PODIUMKUNSTEN Wayang kulit is de bekendste en & MUZIEK · Enkele maanden later was de band...

5
10 10 ‘17 — 21 01 ‘18 Wayang kulit PODIUMKUNSTEN & MUZIEK P1 PODIUMKUNSTEN & MUZIEK Wayang ( “schaduw” in het Javaans ) is de verzamelnaam voor verschillende soorten schaduwtheater in Indonesië. Wayang kulit is de bekendste en wordt uitgevoerd met poppen gemaakt van geschilderd buffelleer en stokjes van hoorn, hout of bamboe. Andere vormen maken gebruik van twee- of driedimensionale houten poppen, of zelfs acteurs van vlees en bloed, met of zonder masker. Voor wayang beber gebruikt men een leren of papieren rol ( 50 cm hoog op 2-3 meter breed ), deze wordt langzaam ontrold terwijl een acteur het afgebeelde verhaal vertelt. Helaas is, door de populariteit van televisie en bioscoop, deze vorm bijna helemaal verdwenen. Ook al is Wayang kulit meer dan duizend jaar oud, toch vind je vandaag de dag verscheidene moderne invloeden terug: zo worden er achter het doek soms halogeenlampen gebruikt in plaats van olielampen en duiken er af en toe auto’s, vliegtuigen en boten op. Voor de rest is de traditie in al die eeuwen nauwelijks veranderd. Achter het scherm zit er slechts één poppenspeler, de dalang. Hij moet : een honderdtal verschillende poppen manipuleren alle dialogen spreken en zingen in verschillende stemmen en dialecten ( een hofdame spreekt natuurlijk anders dan een dronken boer ) dirigent spelen en het ritme aangeven aan de muzikanten achter zich nog moeilijker, hij moet de hele nacht non-stop geanimeerd vertellen, anders valt iedereen in slaap. Een enorm uithoudingsvermogen hebben, en een nog grotere blaas. Een voorstelling duurt gemiddeld negen uur, zonder eet- of plaspauzes. Dit geldt enkel voor de dalang : het publiek mag wel rustig rondlopen, eten, met de buur kletsen of indommelen. © Steve Van Hoyweghen © Marc Bardyn © Matteo d’Antonio

Transcript of PODIUMKUNSTEN Wayang kulit is de bekendste en & MUZIEK · Enkele maanden later was de band...

10 10 ‘17 — 21 01 ‘18Wayang

kulit

PODIUMKUNSTEN & MUZIEK – P1

PODIUMKUNSTEN & MUZIEK

Wayang ( “schaduw” in het

Javaans ) is de verzamelnaam voor verschillende soorten

schaduwtheater in Indonesië. Wayang kulit is de bekendste en

wordt uitgevoerd met poppen gemaakt van geschilderd buffelleer en stokjes

van hoorn, hout of bamboe. Andere vormen maken gebruik van twee- of driedimensionale

houten poppen, of zelfs acteurs van vlees en bloed, met of zonder masker. Voor wayang beber gebruikt men

een leren of papieren rol ( 50 cm hoog op 2-3 meter breed ), deze wordt langzaam ontrold terwijl een acteur het afgebeelde

verhaal vertelt. Helaas is, door de populariteit van televisie en bioscoop, deze vorm bijna helemaal verdwenen.

Ook al is Wayang kulit meer dan duizend

jaar oud, toch vind je vandaag de dag verscheidene

moderne invloeden terug: zo worden er achter het doek soms

halogeenlampen gebruikt in plaats van olielampen en duiken er af en toe auto’s,

vliegtuigen en boten op. Voor de rest is de traditie in al die eeuwen nauwelijks veranderd.

Achter het scherm zit er slechts één poppenspeler, de dalang. Hij moet :

een honderdtal verschillende poppen manipuleren alle dialogen spreken en zingen in verschillende stemmen en dialecten ( een hofdame spreekt natuurlijk anders dan een dronken boer )dirigent spelen en het ritme aangeven aan de muzikanten achter zich nog moeilijker, hij moet de hele nacht non-stop geanimeerd vertellen, anders valt iedereen in slaap. Een enorm uithoudingsvermogen hebben, en een nog grotere blaas. Een voorstelling duurt gemiddeld negen uur, zonder eet- of plaspauzes. Dit geldt enkel voor de dalang : het publiek mag wel rustig rondlopen, eten, met de buur kletsen of indommelen.

© S

teve

Van

Hoy

weg

hen

© M

arc

Bard

yn

© Matteo d’Antonio

PODIUMKUNSTEN & MUZIEK – P2

Het zal je niet verbazen dat je vele jaren moet studeren om een volleerd dalang te worden : vijf jaar in een academie en daarna nog vele jaren als leerjongen bij een meester. De beste dalangs zijn supersterren in Indonesië, met een gigantisch salaris.

Bronzen gongs en andere metallofonen zijn de meest karakteristieke instrumenten van

een gamelanorkest. Maar daarnaast bevat de gamelan ook andere instrumenten zoals trommels,

vedels en rieten fluiten. Het samenvoegen van gongs tot ensembles gaat terug tot het eerste

millennium. De gamelanorkesten verschillen regionaal qua samenstelling, gebruik van toonsoort en

speeltechniek. Het gongensemble met de grootste bekendheid is de Javaanse gamelan. Dit orkest wordt

gebruikt bij belangrijke aangelegenheden zoals huwelijksfeesten, geboortes, crematies, reinigingen en

besnijdenissen. Naargelang de aard van de gebeurtenis verandert de samenstelling van het orkest. Indonesiërs kennen elke gamelan

een bovennatuurlijke kracht toe. Daarom benaderen ze de instrumenten met respect. (Bron: www.mim.be)

De gamelan is het

emblematische, traditionele orkest van de Indonesische

eilanden Java, Sunda en Bali. De naam gamelan komt van het woord

gamel, wat «hameren» betekent. Al de instrumenten van een bepaald orkest worden

door dezelfde smid gemaakt en kunnen niet in andere orkesten ingezet worden. Het hele orkest

wordt beschouwd als één enkel instrument.

Gamelan

Westerse componisten als Claude Debussy en Erik Satie ontdekten in 1889 tijdens de Wereldtentoonstelling in Parijs de gamelanmuziek en raakten zo gefascineerd dat ze de ritmes en tonaliteit overnamen in enkele composities. Gamelan heeft ook grote invloed gehad op de jazz, en wordt ook af en toe gebruikt als soundtrack in films (met de Japanse anime Akira als bekendste voorbeeld).

© Matteo d’Antonio

© I Wayan Gde Yudane

© I Wayan Gde Yudane

© I Wayan Gde Yudane© I Wayan Gde Yudane

PODIUMKUNSTEN & MUZIEK – P3

De Saman ( ook bekend onder de naam «dans van de duizend handen” ), is een dans

van de Gayo, een volk uit de Indonesische provincie Atjeh, op Sumatra. De dans wordt

opgevoerd door een aantal mannen en/of vrouwen die in een rij geknield zitten. Allen gaan gekleed in

een rijkelijk versierd gewaad, vol borduursels die de natuur en goede waarden symboliseren.

Hun leider zit in het midden van de rij en zingt verzen in de Gayo-taal.

Deze lijnen geven advies en kunnen religieus, romantisch of zelfs humoristisch

zijn. (ja, er mag al eens gelachen worden ! ) .

De dansers zijn tevens ook het drumstel van de band: ze klappen in de handen, slaan op de borst en dijen, knippen met de vingers en zingen uit volle borst mee. Geen sinecure want intussen moet er nog gedanst worden natuurlijk. Dit alles symboliseert het dagelijkse leven van de Gayo en hun natuurlijke omgeving.De Saman wordt uitgevoerd op nationale en religieuze feestdagen en heeft als hoofdoel de onderlinge relaties tussen verschillende groepen van dorpelingen te versterken. Door de concurrentie met oa nieuwere vormen van entertainment is de Saman echter met uitsterven bedreigd, ook verliezen de jongere generaties hun interesse of verlaten ze de regio om te gaan studeren, wat het doorgeven van deze eeuwenoude traditie uiteraard niet vergemakkelijkt…Daarnaast speelt geld ook een bepalende rol: zo worden de prachtige kostuums niet gratis en voor niets uitgedeeld…

Deze traditie werd in 2011

toegevoegd aan de Orale en Immateriële werelderfgoedlijst

van UNESCO.

Saman

Het is een rituele dans waarbij de dansers in een trance raken door zang en oproeping.

Eenmaal in trance, neemt een geest bezit van het lichaam van de danser en manipuleert het als

een marionet om een dans, masker- of poppenspel uit te voeren. De bewegingen, gebaren en choreografie

zijn erg stilistisch en aan rituelen gebonden.De kecak-groep bestaat uit mannen, gekleed in

zwart-wit geblokte lendendoeken. Kenmerkend is het zingen van de klank ‘tjak’ in verschillende ritmes en tempo’s

door elkaar. De groep zit in een cirkel en maakt met handen en armen deinende bewegingen.

Interessant weetje : Steven Spielberg heeft zich losjes gebaseerd op de kecak-dans voor zijn beruchte

mensenofferscene in «Indiana Jones andthe Temple of Doom».

© Cewek Tari Cinta Budaya via http://sumutpos.co/

© YouTube: KFT (indonesia) performing in Jaca, España

© Gerry Smet

© Saman Dance as the opening act of the cultural night - The blue bottle

In de kecak-dans, ook

bekend onder de naam apendans, speelt de apengod

Hanuman uit de Ramayana de hoofdrol, terwijl de dansers zijn

apenleger uitbeelden.

Kecak

PODIUMKUNSTEN & MUZIEK – P4

Dit is een verzamelnaam voor verschillende traditionele, Balinese

oorlogsdansen waarin de gevoelens van een jonge strijder, net voor de

veldslag, centraal staan. De bedoeling is de mannelijkheid van de onoverwinnelijke

krijgsman te verheerlijken. Baris betekent letterlijk « rij » en verwijst naar de rijen soldaten

die onder de radja’s dienden. Er bestaan meer dan dertig soorten Baris-dansen, elk uitgevoerd

met verschillende ( mannelijke ) dansers. De niet-rituele versie wordt uitgevoerd door slechts één

persoon en is vaak de eerste die aan jonge dansers wordt aangeleerd.

Hiphop en rap zijn al jaren immens populair in Indonesië.

Verschillende groepen en artiesten ventileren zo hun ongenoegen en

frustraties uit het dagdagelijkse leven. In hun zoektocht naar originaliteit én hun eigen culturele

wortels hoeft het dan ook niet te verbazen dat de gamelantraditie ook in dit genre is doorgesijpeld.

Homicide is zo’n band die moderne grootstadbeats mengt met meer traditionele klanken. Opgericht in 1995 stonden zij mee aan de wieg van een typische Indonesische vorm van hiphop, Wayang Hip Hop genaamd. De teksten zijn uitgesproken politiek getint en de beats zo rauw als beats maar kunnen zijn. Denk daar een agressieve podiumact bij en je begrijpt meteen waar hun beruchte reputatie vandaan komt.

Enkele maanden later was de band Karinding Attack een feit! De muzikanten leerden verschillende bamboeinstrumenten

bespelen (zoals fluiten, xylofonen en bizarre percussie-instrumenten...) en voegden daar een flinke scheut

metal- en punkelementen aan toe. De band kende al snel een explosief succes in Indonesië. Ook

in het buitenland werden ze vlug door een grote schare fans omarmd. Ze speelden

onder andere samen met traditionele Japanse ensembles, blues, beatbox,

hiphop bands, en elektronische muziekgroepen.

Wat gebeurt er als een metalband op een

ochtend wakker wordt met de onweerstaanbare drang

om tekeer te gaan op traditionele, Indonesische instrumenten ? Dat is wat

in 2008 de metalcollectieven Bandoon Sindekeit en Ujunberung Rebels overkwam. Na

een ( waarschijnlijk ) zeer wilde nacht raakten de muzikanten volledig in de ban van de karinding, een

soort mondharp uit bamboe.

KarindingAttack

Wayanghip hop

Baris

© I Wayan Gde Yudane

© Karinding Attack

© Kania R.

Met de steun van PODIUMKUNSTEN & MUZIEK – P5

Ook de vrouwen laten zich niet onbetuigd in deze subcultuur, zo maakt Yacko al enkele jaren het mooie weer in de hiphopscene. Bij haar wel geen duidelijke verwijzingen naar het Indonesische culturele erfgoed. Zo rapt ze uitsluitend in het Engels. Ze is een barricadespringster pur sang die de gelijkheid van man en vrouw tot haar levensmissie gemaakt heeft en een heel uitgesproken mening heeft, o.a. over hoe moslimvrouwen in Indonesië gedwongen worden zich te kleden.

De ruigst mogelijke rhymes

spuwen terwijl je gekleed gaat in een bermuda, een tot

boven dichtgeknoopte roze polo en bijhorend buideltasje én toch de

goedkeuring wegdragen van een schare Amerikaanse vaandeldragers, waaronder

Ghostface Killah ( Wu-Tang Clan ) ? Faut le faire, en dat is nu net wat de 17-jarige Rich Chigga ( Né

Brian Imanuel ) dan ook doet. Deze rapper/comedian startte zijn carrière als 11-jarige op Youtube, waar hij sinds

2010 verscheidene ( donkere ) comedy filmpjes post.

© Yacko on http://5beat.com

© Rich Chigga from his video clip «Who that be»

© Rich Chigga

Op 22 februari 2016 kwam de single “Dat Stick” uit. Het werd een enorm succes dankzij een reactievideo waarin tal van Amerikaanse hiphopartiesten hun bewondering voor Rich Chigga niet onder stoelen of banken staken. Niet veel later verscheen er dan ook een remix van Dat Stick met Ghostface Killah én Pouya als gastrappers.Ook de tweede single “Who that be” ging vlotjes viraal.