in dit boekje : een anarchistische oproep ui t 1880 aan de studenten om de

kant van de arbeiders te kiezen ! ! !!!!!!

EEN ':IOORD

t'.nn de

JOl GELIEDEN

door Peter Kropotkin

De V1ijtigc V1i cg J~ntwerpcn

1971

.,

J

BERICHT VAN DE HERUITGEVER

**************************

Het opstel "Een Woord aan de Jongelieden" door Peter Kropotkin verscheen op het einde van vorige eeuw in het anarchistische orgaan "La Reve>lte".

De volksdrukkerij Wolvega bracht het enkele jaartjes l a ter in het nederlands omgezet als brosjure uit . Daarin werd het voor­afgegnan door een "levensschets van de schrijver" die in deze heruitgave niet werd behouden.

Wi~ ontdekten het werkje in de Stadsbibliotheek te Antwerpen , maakten er fotokopies van, bewerkten hier en do.ar de verouderde spelling en zetten het op stensil.

Na "God en de Staat" door Michel Bakoenin en "Een woord aan de Jongelieden" vn..."'l Peter Kropotki n zullen wi j , voor zover mogelijkheden en middelen ons dot toelaten , verde r gaan met he t heruitgeven van waarde ­volle geschriften en geschriftj es vnn ano.rchistische auteurs.

de heruitgever .

AAN DE JONGELIFG SCHAP *********************

I.

I k zal eens spreken tot de Jonge­lingsch.ap . Laat de ouderen - ik be ­doel de ouderen naar geest en hart -dit terzijde leggen en hun ogen ni e t ver moeien met wat hun geen goed zal doen .

Ik veronderstel dat gij omstreeks achttien a twinti g j aar oud zijt, dat gij uw leerjaren of uw studieen hebt volbracllt en op het punt staat het leven in te treden.

Ik neem aan dat uw geest vrij is van bij geloof , dat gij ni e t gaat luister en naar de preJ~en van gods­di enst leraars en geestelijken , en wat meer is , dat gi j geen f atten zij t - treuri ge produlcten van een maatschappij in verval - die met hun apengezichten en mooie kleren f l ane ­r en l ang s de trottoirs en alleen hun eiEen vermaak zoeken tot e l ke prijs . I k neem, integendeel , aan , dat ge het hart op de rechte plaats hebt en daarom spreek i k tot u .

Ik weet dat de vraag , die u he t naast aan het har t ligt , i s : '.:Vat zal i k worden? Di t vraagt ge u £eif-lei~ceris- en telkens vtee r af . I nde r daad , wanneer men jong is , be­grijpt men dat het ni e t aangaat t en koste der maatschappi j leeg t e lopen, na eer st j arenl ang t e hebben gestu­deerd , - let v1el - TEl~ KOSTE DER MP~TSCHAPPIJ . P~j moet wel gehee l ontaard zijn door ondeugd , die nooi t heeft gedroorod eens zijn geest ,

- 6 -zijn bekwaamheid, ZlJn kennis aan t e wenden ter bevrijding van hen, die daar kruipen in onwetendheid en el­lende .

Ook gij hebt zo gedroomd, nie t waar? We lnu, l aat ons zien wat gij doen mo et, om uw droom t e veTivezen­lijken.

Ik weet nie t in welke l evensom­standighe den gij zijt geboren . Wel­licht hebt ge u, door fortuin begun­stigd, aan de studie gewijd. En nu is de vraag: moet ge genee sheer wor­den, r echtsgeleerde , l etterkundige of wijsgeer? Een uitge strekt ve l d staa t voor u open; gij treedt de we­r e ld in, toege rust met grot e kennis en beproefde bekwaamheid. Of mis­schien zijt ge een eenvoudig hand­werksman, wiens wetenschappelijke kennis be perkt is tot he t weinigj e da t hij l ee rde op school, maar die he t voordee l heeft van bij ervaring t e weten ho e hard he t lot is der ar­beidende klasse .

Ik blijf bij de ee rst e ve ronder­st e lling om nu en dan bij de t wee de t e blijven staan. Ik neem nan da t gij een wetenschappelijke opvoeding hebt genoten, en, l na t ons zeggen , dokt e r wilt worden.

Morgen zal een werkmnn u bij een zi eke vrouw roe pen. Hij za l u naar een van di e nauwe st egen brengen waar de ove rburen e lkna r de hand kunnen r c iken ove r uw hoofd heen. Gij klimt, door be dorven lucht, bij he t flikke r end schijnse l van eon l ump , lungs twee , drie, vier, vij f vuile glibberige trnppen naur bovcn , en in eon donke r e , kille bedst ce , op

- 7 -een bed vnn sme rige lompen ; vi ndt gij de zieke vrouw. Haar k inder tj es , bevend onder hun lompen, kij kon u a nn me t wijd ge opende ogen. Hnnr mnn heeft zijn gehe l e l even l ang twnalf, dertien uur per dag allerlei werk verricht, maar is nu a l drie mnnnden zonder we rk. We rke loo sheid i s ni e t ze l dznnm in zijn vnk , int egende e l , zij komt e lk j aar ge r ege l d t erug , maar vroeger, toen hi j we rkel oos was , gi ng zij wer k zoeken, onver ­schillig wat, mi sschien wns t e zi j we l uw linnengoed , en ver di ende der­t i g cent pe r dag , manr nu i s zij ann het zi ekbe d gekluist er d , nl t wee mnnnden l ang , en he t ge zin i s can de bit te r s t e ellende t en pr ooi.

Wat zult gij di e zieke vrouw voo r schri j ven , dokt er? Gij zi e t met een oogopsl ag dct de oorzaak van

~~~r g:~~~~e a~~ : g6~·~~·~6~a·s;l;·§·i~b-i~·k-nan zuivc r e lucht.

Zul t ge hnar zeggcn dat ze e lke da0 cen goede bi c fs tuk moe t et en , m~tige bowegi ng i n de f ri sse l ucht , eon f l inkc zonnige kame r mo ot heb­be~? Bitte r e ironic ! Al s zij die za ­kcn h~d kunnen hebben , zou zij ze a l gc h<:'.d hebben zonde r uw r and nf t e wo.cht en .

Al s ge e r wn t goedhc r tig , oprecht en t oesc hi e te li j k uitz i e t, dan zul­l en de ze nrme mcnsen u nog nnde r e di ngen vcrt e llen o Zi j zul l en u ver­t e llcn da t de vrouw di e op de ko.mer dcorno.cs t lig t t e hoes t en , z6 dnt hc t hart u breekt , een nrme strij k­s t e r i s ; do. t beneden nl de kinde r en de koorts he bben; da t de wo. svrouw

- 8 -nog lage r de l ente nie t mee r znl hu­l en , en dat het nnnst de deur nog vee l e rge r i s .

Wut zult gij t ot nl deze zieke mensen zeggen? Goed vocdse l , ver nn­dering vnn lucht, mi nder nfmnttende ur bei d ! Dnt zoudt gij willen zeggen , maar gij durft he t nie t ..... zeg.gen, en neemt nfscheid met eon gebr oken hart en een vloek op de lippen.

De vol gende dug , nl s gij nog denkt ann de bewoners vnn dnt krot, znl uw kollegc u vertellen dot hij per rij ­tuig i s ontboden bij de eigenar e s vnn een rijk pal ei s , een dame , uit­geput door slnpel oze ncchten , di e ho.o.r l even wij dde o.o.n bul s , t oilet, vi s ite s en twi st me t een dronken echtgenoot . Uw kollegc schr eef een mind•ar nbnormnle l evenswij ze voor, rninde r opwekkend voedse l , wo.nde lin­gen in de frisse lucht , ko.lmt e vnn gee st en een wei ni g ko..mer gymnustiek, om de pl ncts t e vervr~gen von pro­duktieve nr beid .

De ene vrouw sterft, omdo..t zij hour gehe l e l even voedse l , slnnp en rust moost ontber en , de ander e kwij nt weg , omdo.t zij nooit de nr ­beid heeft gekend !

Als gij een vcn die flnuwe nntu­r en zijt , di e bij de moest t e r gende znken zichzelf troost door een schouderophnlen en een lichte zucht , dan zullen deze kontrnsten , geholpen door uw e i gen wrede no.tuur, u drijven binnen de rij en der gef ortunee r den, opdnt gij nooit zult wor den gevonden Jnder di e ellendi gen . Mo.nr nls gij a en @.~.~-~ zij t , o.l s elke no.ndoening in u z~ch oplost in wil , o.ls hot

- 9 -di erlijke in u niet all e gevoe l hceft uitgeblust , don zult gij tot u ze l f zeggen : "Neen , dat is onr echt, zo kc.n he t niet l onge r . He t is vruchteloos ziekt en t e genezen. De kunst is ziekten t e voorkomen . Wa.t verlichting va.n druk, eni ge gee ste­lijke ontwikke ling , en wij zouden de helft van de ziekten en de helft van de kwnlen vnn onze lijst kunnen schrnppen . Weg met de dr ankj e s! Friese lucht, goed voedsel en minde r verdierlijkend werk , daar moe t en we mee beginnen; zonde r dat is heel onze genee skunde hui chelnrij · en be­drog . "

Op de dug , waarop gij dit zult zeggen, zult gij he t sociolismc ver­stnnn . En dun zult gij behoeft e ge­voelen om he t nog bete r t e ve rstnnn , en c.ls 9..~:!?._9:£~.~.~.~.:h.1~gQ§ .. ~.9: geen l edi g woord voor u is , uls gij de strenge induktieve me thode der nntuurweten­schnp toepcst bij uw studie vnn he t socinle vrnngstuk , dnn zult gij u bij ons nnnsluiten en, evennls wij, werken ann de s ocinle revolutie .

Mncr wellicht zult gij zeggen: "Weg me t de prnktijk; gelijk de ste rrekundige , gelijk de scheikundi ­ge , willen wij ons wijden ca.n de zuivere wct enschnp : di e werpt a.ltijd vruchten a.f , zij het dan ook slechts voor t oekomstige geslnchten . "

Lant ons vb6r nlles goed verstua.n wnt ge zoekt in de wetenschnp . Zou het nlleen zijn he t genot - onge ­twijfe l d ede l en groot - dat hct nn­speuren van de gehe imen der nntuur en de oefening vcn onze verstnnde-

- 10 -l ij ke ve rmogens opl eve rt? I n dct ge ­vcl QOe t i k u vrngen , wnnrin de ge ­l eo r de , die uit zucht nncr geno t de we t enschnp beoefent, v orsc hilt vnn de dr onkcnr d , di e ook nlleen genot zoek t en dnt vi ndt in de dr nnk ! Zeker, de ge l oe r de heeft een bete r o bron v nn genot ge kozen , omdnt zijn geno t l evendiger, inni ge r en duurz n­mer i s , mnnr dnt is nlle s. De dr ank­nard en de ge l ee r de hebben bei de een en he tze l fde ze lfzuchtigo doe l: PERSOONLI.JK GENOT.

Mnnr neen, dit zelfzuchtig l even kunt gij ni e t bege r en. Door de beoe ­f ening der we t enschnp wens t gij t e werken v oor he t me nselijk ge slncht. Dit is he t i deno.l, dnt u bij uw s tu­di e bezi elt.

Scho on i dennl! En wi e is er, die dnt i dennl niet een wijl heeft ge ­ko esterd , t oen hij zich voo r he t eerst nnn de we t enschnp wij dde ?

Mo.nr o.ls gij we rkelijk dr oomt v c..n het heil de r menshei d , o.l s do.t we r­ke lijk he t i deo.nl is do.t uw studi een bozie lt, do.n zo.l zich, c l hebt ge nog zo we inig inzicht, een vre selij­ke t egens t elling zich o.o.n u opdrin­gen , do.n zult gij o. l heel spoedig beme rken, do. t bij de t egenwoor di ge mno.tschnppelijke orde de wet enscho.p s l ochts een wee l deo.rtike l is, do. t di ent om he t l even t e ve ro.o.ngenmnen vo.n 9..!1.~.~--~-~ personen, mn o.r dn t onge ­ncwkbcnr is voor P..~JP.:.0 ... E~.h-.E?..?J he t mense lij k ge slncht.

Inde r dno.d , r eeds mee r dnn een eeuw ge l eden ve st i gde de we t enscho.p een ge zonde l ee r vnn he t we r e l ds t e l­se l, mo.o.r hoe we i n i g mensen zijn

- 11 -doormee nog bokend , hoe wei ni g zijn neg moor bezi cld met een geest van werko1ijk wetonscho.ppe1ijk ondo r ­zeek? Ncuwe1ijks een poor duizend­to1len di e zich verliezen t e midden van honde r den millioenen , behept me t vooreorde l en en barbocrs bij ge1oof , speelpeppen von godsdienstige bedrie­gers!

Zie mncr eens wat de wetenschap heeft gednan veor de fysische en me­r ol e gezondhe i dsl eer. Zij verte lt ons wet we moe t en deen om ens li­chnam en enze opeengeheept e . bevol ­king gezond t e heuden, zij wijst de weg nnar verstande lijk en zede lijk geluk . M~nr lig t he t enme t e1ijke werk , i n doze twee r egels epgesl o­t en , niet o.1s het wore ve rsteend in enze beeken? En wnor em? Omdo.t de we­t enscho.p heden ten do.ge het voor ­r echt is von eon hcndjevolo Omdot de sociol e engelijkheid, die de moat ­schappij ve r deolt in twee kl nssen n • 1. ~.9:l?..~.~.~.~.~.!?..~.~~ ...... ~.~~ ...... ~.<?..<?.~.~.~.'!?..~.~A.~ .. ~~ , a lle l evensrege l en voor een ge zond be stncn mo.ken t ot bitte re ironi e voor negcn tienden von het menselijk go slccht .

Ik zeu mee r voorbee l den kunnen ncnhalen moor zol het hi er bij l ot en . Go Foust ' s ge schiedeni s mccr eens no , woor de vuile vensters nouwe­lij ks licht l aten vollen ep de bee ­ken , en bij e lke schrede in elke richting zult gij voor u zelf nieuwe bewijzen vinden.

De zaak is nu niet, nog meer we­tenschappelijke waarheden t e verza ­me1en, nog meer wetenschappelijke entdekkingen t e doen . Wat v66r

- 12 -al l e s nodig is , dat is: DE REEDS VEROVERDE WAARHEDEN TE VERSPREIDEN, ZE TE BREN GEN I N HET LEVEN VAN BET VOLK, ZE TOT GEMEENGOED TE MAKEN . Wat v66r all es nodig is , dat is: de gehe l e menshei d i n staat te stellen die waarhe den in zich op t e nemen en toe te passen . Wat v66r alles nodig i s : de wetenschap moe t ophouden een weeldeartike l t e zijn voor weinigen , zi j moe t de grondslag worden van het l even der gemeenschap . Om der r echt -vaardi heidswille . .. ................................................... . ............. I'k .. ···~·e·w·e·e-·:r-··v:·e·r·ae r da t he t be l ang zelf de r wetenschap dit ei st . De we ­t enschap ze l f maakt gcen war e vorde ­ringen , voordat een nieuw ontdekte waorhe id een publiek vindt , in stuat hoar in zich op te nemen . De theorie der mechanische oorzaok van warmt e in de l aatst e eeuw ve rklaard in bij ­na dezelfde terman a ls Hirn en Claudius , bleef .t achtig j aar begroven i n akudemische gedenkschriften , tot­dat de kennis der natuurkunde genoeg versprei d was om een publiek t e vor­men, geschikt om hour in zich op t e nemen.

Er waren drie opeenvolgende ge ­slachten nodig voor dot de theorie von Erc smus Durwin ove r de soorten gunstig werd ontvungen uit de mond van zijn kle i nzoon , voorda t zij on­der de pressi e der publieke opi ni e wer d nangenomen door de mannen der akademi e . De ge l eerde , gelijk de di chte r en de kunstenaur , is alti~ d he t pr odukt von de maatschappij waarin hij l eeft en l eert.

Wanneer gij doordrongen zijt van deze denkbee l den, dan zult gij be-

- 13 -grlJpen dot v66r olles nodig is een nl gehele omkering in de tegenwoordi­ge stand von zcken , die de ge l eerde vorza.digt met wetenschap en bijnn hc t gehelc mcnselijk geslccht ver­oordeelt om te blijven in toestnnden vnn 5 of 10 eeuwen terug , tot sloven of mechincs , onbekvmam tot het opne­men vnn wetenschap .

En op de dog wnurop gij zult doordrongen zijn vcn dit grootsc , humane en diep wetenschuppelijkc uenkbeeld , op di e dag zult gij uw smnck voor abstrnktc wetenscha.p vor­liczen . Dan zult gij u ncn het work zettcn om de middelen te vindcn ten e indc die ommekeer tewceg te brcngen en als gij dot onderzoek instelt met dczelfde onpnrtij digheid die uw wc ­tenschappelijke ncsporingen l eidde , dun zult gij noodzokclijk de za.ak vnn het sociclismc omhelzon; dan zult gij breken met hot sofisme en u bij ons ounsluiten; don zult gij niet meer werken om die toch reeds verzadigde kleine groep nog mecr ge­net te verschnffen , munr uw verstond en ijver gehee l wijden can de dienst der verdrukte massn .

En weest verzekerd dnt gij in hot bewustzijn vnn uw plicht te hebben gednan en overeenste~ing te hebben gebracht tussen uw gevoe l en uw do­den , Jut gij dan krcchten in uw bin­nenste zult voelen ontweken , wo.o..rvo..n gij hot bcstacn zelfs nict hadt vcr­moed .

En wunneer dc.n di e vernndering - en die is , in spij t v co.n uw lernrcn in nllc gevallen nict ver of - als den die vercndering , wunrunn gij

- 14 -hebt meegewerkt , zcl komon , d~n zal de wetenschop nieuwe kruchten putten uit het wetenschappelijk werk der gemeenschcp , uit de mnchtigc koope­rutie von onmetelij ke l egi oenen nr­be i de r s , di e zich ve r dringen om hun krucht en t e stellen i n hnnr dienst , dun zul de wetenschnp een vlucht ne­men wcnrbij hnor hedendaagse l angzu­me vor deringen louter oef eningen zullen schi jnen van sc hoolj ongens .

Geni e t den de wet enschnp , di e ook een genot znl zijn voor allen!

II .

Gij, di e i n de r echten studeert , u v oorbe r e i dt op de belie , het is mogelijk dnt gij ook illusies hebt gemnnkt voor de toekomst . Ik wil o.nnnemen do.t gij behoort tot de edelsten der mensen , dot gij behoort tot hen die we t en wat nltruisme is . Elk v c.n u denkt we llicht : "Ik wil mij k~nt en zonde r ophouden , zonder genude tegen clle onr echt . Ik wil onophoude l i jk nrbei den voor de zege ­prc o.l der wet - de uitdrukking v~ het hoogste recht - we lkc l oopbonn ken schone r zijn? " Zo treedt gij vol vor trouwen i n u ze lf en in uw r oe ­ping het l even in!

Komt , l~ten we , onve rschillig wonr, de ge r echtelijke j nnrboeken openslnnn, en de f eiten nngnnn !

Hi er vrccgt de rijke gr onde i gencnr de uitze tting von een boer enpcchter, die de verschuldi gde pccht niet heeft betnnl d . Ui t het wette lijk oogpunt i s geen nnr zeling mogelij k .

- 15 -De boer hecft ni€t be t ccld , dus meet hij er ui t . Menr nls wij de :f'ei ten nc.go.nn L1o.n ontwo.r en wij : dnt de ei­genao.r zijn inkomen steeds heeft door gcbr echt i n genet ; do.t de boer steeds hecft genrbei d. De eigenoar hecft nicts gedac.n o~ zijn l end t e vc rbete r en , toch is in vijftig j aar tijd de wnerde ve r drievoudigd , dank zij de zovccl gunstigcr gewor den ligging door de ac.nleg van een spoorlij n , door de aanleg vcn nieuwe wegen , door het dr o.iner en vcn nnbijge l cgen plcssen, door bet vellen en i n kultuur brengen von ncburige bossen; en de boer, di e vee l heeft bij gebrr-.cht om nan he t land dezc verhoogde wc.o.rde t e geven , is ge­ruineer d ; in handcn van woekeraors gevc.llen , is hij met schulden over ­l cden en ko.n de l andheer niet mcer betcl en . De we t - ~ltij d in het be­l o.ng vo.n de lo.ndhee r - is duidelij k . Zij geeft de l o.ndhee r he t recht de po.chter uit te drijven . llnnr gij - in wie de fikt i e der wet he t ge ­voe l van recht nog ni e t heeft gcdood - wet zult gij doen? Zult gij ei sen, overeenkomsti3 de wet , ~o.t de poch­t cr op strnat wordt gcworpcn? Of zult gij eiscn dat de l cndhe er zcl vcrgoeden o.lle vermeerdering van wcar de acn zijn crbe i d verschuldigd? Dit ei st de r echtvacr dighei d . Wiens zijdc kiest gij? Van de wet t egcn hot ~~~.g~ of von het ~-~g_h§-- t egen de we t? · ..... En uls het we rkvolk het werk stackt zonder de vocr gc schreven "voor o.fgno.nde kennisgeving" nan de orbeidgevcr , ann wiens zij de zult

- 16 -gij u schoren? Aon de zijde der wet - dot is ann de zijde von de or beid­gever , di e schande lij k misbruik mcnkt van deze krisis , of teeen de wet , maar v66r de arbei de rs , di e slechts van vijftig cent s tot twee gul den per dog verdicnden en hun vrouwen en kinderen zngen sterven vcn e llende ? Zul t gij de fi le tie de r 11vrije overeenkomst" ve r dedi gen, de t heorio der bindendheid van kontrnk­ten? Of zult gij het recht hooghou­den , dot u zcgt dut een kontrnkt tussen iemnnd , di e welgevoed is , en iemnnd , di e zijn nrbc i dskrccht en moe t verkopen voor cen bete broods : ····e··en kontrakt tussen de sterke en de zw~kke - geen vrijwillig rcchts­ge l di g kontrnkt is?

Nog een geval . Een man gent eon -·rlee shouwerij voorbij , neemt een stuk vlees en loopt weg . Geva t en ondervrongd blijkt dat hij eon ar m werkman is zonder work , dut hij en zijn gezin i n geen vie r dugen hebben gege ten . Het volk smeekt de slachter de man ongemoei d t e laten , maar de slo.chter e ist de 11zegepr nc..l v o..n het r echt"! Hij l c.at hem vervol gen en de nrme man wor dt t ot ze s mannden ge­vnngenis veroordeeld . Aldus wil het Thcmis in hear blindheid! En uw ge­weten? Komt hot nie t in opstnnd t e­gen wet en moatschappij, ols het zie ziet dnt e lke dog der gelijke vonni s ­sen wor den gevel d?

Of zult gij de t oepnssi ng de r wet eisen t egen di e ande r e mnn , di e , mi sho.ndel d , door i ecle r verstot en van kindsbeen cf , opgr oei ede zonder ~~n woor d vGn liefde t e horen , en ein­di gde met zijn buur mun te vermoor-

- 17 -aen om hem een gulden te ontstelen? Zult gij de doodstraf - of , wut er­gcr is , twintig j unr govungenschop -oiscn, wotend dot hij meer ziek dan oisdndi g , 0nt ni e t hij , mocr de mactschoppij schuldi g is nan mis­doc.d?

Zult go eisen dat die wevers i n de kerker worden gowor pen , di e in eon ogenblik von wnnhoop en verbit­t ering de fabriek in brand stnken; dot di e mnn nncr de gal ei en wor de gezonden , di e vuurde op een gckr oon­de ~cordenccr; dot di e opstcndelin­Gen worden gefusilleerd , die op de bcrrikadcn de vlag der t oekomst hod­den gepl ant?

Ncen - duizendmnol ncen ! Indian gij .re4_~P.:.~2-:r..~ inplo.c ts vnn

r epeteer t wet u word ond.e r\vezen ; i n­di en ge de wet ontlecdt en de sluier van fiktie vtogru..kt di e ho.a.r ccr ­spr one verbergt - welke het r echt vc.n d.e ste rkste is - en hear wczen - hetwe lk cle wij d.i ng der oncler druk­kers is - don zult gij net een vcr ­hcven nincchting voor ho.cr wor den vcrvuld . Dan zult gij gevoe l en dot te blijven i n (lienst der geschreven wet is u zolf clko da.g t e brensen in t egenspraek en tro.nscktie me t de wet van uw gcwoten . En nangezi en do ze strij d ni et kan voortduren , zult gij l!>f uw geweten tot zwijgcn br cngcn en cen sche l n wor den , l!>f gij zult bre­kcn met o.lle trodities , en met ons moclewerken co.n de afscho.ffing von olle onr echt in stoat en maat schap­pij .

Moor dan zijt ge socialist , dan zij t ge -~~Y.-~.!.~t-~9.E.~!..r·r-·-·-----

- 18 - ·

En gij , jcugdig i nBcni cur , di e hcbt gcdr oond van t ocpo.ssing der YJe­tcnschcp op de industria om de t oe ­s t and der or bei de rs t o verbcteren, we l k een dr oeve ontgoocheling , wet een smc.rt wncht u ! Gi j gceft uw j eusdi gc ener gie , uw vernuft t en best e om con plan uit to werken van een spoo~vcg , die lungs de r o.nd des nfsr onds en door bergen vnn gro.nict t wec l undcn zol ver eni gen , door de nctuur geschei den . Mnur e indelijk o~n het werk , zult gij in di e sombe r e tunnel l egi ocnen v~~ o.r bc i ders zien vo.llen door ziektc en ontbering ; an­dcrcn zult gij zien t crugkcren nco.r huis me t nnuwelijks cni gc pennincen i n de znk en de kiern van de tering i n de l ongen. Gij zult menselijke lijken, door schrac.pzucht vermoord , uv1 weg zien c.fvterken mij 1 voor mi j 1 , en o.ls di e weg dc.n c indelijk is vol­t ooi d , Jon zult gij di e zien gebrui­ken t ot heorbno.n voor hot knnon vcn de gewel dennar !

Gij hebt uw j eugd gewijd aan een ontdekking om het produktieproces te vereenvoudigen en , na onafgebroken st r even , na tal van slapeloze nach­ten , kunt gij einde lijk zeggen : Eureka! ik heb he t gevonden . Gij past uw"~oii"tdekking toe ' en het sukse s overtreft uw stoutste ver wachtingcn ••• tienduizend , twintigduizend ar­beiders vvorden op straat geworpen ! Zij die aan hot werk blj.j ven -meestal kinder en - worden onder de l en der machine! Drie , vier , tien ei gen­aars worden rijk en "lcdigen de schuimende beker"! Is het dit , waar­van gij hebt gedroomd?

- 19 -In hot kort , i ndien gij de vordc­

ringen der nieuwe industrie bcstu­deert , zult ge zien : dat de naaister nie ts , absoluut niets hoeft gewonnen door de uitvindi ng dcr naaimachine; dat de arbeider i n de tunne l van de St . Gothar d ster ft aen tering , ni e t ­tegenstaande de uitvinding der dia­muntboor; dat de metselanr en tiro­merman , evennls vrocge r , buiten werk zijn , en uls gij de sociol e vroag­stukken behcnde lt met dezelfdc onaf­hnnkelij kheid van geest , die bij uw technische vrcngstukken u l e idde , don zult ge noodzakelijk tot de kon­klusie komen , dat onde r het stelsc l von privo.o.t - oi gendom en loncn , e l ke nieuwe ontdckking , wel verrc von het wclzijn der nrbei ders te verhogen , integendce l hun slavernij zwo.crdcr mnckt , hot werk mee r ver di erlijkend , werkstakingcn menigvuldiger, de kri­ses heviger mna.kt , en dct degenc , di e reeds ulle voordel en geniet , de enige is die dacrbij profiteert .

Wnt zult gij dan doen, als gij tot doze s lotsom zijt gekomen? Zult gij uw gewcten i n sloop wiegen door nllerl ei sofismen? Don zol e r een dng kornen wanrop gij nfscheid zult nemcn von de ecrlij ke dromen van uw j eugd en gij zult nll es no.ngrijpen wot slechts kan strekkcn om uw ci gen genet te vermeerderen . Dan zult gij u ncnsluiten bij de bende uitzui ­gers. Mcnr indien gij ~g~~ hebt , don zult gij zc0gcn : "Neon , het is nu de tijd ni et om uitvindingen t c docn; loot ons cerst orbeidcn ann de her ­vorming de r mcutschappij , nun de af­schuffing van individuce l ei gendom,

- 20 -

opdat e lke nieuwe ontdekking op het gebi ed de r i ndustrie ten goede zou komen non cehee l de mensheido Don zullen dezc nrbeidc rs - nu blote ma­chine s - denkende monson worden , die bij de a rbe id vnn hun handen , hun geestkracht door studio ge leid, toe ­pnssen op de i ndust rie , en dan zcl de technische vooruitgang cen vlucht nemen zo hoog , dat in wcinige jaren mee r verwczenlijkt wordt dan wij nu kunnen dromen 11

•

Maar don zijt ge socialist , dan . . l . . .................................... . zlJ t ge ~g.Y.9 ...... ~.~.?.:.9n.0.?::.J; •

En indien ge ondenvijzer zijt -niet een die zijn roepine; een verve ­l end vak vindt , maar eon , die te midden van zijn jongc volkje genoegen schept in hun beziclde blik, hun ge ­lul<ki ge g limlcch en die in de ze kl kleine kopjes de humanituire ideeen trocht op te wekken , woarmce hij dweepte tocn hij jonger was : wo.t zullen wij tot u zeggen?

Dikwijls zie ik u bedroefd en ik weet wcorom gij de wenkbrouwen fronst; uw mecst ge liefde leerling - vcr in het l at ijn is hij wel niet , maar hij heeft een goed hart - r ec i ­t ee r de zoeven met zulk een gloed de l egende von Wilhe l m Tell . Zijn ogen schoten vlnmmcn , en zijn hand scheen t e grijpen noar de dolk om olle ti­ro.nnen te doden . Me t W['.t vuur her­huolde hij de hortstochtelijke woor ­den von Schille r:

Beef niet voor de slo.uf , die zijn ketenen verbreekt ,

Voor de vrij e mens zult gij niet beven !

l

t \

- 21 -Moor thuis gekomcn wordt hij door

zij n mocdc r , zij n vnJer , zijn ooro, door allen s trong beknord ove r zij n gcbrek ann ec rbi ed j egens de doroinee of de vc l dwochte r . Langer dun con uur zeurdcn ze hem over de vmcr de vcn "voorzichtighe i d" , ove r de dcugd vc.n "eer bi ed voor de gest e l de mo.ch­t en" , ove r de pl icht van "onde rwcr ­ping" en zij br nchten hc t eindelijk zo ver , dot hij Schiller hceft t e r ­zij de ge l egd en t or hand genomen : " De kunst om i n de wer c l d vooruit t c komen" !

En dan , gister en hebt gi j pa s vernomen, dot he t me t twee vcn uw beste l eerlingen slecht is nf ge lo­pcn . De ene dr oomt olleen vcn epau­l ett en , de onder steelt , s rrmen me t patroon , op de muger e l onen dc r nr ­bei ders! En gij , di e zo uw hoop hodt ge ste l d op do ze twee j ongelingen , gij denkt na over de treuri ge t ogen­ste l l ing tussen di t l even en he t i dea l e .

Dr'.nrove r zul t gij nog v1el mee r peinzen . Monr i k voorzic dot binnen t wee j cr en von t e l eurs t elling op t e ­l eurste lling , gi j uw lieve l i ngs­schrijvers t erzij de zult l eggen, en t ensl otte zult vinden dct Tell , nu j o , eon goed vade r was , moor t och overigens vrij we l een gek; dnt c r ­moede e i genlijk wel ecn uitstekendc zonk is , bi j de koche l , voor ol cls gij de hele dog l es Begeven hebt in s cmengest e l de intr estberekeni ng; dot di e heren dichters oltij d i n de wol ­ken zij n , en dot hun verzen ei gen­lijk nie t s te mck en hebben me t het werkelij k l even , noch met het can-

- 22 -

stoande be zoek van ue school opziener! Of dit , 6f uw j eugddromen zullen

de overtuiging wor den von uw mcnne­lijke leefti j d . Gij wenst uitgebre i ­de , humnnitnire inrichtingen voor a llen, in en buiten de school; en ziende dot dit onmogelijk is i n de t egenwoor di ge stunt v on zcken, zult 3ij de grondsl ng zelf nnnvollen de r t egenwoor di ge mo.o.tschnppij . Do.n , ontslo.gen door de Ministe r of he t schooltoezicht , zult gij de school vcrlnten en komen tot ons - t ot ons om t ot oudere mo.o.r minde r ontwikkel­de menscn dun gij t e l e r en , hoe be­koorlijk de kennis is , en hoe de mo.o.tschappij behoorde te zijn en znl zijn . Gij zult met de s oci3listen kcmen urbei den non de o.l gehele om(e­r ing vo.n de t egenwoor di ge toest nnd . Gi j zul t c.rbeiden c.o.n de zegepro.a l von vrijheid , ge lijkheid en solicln­riteit.

Gij zij t do.n ~.Q.9...~.f.l:.~J.~.Y. , gij zij t dun r evolutiono.ir • .........................................................

En eindelijk gij , j eugdi ge kunste­no.or s , bee l clhouwers , schilde r s , dicht e rs, musici, - hebt gij niet bemerkt do.t het heilige vuur , dat enige vo.n uw voor go.ngers bezielde , i s ui t geblust i n u en de uwen , clo:t kunst nu gemeenplo~ts is , dot de mi dde l natigheid r egeert?

En hoe zou het anders kunnen? De vrcugde de oude were l d te hebben t e­ruggevonden , weer te kunnen putten uit de br onnen der nntuur , di e het o.o.nzijn gc.f non de meesterstukken von de Renai ssance , bestnot nie t voor de hedendoc.gse kunst; de r evo­lutionnire i dee heeft ho.or t ot nog

I

- 23 -toe niet bezi e l d , on gcen i dee heb­bende , mecnt zij er een gevonden t e hebben in he t .;,:~ .. ~.~.~.?.~~ . Zo spnnt zij zich he den t en doge in om de dnuw­droppe l op het blnd van een plant in kleuren weer te geven , om he t nchter­ste van eon koe no t e bootsen, en om heel nnuwkcurig i n uicht en ondicht t e besc hrijven eon stinkende modde r ­sloot of het boudoir van een ve r ­kwistende vrouw!

Mc.ar uls clit zo is , wut dan te doen? zo vrnngt gij. Als uw heilig vuur niet meer is dnn een wnlmcnde pit , go. dun voort te doen zonls gij gednnn hebt, en uw kunst znl heel spoedi g nfdalen t ot he t vnk vnn de­corc.teur van de pronkknmer van een of ander e kruidenier , vnn schrijvers v o.n t elcstboekj e s voor kluchtspelen of von f euille tons voor M. de Girar­di n . De meostc onder u gco.n a l ho.ls over kop di e weg op ncar beneden.

1\bo.r i ndi en wao.rlijk de humoni­t e i t 1Neerklc.nk vindt in uw hurt , i n­dien gij , o.ls wacr nchtig dichter , oor hebt voor de hortslag de s l e­vens , dan kunt ge niet koe l en on­zij di g blijven t e mi dden van di e zee vcn lij den , di e om u woedt , t e c i d­den van dct volk dat sterft van hon­ger , van di e hopen lijken in de mij ­nen , van di e sto.pels ver minkte lij ­ken can de voe t der borrikude , van di e bo.nnelingen op weg om begraven te worden in de sneeuw van Siberie of om t e s terven o.o.n de koortsen der tropen. Den kunt ge nie t onzij di g blijven te mi dden van di e verheven strij d om r echt , van de ster venskre­t en uc r ovorwonnenen , van de zwelg-

- 24 -p~rtij en der overwinn~cro , vnn die worsteling v an he l denmool t eGen lcf­hurtigheiu , vcn zie len~del teeen l cughei d , mnor dun zult ge u schuren ccn ue zij ue ue r ver drukten , want gij zult wet en dnt het war e , het ve rhevene , - in ' t kart , het l even zelf - is nun de zij de vnn hen di e strij den voor f.: .~.Q..h.~ , P.:.~.Q:D..t .. t..C3..:L.t , !.~ .. 9.h.~.Y..9:.9:!..~.~.B.h~.~.~1 !

Gij houdt mij ten l untste t erue . "Hoe nu!" zee;t gij • "1\fla.nr nls a.b­strnkta wetenscha.p weelde is , de ge­neeskunst bedrog , nl s de wet onrecht i s , technische uitvindingen midde l t ot exploitctie , c ls de school met hour pra.ktische wijshe i d moe t ver ­dwijnen, en de kunst zondc r r evolu­tionoire id~e moet onta~rden , wot , wnt blijft er don voor mij ove r t e cloen?n

Ik zol he t u zeggen : Een onmete­lijk we r k , een werk , o.cntrekkelij k in de hoogste mut e , een werk wacr­bij uw dnden in volmcnkte overeen­stemming zullen zijn met uw gewe ­t en, e en werk voor de ede lstc en krnchtigst e naturen.

We lk we r k? Ik znl he t u zeggen .

III .

De ontleding die wij gemaakt heb­ben l eidt hiertoe : Dat men 6f het moet op een akkoordj e gooien met zijn geweten en t en slotte zeggen : "Laat ~e mensheid ondergaan, als ik maar al he t "genot en voordeel" heb dat he t volk dam genoeg i s om mij

- 25 -af t e staan" , 6f dat men zich moet aansluiten bij de socialistcn, om me t hen tc arbei den aan de algehe l e hervorming der maatschappij . Ni et te­genst aande de gevolgen van een bour­geois- opvoeding , de mening van be ­langhebbende partij en , en de sofis­t en der samenleving , moet elk den­kend wezen logisch komen tot deze slotsom, als hij zijn redenering maar grondt op hetgeen er om hem heen voorvalt .

Hceft men a ls eerlijk man geko­zcn , dan doe t zich de vrang .voor: 11wat te doen?"

Het antwoord is gemakkelijk. Verlant de positie wnarin ge ge­

plaa tst zijt , wanr men gewoon is van het volk te spreken nls van beesten; - kom tot dat volk , on het znl u zelf antwoord geven .

Gij zult zien dat ovcral , in Frankrijk , Duitslnnd, in Italie, i n do Vc r eni gde Staten , over a l waar een bevoorr echte en een verdrukte klnsse bestoat , ann cen r euzenwerk wordt genrbeid , wanrvan het doel is voor ecuwig het feodalisme t e breken van hot kapitanl , en de mnntschappij te grondvesten op r echt en billijkheid. Het is niet gcnoeg do.t de tegenwoor­dige o..rbeidende klo.sse hao.r ha rtver­scheurende klnegznngen doet horen , zeals de slo..vcn der l8e eeuw en de russische boe r ze nog a~~heft , - ze workt voor ho.c.r bevrijding, ze werkt met wil en bewustzijn.

Hnnr geest is voortdurend bezig me t het rc.o.dsel wnt er gedo.c.n moet worden , opdnt het l even , i n plants vo..n een vloek vcor drie vierden van het menselijk gesl ncht, een genot

- 26 -worde voor a llen. Zij necmt de moei ­lij kst e socic•l ogische vrc.o.gstukkcn t er hand en trocht ze op te lassen met hn~r vcrstand , hcc r opmcr kings­gevc en hnor ruwe proefnemingen . Om met andercn - ellendi g nls zij zclf - vcn gedachten te wisselen , troch­t cn zij zich t c verenigen , te orgo­niser en; zij vormen zich tot genoot ­schnppen , met moei te stacnde gchou­dcn door hun ge r i nge contributic; zij trochten zich verstcc.nbnnr t c mnken buiten de grenzen, en beter den de meest welbe sprackt c filnntropie bere i den zij de dog voor , wcnr op de oorlog tussen de volkeren onmogclijk 2,n,l wor 1en. Om te weten vmt hun breeders doen , om hen beter te ken­nen , om hun ideeen in zich op te nc­men en t e verspr ei dcn , onderhouden zi j (met welk een kracht i nspanni ng , welk een ontbering ! ) de crbei dcrs­pers . Ten l aot ste is hot uur geko­nten : zi j sto.rm op , en , de strntcm en de bnr rikaden r ood vervcnd met hun bloed , strijden ze voor de vr ijhei d , die , ol s ze bevochten is , door de rijken en mcchtigen wordt vervalst t ot voorrcchten voor zich en nieuwc wnpenen tegen hen !

Wclk een onnfgebroken kr ochtin­sponning! Wat een onnfgcbroken strijd ! Hoe dikwijls moest men niet opnieuw beginnen! Nu eons om de plcatsen ann t e vullen , l eeg geworden door nfvnl , door uitputting , door o~coping , door voni ssen; dun wee r om de ge lede r en te hcrstcllen gcdund door konon en mitrnillcuse , door v0rdelging der mossn .

De geschriften von de ze beweging

- 27 -worden opge ste l d door mensen , di e de brokstukken von hun onde rwijs van de mo.c.tscho.ppij , o.ls he t v:c.rc , hebben moeten stolen, door zich slao.p en voedse l t e ontzeggen; ze worden sto.unde gehouden door de centen , be­spc.~rd op de allernoodzokelijkste l evensbehoeft en - dikwijls op dr oog br ood - en de gehel e ngito.tie wor dt l evendi g gehouden onder de gestndi ge vrees van zijn gezin t ot vreselijke ellende te zien gebr ncht worden , o.ls de patr oon bemerkt dot zijn o.rbei ­de r , zijn slno.f , Socialist i~ .

Dit is hetgeen gij zult zien , o.ls gij u onder he t volk bogeeft .

We l mo.g de n.rbei de r i n deze strij d zonder eind , bezwij k~nde on­de r zij n lust , uitroepen: "wnar blijven t ach di e j cnge lieden , di e wij hebben gevoed en gekl eed gedu­r ende hun studietijd , voor wie wij , bui gend onder de l est en oet l edi ge mo.gen , di e gebouwen hebben gesticht , di e ako.denries , di e museu ; voor wi e wij met vuile gezichten di e mooie boeken hebben gedrukt , di e wij niet eens kunnen l e zen?"

"Wanr blijven di e pr ofessor en , die, nccr oen zeg t , c lle mense lijke we­tenschcp verstnnn , en voor wi e de mcnshei d n i e t eens zoveel wno.rd is o.ls een zeldzame rups? Wear blijven di e 1:aonnen, di e redevoeringen houden over vrijheid en di e nooit onze vrijheid verdedi gen en deze wordt elke dng met de voe ten getreden? Wno.r blijven di e schrijvers , die schilde rs , di e dichters , die he l e bende huichelno.rs , di e van het volk spreken met tro.nen i n de ogen , mnnr

- 28 -

di e nooit t ot ons komcn om ons t e "hclpcn in de strijd?"

Waar zijn zij t och? Enke l en gc­nie ten in l afhartige onverschillig­hci d ; ande r en , en deze vormen de mee r de rhci d , verachten het "gr nuw" , en zijn ger eed het t e vermoorden , zodr n het nan een von hun voorrech­ten C.urft ro.ken !

Nu en dan komt de een of onuer t ot het volk over, dro~end van trom en borrikade , om nieuvve indrukken op t e doen; maar zij verloten de goede z c~k , zodr c zij bemerken dot de weg nacr de bnrrikcde l cng , de arbeid zwoar i s , en dot de l auwerkransen , waar op zij hadden gehoopt , hier slechts doornekronen zijn. Vnker nog zijn de zc rekruten eerzuchtigen di e , no rnislukking van hun eerste pogin­gcn , de gunst van het volk trcchten t o ve~Nerven , maar l a t er de eersten zijn die zich tegen het volk keren , wnnneer he t de beginselcn wil toe­passen, die zij zelf bclijden, de eersten wellicht om de kanonnen op he t volk te richten , al s het zich beweegt voor dot zij , de hoofdman­nen , het t eken t en convol hebben ge­geven ! Voeg bij dot nlle s l ompen hoon , hooghcrtige verachting , en l r fhartige l ast er , dan hebt ge bij elkncr a l wat de bourgeois- jeugd over heeft om het volk t e steunen in zij n Socialistisch strevcn .

Kunt gij no dit alles nog vrngen : "wc.t t e docn" , o.ls o.llcs nog is t e doen? Als gehe l e leg'ers ... van j onge­lieden zouden t e gebruiken zijn om met al de kracht van hun geest , van hun energie en hun talenten het volk bij t e staan in zijn r euzentaak , die

- 29 -het heeft ondernomen?

Gij , minnaars der zuiver e weten­schap , als gij doordrongen zijt van de begi nse l en van he t Socialisme , als gij de r evolutie , di e in aan­tocht is , bcgrijpt , ziet gij dan ni ct i n , dat a lle wetenschap opnieuw moet wor den opgebouV!d op de nieuwe grondslagen en dat dit in gewicht overtr eft al wa t tot dusver op we­t enschappelijk gebied is gedaan? Be­grijpt gij niet det de ge schiedenis - nu een "bcleefd verzinsel" von de groothe i d van vorsten , hoge pe r sona­ges en parlementen - opnieuw moet worden geschetst uit he t populaire oogpunt , opnieuw beschrcven moe t worden, a l s de ar beid van het volk aen de ontwikke ling van de menshei d? Ziet gij niet in dot de st~athui s­houdkunde - nu de wij ding de r kupi­t alistische exploitotiezucht - ge ­hee l moct worden omgcwerkt in theo­rie en praktijk? Wect gij niet dat de antropologi e , sociologic , e thiek , opnieuw moetcn worden begonner.. , en dat ze l f s de natuurkundige weten­schappen, uit een nieuw oogpunt be­zicn , cen ingrijpende wijziging moe­t on onder gaan , zowel wot betreft de opvctting a l s van verkloring de r nctuurlijke ve r schijnselen?

We l nu , doet dan a lzo . Stelt uw geest esgavcn in dienst van deze zao.k . Bovenal , helpt ons met uw ge­zonde logika wc r e l dse vooroorde l en bestrij den , helpt ons , door synthe se de grondslng t e l eggen tot een be t e­r c organi satie . Bovenal l eert ons kennen de toepassing van echt weten­schnppeli jk denken en spr eken , toont

- 30 -ons door uw voorbeeld hoe men zijn l even moet opofferen voor de triomf ~ dcr wuo.rheid .

Gij , dokte r , door uw pr nktijk t ot het Socinlisme gebrncht , verzuim nict ons vnndang , mor gen , e lke dug , en bij e lke ge l egenhei d t e zeggen , dut het menselijk gesl ucht zul ont­aurdcn nls hct blijft i n de t egen­woordige stunt van leven en werken , dut uw geneesmidde l en machteloos zijn tegen ziekten, a ls negenenne­gcnti g honderdsten ven ons geslacht wegkwijnen in een toestnnd , lijn­r echt i n strij d met de vere isten van de wetenschnp; dat deze toe standen de oorzank zijn der ziekten , en dnt di e oorzuken mocten worden weggeno­mcn . Kom dan , ze t me t vnste hand het ontleedmes in de ze mnutschappij in stunt van ontbinding. Zeg ons welke de e isen zijn voor een menswo.ardig bestcan, en zeg ons , c ls ecn wanr genee shee r , dnt wij niet moetcn nnr ­zelen om een rot lid nf t e snijden , dnt het gehele lichnnm zou kunnen besmetten .

Gij , die hebt genrbc i d nnn de toepnssing van de wetenschnp op de lijverheid , kom toch, en vertel ons rrij uit : wnt is hc t r esultant ge­neest van uw D.rbei d? Zeg nan hen , die zich niet stoutmoedig op de t oe­komst durven verlnten , dnt de r eeds verkr egen kennis zvmnger ga.c.t vo..n nieuwe uitvindingen; l ent hen zien wo.t de mens knn produceren, di e nl ­tij d produceert om zijn productie t e vermeerderen . Wij d nan het volk uw scheppingskrncht , uw prnktische geest , uw t al ent van organiso.tie , in pl eats van di t a lles in dienst t e

- Jl -stellen vcn uitzuige r s .

Gij , uichter s , schilders , bcol d­houwers , musici , cls gij uw were roeping begrij pt en he t belong de r kunst zclf , komt , stelt ook gij uw pen , uw stift , uw penseol in uienst vcn de r evolutie . Tovert ons met uw l evendige stijl , uw tintel enQe kleu­r en de r euzenstrijd voor ogen de r volker en t egen hun ver drukkers , -bezielt de j eugd met he t revolutio­nuirc vuur vcn onze vude r en; bezingt voor de vrouw hoe schoon de r oeping is vnn hour man , di e zijn l even geeft voor de verlossing der mens­heid; toont ann het volk hoe afschu­welijk het tegenwoor di ge l even is , en l cert ons de bijl t o l egeen ann de wortel zelf van di e cllende ; t oont ons wat het n2tuurlijke l evcn van het mense lijk geslocht zou ge­weest zijn , c.ls he t door de dwoos­hei d en domhei d der bost annde mcat ­schoppclijke inrichting niet war e bedorven .

In het kort , gij allen bezit ken­nis en talent , nls gi j ook g,g.r..~ he bt , komt , ste lt don ulles in di enst von hen, di e er he t meest bohoeft e non hebben. Komt t ot ons , gij en uw vrienden , maar weet dot gij moe t ko­mcn nict a ls mcosters , maar nl s mak­kers; he t moe t zijn nic t om te hee r ­sen , mccr om ze lf bezi e l d te worden in een ni euwe we r e l d , di e de toekomst zc l veroveren . Komt , nie t zozee r om t e l er en dan we l om de wensen t e l e ­r en kcnnen vcn he t volk , om di e t e gevoe l en en te formule r en , en werkt dan zondc r ophouden , met c l de kr acht vnn uw j eugd , om di e wensen

- 32 -ingnng t e ver schnf fen . Wee t , dot gij den , en don ulleen , een volkomen en nct uurlijk l even zult l e i den . Gij zult zi en dot ul uw pogi ngen ovGr­vloedi g vruchten dr ogen , en he t ge­voe l vun overeenst eii!I!ling t ussen uw gewe t en en uw daden znl krucht en in u opwekken , waorvnn gij he t bestoon zelfs nie t hodt ver moed .

De strij d voor waur hei d , r echt en billij khe i d i n de boezen de s volks !

Wet t er wereld kunt gij vinden , gr ootser dun dat?

IV.

Drie l unge hoof dstukken wur en no­di g om nnn de j eugd von de gegoede klcss e t e bewijzen , dot t egenover het dilemna dot he t l even hun stelt , zij ve r plicht zij n - uls ze moedi g en opr echt zijn - zich nun t e sluiten bij de sociolisten , en me t hen t e urbei den non de socie l e r ev olutie . De ze waorhei d i s t och zo eenvoudi g ! Moor ach ! Moeilijk i s he t t e spreken voor lieden , di e onder de invloed s tonn van een bourgeoi s- omgeving , di e sofismen hebbcn te bestrij den , voor oor de l en t e overwi nnen , be l nngen t e verlie zen!

J egens u , j ongelieden der cr bei ­dende k l asse , kon i lc gerus t zij n . De mucht der di ngen drij f t u t ot het sociulisme , hoe wei ni g gij moogt r e­dene r en of moogt durven honde l en ove r eenkomst ig uw r ede . Inde r doo.d i s het mode rne socio.lisme voor tgekomen Y..s.P.: .... .9..P..9:~.;r..~.P.: .... .9.P.. , ui t de boezem van het volk ze l f . Al s sommige denker s

- 33 -der bourgeoi s i e er t oe ge r nken, en er de s t empe l op drukken der we t en­schnp en der f ilosofi e , dan zijn hun denkbee l den t och gegr ond i n de kol ­l ektieve ziel de r nr bei dende klnsse . He t r cti one l e sociulisme de r I n t er ­nutioncle , dot thuns onze beste krncht uitmnnkt , is uitgewerkt in de cr bei dersve r enigingen , onde r de on­mi ddellijke i nvloed de r mnssn , en de weinige schrijve rs , di e hun steun hebben verleend ann di e nr bei d , zij hebben nie ts gednnn dun de wensen verkondigen , di e r ee ds heersten on-der de crbei de rs. ·

Zic h nie t t e wij den ncn de zege­prnnl van he t s ocinlis8e is voor i emnnd , di e v oortgekomen is uit de nr be i dende klcsse , miskenning vnn ei gen be l ong , verloochening von zijn ei gen z nnk, verrnnd gepl eegd nun zijn histori sche zendi ng .

Gij herinnert u nog uit uw kin­de rj nren , t oen gij ' s winters op strnnt speel de , hoe de koude dr ong door uw dunnen kle r en , en de modder door uw s tukke schoenen . Gij zie t kinde r en , poe ze lig en rijk gekleed , di e op u neerzicn me t minachting . Gij voe l de t oen hee l goed dnt di e brutnl e r ekels nie t me t u en uw mnk­kers gelijk stnnn in verstnnd en ener gi e . Moor thans, nu gij , van vijf of ze s uur in de mor gen , t wnnlf uren per dng zijt opgeslot en in sme­r i ge wer kpl nctsen , en - ze lf machine - do.g na.n dog , j nnr op j o.o.r, hc a.r onve r bi ddelij ke bewegi ngen moe t nn­gcnn, t e rwijl de unde r en rustig gin­gen studer en in prachtige schol en en univer s iteiten , nu zijn di eze l fde

- 34 -kinder en , minder intelligent , mcnr be t er onderwezen don gij , uw mees­t ers gewor den , en genie t en olle ge ­net de s l evens en von de beschuving ; en gij? - we t blijft cr over voor u? Gij goat no~r uw klein vortrek , don­ker en vochtig , wnnr vij f of zes menselijke wezens r ondkruipen in een ruimt e vcn enige ellen; wear uw moe­de r , l evensmoe , oud door zor e en , schocn nic t door joren , u steeds voor moal moe t geven eon stuk brood , ocr doppe l en en een zworte vloeistof , ironisch koffie genoomd ; en voor enige ufwis seling hebt gij steeds dc zelfde vroog : hoe moet de bnkker , hoe meet de huisbu~s worden be tuol d?

En hoe ! Zoudt gij hetzelfdc e l ­l endi ge be stncn voortslepen, dat uw vader en uw moeder nu dertig j aar l ong hebben ge t orst? Zult gij eon geheel l even or beiden, om can enke­l en nl de genietingen verschaffen van welstond , kenni s on kunst , en voor u zelf nicts te behouden don voortdurende bezor gdhei d voor een stQk brood? Zult gij voor eeuwie of ­stand doen vc.n ul wnt he t l even lie­f elijk kan moken , en uzelf opoffer en om a l die genietingcn te verschoffen oon een "ho.ndjevol" luiao.rds? Zult gij o.l uw krcchten opgebruiken , en niets don ellende lij den cls de wer ­ke l ooshe i d - de vres elijke werkc­l ooshei d kornt? Wilt gij l even op de­ze wijze?

Misschien zult gij , he t einde von uw lij den nie t ziende , u onderwer pen , en zeggen: gehe l e gesloch t en hebben hetzelfde l ot onder gnon, en i k , J i e hot nie t ver ander en kon, moet er mij

- 35 -ook acn onuerwer pen. Luut ons dan maar werkcn en er ons in schikken zo goed wij kunnen .

We l nu , den zul het l even zelf u voorlichtcn ! ·

Eens t och zul de krisis konen . Ni e t een voorbijguundc krisi s , mcar een di e een gehelc inuustrie zul vernietigen , die duizcnden urbei ders t ot ellenuo znl brengen , en gehe l e gezinnen znl ve~voesten . In het ge­zicht van die rump zult e ij worste­len gclijk de ander en , gij zult uw vr ouw , uw kine!, uw vriend t o,t gebr ek zien vervullen , hen voor uw ogen zien neerzinken en sterven uit ge­brek aan verzorging en voedsel . Mid derwijl rolt het leven voort in de straten der grote stad, zonder dat iemand zich bekommert om hen die daar sterven . Dan zult gij beseffen hoe verpletterend deze maatschappij is! Dan zult gij denken over de oor­zaak der krisis , doordenken tot de diepste grond van dit schreeuwend onrechtvaardig stelsel, dat duizen­den l evens opoffert aan de schraap­zucht van een "handjevol" luiaards; dan zult gij e rkennen dat de sociu­listen geli jk hadden, toen zij zei ­den dat de bestnande maatschappelij ­ke orde moet worden hcrvormd in hoofd en l aden . Een volgende maul , al s uw boas u door nieuwe loonsvcr ­l nging nog mcer wil bcstel en , zult gij protester en , en hij ze l u onbe­s chao.md nntwoorden: "Gn hcen en ee t gras , a l s gi j niet wilt wcrken voor die prij s" . Dan zult gij beseffen dot hij u niet nlleen zoekt te sche­r en uls een schnap, maar dot hij u

- 36 -boscbouwt nls cen wezcn von lagcr e orde; dot , niet tcvredcn u i n zijn kl2.uwcn to hcbben door uw loon , hij het er op c.nnl cgt u in allcs t o ver­nederen tot slanf. D~n zult gij 6f uw rug krommen , en , alle menselijlco wcardigheid en mensolijk gevoc l cf­leggen en eindi gen met t o buigen voor elkc vcrnedering , 6f , he t bloed zal u naar het hoofd vlicgen , gij zult met afschuw gruwen van uw sla­venlot, en hem honen. Dan , op straat geworpen , zult gij verstaan dat de socialiston gelijk hadden toen zij zeiden: "Staat op , staat op tegen de maatschappelijke ondordrukking , want doze is de oorzaak van alle slaver ­nij" . Dan zult gij uw plaats komen innemen onder de socialisten om met hen te werken aan de afschaffing der slavernij in staat en maatscbappij.

Hoort ook de levensgescbiedenis van haar, die gij vroeger zo hebt bewonderd , dat meisje met die open blik , die vlugge tred , die levendige geest. Jarenlang beeft zij in baar dorpje geworsteld met ellende , ein­delijk toog zij heen naar de grote stad. Zij wist dat de strijd om het bestaan ook daar hard zou zijn , maar toch hoopte zij eerlijk haar brood te verdienen. Een jonge bourgeois maakt haar bet hof , misleidt haar door mooie woorden en be loften, zij geeft zich over met al de hartstocht der j eugd , en na verloop van een jaar is zij verlaten met haar kind in de armen. Altijd moedig , geeft zij de strijd niet op , maar toch is zij bezweken in de worsteling tegen koude en hongor , aan ziekte bezwokon

- 37 -in het ho s pitaal.

En a l s gij dit zult vernomen heb­ben , wa t zult g ij dan doen? Zult gij de pijn l ijke i ndruk trachten uit t e wissen door domweg t e zeggen dat zij de eerste nie t is en ook de laatste we l niet zal zijn , zult gij wellicht in de kroeg me t ander e woe staards haar nage dachtenis nog be smetten door lie de rlijke woorden? Of dit , 6f haar ge schi edenis zal uw hart tref ­f en; dan zult gij de l aaghartige verlei der opsporen en hem voor zijn mi sdadig opze t doen boe t en ; ~an zult gij nadenken over gevallen a ls de ze , di e e l ke dag pl aats vinden , en gij zult begrij pen dat ze zullen bli jven voorkomen , zol ang de maatschappij is ve rde e ld i n twe e kampen - de e llen­di gen i n het ene , en in het ander e luinnr ds , genot zoekers me t fraai e woor den en boze lusten . Dan zult gij begrijpen dat he t hoog tijd wordt om die kloof t e dempen , en gij zult t oesnellen en u schar en onder de vann der socia listen .

En gij , volksvrouw! Laa t de ze ge­schi edenis u koud? Als gij he t zij ­den kopj e stree lt van het dochte rtj e nan uw zij de , denkt gij e r dan nooit aan wat haar l ot za l zijn , a ls de staa t van znken nie t ve r nndert? Denkt gij er nooit ann wnt de t oe­koms t heeft wegge l egd voor uw j onge­r e zuster , voor uw zonen? Moe t en uw zonen dan wegkwijnen , zoals uw vader i s weggekwij nd , denkend aan ni e ts dun nan een s tuk brood en zonder eni g under genot dan de kr oeg? Wilt gij uw man , uw j ongen dan a ltij d zicn over ge l eve r d aan de genade of

- 38 -ongenade van de eerste de beste , die ge l d heeft om "handen" t e buren? Verlnngt gij da t zij altijd zullen blijven s l aven van pctroons , vl ee s voor he t kanon der mnchthcbbers , me s t voor de nkkers de r rijken?

Neen, duizendmacl neen! Ik wee t dat he t bloed in u kookt ols gij hoort dot uw echtgenoot , die zo stout bet werk stoakto , ten slotte toch me t de pet in de band de voor­woar den heeft moe t en cannemen door de patroon hooghartig gesteld . Ik weet wel dat gij de spaanse vrouwen bewondert, die bij een opstand des volks de boezem ontblootten voor de qajonetten der soldaten. Ik weet dat gij dat russische meisje eert , dat de satreap, die een gevangen socia~ list beledigde , een koge l door de kop heeft willen jagen. Ik weet dat uw hart warm klopt , als gij leest hoe de vrouwen des volks te Parijs pal stonden om onder ecn regen van lood de mannen ann te vuren tot helden­moed .

En omda t ik dit alles we e t , daar­om weet ik dat ook gij u zult scha­r en nan de zijde van hen , die strij ­den voor he t rijk der toekomst .

' Gij allen , brave jonge lieden ­mannen en vrouwen - kent uw r echten ~n komt tot ons! Komt tot uw broe­ders om t e arbeiden aan de revolu­tie , die alle slavernij zal a f schaf­fen , olle ke t enen verbreken , die al­le overlevering za l te nie t doen en nieuwe gezichtsvclden za l openen , die in de mcnselijke maatschappij de w&r e ge lijkheid, de war e vrijheid zol ve stigen , da t is : ARBEID VOOR ALLEN, voor allen a l de vruchten von

- 39 -hun nrbei d , voor allen he t volle ge­not van ul hun ve rmogens , voor allen een nntuurlijk , menswaurdig , geluk­kig l even.

Zegt nie t dat wij te zwuk zijn , om dit heerlijk doel t e bereiken!

Ziet r ondom u , hoe t nlrijk wij zijn die ellende en onrecht lijden. De landbouwers , die werken voor an­deren , die hav er eten om de t urwe t e laten voor hun meesters , wij tellen ze bij millioenen ! Wij zijn zo t a l ­rijk , dut wij de mussa uitmaken von he t volk; de we r klieden , di e zij de en fluwee l mnken om zelf i n· lompen t e gnnn , ze zijn zo t a lrijk dat , a ls het gegons der machine hen een ogen­blik rust l aat , zij de strnt en en pl einen overstromen nl s een ontstui ­mige zee. De solduten , di e men leidt met een troLmle lstok , di e de kogels krijgen om het lint en de kruizen t e l aten aan hun offici eren , zij hebben slechts r echtsom- keert t e maken nl s mnnnen , om hun ve r gul den beve lheb­bers t e zien verbleken van vree s! Wij - allen di e lijden , a llen di e worden gehoond - wij zijn een onein­dige menigte , wij zijn een oceaun di e nll es kan verslinden . ZODRA WIJ WILLEN, ZULLEN WIJ HECHT DOEN OP AARDE.

" ills j o conmc..o.l gcwoon bent 11

" con riom to dregon dc.n voel" " jo j c ongomo.kkolijk nls j o " " hom niot om hcbt . "

Koning Boudewijn bij de opening vc.n dG 50ste Brusselse c.utobeurs .