook helpt STIL migranten in nood, zoals slachtoffers van mensenhandel of huiselijk geweld.

Deze mensen hebben zelf geen inkomen omdat ze niet mogen werken en geen bijstand kunnen krijgen. Ze kunnen ook niet zomaar vertrekken uit Nederland. Vaak maken ze nog kans op een verblijfsvergunning. STIL helpt hen aan eten, onderdak, medische zorg en juridische steun. Ook geeft STIL bijvoorbeeld drogistproducten en noodzakelijke reiskosten. De eerste tien jaar van haar bestaan, kreeg STIL geen subsidie van de gemeente Utrecht. Emmaus Haarzuilens was

destijds een onmisbare steun en is dat nu nog steeds. Niet alleen financieel, ook voor het bieden van onderdak en hulp bij de inrichting van kamers en huizen waar opvang wordt geboden. Zo hielp Emmaus bij de inrichting van Fanga Musow, het opvanghuis voor vrouwen en kinderen dat in 2005 door STIL werd opgezet. Ook bij de inrichting van de Utrechtse Noodopvang, toen alles nog niet officieel met de gemeente geregeld was, bood Emmaus hulp.”

De Utrechtse organisatie STIL steunt mensen zonder verblijfsvergunning, vooral vluchtelingen die op straat staan en in nood verkeren. Emmaus Haarzuilens is al bijna twintig jaar trouwe donateur van STIL. “Ik beschouw de mensen van Emmaus als goede vrienden”, zegt Margreet van STIL.

Z

Al negentien jaar trouwe steun voor vluchtelingen

STIL

“ Emmaus Haarzuilens was destijds een onmisbare steun en is dat nu nog steeds”

“


Emmaus als tweede thuis

MELANIE APPELS

Als dwarse linkse punker kwam Melanie Appels in 1991 voor het eerst bij Emmaus. Ze zat op 5 havo, vond alles stom en had echt geen idee wat ze na haar eindexamen moest gaan doen. Haar klasgenoten hockeyden en waren bezig met hun carrière. Melanie merkte dat ze zich niet thuis voelde in deze omgeving en dat ze zich meer en meer wilde verzetten tegen de gevestigde orde. “Allemaal dwarsigheid en een beetje schoppen”, zegt ze nu.

Ze leerde Jeroen van Donselaar kennen die in een Utrechts kraakpand woonde en een vriend had bij Haarzuilens. Hij nam haar op een dag mee

naar Emmaus en ze was vrijwel direct onder de indruk van wat ze zag. “Wauw dat zoiets bestaat”, was haar reactie. Het idealistische sprak haar aan. Ze had nog nooit van het bestaan van een woon-werkgemeenschap gehoord waar mensen konden leven van de verkoop van tweedehands goederen. En dat er geld overbleef waarmee goede doelen

gesteund konden worden, hield ze helemaal voor onmogelijk. “Ze waren helemaal onafhankelijk en konden doen wat ze wilden. Het was er rommelig, maar sfeervol; een commune en toch ook weer niet.” Daar wilde ze bij horen. Een jaar later, in 1992, ging ze samen met Jeroen bij Emmaus wonen, ook omdat ze niet meer thuis wilde zijn. Ze deed op dat moment voor de tweede keer eindexamen havo en als ze niet hoefde te leren voor examens werkte ze mee. “Hermien ontfermde zich als een moeder over mij en zorgde er onder andere voor dat ik mijn eindexamen haalde.”

Mijn mening teldeBij Emmaus woonde ‘van alles wat’ en dat maakte het voor Melanie extra bijzonder. “Emmaus bood onderdak voor mensen die een time out nodig hadden. Mensen zoals ik, maar ook mensen die net afgekickt waren van drugs of het drinken toch niet helemaal konden laten. Het was een goede plek om een beetje op adem te komen.” Bovendien telde iedereen mee. Waar iemand vandaan kwam en wat iemand had meegemaakt deed niet ter zake. Deel uit maken van een groep en bovendien een wezenlijke bijdrage leveren aan het voortbestaan van die groep is voor Melanie een belangrijke ervaring geweest. Ze was

“ Wauw dat zoiets bestaat”

gewend om een grote mond te hebben, maar niet om ergens structureel een bijdrage aan te leveren. Aanvankelijk was ze tijdens vergaderingen stil en verkondigde ze haar mening alleen in de wandelgang. Ze keek op tegen mensen die er al lang woonden of al geruime tijd in het bestuur zaten. Langzaam maar zeker kwam ze erachter dat haar mening op prijs werd gesteld en dat ze moest leren die onder woorden te brengen. Rond 1993-1994, toen ze een jaar of twee bij Emmaus woonde, had Emmaus behoefte aan dragende krachten die bereid en in staat waren om veranderingen door te voeren. Melanie wilde graag één van die krachten zijn en werd kerngroep lid. “Ik dacht

bij mezelf ik kan hier wel alleen spullen verkopen, maar er is meer mogelijk.” Bovendien wilde ze graag een steentje bijdragen aan het verder ontwikkelen van de plek die zo belangrijk en waardevol voor haar was en waar ze al haar tijd doorbracht. “In de kerngroep hoopte ik verschil te kunnen maken. En stiekem vond ik het ook wel stoer en bijzonder dat ik op zulke jonge leeftijd onderdeel van de kerngroep mocht zijn.”

Aan alles komt een eindeNa een jaar of zeven, ze was toen 25, begon Jos aan Melanie te vragen wat ze zou doen als Emmaus er niet meer was. Zulke gesprekken ontstonden op vrijdagmiddag, na het werk en met een kratje bier. Ze werd erdoor aan het denken gezet, realiseerde zich dat ze alleen een havodiploma had en als ze nog

" Samen wonen, werken en delen is niet alleen romantiek, het is hard werken"


een opleiding wilde doen ze daar maar beter snel aan kon beginnen. Ze werd weer geconfronteerd met de vraag wat ze eigenlijk wilde. Reageerde ze op haar 18e nog met protest, nu wist ze vrij snel dat ze ‘iets met mensen’ wilde en dat werd de opleiding sociaal pedagogische hulpverlening. Doordat ze voltijds studeerde kon ze niet meer goed deelnemen aan het werken bij Emmaus. Ze heeft veel ruimte gehad om goed weg te gaan. Ze kreeg een opstartpremie, het eerste jaar collegegeld werd betaald en ze woonde nog een tijdje boven de winkel in Utrecht. Tegen het alleen wonen zag ze niet op, in tegendeel. Ze zag ernaar uit om een eigen plek te hebben en niet altijd met Emmaus bezig te zijn.

Het samen wonen heeft Melanie het zwaarste stuk van Emmaus gevonden. “Je hebt elkaar niet uitgekozen en moet het met elkaar doen. Ik heb er ook wel eens huilend rondgelopen omdat ik niet meer wist waar ik het zoeken moest. Ik ben er soms teleurgesteld door mensen. Waren ze plotseling verdwenen, zonder enig bericht, terwijl ik dacht dat ik zo’n goed contact met ze had. Samen wonen, werken en delen is niet alleen romantiek, het is hard werken.”

Op kleine schaalTijdens haar studie vond ze werk in een crisisopvang voor jongeren. Het groepswerk sprak haar niet zo aan, het op orde brengen van iemands financiën des te meer. Toen ze in 2004 Wouter Busch, manager

‘Stadsgeldbeheer’ bij ‘Stichting de Tussenvoorziening’, tegenkwam en met hem in gesprek raakte over zijn werk, wist ze dat daar haar werkplek zou zijn. Kort na die ontmoeting stuurde ze een open sollicitatiebrief naar Stadsgeldbeheer, een week later stond er een vacature in de krant en kort daarna nodigde Wouter haar uit voor een sollicitatiegesprek en werd ze aangenomen. Ruim tien jaar later werkt ze nog steeds bij Stadsgeldbeheer.Haar werk biedt Melanie de mogelijkheid om op kleine schaal iets te doen aan de verdeling tussen arm en rijk. Daarmee blijft ze dicht bij de kern van Emmaus die gebaseerd is op een uitspraak van Abbé Pierre dat rijkdom te maken heeft met het onrecht dat je anderen aan doet. Hoewel ze

“ Bij Emmaus heb ik geleerd mezelf te blijven en mijn eigen kompas te worden”

dagelijks met armoede wordt geconfronteerd wil ze er niet te lang bij stil staan. Als ze er te veel over nadenkt raakt ze het vertrouwen in mensen kwijt en wordt ze triest.

Na een einde is er ook weer een nieuw begin Melanie is nooit helemaal bij Emmaus weg geweest. Ze keerde terug voor feestjes en verjaardagen en bleef helpen bij de jaarmarkten. Twee jaar geleden werd ze gevraagd of ze in het bestuur plaats wilde nemen. Het is voor haar bijzonder om weer intensiever met Emmaus bezig te zijn. Sommige thema’s zijn nog hetzelfde als in de jaren negentig. Het professionaliseren van de kringloop bijvoorbeeld. Destijds was ze daar


niet zo blij mee. “Voor mij was het lang leve de lol en toen de kringloop ‘booming business’ werd, moesten we ons opeens aan regels houden en dat was ik niet gewend. Ik ben wel heel blij dat er mensen waren die zagen dat die ontwikkeling nodig was.” Ze is blij dat alles goed geregeld is waardoor er geld overblijft om mooie projecten te steunen. Die professionalisering heeft als keerzijde dat het moeilijker wordt om de zwakste broeders op te vangen. Omdat er zo hard wordt gewerkt moet iemand toch wel wat kunnen. Aan de andere kant wordt er meer dan vroeger hulp van buiten ingeschakeld voor de mensen die niet genoeg hebben aan de structuur die Emmaus hen biedt. De kracht van Emmaus zit voor Melanie in het open staan voor iedereen en er wordt alles aan gedaan om dat zo te houden.

De toekomst van Emmaus houdt Melanie bezig. Ze denkt dat er geen tweede Jos en Hermien te vinden zijn, al vermoedt ze ook dat er wel weer mensen zullen opstaan die de kar trekken. Niettemin verdient het vinden van die mensen aandacht. Hoe bereik je ze en hoe zorg je ervoor dat ze blijven? Wellicht zijn er andere beloningssystemen nodig.Echte zorgen over de toekomst heeft Melanie niet. “Emmaus bestaat al zo lang en het heeft zo’n harde kern. Het gaat altijd door. Het kan niet zomaar ophouden. Dat

bestaat gewoon niet.” Zelf is ze al meer dan de helft van haar leven betrokken bij Emmaus. “Ik kijk nergens meer van op”, zegt ze. “Ik heb zoveel gezien en meegemaakt. Bij Emmaus heb ik geleerd mezelf te blijven en mijn eigen kompas te worden. Dat gun ik iedereen.”

J os was heel stellig, er werd nergens voor betaald. Toen Jos de bedden zag, wilde hij ze niet eens voor niets meenemen. De vrachtwagen keerde

linea recta terug naar Haarzuilens met de boodschap: we zijn geen grof vuil. Achteraf begreep Jules ’t wel. De bedden waren krijgertjes, doorgezakt en versleten. Ze zouden nooit verkocht kunnen worden.

Enkele jaren later kwam Jules opnieuw in contact met Jos. Binnen een kwartier ontstond het plan om ‘De Tussenvoorziening’ op te richten, een nieuwe opvang voor daklozen waar Jules nog steeds directeur van is. Emmaus was direct bereid om drie jaar lang financiële middelen beschikbaar te stellen. “Emmaus begreep heel goed hoe we onze dromen konden waarmaken. Dankzij het onvoorwaardelijk vertrouwen van Emmaus durfden we het risico te nemen,” vertelt Jules. Het vertrouwen is gebleven en

Emmaus is een goede vriend geworden. Nog regelmatig steunt Emmaus nieuwe projecten van De Tussenvoorziening. Zo’n tien jaar geleden heeft Jules Emmaus in contact gebracht met enkele daklozenorganisaties in de Oekraïne. Uit dit contact is een sterke band ontstaan met de daklozenopvang Narodna Dopomoha en de Emmaus groep Oselya in Lviv. Jules hoopt dat de vriendschap nog lang zal voortduren. Na zijn loopbaan wil hij zich graag nuttig maken als vrijwilliger bij Emmaus.

Zo’n dertig jaar geleden, toen Jules van Dam (56) coördinator was van de nachtopvang ‘Sleep Inn’, maakte hij kennis met Emmaus Haarzuilens. Omdat de Sleep Inn een aantal oude bedden kwijt moest, belde hij Jos van der Meer met de vraag of Emmaus de bedden voor een klein prijsje wilde overnemen.

“ Emmaus begreep heel goed hoe wij onze dromen konden waarmaken”

Jules van Dam

“ Emmaus is een goede vriend geworden. Nog regelmatig steunt Emmaus nieuwe projecten van De Tussenvoorziening”


MARTIN TENSENRecyclen als passie

H oe ben je bij Emmaus terecht gekomen?“Ik weet niet precies meer wanneer ik kwam, hoor. Zo

zit ik niet in elkaar. Ik weet precies wat er volgende week moet gebeuren, maar wat is geweest, heb ik niet meer zo helder. Het moet zo’n 25 jaar geleden zijn geweest. Na een zwaar ongeluk belandde ik in de WAO. Ik wilde wel werken en pakte van alles aan, maar niets kwam goed van de grond, totdat een maatschappelijk werkster mij wees op de woon- werkgemeenschap Rosenstock-Huessy Huis in Haarlem. Daar woonden vier echtparen die acht tot tien mensen opvingen, net zoals we dat bij Emmaus doen. Die wereld was nieuw voor mij. Ik kwam uit een dorp in West-Friesland, Andijk, vlak bij Hoorn, waar vooral hard wordt gewerkt en er altijd wel een reden is om gezellig een biertje te drinken. In het

Martin Tensen (55) staat te popelen om ons rond te leiden op het terrein van Haarzuilens. Het is bijna donker waardoor we haast moeten maken willen we goed kunnen zien waar Martins hart zo vol van is. “Je leert mij beter kennen als ik kan laten zien wat ik doe dan door een gesprek aan tafel”. Het gesprek aan tafel volgt echter ook en daar blijkt hij een onuitputtelijke bron van verhalen te zijn over werken en wonen bij Emmaus.

Rosenstock-Huessy Huis leerde ik Emmaus kennen omdat een van de bewoners een zomerkamp bij Emmaus Haarzuilens ging leiden en vroeg of ik mee ging. Ik vond dat het een rommeltje was bij Emmaus en ben begonnen met het sorteren van boeken. Ik had daar al wat ervaring mee opgedaan in mijn werk bij het kringloopbedrijf ‘De Schalm’ (nu ‘Rataplan’) in Haarlem. En van het een kwam het ander. Ik heb overigens nog steeds een huis in Haarlem waar ik in het weekend ben. Even bijkomen van het harde werken bij Emmaus.”

Wat heeft je al die tijd bij Emmaus gehouden?Ik houd ervan als alles op rolletjes loopt. Het gaat voor mij niet om de inhoud van de boeken. Tot ergens halverwege mijn twintigste heb ik nooit een boek gelezen, dat vond ik zonde van mijn tijd. Ik houd van het sorteren en het orde maken van de afdeling.

“ Als het erf schoon is gaat de verkoop vanzelf”

“ Ik vind Emmaus een goede combinatie van regels en vrijheid”


Door structuur aan te brengen kunnen anderen hun werk goed doen waardoor ze zich beter gaan voelen. Dat is toch ook de bedoeling van het wonen bij Emmaus.”

Door de rondleiding die Martin geeft over het terrein zien we niet alleen een man die van orde houdt, ook iemand met een grote passie voor recyclen. We beginnen bij de ‘schone kabels’ . 400 kilo kabels van elektrische apparaten, allemaal zorgvuldig ontdaan van stekkers, adapters en lichtknoppen. “Dat levert zo’n 600 euro op,” zegt Martin met een grote grijns. Daarnaast staat een bak met roestvrijstalen spullen. Die bak raakt niet zo snel vol, volgens Martin. Hij lijkt er zelf dan ook niet echt warm voor te lopen. Bij het gele koper, ook weer apart verzameld, gaat zijn hart weer sneller kloppen. Later,

in de spulletjesloods, wijst hij ons verschillende voorwerpen aan: allemaal geel koper.

Als we opmerken dat hij zo gepassioneerd praat over het recyclen, kijkt hij daar raar van op. “Recyclen mijn passie? Ik vind dat we het verplicht zijn aan de wereld. Er is maar één wereld en je leeft maar één keer. Althans, dat denk ik”, voegt hij er bescheiden aan toe.

Hoe kijk jij tegen Emmaus als professioneel kringloopbedrijf aan?“Ik heb geen moeite met de professionalisering. Integendeel. Ik zorg goed voor het bedrijf en draag eraan bij dat we aan alle eisen kunnen voldoen.” Voor Martin is het normaal dat Emmaus zich aanpast aan veranderingen. Zo ziet hij de komst van commerciële

kringloopbedrijven niet als een bedreiging. Sterker nog, hij zegt dat hij van deze bedrijven nog beter recyclen heeft geleerd. “Zij hebben het mogelijk gemaakt dat wij hard plastic kunnen scheiden. Dankzij hen houden we steeds minder restafval over. Mooi toch?”

Recyclen en ordenen gaan bij Martin hand in hand. En daar horen aandacht voor het uitstallen van spullen en het inrichten van de loodsen bij. Trots vertelt hij over zijn idee om voor een muurtje dat in de meubelloods moest komen niet alleen stenen te gebruiken, maar ook ramen. “Dat ziet er toch veel vriendelijker uit.” En hij wijst ons ook op de stellages waar meubels op staan. Ze zijn zo gemaakt dat je kan zitten op de meubels die op de grond staan en tegelijkertijd heb je goed zicht op de meubels die bovenop staan. “Handig he?”

Zijn echte liefde zijn toch wel de boeken. Nog steeds heeft hij weinig verstand van de inhoud van boeken. Des te meer van het verkopen van boeken. “Samenwerken met een echte boekenwurm is niet zo’n goed idee”, zegt hij grinnikend. “Die houdt

er heel andere ideeën op na over welke boeken interessant zijn voor de verkoop.” Voordat Martin zich met de verkoop bezig hield, werden boeken per kilo verkocht. Martin begon met het uitstallen van boeken op ‘kleur’, op genre, op grootte. Hij wijst

ons op de kasten vol met thrillers. Zodra hij merkt dat boeken niet meer verkopen, richt hij de kast anders in en dan loopt de verkoop meestal wel weer. Trots is hij op de rijen met de jeugdboeken van uitgeverij Lemniscaat. Als iemand iets zoekt voor wat oudere kinderen, hoeft hij ze maar naar die ene kast toe te brengen en dan weet hij dat het een geslaagd bezoek wordt. Zijn methode werkt. Onder zijn bezielende leiding levert de verkoop van boeken een aardig bedrag per jaar op. Hij houdt ook van het boekenpubliek. Het zijn volgens

“ Ik krijg hier de ruimte om te doen waar ik goed in ben”


hem vriendelijke mensen. “Als ze vergeten een boek op te ruimen, dan voelen ze zich bijna schuldig en zeggen ze dat ze het nooit meer zullen doen. Dat is bij de spulletjes wel anders.“

Wat maakt Emmaus zo uniek voor jou?“Ik krijg hier de ruimte om te doen waar ik goed in ben. Mijn gezondheid is niet zo goed, ik ben altijd moe. Toch geeft het werken hier me veel energie en als dat niet zo zou zijn, zou ik weg gaan. Zo heeft iedereen hier zijn eigen verhaal. Ik ken al die verhalen niet, maar vaak snap ik mensen wel omdat ik zo vaak buiten loop en daardoor veel zie. Ik kan begrijpen dat mensen in een lastige situatie terechtkomen en even geen uitweg meer zien. De uitspraak van Abbé Pierre over dat het beter is om illegaal te leven dan legaal te sterven, raakt mij dan ook meer dan die over dat rijkdom altijd te maken heeft met het onrecht dat je de armen aandoet. Emmaus biedt aan iedereen iets passends en toch is het een geheel. We doen ons werk daardoor bijna allemaal met veel plezier. Dat stralen we uit. We weten ons enthousiasme over te brengen op klanten. Bovendien laten we ons niet gek maken. We hebben het goed georganiseerd, iedereen weet wat hij moet doen. Ik vind Emmaus een goede combinatie van regels en vrijheid. We houden elkaar scherp door veel te overleggen. Hierdoor zijn we goed op de hoogte van waarmee iedereen bezig is en zien we dat niemand zomaar iets doet. Met z’n allen zorgen we ervoor dat het erf schoon is en de afdelingen netjes, dan gaat de verkoop vanzelf.”

ls één van de partners niet bij Emmaus werkte, was samenwonen not done in die tijd. Hier werd een oplossing voor gevonden. Xander ging in Utrecht samenwonen en

bleef bij Emmaus werken op basis van het minimumloon. Na aftrek van zijn vaste lasten hield hij net zoveel over als het zakgeld van de andere Emmaus bewoners.

“Het was wel raar om aan het eind van de dag naar huis te gaan,” vertelt Xander. “Soms ging ik weg en dan was alles okay. Als ik de volgende dag terug kwam, liep iedereen met een zuur gezicht rond. Dan mistte ik wat er die avond daarvoor gebeurd was.” Xander begon zijn carrière zo’n 45 jaar geleden bij Emmaus Voorburg. Hier vanuit verhuisde hij naar Langeweg en kwam in 1977 bij Emmaus Haarzuilens terecht waar hij ongeveer dertig jaar heeft gewerkt. Inmiddels werkt Xander een jaar of tien bij Emmaus Domstad. Xander is ervan

overtuigd dat de Emmaus-beweging nodig blijft zolang we een onrechtvaardige samenleving hebben en mensen in armoede leven. Dankzij Emmaus lukt het veel mensen om hun leven weer op de rails te krijgen. De kracht is de diversiteit en het samen werken, vindt Xander. “Haal het werk uit Emmaus en het werkt niet meer. Samen een bank naar beneden sjouwen creëert een band. Degene die onder aan de trap staat moet blindelings kunnen vertrouwen op degene die boven staat.”

Xander van Asperen (63) was de eerste Emmaus medewerker in loondienst. Hij woonde een jaar of elf in Haarzuilens toen hij in 1988 trouwde met Jojanneke van buiten Emmaus.

A

Xander van Asperen

“ Dankzij Emmaus lukt het veel mensen om hun leven weer op de rails te krijgen”

“ Haal het werk uit Emmaus en het werkt niet meer”


Met plezier spraken we in 2015 met de geportretteerden over hun tijd bij Emmaus. We gingen op zoek naar drijfveren, mooie en moeilijke momenten en de kracht van Emmaus. Na afloop stonden we stil bij wat ons is opgevallen tijdens de gesprekken.

Nawoord

TrotsIedereen vertelt vol trots over Emmaus. Dit lijkt te werken als een vorm van klantenbinding, zonder je het idee te geven in een glad reclamepraatje terecht te zijn gekomen. Je wil erbij horen, in meer of mindere mate. Het maakt niet uit of je 45 jaar geleden bij Emmaus woonde, 30 jaar in het bestuur zit, er 20 jaar niet meer bent geweest of af en toe een jaarmarkt bezoekt. Ook organisaties die samenwerken met Emmaus of worden gesteund door Emmaus nemen woorden als familie en vrienden gemakkelijk in de mond.

MaatwerkJe mag doen waar je goed in bent, dat is het streven. Emmaus probeert van alles om voor iedereen iets passends te vinden. Ook

als je besluit Emmaus te verlaten, wordt er meegedacht om het vertrek soepel te laten verlopen. Niets lijkt vast te staan. Het is de vraag of er soms sprake is van toevalligheden en misschien maakt deze individuele benadering het denken over de toekomst soms wat ingewikkeld. WonenEmmaus Haarzuilens bestaat niet zonder het wonen. De ligging maakt de combinatie van wonen en werken uniek en haast onvermijdelijk. Toch is het wonen voor velen het lastigste onderdeel. “Het lijkt romantisch, dat samen wonen, maar het is vooral hard werken”, zei één van de geïnterviewden. Je hebt weinig privacy, je vrije tijd is toch min of meer ook Emmaus-tijd. En het plotselinge vertrek van mensen waar je net aan bent gehecht, heeft wel eens tot tranen geleid. Mensen die niet zo goed zijn in samen wonen hebben het zwaar bij Emmaus. Niettemin is en was de woon-werkgemeenschap voor velen een alternatief voor een leven dat ze achter zich willen laten.

WerkenBijna iedereen is het erover eens dat het samen werken het kenmerkendste is, ook al

is het niet voor iedereen het belangrijkste. Werken wil iedereen en kan iedereen. Emmaus maakt het mogelijk dat iedereen mee kan doen. Een strak werkritme en vaste taken zorgen voor een cultuur waar de meeste mensen goed in gedijen en die nodig is om de kringloop goed te laten functioneren. Ogenschijnlijk gaat het vanzelf, maar er is hard aan gewerkt om te komen waar men nu is. Als die structuur er niet was geweest was Emmaus misschien nog steeds een vlooienmarkt in plaats van een professioneel kringloopbedrijf.

Delen Het leuke van geld verdienen is dat je kunt delen met anderen. De trots en voldoening die het delen geeft, hebben we in ieder gesprek gehoord. Het zit in de aard van Emmaus om projecten te steunen en ervoor te zorgen dat anderen een menswaardig

bestaan kunnen leiden, daar gaat het over. Als Emmaus niet meer kan delen, is het geen Emmaus meer.

Leiderschap Of je nu responsabel bent of lid van een kerngroep, leiderschap verbindt mensen, zorgt voor stabiliteit en houdt Emmaus vitaal. Uit de interviews wordt duidelijk dat leiding geven aan Emmaus niet vanzelf gaat, dat moet je verdienen en je moet goed kunnen aanvoelen wat je te doen staat. Leiding geven is geen baan waar een functieprofiel voor bestaat, dat doe je vanuit idealisme. Iedere bewoner wordt binnen zijn of haar mogelijkheden uitgedaagd om meer te doen en verantwoordelijkheid te nemen, de één wordt gevraagd, de ander neemt zelf het initiatief. Maar niet iedereen ontpopt zich als een dragende kracht van Emmaus. Het mooie is dat dit ook niet hoeft, tegelijkertijd kan Emmaus niet zonder.

Trouw aan traditieEmmaus hecht grote waarde aan structuur en traditie. We krijgen de indruk dat veranderingen langzaam gaan en niet zomaar worden geaccepteerd. Neem de wijze waarop het werk en de markten worden georganiseerd, dit is in de loop van de jaren nagenoeg hetzelfde gebleven. Ook karakteristieke Emmaus-waarden staan nog hoog in het vaandel zoals de zakgeldregeling, zelfvoorzienend blijven, projecten steunen en het samen wonen. Wat is veranderd, is de professionaliteit. Emmaus is van een tweedehandswinkel uitgegroeid tot een echt kringloopbedrijf.

“ Niemand wil dat Emmaus verandert in een baan van negen tot vijf”


ColofonDeze jubileumuitgave is een product van Emmaus HaarzuilensEikstraat 14 | 3455 SJ Haarzuilens | www.emmaus-utrecht.nl

AuteursSonja AppelmanSuzanne Hautvast

VormgevingArjan van Rheenen | Ilona Vogelbureau Omtrent | Kievitstraat 2 3514 VB Utrecht | www.bureauomtrent.nl

DrukkerLibertas Pascal | Ridderschapstraat 31-333512 CN Utrecht Deze jubileumuitgave is gedrukt op papier dat is voorzien van het FSC® keurmerk.

Uitgave2016

Verantwoording Alle foto’s in deze jubileumuitgave zijn in bezit van Emmaus Haarzuilens of door de eigenaren ter beschikking gesteld.

Wij willen iedereen bedanken die meegewerkt heeft aan deze jubileumuitgave. In het bijzonder de geïnterviewden:Anita MasselingCor SlijkhuisFrancisca MasselingGijs van den BergHermien VatJos van der Meer Jules van DamMartin TensenMelanie AppelsXander van Asperen

Meegaan met de tijdAls we het terrein en het woonhuis zien dan merken we direct hoeveel zorg aan de woon-werkomgeving wordt besteed. Om dit vast te houden zijn dragende bewoners nodig, daarover is iedereen het eens. We hebben verschillende keren gehoord dat het Emmaus-gedachtengoed meer moet worden uitgedragen. Alleen als Emmaus zichtbaar blijft, naar buiten treedt en zich laat zien, worden nieuwe bewoners en vrijwilligers geënthousiasmeerd. Het is de vraag of er andere manieren zijn om potentiele kerngroepleden te motiveren. Wat past in deze tijd? Zijn nieuwe vormen zoals parttime werken bij Emmaus, wonen buiten het terrein of meer privacy een optie? Dit alles binnen het kader van samen wonen en werken. Want niemand wil dat Emmaus verandert in een baan van negen tot vijf.

Nieuwe thema’sNatuur en milieu worden urgentere issues en Emmaus investeert zichtbaar in duurzaamheid en afvalscheiding. Misschien trekt Emmaus hiermee een nieuwe generatie bewoners en vrijwilligers die zich vooral laten inspireren door milieuvraagstukken.

Nog vele jarenWe hopen dat het vertrouwen blijft en wensen Emmaus veel vrienden toe die de woon-werkgemeenschap willen steunen als dat nodig is. En natuurlijk wensen we dat Emmaus nog vele jaren ongestoord op de prachtige plek in Haarzuilens kan blijven bestaan. Emmaus mag vol trots op het podium gaan staan en laten zien hoe mooi deze woon-werkgemeenschap is geworden. Het vijftigjarig jubileum is een ideale gelegenheid hiervoor.


50 jaar samen wonen, samen werken, samen delen in cijfers

Samen wonenMet verbouw van de varkensstallen in 1967 bood Emmaus Haarzuilens onderdak aan 12 personen. Door de jaren heen is er verbouwd en nieuw gebouwd. Het aantal beschikbare kamers bedraagt nu 14 aangevuld met een logeerruimte voor gasten. Tot begin jaren negentig waren er nog regelmatig ‘nachtslapers’, oftewel daklozen die voor een nacht onderdak kregen. Met de komst van de nachtopvang in Utrecht (o.a. Sleep Inn en NoiZ) is deze functie vervallen.De verblijftijd van de bewoners varieert sterk. Sommige komen voor een overbruggingsperiode, anderen hebben de tijd nodig om een nieuwe start te maken en daarnaast is het voor een aantal een manier van leven. Verder zijn er regelmatig (buitenlandse) gasten.

Gedurende de afgelopen 50 jaar hebben

meer dan 1.000 personen voor kortere of langere tijd deel uitgemaakt van onze woon-werkgemeenschap.

Samen werkenDe bewoners en zo’n 25 vrijwilligers werken in ons kringloopbedrijf. We werken samen in het ophalen, sorteren en verkopen van tweedehands goederen. Op afroep halen we per jaar bij zo’n 3.000 adressen goederen op, van een zak kleding tot de ontruiming van een volledige woning.

Daarnaast staat er op het gemeentelijke afvalscheidingsstation aan de Tractieweg in Utrecht een container waar bezoekers bruikbare spullen kunnen inzetten. Verder staan er een aantal kledingcontainers in De Meern en Harmelen.Alles bij elkaar gaat het om ruim 500 ton (500.000 kg) goederen per jaar. Dat alles verlaat ons terrein weer via de klanten, als bulkgoed (lompen, papier, metaal en wit- en bruingoed) en een klein deel gaat weer als afval naar het afscheidingsstation.

Rekening houdend met een geringere

aanvoer in de beginperiode komen we op

ruim 20.000 ton ingezamelde goederen in afgelopen 50 jaar.

Samen delenHet samen delen wordt in eerste instantie praktisch uitgevoerd door het samen wonen in de woon-werkgemeenschap. Daarnaast delen we onze opbrengsten buiten de gemeenschap.Als Emmaus Haarzuilens zijn we door de inkomsten uit de kringloopbedrijvigheid financieel zelfstandig. We ontvangen geen subsidie. Doordat we als bewoners leven op basis van kost, inwoning en zakgeld blijven er ruim voldoende middelen over voor het steunen van kleinschalige projecten in binnen- en buitenland.De aanvragen komen via de post of via persoonlijke contacten. We krijgen zo’n 60 aanvragen per jaar die in de projectvergadering worden besproken en beoordeeld.

Inmiddels zijn er honderden projecten

gehonoreerd. Onze steun bestaat uit

incidentele giften van zo’n honderd

euro tot vele duizenden euro’s voor

grotere projecten. Van Nederland tot

in alle continenten. De teller voor het

gesteunde bedrag staat inmiddels op € 3.500.000.

DuurzaamheidDe tijdsgeest noopt ons tot een verslagje over duurzaamheid. Duurzaamheid zit echter zo’n beetje in de genen van Emmaus. Uit een Emmaus foldertje uit de jaren zeventig:“Waardeloos” kennen wij niet. Zelden als het gaat over materiaal. Nooit als het gaat over mensen.De tijd wil meer. Van voddenrapers werden

we kringlopers en we stonden al hoog in de ‘ladder van Lansink’ voordat de ladder er was.

In 2008 deed TNO een onderzoekje op verzoek van de Branchevereniging van Kringloopbedrijven. TNO becijferde dat het inzamelen van één ton goederen door kringloopwinkels gelijk staat aan een besparing van eveneens één ton CO2. Met onze totale ophaal komen we dan op 20.000 ton CO2 besparing.

Vanaf 2011 zijn we bezig met zonnepanelen

te plaatsen. Er liggen nu 151 panelen

op de loodsen met een totaal vermogen van 36.000 kWp.

Verder hebben we nog ‘winddelen’ in een windmolen en is begin 2015 een hybride warmtepompinstallatie geplaats in het woonhuis. We blijven gaan voor een duurzame samenleving.

PORTRETTEN VAN MENSEN DIE EMMAUS EEN WARM HART … · en buitenland te ondersteunen en daarmee ......

Documents

Transcript of PORTRETTEN VAN MENSEN DIE EMMAUS EEN WARM HART … · en buitenland te ondersteunen en daarmee ......