PIEKEREN

LOSLATEN

CGG MANDEL EN LEIE

PSYCHOLOGEN: EVI DE LISSNYDER EN LISELOTTE WYSEUR

WETENSCHAPPELIJKE INZICHTEN

1. STRESS-KWETSBAARHEIDSVISIE

Stress én PERSOONLIJKE STIJL

- Iedereen piekert

- Normale menselijke reactie op externe én interne stress

- Sommigen! Piekeren = typische denkstijl

- Frequent en intens piekeren, niet kunnen loslaten

- Bio-psycho-sociale factoren

Piekeren als kwetsbaarheidsfactor voor ≠ klachten

dus gerelateerd aan ontstaan én onderhoud én herval

2. TRANSDIAGNOSTISCHE VISIE

Angst/depressie én ANDERE KLACHTEN

- Angst en depressie

maar ook bv.

- Eetstoornissen

- Pijnklachten

- Verslaving

- Cardio-vasculaire ziekten

- …

Piekeren als transdiagnostische kwetsbaarheidsfactor

dus gerelateerd aan meerdere psychische én lichamelijke klachten

3. INFORMATIEVERWERKINGSVISIE

Denkinhouden én DENKPROCESSEN

- Denkinhouden, negatieve gedachten

- Angst (piekeren over toekomst) versus depressie (piekeren over verleden)

- Antecedenten - piekeren - negatieve gevolgen

- Onderliggende informatieverwerkingsprocessen!

Piekeren gerelateerd aan disfunctionele aandachtsprocessen

vooral het niet willen en/of niet kunnen loslaten van negatieve gedachten

CURSUS PIEKEREN: INTEGRATIE

WETENSCHAP ÉN PRAKTIJK

LS

1. DOEL

NIET: Niet meer piekeren, inhoud van gedachten veranderen

WEL: PIEKEREN LOSLATEN!

Anders leren omgaan met piekeren, negatieve gedachtenspiraal of vicieuze cirkel leren doorbreken

2. ACHT SESSIES

Reeks van 8 sessies:

Belangrijkste focus:

- Sessie 1: Ervaringen met piekeren + introductie 5G‟s

- Sessie 2: Bewustwording van piekeren + leren doorbreken (technieken gerelateerd aan 5G‟s)

- Sessie 3-6: Leren doorbreken van piekeren (technieken gerelateerd aan 5G‟s)

- Sessie 7: Waarden en doelen in het leven

- Sessie 8: Follow-up/ booster

3. VASTE STRUCTUUR BINNEN DE SESSIES

Vaste structuur binnen élke sessie:

- Aandachtstraining + bespreking

- Overlopen huiswerkopdrachten (observatie, registratie, inoefenen techniek, aandachtsoefening)

- Psycho-educatie (neuro, wetenschap,…)

- Aanleren nieuwe techniek (link met 5G‟s)

- Meegeven nieuwe huiswerkopdracht

- Vragen of opmerkingen van cursusleden

4. TECHNIEKEN OM PIEKEREN LOS TE LATEN

HET 5G-SCHEMA ALS VERTREKPUNT :

GEBEURTENISSEN

GEDACHTEN

GEVOELENS EN GEWAARWORDINGEN

GEDRAG

GEVOLGEN

Gebeurtenis

Lawaai beneden

Gedachten

Het is de poes die iets omver

loopt

Gevoelens

neutraal

Gedrag

Verder slapen

Gevolg

Uitgeslapen zijn

Gebeurtenis

Lawaai beneden

Gedachten

Het is een inbreker

Gevoelens

Angst

hogere hartslag/zweten/…

Gedrag

de hele nacht geen oog meer dicht doen

Gevolg

Erg moe zijn de dag nadien

Gebeurtenis

Een vriend kijkt niet op wanneer hij

passeert

Gedachten

Hij is ver in gedachten verzonken

Gevoelens

Vrolijk gevoel

Gedrag

Hem naroepen en een praatje maken

Gevolg

Een leuke babbel gehad en de

vriendschap blijft goed

Gedachten

Hij negeert me, want hij vindt me niet leuk

Gevoelens

Verdrietig

Gedrag

Verder lopen zonder iets te zeggen,

en thuis in bed gaan liggen

Gevolg

Jezelf de moeite niet waard vinden

en je vriendschap neemt af

Gebeurtenis

Een vriend kijkt niet op wanneer hij

passeert

GEDACHTEN

GEVOELENS

GEWAARWORDINGEN

GEVOLGEN

GEDRAGINGEN

GEBEURTENISSEN

GEDACHTEN

GEVOELENS

GEWAARWORDINGEN

GEVOLGEN

GEDRAGINGEN

GEBEURTENISSEN

GEBEURTENISSEN

BEWUSTWORDING VAN PIEKEREN:

- Zichzelf leren betrappen op piekeren, bewustwording automatische reflex (piekerketting)

- Aandacht voor eerste alarmsignalen (bv. lichamelijk)

- Link met bepaalde omstandigheden (gebeurtenissen, situaties, tijdstippen, plaatsen,…)

- Piekermomenten én piekervrije momenten

GEBEURTENISSEN

GEDACHTENSTOP?

- Niet: “Ik moet stoppen met piekeren, ik mag niet denken…” (cfr experiment witte beer)

Wél: “Het is ok dat ik negatieve gedachten heb, maar ik kies ervoor die negatieve gedachtenspiraal los te laten…”

- Piekeren loslaten verbinden met stop-woord of visueel beeld

Toepassen van een techniek om piekeren los te laten (veranderingsgericht of acceptatiegericht)

GEBEURTENISSEN

STIMULUSCONTROLE: ONTKOPPELING GEBEURTENISSEN EN PIEKEREN

- Doorbreken van de link tussen omstandigheden (situaties, tijdstippen, plaatsen,…) en piekeren

- Via enerzijds: verandering omstandigheden

- Via anderzijds: aanpak piekeren (techniek)

GEBEURTENISSEN

VAST PIEKERMOMENT

- Doel: piekeren loskoppelen van andere situaties en koppelen aan een vast moment

- Vooraf bepaald tijdstip waarop men moet piekeren

- Tijd: Ongeveer 10 à 15 min, aantal keer per week, best niet voor het slapengaan

- Plaats: Plek waar men niet zoveel komt, erna de ruimte verlaten

- Neerschrijven van piekergedachten

- Werkt niet bij iedereen!

GEDACHTEN

GEVOELENS

GEWAARWORDINGEN

GEVOLGEN

GEDRAGINGEN

GEBEURTENISSEN

GEDACHTEN

VISIE:

- Gedachten zijn géén feiten (observatie), maar interpretaties/oordelen

- Gedachten zijn niet waar of onwaar, maar helpend of saboterend

- Het doel is niet het veranderen van de inhoud van gedachten,

wél anders leren omgaan met gedachten (leren loslaten)

- Wederzijdse interactie tussen gedachten en gevoelens

- Gedrag minder laten sturen door gedachten en gevoelens

- 5G schema: onderlinge verbanden zien

GEDACHTEN

DENKSPRONGEN:

- Zwart-wit denken

- Oververalgemenen

- Selectief waarnemen

- Rampscenario‟s

- Emotioneel redeneren

- Persoonlijk nemen

- Anderen de schuld geven

- Gedachten lezen

GEDACHTEN

DE GELAAGDHEID VAN GEDACHTEN

- Ervaringen in kindertijd: Kerngedachten/schema’s: hoe je jezelf/wereld/anderen bekijkt, „IK BEN‟… voorspelbaarheid

Bv verlaten door vaderfiguur: ‘ik ben het niet waard om graag gezien te worden’ , ‘mensen kunnen plots uit je leven verdwijnen’

- Aannames: als/dan gedachten om de wereld voorspelbaar te maken, ontstaan in de kindertijd. Vaak zwart-wit, toch blijven we ze trouw

Bv ‘Als ik mijn best doe om mijn partner zoveel mogelijk te pleasen, dan zal hij/zij mij niet verlaten’

Bv ‘Als ik iedereen op een veilige afstand hou, word ik niet gekwetst’

- Automatische gedachten: wat gaat er nu door je hoofd?

Bv ‘Zie je wel, die moet ook weer niets van mij weten…’

GEDACHTEN

AUTOMATISCHE GEDACHTEN

GEDACHTEN

GEVOELENS

GEWAARWORDINGEN

GEVOLGEN

GEDRAGINGEN

GEBEURTENISSEN

GEVOELENS EN GEWAARWORDINGEN

Piekeren als vermijdingsstrategie tav gevoelens en gewaarwordingen

- Lichamelijke signalen als alarmsignaal

- Stilstaan bij gevoelens en gewaarwordingen

Aandachttraining: opbouw mbt moeilijkheidsgraad (cfr mindfulnesstechnieken)

- Ademhaling

- Lichamelijke gewaarwordingen

- Dagelijkse activiteit (bv. eten, tanden poetsen,…)

- Zintuigen (bv muziek,…)

- Oncomfortabele lichamelijke gewaarwordingen

- Negatieve emoties

- Hartmeditatie

GEVOELENS EN GEWAARWORDINGEN

Houding/attitude is heel belangrijk:

- Verschil tussen ervaring en oordelen

- Mildheid tav zichzelf

- Doel is niet aandacht lang kunnen richten, maar eerder flexibiliteit aanleren

- Training is heel belangrijk (cfr trainen spier)

- Formele oefenen en informele oefenen

GEDACHTEN

GEVOELENS

GEWAARWORDINGEN

GEVOLGEN

GEDRAGINGEN

GEBEURTENISSEN

GEDRAGINGEN

Piekeren doorbreken door DOEN, afleidingstechnieken

- Eerste helpende techniek bij aanvang cursus

- Evenwicht draaglast – draagkracht

- Evenwicht “alleen-samen” en “actief aanpakken - stilstaan”

- Niet kwantiteit aan activiteiten telt, maar de kwaliteit

- Doen van activiteiten mét aandacht is heel belangrijk

- Activiteitenmatrix: geniet – nuttig – waardevol

GEDRAGINGEN

GEDACHTEN

GEVOELENS

GEWAARWORDINGEN

GEVOLGEN

GEDRAGINGEN

GEBEURTENISSEN

GEVOLGEN

Positieve psychologie en Acceptance and Commitment Therapy

- Positieve psychologie ≠ Positief denken

- Maar bewuster (durven) stilstaan bij ervaringen die een positieve invloed hebben

- Zowel bewuster zien van alledaagse activiteiten die positieve rol hebben, als inbouwen van (kleine) positieve ervaringsmomenten

- Piekeraars hebben vaak veel minder aandacht voor het positieve (dankbaarheidsoefening, hartmeditatie,…)

- Waarden en doelen in het leven

GEVOLGEN

Waarden in je leven

GEVOLGEN

GEDACHTEN

GEVOELENS

GEWAARWORDINGEN

GEVOLGEN

GEDRAGINGEN

GEBEURTENISSEN

SESSIE 8

Follow-up/booster

…

4. ONDERZOEK

CGG Mandel en Leie: piekercursus

- Meerwaarde tav individuele behandeling?

- Impact op andere factoren dan piekeren?

- Wat werkt voor wie?

- ROM? Kwantitatieve metingen (vragenlijsten), maar ook kwalitatieve interviews

- Welke metingen? Symptomen, onderliggende processen, levenskwaliteit,…?

- Follow-up?

- Welke populatie?

5. SETTING: WAAR VOLGEN?

UZ Gent: piekercursus polikliniek psychiatrie

CGG Mandel en Leie: piekercursus

- Groepsaanbod

- Voorlopig! Volwassenen die individuele begeleiding volgen in de volwassenteams van CGG

- Telkens 1 cursus najaar en voorjaar

- Toekomst? Samenwerking andere centra?

- Max 8 deelnemers

- Doelpubliek: Angstige en depressieve klachten (kan in toekomst uitgebreid worden)

5. SETTING: WAAR VOLGEN?

CM Zuid-West-vlaanderen

Vorming plus

PritLink Roeselare

6. REFERENTIE BOEK

De training is gebaseerd op het zelfhulpboek “Loslaten, ik pieker als ik niet tegenwoordig ben”

geschreven door Roland Rogiers, Eva Buytaert, Evi De Lissnyder, Marianne Hendrickx en Dirk

Van den Abbeele. Dit boek is uitgegeven bij Academia Press in 2013 (ISBN 9789038220383).

6. REFERENTIE BOEK