Portfolio oliver claes

Portfolio Oliver ClaesMaster of Arts in Conservation

Conservatie en Restauratie: Atelier Papier

Oliver Claes, Master Papierrestauratie

• Inhoud De opleiding tot master in de conservatie en restauratie, studio papier, heb

ik gelopen in de Artesis Hogeschool te Antwerpen. Gedurende een 3-jarige bacheloropleiding werd me de verschillende facetten van de omgang en de zorg voor cultureel erfgoed bijgebracht:

• Historische technieken en technologieën, Materiaalkennis en analyse, Ethische overweging en besluitvorming, (preventieve) conservatie/restauratiebehandelingen en Kunsthistorische Analyse

Tijdens een vervolledigende masteropleiding werd vooral aandacht gevestigd op: het zelfstandig werken, het autonoom leveren van wetenschappelijk werk en communicatie binnen het erfgoedlandschap.

o Aan de hand van foto’s en beknopte uitleg zal ik hieronder een beeld schetsen van mijn reeds verworven kennis en ervaring binnen de conservatie- en restauratie van objecten op papier.


I. 2007 – 2008 Tijdens de eerste bachelor werd er veel aandacht besteed aan de juiste

conservatiemethoden van boeken en andere werken op papier. Ook werd ons aangeleerd hoe we deze, met de juiste materialen, op maat kunnen vervaardigen. (boekendoos, boekenschoen, boekensteun, bestaande uit conservatiekarton, zuurvrije lijm en boekbinderslinnen)


Naast aandacht voor de juiste conservatiemethoden, werd er een inleiding gegeven tot materiaalkennis, herkenning van de verschillende grafische technieken, primaire conservatie en restauratiebehandelingen, schadefenomenen, inventarisering en conditierapportage.


II. 2008 – 2009 Tijdens mijn 2de bachelor heb ik in groepsverband meegewerkt aan de

behandeling van verschillende projecten. Beslissingen werden onderling tussen de studenten en de docent gemaakt.

o Behandeling van een collectie 18de-eeuwse Hollandse maritieme prenten.(Vervaardiging identificatiefiche en conditierapport, droge reiniging, sorteren op basis van schadefenomenen, verschillende behandelingen, vlakken en zorgvuldig conserveren.)


o Behandeling van het Art- Nouveau- gevelontwerp op papier, vervaardigd in samenwerking tussen architect en kunstenaar: Paul Hankar en Albert Ciamberlani(1. identificatie- en conditierapport, 2.vooronderzoek: kunsthistorisch vooronderzoek, materiaaltechnisch en natuurwetenschappelijk onderzoek, probleemstelling en synthese, behandelingsvoorstel, 3. behandelingsrapport: droge reiniging, watertesten, verwijdering bijgevoegde onderdelen, vlakken, door toevoegen van water, montage en bewaring.)


o Natuurwetenschappelijke onderzoeksmethoden: Testbank: De invloed van solventen op gekleurde media en de sterkte van het papier.gekleurde media: houtskool, pastel, kleurpotlood, aquarel gouache, olieverf,…


III. 2009 – 2010o Conservatie -Restauratie van een verzameling prenten (81) uit de collectie van het

Tabularium, Katholieke Universiteit Leuven.(identificatie- en schadefiche, sorteren op schadefenomeen, behandeling afstellen op de problemen: schuring, vervorming en manipulatie, doel van de ingreep duidelijk maken, behandelingen zelf, nieuwe montage en bewaaromstandigheden)


o Behandeling van een drogenaald: “Voor Daan”, door Frans Dille, 1946.(20ste-eeuwse diepdruktechniek, sterk lompenpapier, 2de van 5 oplagen, probleem: grote bruine watervlek, stoort de perceptie erg, doel van de ingreep: de storende factor verzachten of verminderen, presentatie mogelijk maken, besluit behandeling: droge reiniging, wassen, ontzuren met Ca(OH)², bleken met H²O²)


o Behandeling van een Architecturale pentekening van de Sint Andrieskerk, Antwerpen.(Ingelijst document, geen kunstwerk, probleemstelling: lacunes, vervormingen, slechte montage en beschadigde lijst.,visueel en mechanisch beschadigd, doel van de c/r ingreep bepalen: verdere schade beperken, ontbrekende sterkte en delen aanvullen, vlakken, herbevestiging binnen de lijst en restauratie van de lijst.)


o Behandeling van een maritiem schilderij op papier, Cammilieri, 1840.(schilderij met water-oplosbare verf op papier, verlijmd op karton van slechte kwaliteit, probleemstelling: vervorming, vervuiling, schimmel, beschadiging lijst, slechte montage., doel van de c/r: als uniek kunstwerk behandelen, schimmel reduceren, werk verstevigen en vlakker maken, karton en oorspronkelijke lijm verwijderen,retouches, lijst en oorspronkelijke uitzicht herstellen,


o Stage aan het stadsarchief te Leuven, inventarisering van middeleeuwse schepenregisters.(Een kennismaking met de dagelijkse werking van het stadsarchief, de digitaliseringsprocedure, de keuze voor een restauratie, de gebruikte conservatiematerialen, analyse van de oude stadsregisters, een kijk op de verdere collectie)


IV. 2010 – 2011Tijdens mijn 4de en laatste jaar als student conservatie-restauratie is werd, zoals eerder verteld, veel aandacht besteed aan: zelfstandig werken, leveren van autonoom vergaard wetenschappelijk werk en communicatie voeren binnen het erfgoedlandschap.Als masterstudent werden twee grote taken van mij verwacht: de masterproef (praktijk) en een masterscriptie (wetenschappelijk werk)In mijn masteropleiding heb ik me vooral verdiept in oude ingelijste werken op papier. Deze facinatie voor oorspronkelijke en originele opbouw- en inpaksystemen zal blijken aan de inhoud van mijn scriptie. Hier ga ik de haalbaarheid van het behoud van de originele materialen staven aan de hand van ethische moraal en natuurwetenschappelijk onderzoek .


o Behandeling van een stippelgravure: “Le Baiser à la dérobée”Het is een 18de eeuwse ingekleurde gravure naar een werk van Fragonard, problemen: de gebruikte materialen zijn van een slechte kwaliteit, er is een schimmel aanwezig dat het werk visueel en materiaaltechnisch stoort, waardebepaling: het is een kopie naar fragonard, een gravure is dupliceerbaar,conclusie: het werk heeft een grote documentaire en decoratieve waarde, geen kunsthistorische of unieke waarde, behandeling: zichtbare schimmel verwijderen, ontzuren om schimmelgroei te mijden, lijst herstellen en montage optimaliseren.

Vergroting x500


o Behandeling van een Pasteltekening van François Emile Verdier.

Deze 19de eeuwse pasteltekening was bij aanvang van de behandeling gescheiden van de oorspronkelijke lijst. Het werk op papier werd gevat binnen een authentieke passepartout. Ik heb bij dit werk geijverd om zo veel mogelijk originele onderdelen te behouden, om tevens te verduidelijken dat het werk een product is uit een bep. periode. Scheuren, lacunes en vervormingen herstellen was geen sinecure bij dit werk omdat pastel erg miniem hecht op papier. Het gebruik van water, stoom, zuigkracht werd erg bedacht toegepast. Ter afwerking werd geprobeerd om het oorspronkelijke uitzicht van het werk te reconstrueren.


o Preventieve behandelingen bij ingelijste kunstwerken op papier uit de collectie van het stadsarchief van Diksmuide.

De collectie ingelijste kunstwerken op papier bestonden uit 5 gouaches van Ketty Gilsoul Hoppe en een kleiner werkje van Adolphe Crespin. De werken hadden weinig grote schadekenmerken. Het doel van de behandeling was het wegnemen van de mogelijke schadefactoren, zoals: slechte conserveringsmaterialen (rugkartons), een onveilige bevestiging van het glas, spleten en kieren die stof, ongedierte en vuil binnenlaten, onveilige (1-punts) bevestigingswijze. Hierdoor wordt de levensduur van de werken verlengd.


o Masterscriptie: “Een Historische Compositie: De conservatieproblematiek van 19de –eeuwse ingelijste werken op papier.”

• Scriptiebegeleiders: Eddy Verhaeven en Sergio Servellon Sosa• Promotor : Baudouin Desmaele• Copromotor: Veronique Vandekerchove


• Opzet:Een inlijsting heeft verschillende doelen: het beschermt, bewaard en presenteert een ingesloten object. In tegenstelling tot de conservatie en restauratie van schilderijen en oude foto’s is er binnen papierrestauratie slechts weinig onderzoek gevoerd naar de behandeling van ingelijste grafische documenten. Naast een inlijsting bevatten deze ook een passe-partout, een specifiek montagesysteem en een rugkarton met mogelijke (kunst-)historische relevantie. In mijn onderzoek probeer ik me te beperken to de 1çde eeuwse Belgische objecten. Vandaag de dag worden er grote vragen gesteld bij de bewaar- en beschermkwaliteiten van deze 19de eeuwse materialen. Daarom worden deze oude technieken en materialen vaak vervangen voor moderne materialen en ophangsystemen. Toch is het onze rol als conservator/ restaurator om respect te hebben voor het object in zijn geheel als reflectie van een bepaalde tijd.


Dit betoog heb ik gevoerd door te verwijzen naar objecten die ik onderzocht uit de collectie van het prentenkabinet van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis te Brussel. Aan de hand van fysiochemisch onderzoek (ontzuur en buffermethoden van oude kartons) wordt er onderzocht in welke mate het mogelijk is de schadefenomenen te neutraliseren, zonder afbreuk te doen aan de historische opbouw van het ingelijste werk.

Bij deze problematiek moet er steeds een beslissing genomen worden in welke mate de historische opbouw belangrijk is voor het werk. In deze scriptie wordt er verwezen naar hedendaagse ethische normen rond conservatie en restauratie.

Foto’s uit het prentenkabinet van het klm-mra


Foto’s uit het prentenkabinet van het klm-mra

Foto’s pasteltekening F. Verdier


V. 2011 – 2012 (projecten na afstuderen)

o Conservatie en Restauratiebehandelingen van 20ste-eeuwse filmaffichesDeze posters werden gevouwen bewaard. De risico’s van deze bewaring is dat een vouw kan leiden tot een scheur. Ten 2de leid een geopende vouw tot afschuring van de oppervlakte of mediaverlies. Door middel van verstevigingen met Japans papier werden de vouwen en lacunes verstevigd. Vervolgens werden alle posters gevlakt. Door de posters op grootte te sorteren, werd besloten twee conservatiemappen (op maat) te vervaardigen voor een goede en langdurige bewaring.

Portfolio oliver claes

Career

Transcript of Portfolio oliver claes