14 december 2017

P L U S … . . E E N V O O R U I T B L I K

Pensioenen in 2018

Vandena van der Meer

2

Agenda

• De zin en onzin van pensioen

• Pensioenleeftijd 68 jaar

• Plannen van het nieuwe kabinet

• Pensioenen in 2020?

3

De zin en onzin van pensioenW A A R O M E N H O E V E E L B O U W E N W E O P ?

4

Het pensioengebouw

1e pijler

OVERHEIDAOWANW

2e pijler

WERKGEVERPensioen

3e pijler

PRIVELijfrente

Banksparen

5

De eerste pijler: AOW

• Aantal AOW-ers steeg tussen 1957 en

2017 van 738.693 naar 3.397.630

• Uitgaven aan AOW stegen van € 378 mln

in 1957 naar € 35.792 mln in 2015

• AOW als percentage van het BBP steeg

van 2,5% in 1957 naar 5,5% in 2016

6

AOW

• Is een basisvoorziening

• Gehuwd/samenwonend per maand per persoon : € 851 bruto (is inclusief vakantietoeslag)

• Alleenstaand per maand: € 1.232 bruto (is inclusief vakantietoeslag)

7

De tweede pijler

• Arbeidsvoorwaarde pensioen

• Belegd vermogen van pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen was € 1.792 miljard per eind 2016

• Pensioenfondsen € 1.350

• Verzekeringsmaatschappijen € 442

• Nederlandse huishoudens hebben momenteel ongeveer € 340 miljard aan spaargeld uitstaan bij in

Nederland gevestigde banken

• Per hoofd van de bevolking is dat ruim € 125.000

• Met huidige rentestand een garandeert pensioen van € 1.000 vanaf 66 jaar aan te kopen bij een

verzekeraar kost je op dit moment circa € 23.000

8

Hoeveel sparen we voor pensioen?

• Totale premie van alle pensioenuitvoerders in de 2e pijler:€ 42 miljard

• Loonsom was € 332 miljard

• Pensioenpremie was bijna 13% van de loonsom

• BBP was in 2015 gelijk aan 676 miljard

• Pensioenpremie was ruim 6% van het BBP

9

Een voorbeeld: het ABP

• Corien Wortmann-Kool: 'Je krijgt gemiddeld drie tot vier keer je inleg terug'

Bestuursvoorzitter Corien Wortmann-Kool sprak de afgelopen maanden veel

met deelnemers. In een interview met De Telegraaf benadrukt ze dat ze de

zorgen bij deelnemers wil wegnemen die denken dat ze hun geld niet meer

terugkrijgen. 'We weten op basis van onderzoek: je krijgt je inleg vier keer terug,

maar als het tegen zit, wordt het drie keer. En als we levenslang het pensioen

niet kunnen verhogen met de koopkracht, dan is het nog steeds twee keer.'

Ranking fondsen per 2015

10

Pensioen voor iedereen?

• Bijna alle werkgevers in Nederland zeggen een pensioenregeling toe

• Aantal ZZP-ers dat pensioen opbouwt is (te) laag

• Pensioen is niet alleen sparen voor later

• Pensioen is meestal ook:

• Dekking voor je partner en kinderen bij overlijden

• Dekking bij arbeidsongeschiktheid

11

Pensioenleefijd 68 A O W

12

Memorie van Toelichting bij

AOW, juni 1955

“De voortschrijdende vergrijzing

van ons volk is een niet te

ontkennen feit. Zij maakt het

treffen van voorzieningen voor

de oude dag urgenter, maar ook

moeilijker, want kostbaarder.”

0

10

20

30

40

50

60

old age dependency ratio (ODR)

13

Winst in levensverwachting sinds 1957

12

14

16

18

20

22

24

26

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060Average life expectancy at age 65

Gemiddelde

levensverwachting op 65-

jarige leeftijd, 1950-2016

(gerealiseerd) en

2017-2060 (prognose CBS)

14

Levensverwachting op 65

12

14

16

18

20

22

24

26

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060

Average life expectancy at age 65 Men Women

15

AOW leeftijd stijgt

Er is al een koppeling met de levensverwachting

Vanaf 2022 is de AOW-leeftijd 67 jaar en 3 maanden

Daarna kan het verder omhoog. Wat is uw AOW-leeftijd?

16

AOW leeftijd?

• In 2022 wordt de AOW-leeftijd 67 jaar en 3 maanden. Deze leeftijd geldt voor mensen geboren in de

periode 1-1-1955 t/m 30-9-1955

• Geboren na 30-9-1955?

• Dan is je exacte AOW-leeftijd nog niet bekend

• Maar deze is minimaal 67 jaar en 3 maanden

• Je weet 5 jaar van te voren wanneer je AOW krijgt

• Geboren voor 1-1-1955? Dan blijft je AOW-leeftijd hetzelfde

17

Prognose AOW leeftijd: www.svb.nl

18

Prognose AOW leeftijd: www.svb.nl

19

Prognose AOW leeftijd: www.svb.nl

20

Prognose AOW leeftijd: www.svb.nl

21

Langer doorwerken?

Hoogst genoten opleiding Levensverwachting op 65-jarige leeftijd

M V

Basisschool 15,5 19,1

waarvan in goede

gezondheid:8,2 (52,9%) 8,9 (46,6%)

Hoger onderwijs 19,6 23,1

waarvan in goede

gezondheid:15,3 (78,1%) 16,9 (73,2%)

22

Pensioenleefijd 68 G E V O L G E N V O O R U W P E N S I O E N R E G E L I N G

23

Pensioenleeftijden

24

Pensioenleeftijd 68

• Gevolgen voor eindloon- en middelloonregelingen

• Gevolgen beschikbare premieregelingen

25

Eindloon- of middelloon (Defined Benefit)

Een levenslange uitkering aan werknemer vanaf pensioendatum

67 jaar

26

Eindloon- of middelloon: naar 68 jaar

• Pensioen vanaf 68 jaar een jaar minder uitkeren

• Jaar minder uitkeren circa 1% van de loonsom minder premie

pensioenkosten dalen

67 68 jaar

X

27

Opbouw in middelloon

2017 Keuze 2018

optie 1 optie 2

Pensioenleeftijd 67 jaar 68 jaar 67

Maximale

opbouwpercentage

1,875% 1,875% 1,738%

28

Rekenvoorbeeld

NuPensioenleeftijd 67, opbouw

1,875%

Optie 1:Pensioenleeftijd 68, opbouw

1,875%

Optie 2: Pensioenleeftijd 67, opbouw 1,738%

Salaris € 50.000 € 50.000 € 50.000

Franchise € 13.123 € 13.123 € 13.123

Pensioengrondslag € 36.877 € 36.877 € 36.877

Pensioenopbouw – 1 jaar: € 691 € 691 € 641

Komt tot uitkering op: 67 jaar 68 jaar 67 jaar

Het pensioen kan je eerder of later in laten gaan:- Bij later in laten gaan: een hogere uitkering per jaar

- Bij eerder in laten gaan: een lagere uitkering per jaar

29

Een goedkoper pensioen?

• Vrijval kan op verschillende manieren bekeken worden:

• Kostenstijging dempen

• Teruggeven aan medewerkers

• Verbeteren van pensioenregeling

• Budget voor duurzame inzetbaarheid

• Etc

• Zie ook onze whitepaper voor meer praktijkvoorbeelden: zie www.pensioenleeftijd68.nl

30

Beschikbare premieregeling (Defined Contribution)

67

1 2 3 4 5

jaren

68 jaar

31

Beschikbare

premieregeling: 68 jaar

• Fiscaal maximale staffel 2017

• Gebaseerd op opbouw tot en met 66 jaar bij een

3% rekenrente

Staffel gebaseerd op 3% rekenrente (2017)

Leeftijd Percentage

20 – 25 8,1%

25 – 30 9,4%

30 – 35 10,9%

35 – 40 12,7%

40 – 45 14,8%

45 – 50 17,2%

50 – 55 20,1%

55 – 60 23,6%

60 - 65 28,0%

65 - 67 31,8%

32

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

35,00%

15-20jaar

20-25jaar

25-30jaar

30-35jaar

35-40jaar

40-45jaar

45-50jaar

50-55jaar

55-60jaar

60-65jaar

65-67jaar

Pe

rce

nta

ge p

en

sio

en

gro

nd

slag

maximale inleg beschikbare premie

bij pensioenleeftijd 67 en 68 en 3% rekenrente

PL 67

PL 68

Gepubliceerde premiepercentages lager:

- Jaar langer sparen- Looptijd uitkering een jaar

korter

Lagere staffels op 68 jaar

33

Lage rente biedt echter mogelijkheden

Leeftijds-cohort Nieuwe 3%

staffel (van de belastingdienst)

obv pensioenleeftijd 68

Huidige

regeling2,5% staffel

Verzekeraar X

2% staffel

Verzekeraar x

20 t/m 24 7,70% 8,1% 11,70% 15,60%

25 t/m 29 8,90% 9,4% 13,30% 17,20%

30 t/m 34 10,30% 10,9% 15,00% 19,00%

35 t/m 39 12,00% 12,7% 17,00% 21,00%

40 t/m 44 13,90% 14,8% 19,20% 23,20%

45 t/m 49 16,20% 17,2% 21,80% 25,60%

50 t/m 54 18,90% 20,1% 24,80% 28,40%

55 t/m 59 22,30% 23,6% 28,20% 31,60%

60 t/m 64 26,40% 28,0% 32,30% 35,30%

65 t/m 67 30,50% 31,8% 36,10% 38,70%

34

Aanpassen beschikbare premieregeling?

• Alle uitvoerders bieden de mogelijkheid om de regeling ongewijzigd te laten als deze binnen de

marktrentestaffel blijft (kostprijsstaffel)

• Voordeel:

• Staffel hoeft niet gewijzigd te worden

• Nadeel:

• Als rente stijgt moet staffel alsnog aangepast worden

• Relatief wordt meer ingelegd, namelijk inleg blijft ongewijzigd maar er wordt wel een jaar langer ingelegd

• Als werkgever de regeling wel wenst aan te passen dan kijken naar de nieuwe 3% (of 4%) staffel 2018

35

Pensioenleeftijd 68: tot slot

• Pensioenopbouw tot 68 jaar

• Pensioenregeling aanpassen:

• Eindloon- middelloon: ja dat moet als er fiscaal geen ruimte meer is

• Beschikbare premieregeling: dit is niet per se nodig op dit moment

• Eerder uittreden blijft mogelijk

• De volgende verzekeringen keren een jaar langer uit, namelijk tot 68 jaar:

• Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid

• Anw-hiaat

• WIA/WGA-verzekeringen

36

Pensioenstelsel in 2020?W AT G A AT H E T N I E U W E K A B I N E T D O E N ?

37

Regeerakkoord (1)

Regeerakkoord 10-10-2017

• Kern: arbeidsvoorwaarde pensioen is en blijft verantwoordelijkheid sociale partners, overheid schept

kaders en bewaakt de (inter)nationale grenzen.

• Behouden: verplichtstelling, collectieve uitvoering, risicodeling en fiscale ondersteuning.

• Veranderen: op weg naar een persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling en afschaffen

doorsneesystematiek.

• Tijdlijnen: SER krijgt de tijd voor gedragen voorstel, maar streven begin 2018 overeenstemming sociale

partners en kabinet over invulling. Vervolgens 2020 einde wetgevingstraject en 2021 start implementatie.

38

Regeerakkoord (2)

• Wat wil het kabinet terugzien?

• Premie blijft leeftijdsonafhankelijk met degressieve opbouw.

• Fiscaal kader moet hierbij passen en biedt voor alle soorten pensioenovereenkomsten dezelfde

ruimte, gemeten naar premieniveau.

• Insteek fiscaal kader blijft adequate pensioenopbouw.

• Collectieve risicodeling blijft.

• Pensioen is levenslange uitkering.

• In uitkeringsfase zoveel mogelijk conform regels Wet Verbeterde Premieregeling.

• Behoud arbeidsmobiliteit door dekking nabestaanden- en arbeidsongeschiktheidspensioen.

• Meer keuzevrijheid voor deelnemers.

• Meer aansluiting van ZZP’ers in het pensioenstelsel

39

En? Gaat het lukken begin 2018?

Volkskrant, 6 december 2017

40

Pensioenregeling van de toekomst

• Voorspelling hoe het nieuwe pensioenstelsel eruit komt te zien

• Aan de hand van de verkiezingsprogramma’s

• AOW

• Tweede pijler pensioen

• Zelfstandigen

• En de partijen in het kabinet:

• VVD

• CDA

• D’66

• ChristenUnie

41

AOW

• AOW-Leeftijd

• Terug naar 65 jaar:

• Was alleen opgenomen bij 50PLUS en PVV, kans zeer klein dat dit doorgaat

• Huidige stijging handhaven (expliciet aangegeven in programma): CDA en D66

• Flexibele AOW

• VVD: alleen later/doorwerken

• D66: eerder en later

• Hoogte uitkering

• Inkomenspositie ouderen staat onder druk volgens partijen:

• Compensatie/uitkering verhogen: CDA (ouderen met klein pensioen)

• Lager belastingen: VVD

42

Aftopping pensioen?

• Grens van € 103.317 verlagen?

• D66: ja, verplicht pensioen tot max € 53.706

• VVD: meer vrijwillige opbouw 3e pijler

• ChristenUnie: € 55.500

43

Verplichtstelling bij een pensioenfonds

• De verplichte deelname werkgevers in een pensioenfonds afschaffen?

• JA: VVD, D66, ChristenUnie

• NEE: CDA

• Deelnemers moeten eigen pensioenfonds kunnen kiezen?

• JA: D66, VVD

44

Nieuw pensioenstelsel

• Nieuw pensioenstelsel rond individuele pensioenopbouw en collectieve risicodeling:

• JA: VVD, D66

• SER volgen: CDA

• Bij dit nieuwe stelsel is afschaffen doorsneepremie noodzakelijk. Doorsneepremie afschaffen?

• JA: VVD, D66, ChristenUnie

• Bespreekbaar: CDA

45

Meer keuze tijdens opbouwfase?

• Meer keuzevrijheid tijdens pensioenopbouw

• D66: lagere max/grens verplicht sparen (bijv. hoogte huidige maximale dagloon in sociale zekerheid),

maximaal 5 jaar premie-vakantie voor bijvoorbeeld aflossing hypotheek

• ChristenUnie: premie (deels) of premievakantie voor aflossing hypotheek

• CDA: premievakantie ook voor zorgdoeleinden

46

Meer keuze tijdens uitkeringsfase?

• (Beperkte) uitkering ineens

• VVD: bijvoorbeeld om hypotheek af te lossen

• D66: eenmalig 10% opneembaar

• CDA: keuzemogelijkheid bijvoorbeeld in combinatie met eigen huis of zorguitgaven

47

Kortom

• Wordt vervolgd….

Bedankt voor uw aandacht