Ruimte voor participatie

Van verzorgingsstaat naar verzorgingsstad?

Prof. dr. Kim Putters27 maart 2014

Inhoud

1. De Sociale Staat van Nederland 20132. Van verzorgingsstaat naar verzorgingsstad

2.1 Economisch2.2 Maatschappelijk2.3 Ruimtelijk

3. Participatiesamenleving: de stemming in het land4. De agenda

1. Sociale Staat van Nederland 2013

o Tussen 2010 en 2012 verslechtering kwaliteit van leven, sinds 30 jaar.o Bij meest kwetsbare groepen (lage opleiding, laag inkomen, zonder

werk en/of slechte gezondheid) sterkste achteruitgang. 6% bevolking.o Verschillen kwetsbare en niet-kwetsbare burgers toegenomen.o Ruimtelijke verschillen in sociale status.o Effect bezuinigingen en hervorming pas na langere tijd zichtbaar.o Economische recessie wellicht op retour, sociale recessie niet.o Onzekerheid over betekenis decentralisaties voor kwetsbare groepen.

2.1 De participatiesamenleving: economischAantrekkend vertrouwen: gerechtvaardigd optimisme?

Arbeidsparticipatie

Fundamentele veranderingen op de arbeidsmarkt

• Vergroting (groeiend aantal werkenden)• Vergrijzing (groeiend aandeel 45+)• Ver-individualisering (groeiend aandeel alleenstaand/ 1 ouder)• Verdwijnende kostwinners (meer tweeverdieners)• Vervrouwelijking (groeiend aandeel vrouwen)• Verkleuring (groeiend aandeel niet westers allochtoon; óók MOE-landers)• Verflexing (groei zzp-ers; meer kleine banen van 12-24 uur)

Bovendien: toepassing nieuwe technologie en herinrichting productieprocessen.

Niet (meer) aan de slag (2013) 15-65 jaar

Totaal met uitkering 1,6 miljoen

WW 381.000 WAO/WIA/WAZ 574.000 WAJONG 223.000 Bijstand 402.000

“Wet Werken naar Vermogen”

VUT/vervroegd pensioen 379.000 (2011)

2.2 De participatiesamenleving: maatschappelijkGezonde levensverwachting

Aantal ouderen 1950-2040 (in miljoenen)

Bron: CBS

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020* 2025* 2030* 2040*0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

3000000

3500000

4000000

4500000

5000000

65-74 jaar 75-84 jaar > 85 jaar

Minder verzorgingsstaat, meer zelf organiseren in de verzorgingsstad

Maatschappelijke participatie, zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid:• 41%: hulp bij langdurige ziekte moet zoveel mogelijk van vrienden of familie

komen (39% oneens)• Op vrijwillige basis, niet als plicht• Vrijwillige hulp in combinatie met professionele hulp• Maakt uit voor wie (familie, buren), hoe lang (aantal maanden of langer) en

wat (boodschappen, huishouden, zorg)

Consequenties inrichting basisvoorzieningen wijken: • vastgoedinvesteringen in verpleeghuizen; domotica; wijk- en buurtwerk;

openbaar vervoer detailhandel.

2.3 De participatiesamenleving: ruimtelijk

Tevredenheid met de woonomgeving (relatie met participatie in wijk of buurt)

'Ruimtelijke verschillen in vrijwillige inzet'

Ruimtelijke verschillen in sociale status

Groei en krimp: heikele positie afgelegen dorpen

Duidelijke sociaaleconomische verschillen.

Tussen centrum en periferie tekenen van divergentie.

Divergentie binnen platteland: afgelegen dorpen dalen in status, andere

dorpen blijven gelijk of stijgen.

Consequenties voor onder andere:

• Investeringen in regionale economie.

• Gebruik leegstaande panden.

• Verbindingen wonen en zorg.

• Rollen overheid en burgers.

3. Participatiesamenleving: de stemming in het land

`Niet in de put, wel bezorgd´

o 82% vindt dat er welvaart is in eigen huishoudeno 70% tevreden met eigen inkomen (in 2002: 45%)o Plaats 5 op geluksindex

o Meer mensen somber over de Nederlandse economie dan in 2008o Maar: jongeren en hoogopgeleiden meer optimistischo Ruimtelijke verschillen in sociale status nemen toe

o Politiek vertrouwen fluctueert; meer vertrouwen in media

4. De agenda

Economisch: focus op andere groei• Andere meer duurzame groei (MVO)• Inzet nieuwe technologie vraagt om ander (regionaal) arbeidsmarktbeleid

Maatschappelijk: kwaliteit van bestaan centraal• Lokale/regionale normen armoede, analfabetisme, werkloosheid, leefbaarheid, eenzaamheid. • Andere inrichting voorzieningen, meer focus op kwaliteit van leven.• Inzet op combinaties werk/zorg, professionele hulp/vrijwillig, domotica/wijknet.

Ruimtelijk: zeggenschap en publiek-private samenwerking• Nieuwe vormen van democratie en zeggenschap (wijk en regio).• PPS vastgoed, investeringen MKB/winkels, duurzame energievoorziening, aanpak leegstand.

Kennisagenda: ervaringskennis• Inzet nieuwe media en doorontwikkelen leefsituatie-index.• Verschillen tussen regio’s in (doe)democratie, PPS en rol burgers.