23-5-2018

1

Inleiding DermatologieDermatologie is het medisch specialisme dat zich bezighoudt met aandoeningen van de huid, de nagels en het haar, samen 'huidziekten' genoemd.

1. De cursus Inleiding dermatologie

Het doel van de cursus: kennis vergroten van apothekersassistenten betreffende de algemene basis principes van de dermatologie.

Thema’s:

• Huid

• Anatomie en fysiologie van de huid

• Huidproblemen

• Dermatica (algemeen)

2

23-5-2018

2

1.1. Taken van de huid

• Bescherming tegen schadelijke invloeden

• Temperatuurregulatie

• Uitscheiding

• Zintuigelijke waarneming

• Voorkomen van uitdroging

• Productie vitamine D(sterke botten)

• Opslag van vet in het onderhuidse bindweefsel(subcutaan)

3

1.2. Enkele cijfertjes

• Oppervlakte:1.65 vierkante meter

• Per vierkante cm

• 100 zweetkliertjes

• 10 haren

• 15 talgkliertjes

• 100 cm capilairen

• 350 cm zenuwen

• 200 zintuiglijke orgaantjes

• Zweetproductie per dag:0,3-0,6 liter

• Vingertoppen:1000 tastlichaampjes per cm

4

23-5-2018

3

2. Anatomie van de huid

2.1. Huid

• Huid is een onderdeel van het huidstelsel

• Huidstelsel bestaat uit:• Huid

• Haren

• Nagels

• Klieren (borst,geur,zweet en talg)

6

23-5-2018

4

opperhuid

lederhuid

onderhuids

bindweefsel

2.2. Doorsnede huid

7

2.3. Opperhuid/epidermis

• Hoornlaag: bovenste laag (beschermende laag)

• dode verhoornde cellen met talg en melanine (pigment)

• Kiemlaag: cellen delen zich van onder uit

• Oude kiemcellen verhoornen

• Elke minuut verliest de huid ongeveer 50.000 schilfertjes!

8

23-5-2018

5

hoornlaag

kiemlaag

9

2.4. Hoornlaag

• De buitenste laag van de opperhuid wordt de hoornlaag genoemd.

• De hoornlaag bestaat uit de resten van dode, verhoornde cellen.

• De hoornlaag beschermt het lichaam tegen:- beschadiging- uitdroging- ziekteverwekkers (bacteriën)

10

23-5-2018

6

2.5. Eelt

• De hoornlaag slijt aan de buitenkant steeds af.

• Wanneer de hoornlaag op bepaalde plaatsen (bijv. de voetzolen) dikker is, dan wordt dit ook wel eelt

genoemd.

De hiel van deze voet is bedekt met eelt.

11

2.6. Kiemlaag

• De kiemlaag bevindt zich direct onder de hoornlaag.

• De kiemlaag bestaat uit levende cellen.

• Cellen onderin de kiemlaag delen zich.

• Terwijl ouder wordende cellen naar buiten opschuiven maken ze hoornstof aan.

� Ouder wordende kiemcellen verhoornen en schuiven op naar de hoornlaag.

12

23-5-2018

7

2.7.Huidskleur

• Bepaald door melanine in de opperhuid

• Melanine wordt gemaakt door pigmentcellen in de kiemlaag

• Door de zon worden de pigmentcellen geactiveerd.

• Hierdoor meer melanine gemaakt.• doel: bescherming van de

huid/kiemlaag

• Moedervlek= opeenhoping van pigmentcellen

13

2.8. Lederhuid/dermis

• Ondersteunende bindweefsellaag

• Zorgt voor isolatie

• Zorgt voor vetopslag

• Bevat:

• Bloedvaten(voeden epidermis)

• Lymfevaten

• Zenuwuiteinden

• Zintuigen

• Haarzakjes

• Talgklieren

• Zweetklieren

14

23-5-2018

8

2.9. Haar

• Is een deel van de hoornlaag en bestaat uit:

• Haarschacht

• Haarwortel

• Haarzakje(met daarnaast de talgklier

• Haarspiertje

• Bescherming

• Temperatuurregulatie

• Dood materiaal

• Levensduur:4 jaar

• Lengtegroei:8-12 cm per jaar

• Groeit van onderuit

15

2.9.1. Haarzakjes

• Een haarzakje is een uitstulping van de kiemlaag in de lederhuid.

• Van onderuit een haarzakje groeit een haar.

• De haren die in de haarzakjes gevormd worden steken door de opperhuid heen.

23-5-2018

9

Een microscopische weergave van

twee haren die door de opperhuid

heen steken.

Een microscopische

weergave van een deel

van een haar.

2.9.2. Haargroei

2.9.3. Haarspiertjes

• Haarspiertjes bevinden zich in de lederhuid.

• Door het samentrekken van de haarspiertjes kunnen de haren op de huid rechtop staan.

� Er ontstaat een isolerende luchtlaag tussen de haartjes waardoor warmte- verlies wordt tegengegaan.

23-5-2018

10

Kippenvel ontstaat door het samentrekken van de

haarspiertjes in de lederhuid.

2.9.4. Kippenvel

2.10. Het gevoelszintuig

• Gevoelszintuigcellen kunnen worden verdeeld in groepen die gevoelig zijn voor verschillende soorten prikkels, namelijk:

- tastzintuigcellen

- warmtezintuigcellen

- koudezintuigcellen

- drukzintuigcellen

20

23-5-2018

11

2.11.Tastknopjes

• Tastzintuigcellen liggen in groepjes bij elkaar in tastknopjes.

• Mensen hebben niet overal evenveel tastzintuigen

• Tastknopjes liggen vlak onder de kiemlaag in de lederhuid.

• Tastknopjes zijn gevoelig voor lichte aanraking.

21

2.12. Warmte-, koude- en drukzintuigen

• Warmte-, koude- en drukzintuigen liggen in de lederhuid.

• Drukzintuigen liggen dieper in de huid.

• De warmte-, koude- en drukzintuigen werken bij het voelen samen met het tastzintuig.

22

23-5-2018

12

2.13. Pijnpunten

• Pijnpunten bevinden zich aan de uiteindes van vertakte zenuwen.

• Pijnpunten komen in alle huidlagen voor (en op ander plekken in het lichaam).

23

2.14. Bloedvaten

• Door de lederhuid lopen haarvaten.

• Wanneer het lichaam warm is verwijden de haarvaten in de huid om af te koelen.

• Wanneer het lichaam te koud is vernauwen de haarvaten zich om warmteverlies te beperken.

24

23-5-2018

13

Wanneer iemand bloost, dan zijn de bloedvaten in de

lederhuid van het gezicht verwijd waardoor meer

bloed door de huid stroomt.

25

2.15. Klieren van de huid

• Zweetklieren

• Talgklieren

• Geurklieren

• Borstklieren

26

23-5-2018

14

2.16. Zweetklieren

• Opgerold buisje

• Komt uit op de hoornlaag

• 2000000 stuks

• Plaats• Handpalm

• Voetzool

• Voorhoofd

• Oksels

27

2.16. Zweetklieren

• Zweetklieren produceren zweet.

• Hoe warmer het lichaam is, hoe meer zweet de klieren produceren.

• Zweet wordt over de opperhuid verspreid via afvoerbuisjes die van de zweetklier naar het oppervlak lopen.

• Door verdamping van zweet koelt het lichaam af.

28

23-5-2018

15

2.16.1. Samenstelling van zweet

• Water

• Zout

• Zuren ( onder ander boterzuur)• Boterzuur geeft de transpiratielucht

29

2.16.2. Doel zweetproductie

• Warmte regulatie door verdamping: 0,5-0,75 liter/dag

• Warmteregulatie van het lichaam

• Boterzuur zorgt voor transpiratiegeur

• Geurende zweetklieren: na puberteit gevormd

• Afvoer van afvalproducten• Ureum

• Melkzuur

30

23-5-2018

16

2.16.3. Talgklieren

• In de haarzakjes bevinden zich talgklieren.

• Talgklieren produceren talg.

• Talg is een vettige stof die de haren en hoornlaag van de huid soepel houdt.

2.17. Onderhuids bindweefsel

• Het onderhuids bindweefsel bevindt zich onder de lederhuid.

• In het onderhuids bindweefsel ligt vet opgeslagen.

• Dit vet dient als: - reservevoedsel

- isolerende laag tegen warmteverlies

32

23-5-2018

17

3. Fysiologie van de huid

• Temperatuur regulatie: door toename of beperking huiddoorbloeding of bevorderen – verminderen zweetproductie

• Bescherming: barrière tussen buitenwereld en interne milieu

• Bescherming tegen mogelijk pathogene micro-organismen

• Bescherming tegen schadelijke effecten UV straling (melanine en eiwit barrière in hoornlaag)

• Productie van vitamine D3

• Bescherming tegen uitdroging of actieve vochtuitscheiding

• Tastzin

33

4. Huidproblemen

23-5-2018

18

4.1. Huidproblemen: welke kennen we?

• Huidziekten

• Huidinfecties

• Huidveroudering

• Huiduitslag veroorzaakt door andere aandoening

• Geneesmiddel erupties

• Wonden

35

4.2. Diagnose

• Anamnese

• Lichamelijk onderzoek

• Diverse ondersteunend onderzoek (histologisch, allergologisch, hematologisch, bacteriologisch, virologisch, mycologisch)

• Palpatie

• Wat heb je nodig: ogen, oren, handen, neus en laboratoria

36

23-5-2018

19

Diagnostiek huidaandoeningen

• Algemene anamnese (vraaggesprek)• Andere huidziekten, andere ziekten

• Huidziekten in de familie

• Komt er astma, hooikoorts, eczeem bij patiënt of familie voor?

• Ooit bij een specialist geweest voor huidbehandeling, zo ja waarvoor en wanneer?

• Medicijngebruik ook de pil en huishoudmiddeltjes

• Overgevoeligheid voor bepaalde therapieën

Welke aandoening wordt hier beschreven?

Kenmerken:

• Comedonen

• Papels

• Noduli

• Kysten

• Littekens

38

23-5-2018

20

Acne

Kenmerken:

• Comedonen

• Papels

• Noduli

• Kysten

• Littekens

39

4.3. Inspectie bij huidaandoeningen

• P-R-O-V-O-K-E = systematische beschrijving van huidafwijkingen

Plaats

Rangschikking

Omvang (aantal en grootte)

Vorm

Omtrek (begrenzing scherp / vaag)

Kleur

Efflorescéntie, o.a. erytheem (rode uitslag) , papels (knobbel) en schilfers

23-5-2018

21

4.3.1.PROVOKE

Acroniem Omschrijving Voorbeeld

P Plaats Lokalisatie van de laesie

R Rangschikking Rangschikking over het lichaam Solitair (1 laesie), in groepjes, gelijkmatig verspreid over het lichaam

O Omvang Aantal en grootte van de laesies • Aantal (1 – vele honderden)• Omvang: in mm of cm• Uitbreiding: solitair, een regio of het hele

lichaam

V Vorm Vorm (2 – 3 dimensionaal) Rond, ovaal, lineair, grillig

O Omtrek Begrenzing van de laesie Scherp, matig scherp, diffuus, onregelmatig

K Kleur Kleur van de laesie (vuur)rood, (oker)geel, wit, zwart etc

E Efflorescentie Efflorescentie van de laesie Bulla, schilfer, ulcus etc.

41

4.3.2. Terminologie

� Dermatologie heeft haar eigen unieke vocabulaire

� Laesie: algemene term voor een huidletsel (meestal klein)

� Eruptie (rash) – meer verspreid over de huid, opgebouwd uit verschillende laesies

� Laesies worden verdeeld in tweegroepen: primaire en secundaire huid laesies

42

23-5-2018

22

4.3.3. Efflorescentieleer: classificatie in: primaire en secundaire (gevolg van 1e) vormen

Primair

• bulla (blaar of blaasje)

• kyste (blaas of holte)

• macula (vlek)

• papula (papel of knobbeltje)

• pustel (puist met etter)

• tuber (knobbel)

• tumor (zwelling)

• urtica (zwelling door oedeem)

• vesicula (luchtblaasje)

Secundair

• cicatrix (litteken)

• crusta (korst)

• excoriatie (ontvelling)

• pigmentatie (pigmentvorming)

• ragade (huidscheurtje o.a. lippen, tepel, anus)

• atrofie

• squama (huidschilfer)

Vlek: Grote macule.

Voorbeeld : Cafe-au-Lait pigment vlek

Macula:

Diffuus, niet verheven vlek. Meestal minder dan 1.5 cm in diameter. Voorbeeld: sproeten

Enkele voorbeelden: Macula (vlek)

44

23-5-2018

23

Nodus:

Grote pukkel. Vaste massa, 0,5-1 cm. Meestalin het gezicht of op kale hoofd.Voorbeeld: Basaalcelcarcinoom

Papel of pukkel:

Verhoogde ronde massa < 0,5cm in diameter.Voorbeeld: Blue Nevus of blauwe moedervlek

Enkele voorbeelden: Papels en Nodus (pukkel)

45

Plaque: Verhoogd, plattelaesie; indrukbaar.Voorbeeld: Pityriasis Rosea

Korst:Ingedroogd serum-, bloedexudaat stevig gehecht aan de huid. Voorbeeld: Impetigo

Squama: Schubben en schilfers: Verdikte vlokken van het stratum corneum, Voorbeel: Psoriasis, Pityriasis

Enkele voorbeelden: Plaques

46

23-5-2018

24

Keratose:

Een zichtbare verdikking van het stratum corneum. Voorbeeld: Ouderdoms wratten

Enkele voorbeelden: (Hyper)Keratose

47

Gesloten Comedonen(whiteheads)

• Comedonen zijn in feite verwijde haarfollikels gevuld met dode huidcellen, talg (olie) en mogelijk ook bacteriën

Open Comedonen (mee eters of blackheads)kenmerk: een verwijde opening aan de uiteinde van het haarzakje, dat een zichtbaar zwart puntje op de kop heeft.

Enkele voorbeelden: Comedonen

48

23-5-2018

25

Atrofie: Verdunning van epidermis, dermis of beide.Voorbeeld: Keloid

Erosie: Defect van de huid: Verlies van de epidermis.Voorbeeld: Tinea Pedis

Ulcus: Verlies van de epidermis and dermis, met geen of geringe tendens tot genezingVoorbeeld: Leishmaniasis

Enkele voorbeelden: Beschadiging van de huid

49

Lichenificatie (olifantenhuid): Vergroving huidrelief.Voorbeeld: Eczeem

Vesikel: Zichtbare holte gevuld met vocht. 0.5cm in diameter.Voorbeeld: Varicella Zoster

Bulla:

Holte gevuld met helder vocht, groter dan 0.5cm in diameter. Voorbeeld: Bullous Pemphigoid

Pustel : of etterpuist, holte in de huid gevuld met pus..Voorbeeld: Insectenbeet.

50

23-5-2018

26

5. Huidproblemen

•Huidveroudering• Huidziekten

• Huidinfecties

• Huiduitslag veroorzaakt door andere aandoening

• Geneesmiddel erupties

• Wonden

51

5.1. De oudere Huid

52

• Verslapte huid

• Rimpels

• Diepe groeven

• Ouderdomsvlekken

• Verliest vermogen vocht vast te houden

• Minder haren, zweetklieren en vetweefsel

Artikel: Nursing april 2004

23-5-2018

27

5.1.1. Waardoor verandert de huid bij ouder worden?• de opperhuid (epidermis) wordt steeds dunner

• de lederhuid (dermis) verandert:

– vermindering van bloedvaten in de huid

– vermindering van bindweefsel (collageen) en elastine vezels

– vermindering van aantal talgklieren (ook afname functie talgklieren).

�Dit veroorzaakt een droge huid.

53

5.1.2. Wat gebeurt er nog meer?

Ontstaan “goedaardige” aangroeisels

• ouderdomswratten (verrucae seborrhoicae)

• ouderdomshaemangiomen (haemangioma senilis)

• gesteelde fibromen (vooral in de nek)

• zonnevlekken of levervlekken (lentigo)

54

23-5-2018

28

5.1.3. Veroudering van de huid en zonlicht

• UV straling: beschadigt elastinevezels en bindweefsels.

• Veelvuldige blootstelling aan zonlicht: versnelde afbraak van elastine in de huid � eerdere en meer uitgebreide rimpelvorming.

• UV straling: mogelijk schade aan het DNA. Sommige DNA-beschadigingen leiden tot huidkanker.

• Man 69 jaar, vrachtwagenchauffeur, altijd raam links open

• Verschil kant gezicht

• Invloed UV

55

5.2. Huidproblemen

• Huidveroudering

•Huidziekten• Huidinfecties

• Huiduitslag veroorzaakt door andere aandoening

• Geneesmiddel erupties

• Wonden

56

23-5-2018

29

5.2.1. Factoren die huidziekten veroorzaken

Externe

Inwendig

57

Huidziektes

• Gezien het grote aantal aandoeningen, worden huidziektes en behandeling behandeld in de vervolgcursus

58

23-5-2018

30

5.3. Huidproblemen

• Huidveroudering

• Huidziekten

•Huidinfecties• Huiduitslag veroorzaakt door andere aandoening

• Geneesmiddel erupties

• Wonden

59

5.3.1. Huidinfecties, bacterieel• Huid is normaal een goede barrière tegen binnendringen van

pathogenen

• Meer gevoelig voor infecties bij beschadiging van de huid, ziekte of een verminderde arteriele of veneuze circulatie

• NHG standaard spreekt over:- Oppervlakkige infecties (b.v. impetigo, folliculitis)

- Diep infecties (b.v.cellulitis, erythema migrans, furunkel)

60

23-5-2018

31

5.3.2. Enkele voorbeelden huidinfecties

Bacterieel

• Bacteriële vaginose

• Chlamydia

• Folliculitis

• Gonorroe

• Krentenbaard

• Roodvonk

• Steenpuist

• Syfilis

• Ziekte van Lyme

Viraal• Folliculitis

• Genitale wratten

• Gordelroos

• Hepatitis B

• Herpes genitalis

• HIV

• Koortslip

• Mazelen

• Rode hond

• Vijfde ziekte

• Waterpokken

• Waterwratten

• Wrat (gewone)

• Zesde ziekte 61

5.3.3 Wratten (verrucae)

23-5-2018

32

5.3.4. Wat zijn wratten?Wratten zijn knobbeltjes die ruw en hard aanvoelen. Soms zien ze er een beetje bloemkoolachtig uit. Ze komen vooral voor op de handen en voeten, maar ze kunnen ook op andere plaatsen zitten.

5.3.5 Hoe ontstaan wratten?• Oorzaak: Humane Papillomavirus (HPV-virus) van de huid

• Zijn besmettelijk

• Incubatietijd: 3-6 maanden of langer

• Na 1 jaar zijn de wratten bij ongeveer de helft van de mensen spontaan verdwenen.

• Het is niet aangetoond dat je wratten krijgt van zwembaden, openbare douches, of van sporten op blote voeten.

23-5-2018

33

5.3.6. Verschillende soorten wratten

• gewone wrat (handen /vingers (verrucae vulgaris)

• voetwratten (verrucae plantaris)

• venerische wratten (condylomata acuminata )

• ouderdomswrat (verrrucae senilis)

• waterwratjes: (mollusca contagiosa)

5.3.7. Verruca vulgaris (‘gewone wrat’)

• Rond, bloemkoolachtig

• Scherp begrensd

• Sterke verhoorning

• Meestal meerdere

• Locatie: handen, knieën,

• ellebogen, gelaat

23-5-2018

34

5.3.8. Voetwrat (verruca plantaris)

• Verruca plantaris: ligt verzonken in het eelt van de voetzoel

• Mozaïekwrat: breidt zich oppervlakkig uit.

5.3.9. Steelwrat (verruca filiformis)

• Locatie:

• oksel,lippen, oogleden

23-5-2018

35

5.3.10. Ouderdomswrat (Verrucae Seborrhoica / sensilis)

• Ouderdomswrat

• Niet besmettelijk

• Goedaardig

• Donker bruin

• Ruwe structuur

5.3.11. Genitale wratten (condyloma acuminatum)

• Zeer besmettelijk>SOA

• Bepaald type van Humaan Papilloma virus

• Bloemkoolachtig gesteeld vormsel

• Nestelt zich op de slijmvliezen

• Locatie: anus en/of geslachtsorganen man/vrouw

• In- of uitwendig

23-5-2018

36

5.3.12. Water wratjes (mollusca contagiosa)• Oorzaak: Pokvirus

• Zeer besmettelijk door intensief huidcontact (zwembad,gymzaal

• Vooral bij kinderen

• Doorschijnend of wit, bol, vast bultje met in het midden vaak een inzinking

• Gevuld met substantie

5.3.12. Parasitaire infecties

Bijvoorbeeld Scabies of schurft

• Schurft wordt veroorzaakt door de schurftmijt.

• De mijt graaft gangetjes in de buitenste huidlaag met dode cellen, de hoornlaag

• Bepaalde eiwitten die aanwezig zijn in de uitwerpselen van de mijt veroorzaken daar allergische reacties.

72

23-5-2018

37

5.4. Huidproblemen

• Huidveroudering

• Huidziekten

• Huidinfecties

•Huiduitslag veroorzaakt door andere aandoening• Geneesmiddel erupties

• Wonden

73

Huiduitslag veroorzaakt door andere aandoening

• Sommige auto-immuunziekten veroorzaken huiduitslag.

b.v. psoriasis en Lupus erythematodes.

• Petechiën: kleine bloeduitstortingen op de huid. Je ziet blauwe, rode en/of paarse puntvormige vlekjes. Oorzaak: tekort aan bloedplaatjes of niet-werkende bloedplaatjes, b.v. bij meningitis

• Contactdermatitis: ontsteking van de huid na aanraking met een product zoals chroom, nikkel, latex, etc. Op de plaats van aanraking met de stof ontstaat een zwelling en/of wordt de huid rood.

74

23-5-2018

38

5.5. Huidproblemen

• Huidveroudering

• Huidziekten

• Huidinfecties

• Huiduitslag veroorzaakt door andere aandoening

•Geneesmiddel erupties• Wonden

75

5.5.1. Geneesmiddelenerupties

• Zeer gevarieerde groep huidverschijnselen die alle niet-gewenste huid en slijmvliesreacties op geneesmiddelen bevatten

76

23-5-2018

39

5.5.2. Geneesmiddelerupties

• Huid heeft vaak een signaalfunctie

• Vaak (3 – 25%) is het een allergische reactie op het geneesmiddel of de hulpmiddelen

• Ongeveer 10-30% van de geneesmiddelbijwerkingen uit zich in huidafwijkingen

• Huidafwijkingen door geneesmiddel reacties zijn niet specifiek en kunnen sterk lijken op allerlei huidziekten die ook zonder geneesmiddelen voorkomen, zoals b.v. maculopapuleuze exanthemen, urticaria, fotosensitiviteitsreacties.

77

5.6. Huidproblemen

• Huidveroudering

• Huidziekten

• Huidinfecties

• Huiduitslag veroorzaakt door andere aandoening

• Geneesmiddel erupties

•Wonden

78

23-5-2018

40

5.6.1.Soorten wonden

• Chirurgische en traumatische wonden

• Brandwonden

• Diabetische voet

• Druk- of doorligwonden (decubitus)

• Oncologische wonden en ulcera

• Scheurwonden

• Wonden door vaataandoeningen

79

5.6.2. Chirurgische en traumatische wonden

• Chirurgische en traumatische wonden zijn de meest voorkomende wonden.

• Een chirurgische wond is een steriele wond die de chirurg (bewust) toebrengt om te opereren.

• Traumatische wonden zijn wonden door geweld van buitenaf, b.v. schaafwonden en penetrerende (perforerende) wonden.

• Een schaafwond is een wond waarbij een deel van de opperhuid is verwijderd door een mechanische oorzaak.

• Penetrerende wonden zijn onder te verdelen in schot-, steek- en bijtwonden.

80

23-5-2018

41

5.6.3. Brandwonden

• 80.000 brandwonden per jaar

• Waarvan 9.000 naar brandwondencentra

• Gemiddeld 300 doden door brandwonden

• 27% van 0-4 jaar• 8% hiervan zijn vloeistofverbrandingen

• 46% ouderen boven 60 jaar • Allemaal als gevolg van woningbrand

• 70% in en om huis

Bron: Brandwonden Stichting jaargang 2014

81

Ernst brandwonden hangt af van:

• Temperatuur

• Tijdsduur

• Plaats op het lichaam

• Oorzaak verbranding • zon, vuur, vloeistof, chemische stoffen, elektriciteit enz.

• Dikte huid van het slachtoffer

82

23-5-2018

42

1e graads brandwonden

• verschijnselen:• Huid is rood

• Licht gezwollen

• Pijnlijk

• Doel eerste hulp:• Ongemak bestrijden

83

2e graads brandwond

• Verschijnselen:• Huid is lichtgezwollen

• Pijnlijk

• Blaren

• Doel eerste hulp:• Pijn en ongemak bestrijden

• Uitbreiding en besmetting voorkomen

• Genezing bevorderen

84

23-5-2018

43

3e graads brandwond

• Verschijnselen:• Huid is wit, beige of zwart • Huid heeft normale soepelheid verloren• Brandplek zelf is niet pijnlijk,

omgeving wel• Huid voelt stug aan

• Doel eerste hulp:• Uitbreiding en besmetting voorkomen• Genezing bevorderen

85

5.6.3. Diabetische voet

• Bij diabetes is er een verhoogd risico op wondinfecties.

• Verminderd gevoel in de voeten en problemen aan de bloedvaten kunnen wondjes snel verslechteren en in korte tijd leiden tot ernstige voetproblemen.

• Bij een diabetische voet zijn in veel gevallen de zenuwen beschadigd. Hierdoor is er minder gevoel in de voeten.

• Ook kan er sprake zijn van een droge huid of andere huidproblemen.

• Door het verminderde gevoel in de voeten worden wondjes aan de voet niet zo snel opgemerkt.

• Een voetwond noemen we ook wel een ulcus.

86

23-5-2018

44

5.6.4.Druk- of doorligwonden (decubitus)

• Een doorligwond (ook wel decubitus genoemd) is een beschadiging van de huid door lang in eenzelfde houding te liggen.

• De bloeddoorstroming wordt belemmerd. De huid krijgt dan onvoldoende zuurstof en bouwstoffen, waardoor deze eerder kapot en gaat minder snel uit zichzelf geneest.

• Ook herhaaldelijk schuiven over een matras of stoelzitting kan decubitus veroorzaken.

• Een doorligwond ontstaat meestal op de plaats van een uitstekend bot. Risicoplaatsen zijn de stuit, zitknobbels, hielen, ellebogen, schouders, heupen of het achterhoofd.

87

5.6.4. Risicofactoren voor druk- of doorligwonden• Een gevorderde leeftijd

• Een gebrekkige zuurstofvoorziening van de huid (bijvoorbeeld door een lage bloeddruk of diabetes)

• Een slechte voedingstoestand

• Vochtigheid van de huid

• Een beperkte zintuiglijke waarneming

• Een minder goede algemene gezondheidstoestand

• Een hoge lichaamstemperatuur

88

23-5-2018

45

5.6.5. Oncologische wonden en ulcera

• Een wond die ontstaat door een kwaadaardige tumor of uitzaaiing wordt een oncologisch ulcus genoemd. Het onderliggend weefsel is kwaadaardig en heeft geen natuurlijke genezingstendens.

• Een wond door de behandeling (chirurgie, chemotherapie, radiotherapie en/of hyperthermie) van kanker noemen we een oncologische wond. Hierbij is het onderliggende weefsel goedaardig en er is een natuurlijke genezingstendens.

• Het oncologische ulcus kan soms geurproblemen geven. (meestal veroorzaakt door het afsterven van tumorweefsel). Dit weefsel is een bron van infectie en zeer gevoelig voor bacteriën.

89

5.6.6.Wonden door vaataandoeningen

• Wonden door slechte doorbloeding worden veroorzaakt door een aandoeningen aan de bloedvaten.

• Bepaalde weefsels in het lichaam krijgen dan te weinig zuurstof, waardoor wonden ontstaan. Dit type wond is bijna altijd chronisch.

• Een voorbeeld van een wond die ontstaat door een circulatiestoornis is een open been (ulcus cruris).

90

23-5-2018

46

6. Dermatica

6.1. Geneesmiddeltoediening op de huid

• Veel huidaandoeningen: lokaal behandeld.

• Zalven of crèmes.

• Via de huid kan geneesmiddel in de bloedbaan komen, hetgeen tot ongewenste effecten kan leiden.

• Een ander nadeel van plaatselijke toediening is dat de kans op geneesmiddelenallergie wordt vergroot.

• De hoornlaag in de intacte huid vormt een barrière tegen binnendringende stoffen.

• Goed wateroplosbare stoffen dringen moeilijk door de huid naar binnen.

• Naarmate de wateroplosbaarheid afneemt en de vetoplosbaarheid toeneemt, dringen stoffen sneller door de huid naar binnen.

92

23-5-2018

47

6.2. Toedieningsvormen

• Toedieningsvorm voor op de huid: afhankelijk van het doel

• Toedieningsvorm bepaalt mate van opname van het geneesmiddel door de huid.

• Status van de huid (droog, nat) bepaalt in grote mate de toedieningsvorm

93

6.3. De basis van huidmiddelen

• Huidmiddelen kunnen verwerkt worden in:

- Crèmes

- Zalven

- Strooipoeder

- Vloeibare preparaten

94

23-5-2018

48

6.4. Welke parameters zijn belangrijk?

• Leeftijd van de patient

• Oppervlak van het te behandelen huid gebied

• Pathologische veranderingen van de huid

• Hydratatie van het stratum corneum en huid temperatuur

• Doorbloeding

• Rol van de toedieningsvorm

95

6.5. Wanneer uitwendige behandeling?

• Als de patient een huidprobleem heeft dat minder dan 30% van het huidoppervlak aantast, wordt een uitwendige behandeling toegepast.

• >30%: verhoogde kans op significant systemisch effect

96

23-5-2018

49

6.6. Keuze van de toedieningsvorm

• De keuze van een toedieningsvorm wordt bepaald door:

Huidtype van de patient

Ernst van de aandoening

Wat voor soort laesie

97

6.7. Keuze toedieningsvorm

• Huid type: Ongeveer 50% van de mensen heeft een vette huid. Voor een vette huid kiest men doorgaans crèmes of lotions, terwijl voor de droge huid een zalf of een pasta volstaat.

• Ernst: Acute ontstekingsprocessen kunnen het best behandeld worden met crèmes of lotions.

98

23-5-2018

50

6.7.1. Keuze toedieningsvorm bij verschillende laesies

In algemeen: behandel nat met nat en droog met vet.

laesie Aanbevolen Niet doen

Acuut erythema Creme, lotion, schudmixtuur Zalf of pasta

Vesicel Gel, lotion, schudmixtuur Zalf of pasta

Blaar Nat verband Zalf, pasta of poeder

Huiderosie Nat verband, zalf Poeder, schudmixtuur

Korstvorming Zalf Poeder, gel

99

Basispreparaten, toepassing en effecthuid vorm effect Preparaat bases

Natte huid Zinkoxide in verschillende basispreparaten

indrogend • Zinkoxidesmeersel

|v

Water of oplossing in vochtige omslag

indrogend • Water of NaCl-opl

|v

Crème neutraal • Cetomacrogolcrème• Lanettecrème I / II

|v

Vette crème hydraterend • Vaselinecetomacrogol -crème• Vaselinelanette crème

|v

zalf hydraterend • Koelzalf• Waterhoudende zalf

Droge huid Vette zalf Sterk hydraterend • Cetomacrogolzalf• Lanettezalf• vaseline

100

23-5-2018

51

Behandeling vochtige dermatose

• Vochtige hydrofiele gazen, gedrenkt in fysiologisch zout of leidingwater.

• Door verdamping van vocht uit het verband zuigt het verband pus en weefselvocht op (dagelijks meerdere malen verschonen). NB. nooit een afdichtend plastic verband gebruiken.

• Als vocht er niet meer uitkomt: crème

101

Behandeling droge dermatose

• Droge dermatosen (xerodermie), zoals droog eczeem, wel of niet geïnfecteerd � vette basis, zoals een zalf.

• Op een niet nattende huid hecht een zalf namelijk goed.

• Betere resorptie: door lokale applicatie van corticosteroïden op zalfbasis. Dit geldt voor alle dermatosen.

• Voorbeeld: Fluticasonpropionaatcrème bevat 0,05% en Fluticasonzalfbevat 0,005% fluticasonpropionaat per gram. Dit geeft aan dat er op zalfbasis meer corticosteroïden in de huid worden geresorbeerd.

102

23-5-2018

52

6.8. Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik

• Keratolytica (salicylzuur, ureum)

• Cytostatische middelen: Podophylline, 5-fluorouracil

• Retinoiden (vitamine-A-zuur)

• Antibiotica, antischimmelmiddelen, antivirale middelen

• Corticosteroiden

• Combinatie producten

• Tacrolimus, pimecrolimus

• NSAID’s lokaal

• Zonbeschermers

103

6.9. Lokale corticosteroiden

• Klasse I (zwakst): Hydrocortison, prednisolon

• Klasse II: Methylprednisolon, triamcinolon,flumetason, clobetason

• Klasse III: Betamethason, desoximetason, fluticason, mometason

• Klasse IV (sterkst): Clobetasol, betametason in propyleenglycol

104

23-5-2018

53

6.9.1. Bijwerkingen lokaal corticosteroidgebruik• Epidermis : Atrofie

• Haar follikel: Steroid acne

• Dermis: Atrofie, striae

• Pigmentatie: Hypopigmentatie

• Bloedvaten: Erythema

105

6.9.2. Locale Corticosteroid bijwerkingenop de huidAtrofie Striae Hypopigmentatie

106

23-5-2018

54

107

6.9.3. Systemische bijwerkingen

� Systemische bijwerkingen zeldzaam als gevolg van lageabsorpie

� Voorbeelden:

• Glaucoom

• Cushing’s syndroom

• Hypertensie

• Hyperglycemie

6.10. Hoe dik mag een huidmiddel aangebracht worden?• Met geneesmiddel: dun

• Zonder geneesmiddel: dik (onbeperkt gebruiken)

• Zonder verband: crèmes, gels, smeersels, schudsels

• Met verband: zalven en pasta’s

• Handig hulpmiddel bij dosering: FTU

• FTU= Finger Tip Unit

• 1 FTU ≈ 0,5 gram creme of zalf

108

23-5-2018

55

6.10.1 FTU (Fingertip units) doseringHoofd en hals

Armen en hand

Been en voet Romp (voor) Rug en billen

Leeftijd

3-12 maanden 1 1 1,5 1 1,5

1-2 jaar 1,5 1,5 2 2 3

3-5 jaar 1,5 2 3 3 3,5

6-10 jaar 2 2,5 4,5 3,5 5

volwassene 2,5 4¹ 8² 7 7

¹ Voor alleen de hand bij volwassenen: 1 FTU

² Voor alleen de voet bij volwassenen: 2 FTU’s

109

Indifferente crèmes of zalven

• Kunnen als zodanig worden gebruikt: b.v. indifferente therapie bij psoriasis en constitutioneel eczeem

• Kunnen dienen als vehiculum waar aan een werkzame stof wordt toegevoegd

110

23-5-2018

56

Volgende cursus: de aandoeningen

111

Vragen

112

23-5-2018

57

Dank voor je aandacht!!

• Heb je vragen over de lesstof kan je die mailen naar info@pharmaknowledge.nl

• Graag tot de volgende keer bij de vervolgcursus over de huidziekten.

113