PIV masterclass30 maart 2012

Werkgeversaansprakelijkheid en art. 7: 611 BW

HR 23 maart 2012 en art. 7: 658 lid 4 BW

A.H.M. van Noort

Art. 7:611 BW: goed werkgeverschap

- verhouding tussen 7:658 BW (zorgplicht) en 7:611 BW (goed werkgeverschap)

- in welke situaties van toepassing- stelplicht en bewijslast - art. 7:611 BW en de inlener

Art. 7: 658 lid 4 BW

- HR 23 maart 2012 LJN BV0616 (Allspan/X): werkgeversaansprakelijkheid en de ZZP’er

Art. 7:611 BW

Verhouding tussen 7:658 BW en 7:611 BW

• hoofdregel: geen samenloop mogelijk, art. 7:658 BW lex specialis van art. 7:611 BW zie: HR 11 november 2011, LJN BR5223 (TBS-instelling), HR 17 november 1989, NJ 1990, 572 (De Kok /Jansen’s), Hof Den Haag 27 april 2007, JAR 2007/208

• concreet:

- indien art. 7:658 BW van toepassing, art. 7:611 BW niet meer aan de orde

- art. 7: 611 BW dus ook niet van toepassing indien aansprakelijkheid na toetsing aan art.7:658 BW blijkt te ontbrekenzie: Hof Arnhem, 17 november 2009, LJN BL7048, Hof Den Haag 27 april 2007, JAR 2007/208

- art. 7:611 BW immers geen “vangnetbepaling”, geen risicoaansprakelijkheid zie: HR 1 februari 2008, JAR 2008, 57 (Kooiker/Taxicentrale), HR 17 april 2009, JAR 2009, 128 (Rollerskates)

- indien art. 7:658 BW niet van toepassing, toetsing aan art. 7:611 BW mogelijk

• uitzondering voor verkeersongevallen: wel toetsing aan 7: 658 BW, maar zorgplicht uit de aard van de situatie slechts zeer beperkt zie: HR 11 november 2011, LJN BR5215 (Uitgegleden postbezorgster)

- geen ambtshalve toetsing (HR 8 april 2011, LJN BP2466)

Reikwijdte art. 7: 611BW

• ontbreken gezagsverhouding/feitelijke zeggenschap

of

• ontbreken mogelijkheid treffen veiligheidsmaatregelen

of

• geen uitoefening van werkzaamheden

maar

• op grond van “bijzondere omstandigheden” toch werkgerelateerd

• Relevante situaties:

A werkverkeer gemotoriseerden

B woonwerkverkeer gemotoriseerden

C werkverkeer ongemotoriseerden

D werkgerelateerde privé-situaties

E bedrijfsuitjes

F agressie-incidenten?

AWerkverkeer gemotoriseerden

• waarom geen art. 7:658 BW?

- geen gezag, zorgplicht uit de aard van de situatie slechts zeer beperkt

• waarom wel art. 7:611 BW?

- toch werkgerelateerd, indien dit vervoer

“op een lijn te stellen met vervoer krachtens verplichtingen uit de arbeidsovereenkomst” zie: HR 16 oktober 1992, NJ1993, 264 (Bruinsma/Schuitemaker), HR 12 januari 2001, NJ 2001, 253 (Vonk/Van den Hoeven, HR 1 februari 2008, JAR 2008/56 (Maasman / Akzo), HR 1 februari 2008, JAR 2008/57 (Kooiker / Taxicentrale)

• Is aan de orde

a. ingeval van deelname aan verkeer tijdens uitoefening van de werkzaamheden

b. zowel bij eigen auto als bij auto “van de baas”

c. ook ingeval van onverplichte rit tussen twee vestigingen zie: HR 19 december 2008, JAR 2009, 17 (Febo)

• verzekeringsplicht

BWoonwerkverkeer gemotoriseerden

• Hoofdregel

- geen art. 7: 658 BW, geen gezag of zorgplicht

- geen art. 7: 611 BW, niet werkgerelateerd

zie: HR 30 november 2007, JAR 2008/14 (Knoppen/NCM, zelfs niet indien reistijd als overuren uitbetaald), vgl. ook: HR 19 december 2008, JAR 2009, 18 (Autoster Bergen/Hendriks)

• Uitzondering

toch art. 7: 611 indien sprake is van “ongewoon” woon-werkverkeer o.g.v. bijzondere omstandigheden:

a. verplichting tot verzorgen vervoerb. autokostenvergoedingc. ver van woonplaats verwijderde werkplek d. noodzaak gebruik autoe. niet incidenteel

• ook dan: “vervoer op een lijn te stellen met vervoer krachtens verplichtingen uit arbeidsovereenkomst”

zie: HR 9 augustus 2002, NJ 2004, 235 (Oudenallen / De Bont), HR 19 december 2008, JAR 2009, 18 (Autoster Bergen/Hendriks))

• verzekeringsplicht

CWerkverkeer ongemotoriseerden

• waarom geen art. 7:658 BW?

- geen gezag, zorgplicht uit de aard van de situatie slechts zeer beperkt

• waarom wel art. 7: 611 BW?

- toch werkgerelateerd, omdat

norm gemotoriseerden

ook geldt voor fietsers in de uitoefening van de werkzaamheden en

ook geldt voor voetgangers in de uitoefening van de werkzaamheden mits daarbij voertuig betrokken is zie: HR 11 november 2011, LJN BR 5215 (Uitgegleden postbezorgster), HR 12 december 2008, JAR 2009/15 (Maatzorg/Van der Graaf)

• ergo: geen bescherming art. 7: 611 BW voor voetganger die in de uitoefening van de werkzaamheden een eenzijdig ongeval overkomt zonder dat daarbij voertuig betrokken is (bijv. door struikelen of uitglijden)geen “bijzonder risico”

• verzekeringsplicht

DWerkgerelateerde privé-situaties

• waarom geen art. 7: 658 BW?

- geen gezag, niet in uitoefening werkzaamheden

• waarom wel art. 7:611 BW?

- toch werkgerelateerd, indien privé situatie

a. sterke verwevenheid met de werkzaamheden heeft

en

b. sprake is van een voor de werkgever kenbaar risico

zie: HR 18 maart 2005, JAR 2005, 100 (KLM/De Kuijer), verg. ook HR 22 januari 1999, JAR 1999/44 (Reclasseringsmedewerker)

• volledige schadevergoeding

EBedrijfsuitjes

• waarom geen art. 7:658 BW?

- niet in de uitoefening van de werkzaamheden en/of geen gezag

• waarom wel art. 7:11 BW?

- toch werkgerelateerd, indien

a. organisatie en betaling door werkgever

b. risicovol

c. onbekendheid activiteit

d. sociale druk op deelname

e. locatie

zie: HR 17 april 2009, JAR 2009, 128 (Rollerskates), Rb Amsterdam, 8 januari 2003, JAR 2004, 108 (Ballonvaart), Hof Den Bosch 6 juli 2004, JAR 2004, 187 (Buikglijder), Rb Roermond 30 augustus 2005, 12891/CV EXPL 04-2674 (Kartongeval)

• volledige schadevergoeding

FAgressie-incidenten?

• leek “nieuwe” toepassing art. 6: 711 BW

zie: Hof Den Bosch 6 juli 2010, LJN BN0734 (TBS-instelling)Hof Leeuwarden, 11 januari 2011, JAR 2011/56 (Van Binsbergen / Trajectum)

• wel toets aan art. 7: 658 BWechter geen aansprakelijkheid: verhoogd risico als “fait accompli”, geen bijzondere zorgplicht

• echter ook toets aan art. 7: 611 BW: werkgerelateerd omdat

a. aan werk inherent risico

dat zich

b. daadwerkelijk heeft gerealiseerd

• correcte gedachtegang?

• nee• HR 11 november 2011 LJN BR5223 (TBS-instelling):- agressie-incidenten vallen “gewoon” onder art. 7: 658 BW- aansprakelijkheid dient op basis van dat art. te worden

beoordeeld - omdat van samenloop geen sprake kan zijn toets ex art.

7:611 BW niet mogelijk

Indien beroep op art. 7:611 BW

• gewone regels stelplicht en bewijslast zie: HR 17 april 2009, JAR 2009/128 (Rollerskates) HR 26 november 2010, RAR 2011, 26 (Jones/Fugro) Hof Leeuwarden, 11 januari 2011, JAR 2011/56 (Trajectum/ Van Binsbergen)

• werknemer moet dus ook mogelijkheid sluiten deugdelijke verzekering tegen aanvaardbare premie en omvang daaruit te verkrijgen uitkering stellen en bewijzen

• gewone regels eigen schuld

• ruimer dan slechts opzet of bewuste roekeloosheid

• werkgever moet eventuele “kortingsgronden” stellen en bewijzen

Geldt aansprakelijkheid ex art. 7:611 BW ook voor inlener?

• meningen verdeeld

- ja: Hof Arnhem 23 september 2009, JA 2009, 74 voorafgaand aan HR 9 juli 2010, LJN BL4088 (ex art. 6:162 BW), idem Kantonrechter Nijmegen, 12 november 2010, RAR 2011, 66 (Lage Landen/Kelly Services), Kantonrechter Arnhem 12 november 2011, LJN BP2577

- nee: Spier onder HR 9 juli 2010, LJN BL4088, idem Lindenbergh en Schneider, “De reikwijdte van werkgeversaansprakelijkheid voor bedrijfsongevallen van ingeleend personeel. Over de grenzen van art. 7:658 lid 4 BW”

HR 23 maart 2012 LJN BV0616 (Allspan/X) aansprakelijkheid werkgever voor ZZP’er

Reikwijdte 7:658 lid 4 BW

• geldt voor bedrijfsongevallen waarbij anderen dan eigen werknemers betrokken zijn: geen arbeidsovereenkomst

• twee -cumulatieve- criteria:

a. ingeleende verricht voor inlener werkzaamheden “in de uitoefening van het beroep of bedrijf” (Kamerstukken II 1998–1999, 26 257, nummer 7, pagina 16)

b. ingeleende bevindt zich terzake de door inlener in acht te nemen zorgverplichting in een met werknemer vergelijkbare positie

• lid 4 van toepassing ingeval van:

- uitzendverhouding

- onderaanneming (HR 18 november 2005, JAR 2005/288 (Grevenstette/Van Oel)

- stagiaire (Hof Arnhem 7 mei 1996, JAR 1996/127, (De Vries / Visser), Kantonrechter Amsterdam 20 juli 2001, JAR 2001/222, Sportel / Van Gent en Loos)

- vrijwilliger (Hof Arnhem 11 januari 2005, JAR 2005/47, X / Stichting Dierenopvang, Hof Amsterdam 29 maart 2011, JAR 2001, 148)

- (toevallige) waarnemer eigen werknemer (Hof Den Haag 31 maart 2009, RAR 2009, 102)

Geldt 7: 658 lid 4 BW ook voor ZZP’er?

• Nee: Hof Arnhem 17 augustus 2010, JA 2010, 123 (Allspan/X):

- lid 4 is bedoeld voor werknemers, niet voor zelfstandigen, terwijl van zelfstandigen -bovendien- mag worden verwacht dat zij zich naar

behoren verzekeren tegen de gevolgen van arbeidsongevallen - werkzaamheden X geen bedrijfsactiviteiten Allspan

• Ja: HR 23 maart 2012 LJN BV0616 (Allspan/X)

- werkgever die zorgplicht niet nakomt dient “op gelijke voet” aansprakelijk te zijn voor schade van werknemers en anderen die bij hem werkzaam zijn- ZZP’er (dus) ook beschermd indien hij zich ten aanzien van door

werkgever in acht te nemen zorgplicht in een met werknemer vergelijkbare positie bevindt, mits tevens aan criterium bedrijfsactiviteiten is voldaan - werkzaamheden X behoren feitelijk tot beroeps- en bedrijfsuitoefening Allspan, werkzaamheden X wel bedrijfsactivteiten Allspan

• In dezelfde zin reeds Hof Amsterdam 22 februari 2011, LJN BPO6637, LJN BP6445, LJN BP662