OpleidingMasterofEducationalManagementNSO2013-2015

PersoonlijklerenmetiPadsEffectenopmotivatie,leerprestatiesenonderwijsrendementinhetVMBO-T

MarkvandeMortelTeamleider2/3/4VMBO-TSGSintUrsulalocatieHorn

18november2015

2

ColofonTitelonderzoek: PersoonlijklerenmetiPads

Effectenopmotivatie,leerprestatiesenonderwijsrendementinhetVMBO-T

Naamstudent: MarkvandeMortelNaamopleidingsinstituut: NederlandseschoolvoorOnderwijsmanagement(NSO)Datumoplevering: 18november2015Opleidingsinstituut: NederlandseSchoolvoorOnderwijsmanagement(NSO)

Linnaeusstraat35F1093EEAmsterdamT020–5682030www.nso-onderwijsmanagement.nl

Werkgever: StichtingOnderwijsMiddenLimburg SGSintUrsula

Heinsbergerweg180 Bergerweg21 6045CKRoermond 6085ASHorn T0475–322324 T0475–582121 www.soml.nl www.ursula.nl soml@soml.nl administratie@ursula.nl

Begeleider: Prof.dr.P.R.J.Simons OnderzoeksbegeleiderNSO

Gietersstraat81015HBAmsterdamM06–41611315prjsimons@visieopleren.nl

Student: MarkvandeMortel Teamleider2/3/4VMBO-T

Ringweg356097EBHeelT0475–217050M06–28620463m.vandemortel@ursula.nl

3

VoorwoordIn2013benikgestartmetdeopleidingMasterofEducationalManagementbijdeNederlandseSchoolvoorOnderwijsmanagement.Sinds2004benikteamleider2/3/4VMBO-Tendoordezeopleidingwildeikverdereverdiepingvanmijnpersoonlijkleiderschaprealiserenenmeertheoretischebasisvoormijnfunctionerencreëren.Hetdoenvanonderzoekwasvoormijhelemaalnieuw.Ikmerknudatikandersbengaandenken,datikmeeranalytischbezigbenenmeergerichtevragenstel.DitonderzoekbiedtallestakeholdersmeerinformatieoverdeeffectenvanhetinzettenvandeiPadalsdidactischhulpmiddelinhetkadervanpersoonlijkleren.VanafhetbeginbenikintensiefbetrokkengeweestbijhettotstandkomenvandebroedplaatspersoonlijklerenopSGSintUrsulalocatieHorn,daarnaastbeniknieuwsgierignaarderolvannieuwetechnologieinhetonderwijs.Ditheeftervoorgezorgddathetonderwerpvanhetonderzoekvrijeenvoudigtebepalenwas,omdathetperfectaansluitbijmijninteresseseneenbijdragelevertaandeontwikkelingvandeschoolendestichtingwaaronderdeschoolressorteert.Graagwilikalleleerlingenencollega’sbedankenvoorhuntijdengeduldbijhetinvullenvandevragenlijstenenhetbeantwoordenvanmijneindelozereeksvragen.EenspeciaalwoordvandankgaatuitnaarErikvandenHoutvoorzijnonmisbaretechnischeeninhoudelijkehulpbijhetverzamelenenverwerkenvanalledataenvoorzijnfeedbackbijhetschrijvenvanditonderzoek.Ditonderzoekwasnietopdezemaniertotstandgekomenzonderdewaardevolletipsenfeedbackvanmijnbegeleiderprof.dr.Robert-JanSimons,waarvoormijngrotedank.

4

ManagementsamenvattingOpscholengemeenschapSintUrsula,locatieHornisinhetkadervanhetprojectPersoonlijkLerenvanStichtingOnderwijsMidden-Limburgeenbroedplaatsgestart.VolgensdedefinitievanSOMLiseenbroedplaatseen“oefenplek”voordeorganisatieomervaringoptedoenmetpersoonlijkleren.Persoonlijklerenisgedefinieerdalslerendataansluitbijdelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennisvandeindividueleleerling.Ditonderzoekisintweedelenopsplitst.Demotivatieenleerresultatenvandeleerlingendeervaringenenwerkwijzenvandedocenten.DebroedplaatsinHornisgerichtoppersoonlijkleren,waarbijdeiPadalsdidactischhulpmiddelwordtingezetophetVMBO-T.Dezebroedplaatsbestondinschooljaar2014-2015uittweeklassen2VMBO-Tenéénklas3VMBO-T.Erzijnop2VMBO-Ttweeregulieregroepen(klassenwaarzonderiPadalsdidactischhulpmiddelwordtlesgegeven)enop3VMBO-Tvierregulieregroepen.Deregulieregroependiendenalscontrolegroepvoordebroedplaats.Dezetweegroepenzijnmetelkaarvergelekenopdegenoemdeelementen.OnderdeelvanhetonderzoekwastevenseendigitalevragenlijstuitzettenonderalledocentendielesgevenaandeiPadklassen,gevolgddoorindividuelesemigestructureerdeinterviewsmeteenselectievanvijfdocenten.AlsbelangrijkstebevindingkomtnaarvorendatdedocentenervarendatdemotivatieindeiPadklassenhogerisenmetnamelangerinhetschooljaarvastgehoudenwordt.VerderblijktdatleerlingenhetvooralergmoeilijkvindenomzichniettelatenafleidendoordemogelijkhedendieeeniPadindelesbiedt.Hierbijvalttedenkenaanhetspelenvaneenspelletjeofhetsturenofontvangenvanberichten.TevensziendocentendatleerlingenminderICT-vaardigzijndandedocentenvoorafdachten.Leerlingengevenbijvoorbeeldeenbestandgeenlogischenaam,waardoorhetdigitaalnakijkenvaningeleverdeopdrachtenbemoeilijktwordt.Ookhebbenzerelatiefveelmoeiteomdediverseonlineomgevingen(zoalsiTunesUenappsvandeeducatieveuitgevers)opeengoedemanierintezettenzondergerichtebegeleidingvandedocent.Tenslottegevendedocentenaandatleerlingendeafwisselinginwerkvormenzeerwaarderen.Ookhetremediërendeffectvanfilmpjesmetextrauitleg,ofiBookswaarinextraoefenmateriaalstaatbeoordelendeleerlingenpositief.Gedurendedeonderzoeksperiodeheeftopdriemomenteneenanalysevandecijferresultatenplaatsgevonden:rapport1(december),rapport2(maart)endetussenstand(juni).Hetwaswegensdebeperktelooptijdvanditonderzoeknietmogelijkomderesultatenvanrapport3(augustus)tegebruiken.DeanalysevandezecijferresultatengeeftaandaterbijdemeerderheidvandevakkenopallemeetmomentengeensignificantverschilistussendeiPadklassenendereguliereklassen.Eenbeperktaantalvakkenlaatopsommigemeetmomenteneensignificantverschilzien,maarditisonvoldoendeomconclusiestetrekken.Elkrapportkrijgtookeenkwalificatie.Dezekwalificatiekanzijn:voldoende,zwak,zeerzwakofonvoldoende.Alleenbijeenonvoldoendekwalificatiewordtdeleerlingnietbevorderdnaarhetvolgendeleerjaar.Bijzonderisdatophetrapportnaperiode2opbeideleerjarenhetpercentageonvoldoendekwalificatiesindeiPadklassenlagerligtdanindereguliereklassen.Dezetrendzetzichvoorttotenmetdetussenstand.OpheteersterapporthebbenprocentueelmeerleerlingendekwalificatieonvoldoendeindeiPadklassen2en3VMBO-T.DeoorzaakhiervanligtmogelijkinhetfeitdatleerlingenmoetenlerenomgaanmetafleidingendeanderewerkvormenzoalsdezeindeiPadklassenwordeningezetinhetkadervanpersoonlijkleren.Eenandereoorzaakkanliggeninhetfeitdatmeerleerlingenmeteenofficieelgediagnostiseerdleerlingkenmerkophetgebiedvanzorg(dyslexie,dyscalculie,PDD-NOS/ASSenADD/ADHD)indeiPadklassenzijngeplaatst.DeconclusieisdatdeleerlingenuitdeiPadklassenweliswaarvakereenonvoldoendekwalificatiekrijgenopheteersterapport,maardatzegedurendehetjaarzichzelfverbeteren.

5

Dezeresultatenzijnextrabijzondervanwegedegroepsgrootteop2VMBO-T,omdatvanwegedegrotebelangstellingvoordeelnameaandeiPadklassendegroepsgroottevandezeklassen(27en28)aanzienlijkgroterwasdanvandereguliereklassen(16en17).UitdeanalysevandeschoolvragenlijstopdeschaalmotivatieblijktdathetverschiltussendeiPadklassenendereguliereklassengedurendehetjaargroterwordt,tenvoordelevandeiPadklassen.Hetblijktdatergeensignificantverschilwaarneembeerisopdesubschaalleertaakgerichtheid,maardatdeleerlingenopdesubschalenhuiswerkattitudeenconcentratieindeklassignificanthogerscoren.Hiermeewordthetbeelddatdocentenindevragenlijstengesprekkenverwoordenbevestigd.Leerlingengevenaandatzebetergeconcentreerdindeklaszijn,terwijldedocentenjuistafleidingconstateren.Wellichtervarendeleerlingeneendeelvandewaargenomenafleidingnietalsprobleem.Opbasisvandehierbovengenoemderesultatenkanantwoordgegevenwordenopdehoofdvraag:WelkerelatiekanergevondenwordentussenpersoonlijklerenmetbehulpvandeiPadendeleerprestatiesophetVMBO-TvanscholengemeenschapSintUrsula?DeconclusieisdathetinzettenvandeiPadalsdidactischhulpmiddelompersoonlijklerenmogelijktemakeneenpositieveinvloedheeftopdemotivatievanleerlingen,metnameophetgebiedvanconcentratieindeklasenhuiswerkattitude.Ookblijkttijdenshetderde(enduslaatstemeetmomentinjuni)hetpercentageonvoldoenderapportenindeklassenwaareeniPadwordtingezettegenheteindevanhetschooljaarlagerdanindereguliereklassen.Decijferresultatenmetbetrekkingtotdevakgerichtetoetsenwijkenoverhetalgemeennietsignificantaf.

6

Inhoudsopgave

Colofon...........................................................................................................................................2

Voorwoord......................................................................................................................................3

Managementsamenvatting.............................................................................................................4

Inhoudsopgave................................................................................................................................6

1.Inleiding......................................................................................................................................71.1Aanleiding......................................................................................................................................71.2Context..........................................................................................................................................71.3Onderwerpvanonderzoek............................................................................................................8

2.Onderbouwingvanuitdeliteratuur.............................................................................................92.1Theoretischkader..........................................................................................................................92.2Samenvatting/conceptueelraamwerk........................................................................................12

3.Doelenvraagstelling.................................................................................................................133.1Doelstelling..................................................................................................................................133.2Onderzoeksvraag.........................................................................................................................133.3Deelvragen..................................................................................................................................13

4.Methode...................................................................................................................................144.1Onderzoekstrategie.....................................................................................................................144.2Procedure....................................................................................................................................144.3Onderzoeksgroep.........................................................................................................................154.4Instrumentatie.............................................................................................................................164.5Analyse........................................................................................................................................17

5.Resultaten.................................................................................................................................195.1Inleiding.......................................................................................................................................195.2HoewordtpersoonlijklerenmetbehulpvaniPadsvormgegeven?.............................................195.3InhoeverreverschiltdemotivatievanleerlingenmetbetrekkingtotlerentussenklassenwaarpersoonlijklerenmetbehulpvandeiPadwordtingezetenreguliereklassen?................................215.4InhoeverreverschillendeleerresultatenvandeiPadklassenendievanreguliereklassen?......245.5InhoeverreverschillenderapportkwalificatiesvandeiPadklassenendievanreguliereklassenopviermeetmomenten?...................................................................................................................26

6.Conclusiesendiscussie..............................................................................................................296.1Beantwoordingvandeelvragen..................................................................................................296.2Slotconclusie................................................................................................................................306.3Vervolgonderzoek........................................................................................................................31

7.Belangvanhetonderzoekvoordepraktijk................................................................................32

8.Reflectie....................................................................................................................................33Geraadpleegdeliteratuur..............................................................................................................34

Bijlagen.........................................................................................................................................36Bijlage1. Resultatendigitalevragenlijstonderdocenten.............................................................36Bijlage2. StappenplananalyseSVL...............................................................................................43Bijlage3. Stappenplananalysecijferresultatenenrapportkwalificaties......................................44Bijlage4. NormtabelSVLvormAsubschaalMotivatie.................................................................45Bijlage5. Cijfernormenenrapportkwalificaties2en3VMBO-T...................................................46

7

1.Inleiding

1.1AanleidingDeaanleidingvoorditonderzoekkomtuittweeinvalshoeken,vandeschoolleidingvanSGSintUrsulalocatieHornenvanStichtingOnderwijsMidden-Limburg(SOML)waardeschoolbijaangeslotenis.Op22april2014onderzochtdeInspectievanhetOnderwijsdeVMBO-TafdelingvanSGSintUrsulalocatieHorn.Deconclusievanditrapportwasdatdeschoolonderbasistoezichtbleefstaan.DeInspectieisinhetrapporttevredenoverdeonderwijskwaliteitopmijnafdeling.Erzijnechtereenaantalelementenwaardeschoolleiding,ondanksdevoldoendebeoordelingdoordeInspectie,verbeteringzouwillenzien.DeschoolleidingwilgraagdatdeVMBO-Tafdelingexcellent(EDventure,n.d.)wordt.Omdittebereikenisonderanderededoelstellinggeformuleerddeleerresultatenvanhetonderwijsverderteverhogen.DeInspectiegeefteentweetaladviezen,overgenomendoordeschoolleiding,diekunnenleidentotverdereverbeteringvanhetonderwijs:dedoelgerichtheidvandevernieuwingvanhetonderwijsprocesdientteverbeterenendelessendienenvolgensdeInspectiemeerafwisselinginwerkvormentevertonenenmeeraantesluitenbijdebelevingswereldvandeleerlingen(InspectievanhetOnderwijs,2014).NaastbovenstaandeiserookeenaanleidingvanuitSOML,waarSGSintUrsulalocatieHornonderressorteert.SOMLheeftin2012deambitiegeformuleerdtekomentoteenmeergepersonaliseerdevormvanonderwijsopallescholenvandestichting.Omdittebereikenheeftdestichtingallescholengevraagdtestartenmetzogenaamdebroedplaatsen.SGSintUrsulalocatieHornheeftgekozenvooreenpilotmeteeniPadklasalsbroedplaats.Inschooljaar2012-2013isgestartmetééniPadklasop2VMBO-T.InheteerdergenoemdekwaliteitsonderzoekvandeInspectievanOnderwijswerdendelessenindezeklaspositiefbeoordeeld.DeMRisvoorhethuidigeschooljaar,opbasisvandeevaluatiesbijleerlingen,ouder(s)/verzorger(s)enpersoneelsledenakkoordgegaanmeteenverlengingenverbredingvandezepilot.Deevaluatiesgeventevensaandatdezepiloteenpositievestimulansheeftgegevenaanhetdidactischrepertoirevandedocentenendetevredenheidvandeleerlingenoverdelessen.DitschooljaarisdeschooldanookgestartmetdrieiPadklassen,tweeop2VMBO-Tenéénop3VMBO-T.Kortom,indepraktijkdienenzichdevolgendevragenaan:HoekandeinzetvaneeniPadhelpenpersoonlijklerenvormtegevenenwatlevertditop?DitishetpraktijkkadervanwaaruithetonderzoekgaatplaatsvindenditonderzoekgaatoverpersoonlijkerlerenmetbehulpvaneeniPad.

1.2ContextSOMLheefthaarvisiegeformuleerdrondompersoonlijkleren(SOML,2014).In2020dientiedereSOML-schoolpersoonlijklerenintegraalingevoerdtehebben.Persoonlijklerenisindezevisielerenafhankelijkvandelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennis.Lerendientbenaderdtewordenvanuitdeintrinsiekemotivatievanhetkindinplaatsvaneendooranderenbepaaldcurriculum.Debroedplaatsenhebbenzichgedurendedelooptijdgepresenteerdtijdenseenmanagementbijeenkomstentijdenseenstichtingsbredestudiedag.Eristevenseenrapportverschenenwaarindeontwikkelingeninallebroedplaatsenbeschrevenworden.Debijeenkomstwaarbeoordeeldwordtofervoldoendevoortgangis,staatnugeplandinoktober2015nadestichtingsbredestudiedag.

8

Binnendebroedplaatsenwordtervaringopgedaanmetpersoonlijk(er)leren.Delesseninonzebroedplaatsdienendusook,meerdanvoorheen,aantesluitenbijdelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennisvandeleerlingen.Debegeleidingentrainingvandedocentendielessenverzorgenaanzo’nklasisdaarookopgericht.Erisdoordeprojectleidingeenuitgebreidscholingsplangeschrevenwaarinmetnamegefocustwordtophetontwerpenvanlessendieimplicietvoorgaandedrieelementenbevatten.DescholingisgerichtopdeiPadalsdidactischhulpmiddel,gebruikmakendvandetechnischemogelijkhedendiehetapparaatbiedt.

1.3OnderwerpvanonderzoekDitonderzoekkanaansluitenbijeerderonderzoekvaneendocentoponzeschooldiemetnamegekekenheeftnaardeopstartvandepilotiPadklasseninhetkadervanzijnstudietoteerstegraadsdocentManagement&Organisatie(VanderHeijde,2014).InzijnaanbevelingenstaatonderanderedathetlijktdatmetnamedeleerlingenmetzwakkeresultatenvoordeelkunnenhebbenvanlerenmetbehulpvandeiPad.Hierzitvoormijderelatiemeteenmanagementvraagstuk:kunnendeleerresultatenvanhetonderwijsvanmetnamedezwakkereleerlingenverbeterendoorinzetvananderedidactiekincombinatiemeteeniPad?DelessenindeiPadklassendienen(metbehulpvandeiPad),meerdanvoorheen,aantesluitenbijdelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennisvandeleerlingen.Deverwachtingvandeschoolleidingisdatdeleerresultatenendaarmeeuiteindelijkdeopbrengstenvanhetonderwijsomhoogkunnengaan.Inmijnfunctiebenikmedeverantwoordelijkvoorhetindegatenhoudenensturenopopbrengstenenonderwijskwaliteit,daarnaastishetdevisievandestichtingendeschoolommeerintespelenopindividuelebehoeftenvandeleerling.Medeopbasisvanderesultatenvanditonderzoekkanhetonderwijsbeleidvoormijnafdelingvoorhetschoolplan2015-2019vormgegevenworden.Deresultatendienenookalsmanagementinformatievoordeoverigeledenvandeschoolleiding.Aanditonderzoekligtmijnopvattingtengrondslagdatdeleerresultaten(endaarmeedeonderwijsrendementen)beïnvloedbaarzijnendatdeschoolmanierenkanbedenken(zoalsinhetverledenookdeproactievehoudingvanmentorenveelaandachtheeftgekregen)omleerlingenmetzwakkeleerresultatenenhunouder(s)/verzorger(s)extrateondersteunen.

9

2.Onderbouwingvanuitdeliteratuur

2.1TheoretischkaderVrijweldagelijksverschijnenopweblogsen(vak)tijdschriftenresultatenvannieuweonderzoeken,opiniestukkenenervaringenvanscholenendocenten.Opbasisvanonderstaandkadergeefikrichtingaanmijnonderzoek.Ineenrecentrapport(WRR,2013)staatbeschrevendatervoorhetvoortgezetonderwijseenbelangrijkeinvesteringinkwaliteitnodigis.DeWRRbeschrijftookdatdezeinvesteringonderandereterealiserenisdoorinnovatieendeinzetvanICT.VolgensdeWRRheefthetonderwijsteweinigaandachtvoordeindividuelebehoeftenenmogelijkhedenvanleerlingen.Ongeveertegelijkertijdsteltmen(Onderwijsraad,2013)hetberoepenveldvooreenaantaluitdagingen.Dezeuitdagingengaanonderandereoverhetontwikkelenvan“advancedskills”(problemenoplossen,samenwerken,communicerenenICT-geletterdheid),maarookvaardighedenzoalscreativiteit,probleemoplossendvermogenensamenwerking.Tevensmoetervolgenshetrapportmeerpersoonlijkedifferentiatiemogelijkzijninonderwijsprogramma’s.DeOnderwijsraadgeeftechterookeenwaarschuwingaf.Deonderwijskwaliteitmoetniettesmalwordengedefinieerd.Onderwijsmoetbrederkijkendanalleennaarderesultatenvankernvakken.JuistdezebrederekijkopderesultatenvandeleerlingkomtineenonderzoeknaarhetNederlandseonderwijssysteem(OECD,2014)aanbod.Ditonderzoekspreektoverdocentenalsdesleuteltotverbeteringvandeschoolprestaties.Zijzijndegenedieonderanderekunnenzorgenvoordeverwezenlijkingvandeaanbevelingeninhetrapport.Eénvandieaanbevelingenisdatbetertegemoetgekomenmoetwordenaandeverschillendeleerbehoeftenvandeverschillendegroepenleerlingen.Mennoemthierookdebenodigdeaandachtvoorde21steeeuwsevaardighedenzoalscreativiteit,samenwerkingenICT-kennis.EengroteuitdagingzitvolgensdeOECDinhetfeitdaterteweinigvisieinNederlandisopwatwemethetonderwijswillenbereiken.DiezelfdeOECDsteltinhaarlaatsterapport(OECD,2015)dathetonderwijservoormoetzorgendatelkkindeenbasisniveaubereiktintaalenwiskunde.DithelptvolgensdeOECDmeeromgelijkekansenvoorleerlingentecreërenindedigitalewerelddanalleenhetuitbreidenofhetsubsidiërenvandetoegangtothightechapparatuur.DeOECDsteltnadrukkelijknietdatermindertechnologieindescholengebruiktdientteworden.Hetisvolgenshenwelzodatdescholendebeschikbaretechnologie(computers,laptopsoftablets)nognietopdejuistemanierinzetten.Denadrukmoetliggenopdetoepassingervan.Technologiealsmiddelennietalsdoel.Dezedoelendienenonderwijskundigvanaardtezijn.Technologiei.c.ICTkangebruiktwordenomdezeonderwijsdoelenhogertestellen.Hetbiedtdemogelijkheidhetlerenopmeermomenten(binnen-enbuitenschools)plaatstelatenvinden(Kennisnet,2011).Gewaaktmoetechterwordenvooroveroptimistischescenario’swaarinICTdeoplossingvooralleonderwijsproblemenzouzijn(Simons,2002).DeinzetvanICTkaninscholeneenprestatieverhogendebewegingopgangbrengen.Derendementscijferskunnenhierdooromhooggaan(VanGeel&Visscher,2013).GezienhetbelangdathetonderwijsendeleerlingenhierbijkunnenhebbenishetzaakomtebekijkenwateeneffectievemanierisomICTinhetonderwijsintezetten.

10

OnderzoekinopdrachtvandeVO-raad(Marquenie,Opsteen,TenBrummelhuis,&VanderWaals,2014)concludeertdatdebijdragevanICTineenspectrumvantweeuitersten(rollen)teplaatsenis.Ditzijndeondersteunendeendevernieuwenderol.ICTineenondersteunenderolkanonderwijsaantrekkelijkermakendoorhetteverrijkenofaantevullen.BijdeinzetvanICTindevernieuwenderolkanhetgaanomvormenofinhoudvanonderwijs.HetgaatdanomeenvormofinhouddienietterealiserenzouzijnzonderdeinzetvanICT.Eenmixvanleersituatiesuithetspectrumvangepersonaliseerdlerenlijkthetmeestkansrijkeneffectief.Ditsluitaanbijonderzoek(Puentadura,2012)naarhetkaderwaarbinnendocentenmobiellerenkunnenvormgeven.DitkaderbeschrijftviervormenhoedocentenhunlessenopnieuwkunnenvormgevenhorendbijlerenmetbehulpvanICT.Hetconceptueelkader(SAMR-model)wordtweergegeveninFiguur1.

Figuur1:SAMR-modelvanPuentadura

OnderzoeknaarwelkevormenrolvanICThetmeestaansluitbijdedagelijksebelevingswereldvanleerlingenleertdat78%vande4tot7-jarigen(detoekomstigedoelgroepvanhetVO)dagelijks(privéofopschool)eentabletgebruikt.Opditmomentwordenopscholentabletsalingezetalsondersteunendapparaatofvervangingvaneencompletelesmethode(Kennisnet,2013).OnderdeproductcategorietabletsisdeAppleiPadhetmeestpopulairmeteenverwachtaantalvan366miljoenstuks(opeenbevolkingindeEUvan503miljoen)in2016(NMC,2014).DeiPadkandebetrokkenheidvandestudentverhogenengeeftmogelijkhedentotsamenwerkendleren(Sheperd&Reeves,2011).Onderzoeklaatechtergeenduidelijkbeeldzienvanwatheteffectoplerenenretentieis.Erzijnzowelhogere(Gertner,2011)alslagere(Lewis&Pybus,2011)scoresvooroverdrachtvantekstbijelektronischegegevensdragers.Ineenmeta-analyse(Freeman,etal.,2014)isgeblekendatdatactieflerentotbetereleerprestatieskanleidendandetraditionelelezingen.Hetonderzoekdoetoverigensgeenuitsprakenoverwelkevormenvanactiefleren(metofzonderinzetvanICT)hetbestewerken.Hetgaateromdatdeleerlingenactiefmetdeleerstofbezigzijn.Indienactieflerentothogereleerprestatieskanleidenishetinteressantomtebekijkenofeenvanbeideelementen(actieflerenenhogereleerprestaties)ookgevolgenkanhebbenvoordemotivatievanleerlingen.Onderzoekleertdatleerlingeninhetonderwijsopzoekzijnnaarbetekenisvanhunleersituatie,dezogenaamdemotivationeleovertuigingen(Boekaerts,2002).Dezeovertuigingenzijndewaarden,meningenenoordelendieleerlingenhebbenoverobjecten,gebeurtenissenenonderwerpen.

11

DitsluitaanophetonderzoekdatDecienRyan(1985,2000)hebbengedaanhetgeengeformuleerdisindezelfdeterminatietheorie.Dezetheoriegeeftdrienatuurlijkebasisbehoeftenweer.DesamenhangtussendezebegrippenistezieninFiguur2.Uitvoorgaandekanweerafgeleidwordendaterdoordocentenmeeraangeslotenmoetwordenopdebehoefteneninteressesvandeleerling.Deliteratuur(Bray&McClaskey,2014)spreektindatgevalovergepersonaliseerdonderwijsofpersoonlijkleren.Metpersoonlijklerenwordtbedoelddatdegebruikereenbelangrijkeinvloedheeftophetgeleerde(McLoughlin&Lee,2010).Bijpersonalisatiestaatdeleerlingcentraal,bijdifferentiatieenindividualisatieiseenbelangrijkerolweggelegdvoordeleraar.Meerdifferentiatieindelessluitaanbijeenmeerpersoonlijkebenaderingvanlerenookwelpersoonlijk,learner-centredofgepersonaliseerdleren.Personalisatie(Bray&McClaskey,2014)verwijstnaareeninstructiedieaangepastisaandeleerbehoeftenenafgestemdisopleervoorkeurenendespecifiekebelangenvandeverschillendeleerlingen.Ineenomgevingdievollediggepersonaliseerdis,kunnendeleerdoelen,deinhoud,demethodeenhettempoverschillen(U.S.DepartmentofEducation,n.d.).Eenandereomschrijvingvanpersoonlijklerenkanookzijn:hetaansluitenbijdelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennisvandegenedieleert(SOML,2014).Onderzoekwijstuitdathetonderwijsmindereen“leerfabriek”enmeereeninspiratiebronmoetworden(WRR,2013).Hetzelfdeonderzoekadviseertonderandereookdathetonderwijsmoetinzettenopmeerdifferentiatie.DoordeinzichtenomtrentdetoegevoegdewaardedieICTkanhebbenophetonderwijstecombinerenmetdesteedsgroterebeschikbaarheidenpopulariteitvantabletsendevisiesomtrentpersoonlijkerlerenishetvanbelangnategaanwelkeffectdeinzetvaneentabletheeftopdeleeropbrengstenvaneenschool.InNederlandisdeInspectievanhetOnderwijsbelastmethettoezichtopdescholen.DeInspectiebeoordeeltdeleerresultatenenopbrengstenvanscholen.Onderleerresultatenverstaatmendecognitieveprestatiesendepraktischevaardighedenvandeleerlingen,onderopbrengstenverstaatdeinspectiedematewaarindeschoolerinslaagtomleerlingenophetniveautebrengendatvandeleerlingenmagwordenverwachtenomdezeleerlingenzondervertragingofschooluitvaldoorhunschoolloopbaanteleiden(InspectievanOnderwijs,2011).DeInspectiebeoordeeltscholenopbasisvanvierindicatoren.Dezeindicatorenzijn:hetrendementindeonderbouw,hetrendementindebovenbouw,hetgemiddeldcijfervoorhetcentraalexamenenhetgemiddeldeverschiltussenhetcijfervoorhetschoolexamenenhetcijfervoorhetcentraalexamen.Derendementenonderbouw(vanhetbasisschooladviesnaarhetderdeleerjaar)enbovenbouw(vanhetderdeleerjaarnaareendiplomazonderzittenblijven)wordenmedebepaalddoorin-endoorstroomcijfers.Indedagelijksepraktijkisdithetaantalleerlingendateenstudievertragingoploopt(doubleren)ofuitstroomtnaareenandereschoolsoort.Dezestudievertragingofuitstroomwordtbepaalddoorderapportkwalificatiedieeenschoolaaneencijferrapportaanheteindevaneenschooljaartoekent.

Figuur2:DrienatuurlijkebasisbehoeftenvolgendDecienRyan

12

2.2Samenvatting/conceptueelraamwerkOnderzoeklaateensteedsgroterwordenderolvoorICTinhetonderwijszien.Mobieleapparatenwordensteedsvakeringezetalsondersteunendapparaatofvervangingvaneencompletelesmethode(Kennisnet,2013).Simultaanaandegroterebeschikbaarheidvanmobieleapparateninhetonderwijsgroeitdeaandachtvooreenmeerleerlinggerichteaanpakvandatzelfdeonderwijs.Dezeaanpakwordtvaakgepersonaliseerdonderwijsofpersoonlijklerengenoemd.Onderzoeknaarmogelijkeeffectenvanbovenstaandeopdemotivatieendeleerresultatenvanleerlingenisechternognietveelgedaanendatverdientaandacht.Mogelijkzorgteeneventueelverhoogdemotivatievandeleerlingenvoorbetereleerresultatenwaardoorscholenhunonderwijsrendementsindicatoren(rendementonderbouwenrendementbovenbouw)kunnenverbeteren.

InFiguur3wordendeonderlingerelatiestussendebegrippenweergegeven.Doormeerdanvoorheenaantesluitenbijdelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennisvandeleerlingen(persoonlijkerleren)ishetmogelijkdatdemotivatievandeleerlingenbeïnvloedwordt;ditkanopzijnbeurtdanweerzorgenvoorbeïnvloedingvandeleerresultaten.Hetismogelijkdatpersoonlijkerlerenookrechtstreeksdeleerresultatenbeïnvloedt,waardooronderwijsrendementen(InspectievanOnderwijs,2011)kunnenveranderen.Vooraldemotivatieenleerresultatenvandezwakkereleerlingenzoudenkunnenverbeteren.Wellichtkunnenzodeonderwijsrendementenbeïnvloedworden.Alslaatstedientvermeldtewordendatleerresultatenzelfookdemotivatievaneenleerlingkunnenbeïnvloeden.Ditwordthierechternietonderzocht.

Persoonlijkleren

Motivatie

Onderwijsrendement

Leerresultaten

Figuur3:Relatiestussendegebruiktebegrippen

13

3.Doelenvraagstelling

3.1DoelstellingDitonderzoekbeoogtmeerinzichtteverkrijgenindeeffectendiedeinzetvaneeniPadinhetkadervanpersoonlijkerlerenkanhebben.Hetbiedteenfundamentvoorhetafdelingsplan2015-2019ophetgebiedvanpersoonlijkleren.Deresultatendienenalsmanagementinformatievoorledenvandeschoolleiding.

3.2OnderzoeksvraagDerelatietussenmijnpraktijkprobleemendevisievanSOMLleidttotmijnonderzoeksvraag:WelkeverschillenophetgebiedvanmotivatieenleerprestatieskunnenergevondenwordentussenklassendiewerkenmetpersoonlijklerenmetbehulpvaniPadsenreguliereklassen?

3.3DeelvragenOmbovenstaandevraagtekunnenbeantwoordendienendevolgendedeelvragenbeantwoordteworden:

1. HoewordtpersoonlijklerenmetbehulpvaniPadsvormgegeven?2. Inhoeverreverschiltdemotivatievanleerlingenmetbetrekkingtotlerentussenklassen

waarpersoonlijklerenmetbehulpvandeiPadwordtingezetenreguliereklassenbijaanvangvanhetschooljaarenna6maanden?

3. InhoeverreverschillendeleerresultatenvandeiPadklassenendievanreguliereklassenopdrierapportmomenten?

4. InhoeverreverschillenderapportkwalificatiesvandeiPadklassenendievanreguliereklassenopviermeetmomenten?

DeeerstedeelvraaggeeftduidelijkheidoverdewijzewaaropdocenteninvullinggevenaanpersoonlijklerenopscholengemeenschapSintUrsulalocatieHorn.Hoepassendedocentendedoelstellingenvanpersoonlijkleren(aansluitenbijdelevensfase,dereedsbeschikbaretalenten,deaanwezigevoorkennis)toe?DezevraagdientertoeomtebeschrijvenwathetverschilinaanpakvandelesistussendeiPadklassenendereguliereklassen.Alserweinigterechtkomtvanhetpersoonlijkerlerenkunnenerookgeenresultatenwordenverwacht.Detweede,derdeenvierdedeelvraagvormensamendefocusdieiklegbinnenonderwijsrendement.Eenmogelijkhogeremotivatievoorleren(alsmogelijkgevolgvandeuitwerkingvandeelvraagéén)kanzorgenvoorbetereleerresultaten.DederdedeelvraagkanantwoordgevenopdevraagofdeleerlingenindeiPadklassensignificanthogeropvakgerichtetoetsenscoren.DevierdedeelvraagdientertoenaderteonderzoekeninhoeverrederapportkwalificatiesvandeiPadklassenendievanreguliereklassenverschillen.Derapportkwalificatieisbepalendvoorhetaldannietsuccesvolafrondenvanhetbetreffendeleerjaar.Ikgebruikhiervoorviermeetmomentendieikmetelkaarvergelijk.

14

4.Methode

4.1OnderzoekstrategieHetonderzoekistetyperenalseenveldexperimentmetbestaandeklassenmetvoor-ennametingen.Omhetonderzoekopdejuistemanieruittevoeren,vondenerverschillendeactiviteitenplaats.Erheeftliteratuuronderzoekplaatsgevondenoverdeonderdelenpersoonlijkleren,digitaallerenenmotivatievanleerlingen.Tevensvondercijferanalyseplaats.Dezecijferanalysewasgefocustopleerlingenmetslechtereleerresultaten.InhoeverrehebbenmetnamezijbaatbijhetpersoonlijklerenmetbehulpvaneeniPad?

4.2ProcedureHierondervolgtperdeelvraagdemethodevanonderzoek.Deelvraag1:HoewordtpersoonlijklerenmetbehulpvaniPadsvormgegeven?HierininventariseerdeikhetgeendedocentenzelfbewerenanderstedoenineeniPadklastenopzichtevaneenreguliereklas.DocentendielesgevenaaneeniPadklaswerdgevraagdnaarhundidactischewerkwijzeindeiPadklas.Voordezeonderzoeksmethodewerdendegegevensgebruiktdiede33docentendigitaalaanleveren.DedocentenwerdgevraagdnaarhundidactiekindeiPadklassenenteverduidelijkenwaardezeverschilttenopzichtevanlesseninreguliereklassen.Daarwaardeantwoordenopdevrageneraanleidingtoegevenvolgdeeengesprekmetdebetreffendedocent.Devolgendevragenwerdenaandedocentengesteld:• BeschrijfinjeeigenwoordenjeervaringenmetdeiPadklas(sen).• Valtjeietsopinvergelijkingmetdereguliereklassen?Zoja,probeerdittebeschrijven.• Watisinjouwdagelijkselespraktijktezienvandevisieomtrentpersoonlijkleren(Delessen

dienen,meerdanvoorheen,aantesluitenbijdelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennisvandeleerlingen).

• WelkedidactischewerkvormenhebjeingezetindeiPadklas(sen),diejevoorheennietineenreguliereklasingezethebt?Probeerhierzovolledigmogelijktezijn,hetmagpuntsgewijs.

DeanalysevandereactiesrichttezichopdeovereenkomstenindetoepassingvandeSOML-visieoppersoonlijkleren.DezedigitalevragenlijstwerdgevolgddoorvijfsemigestructureerdeinterviewsmetwillekeuriggekozendocentendielesgevenaaneeniPadklas.Doormiddelvandeinterviewswerdonderzochthoeindeogenvandedocenteneenleseruitzietmettraditioneledidactiek.VervolgenswerderdoorgevraagdnaardemanierwaaropdelessenveranderenalserdifferentiatiewordttoegepastenhoeaandifferentiatienogeenextraslaggegevenkanwordendoordeinzetvaniPads.Deelvraag2:InhoeverreverschiltdemotivatievanleerlingenmetbetrekkingtotlerentussenklassenwaarpersoonlijklerenmetbehulpvandeiPadwordtingezetenreguliereklassen?DeSVLkenttweeafnamemomenten:beginschooljaar2014-2015(september,afnamemomentA)enmaart2015(afnamemomentB).Deaantallenzijnnietgelijk,omdatophetafnamemomentsommigeleerlingennietaanwezigwaren.BijdeSVLwordendesubschalenleertaakgerichtheid(LG),concentratieindeklas(CK)enhuiswerkattitude(HA)endeschaalmotivatie(MOT)ineenstanineuitgedrukt(zieBijlage4).Deschaalmotivatieiseensomschaalvandegenoemdesubschalen.Desubschaalhuiswerkattitudekenteenmaximalescorevan8inplaatsvan9.DevragenlijstSchoolvragenlijst(SVL)werdafgenomentijdenseenmentorles.Deklasgingnaareencomputerlokaalonderbegeleidingvaneenmentorenvuldedevragenlijstin.NadereinformatieoverdeSVLstaatindeparagraafInstrumentatie.

15

Deelvraag3:InhoeverreverschillendeleerresultatenvandeiPadklassenendievanreguliereklassen?Decijfersvanderapportenvanheteerste,tweedeenderderapportvanalletweedeenderdeklassenVMBO-T(schooljaar2014-2015)werdengeanalyseerdperschoolvak.Ikbenbewustvanhetfeitdatdehoogtevandezeschoolcijferssubjectiefkanzijn.Erzijngezamenlijketoetsenencorrectiemodellenindeteonderzoekenklassen,desubjectievefactorisdedocentdieeentoetscorrigeert.Naastdezegezamenlijketoetsenzijnerooknietgezamenlijketoetsen.Degezamenlijketoetsengaanovergroterehoeveelheidleerstof.Denietgezamenlijketoetsengaanoverminderleerstofenhebbenbijdebepalingvanhetrapportcijfereenlagerewegingdandegezamenlijketoetsen.Deelvraag4:InhoeverreverschillenderapportkwalificatiesvandeiPadklassenendievanreguliereklassenopviermeetmomenten?Hiertoewerdgekekennaarderapportkwalificatieszoalsdiebinnendeschoolgelden.Eenleerlingkaneenrapportontvangenmetéénvandevierkwalificaties:voldoende,zwak,zeerzwakenonvoldoende.Alleenmetdelaatstekwalificatieisdeleerlingnietbevorderdnaarhetvolgendeleerjaar.DekwalificatiesvantweedeenderdeklassenVMBO-T(schooljaar2014-2015)werdenverzameld.ErwerdnagegaanofereensignificantverschilwastussendeiPadklassenendereguliereklasseninhetaandeelvanderapportkwalificatiesdieleidentoteenvoldoendeofonvoldoenderapportkwalificatie.

4.3OnderzoeksgroepDitonderzoekspitstezichtoeopdebroedplaatsvanpersoonlijklerenbinnenscholengemeenschapSintUrsulalocatieHorn.DeonderzoeksgroepbestonduitalletweedeenderdeklassenVMBO-T.DetweeiPadklassenop2VMBO-Thaddentweecontrolegroepen(klassenzonderiPad)endeiPadklasop3VMBO-Thadviercontrolegroepen(klassenzonderiPad).Inheteerstejaar(schooljaar2013-2014)vandebroedplaatsisereenonderzoekgedaandooreencollega.ErwastoenééniPadklasenviercontrolegroepen(klassenzonderiPad)op2VMBO-T.MijnonderzoekrichttezichopdeleerlingenineeniPadklasendecontrolegroepentijdensschooljaar2014-2015.Tabel1geefthetaantalleerlingenindeonderzoeksgroepweer.Tabel1.Leerlingaantallenindeonderzoeksgroep

aantalleerlingen Schooljaar2014-2015 iPad controle2VMBO-T 55 353VMBO-T 28 98

Voorafisbepaalddatdeklasseninprincipe28leerlingenmoestenbevattenomdatditdegemiddeldegroottevanklassenopdeonderbouwvandeschoolis.Leerlingenkondenzichzelf,naakkoordvanouders/verzorgers,opgevenvooreeniPadklas.Deselectiecommissieheeftgekekennaarofficieelgediagnostiseerdeleerlingkenmerkenophetgebiedvanzorg(dyslexie,dyscalculie,PDD-NOS/ASSenADD/ADHD).HetstrevenvandeteamleiderbrugklasenVMBO-Twaszorepresentatiefmogelijkeklassensamentestellen.Deselectiewasgerichtophetvoorkomenvaneenklasmetonevenredigveelofweinigofficieelgediagnostiseerdeleerlingkenmerkenophetgebiedvanzorg.Erheeftgeenselectieplaatsgevondenoprapportcijfersofvolgordevanaanmelding.Doordatikdiversevoormetingenenanderegegevenshadden,konikcontrolerenoferverschillenwarentussendeexperimenteleendecontroleklassen.Tabel2laatdebijzondereleerlingkenmerkenindeonderzoeksgroepzien.

16

Tabel2.Bijzondereleerlingkenmerkenindeonderzoeksgroep

aantalleerlingen Schooljaar2014-2015()=aantalklassen Vrijwilligeinschrijving iPad(3) controle(6)2VMBO-T dyslexie 9 6 3dyscalculie 1 1 -PDD-NOS/ASS - -ADD/ADHD 7 5 23VMBO-T dyslexie 6 9dyscalculie - -PDD-NOS/ASS - -ADD/ADHD - 1

HetblijktdatdeevenredigeverdelingnietvollediggeluktisomdatzichnaarverhoudingmeerleerlingenmeteenbijzonderleerlingkenmerkhebbeningeschrevenomdeeltenemenaaneeniPadklas.Deverschillenzijntengunstevandecontroleklassen.DeiPadklasuithettweedeleerjaartijdensschooljaar2013-2014isdoorgestroomdalsiPadklasnaarhetderdeleerjaartijdensschooljaar2014-2015.Dezeklasisvanwegedoubluresenuitstroomaangevuldmetleerlingenuitdecontrolegroep2013-2014middelseenbeperkteopeninschrijvinggevolgddoorloting.Deinschrijvingwasbeperktomdatdeleerlingenwistendaterslechtsachtplaatsenwaren.Erhebbenzich27leerlingeningeschrevenvoorachtplaatsen.

4.4InstrumentatieHetonderzoeknaardedeelvragengingalsvolgt.ErismetbetrekkingtotdemotivatieeennulmetingvragenlijstbijalleklassentweeendrieVMBO-Tafgenomen.Dezeisafgenomenindeeerstelesweekvanschooljaar2014-2015.Eriseentweedemeetmomentgeweestinmaart2015.Tijdensditafnamemomentisdezelfdevragenlijstgebruiktalstijdensheteersteafnamemoment.OmzichttekrijgenopdemotivatievandeleerlingenisgebruikgemaaktvandebestaandevragenlijstSVL(schoolvragenlijst,(Smits&Vorst,1982)&Vorst,1982),aangevuldmeteenaantalalgemenevragen.DeSVLiseenzelfevaluatie,hetgeeftdusweerwatdemeningvandeleerlingenoverhuneigenfunctionerenis.DeSVLisdoordeCommissieTestaangelegenhedenNederlandbeoordeeldmetbehulpvanhetCOTANBeoordelingssysteem.Debeoordelingkanonvoldoende,voldoendeofgoedzijn.DeSVL-vragenlijstkentvolgensdezeCOTAN-beoordelingvan2008eenvoldoendebetrouwbaarheid(Kennisnet,n.d.).DebegripsvaliditeitisvolgensdezelfdeCOTAN-beoordelinggoed.DeSVLkentdriecategorieënvragennamelijkmotivatie,tevredenheidenzelfvertrouwen.Ditonderzoekisbeperkttotdecategoriemotivatie.Dezecategoriebevatvragenaangaandeleertaakgerichtheid,concentratieindeklasenhuiswerk-attitude.Ikhebdezecategoriegekozenomdatdezehetbestaansluitbijdedoelstellingvanhetonderzoek.Deanderecategorieënzijntevredenheid(bestaandeuitvragenaangaandeplezieropschool,sociaalaanvaardvoelenenderelatiemetleerkrachten)enzelfvertrouwen(opgebouwduituitdrukkingsvaardigheid,zelfvertrouwenbijproefwerkenendesocialevaardigheid).Decijferanalysevanbeideleerjarenvondplaatsovertweeofficiëlerapportenendetussenstandop20juni2015.Erisgekozenvoordetussenstandvan20juni2015ennietvoorhetlaatsterapportinverbandmetdeplanningenfaseringvanhetonderzoek.Opderapportenstaandegemiddeldecijfersperschoolvakopééndecimaalinclusiefeenrapportkwalificatie.Derapportkwalificatieskunnen“voldoende”,“onvoldoende”,“zeerzwak”en“zwak”zijn.Alleenbijdekwalificatie“onvoldoende”isdeleerlingnietbevorderdnaareenhogerleerjaar.Erisopviermomentengekeken

17

naarderapportkwalificaties:dedriemeetmomentenwaaropookdecijferanalyseheeftplaatsgevondenennaafrondingvanhetschooljaar2014-2015.Opditlaatstemeetmomentisgekekennaardedefinitieverapportkwalificaties.Detotstandkomingvandezekwalificatiesisgebaseerdophetnormgetaldatbepaaldwordtdoordesomvanderapportcijferspervakafgerondopgehelen.MeerinformatieistevindeninBijlage5.

4.5AnalyseDemanierwaaropdedocentenvanSGSintUrsulainvullinggevenaanpersoonlijkleren(deelvraag1)isonderzochtdooroptweemanierendedocententebevragen.Indeperiode25maart2015totenmet11april2015isereendigitalevragenlijstuitgezetonderde33docentenvandeklassenvandebroedplaats.32docentenhebbendezedigitalevragenlijstingevuld.Eéndocentheeftnietgereageerd.Nasluitingvanhetdigitalevragenformulierzijnderesultatengeanalyseerdengecategoriseerd.DezeresultatenzijntevindeninBijlage1.Bijdeanalysevanderesultatenisgekekeninhoeverredelessen,meerdanvoorheen,aansluitenbijdelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennisvandeleerlingen(dedefinitievandeSOML-visieoppersoonlijkleren).Doordeantwoordenopdevragentecategoriserennaarpositief,negatiefeneventueelalgemeen(nietpositief,nietnegatief)isgeprobeerdeenbeeldtekrijgeninhoeverredemaniervanwerkenindebroedplaatsafwijktvaneenregulierelesenrechtdoetaandevisieoppersoonlijkleren.Nadeverwerkingvanderesultatenopdedigitalevragenlijstisde5e,10e,15e,20een25erespondentgevraagdomeenmondelingetoelichtingopdegegevenantwoordenopdedigitalevragenlijst.Dezeinterviewszijnafgenomentussen11mei2015en22mei2015.DoorteinterviewenhebikonderzochthoedelessenveranderenalserdifferentiatiewordttoegepastenhoeaandifferentiatienogeenextraslaggegevenkanwordendoordeinzetvaniPads.Tevensistijdensdegesprekkengeprobeerderachtertekomenwatdedocentenweten,begrijpenenkunnenmetbetrekkingtothetonderwerppersoonlijkleren.Tijdensdeinterviewszijneraantekeningengemaakt,naafloopvanhetgesprekzijndeaantekeningenverwoordnaardegeïnterviewdedocentomtecontrolerenofdeantwoordengoedverwerktengeïnterpreteerdwaren.Deanalysemetbetrekkingtordemotivatievanleerlingen(deelvraag2)isalsvolgtverlopen.DeSVL-vragenlijstisdigitaalgeanalyseerd.DeresultatenkwamenbijafnameautomatischinGoogleDrive.DesomscoreszijnperonderdeelvandeSVL(huiswerkattitude,concentratieindeklasenleertaakgerichtheid)bepaald.Daaruitisvervolgensdemotivatiescorebepaald.DezescoreszijnomgezetnaarstaninesmetbehulpvandenormtabellenvandeSVL.DezestanineszijnvervolgensgeanalyseerdopverschillentussendeiPadklassenendecontrolegroepen.HierbijonderzochtikhoedemotivatievanleerlingenineeniPadklaszichverhoudtenopzichtevandemotivatievanleerlingenineenreguliereklas.Erzijntweemeetmomentengeweest,tewetenseptember2014(meetmomentA)enmaart2015(meetmomentB).DedoorlopenstappentijdensdezeanalysezijntevindeninBijlage2.Degegevensvandecijferanalyse(deelvraag3)zijngeanalyseerddoormiddelvanhetprogrammaSOFAStatwaarbijikdehulpvandeteamleiderOnderwijsontwikkeling/ICT/Zorghebgekregen.DerapportcijfersverzameldeikmetbehulpvaneenexportuithetschooladministratiesysteemMagister.Derapportkwalificatiesheeftdeadministratienaiedererapportperiodeaangeleverd.Devolgendetweeanalyseszijnuitgevoerd:

1. Verschilrapportcijfersperschoolvakop1decimaalvandeiPadklassentenopzichtevandereguliereklassen.Bijdebepalingvandesignificatiegebruikikhet95%betrouwbaarheidsinterval.

2. Spreidingvanderapportcijfersperschoolvakop1decimaalvandeiPadklassentenopzichtevandereguliereklassen.

18

DeverschilleninderapportkwalificatiestussendeiPadklassenendereguliereklassen(deelvraag4)zijnonderzochtdoorhetaandeelvanderapportkwalificaties“onvoldoende”,“zeerzwak”en“zwak”indeiPadklassentenopzichtevanreguliereklassentebepalen.Ditisgedaanopviermeetmomententewetenrapport1,rapport2,detussenstandinjunienrapport4(eindeschooljaar).

19

5.Resultaten

5.1InleidingDeresultatenindithoofdstukwordenperdeelvraagbeschrevenindeparagrafen5.2totenmet5.5.

5.2HoewordtpersoonlijklerenmetbehulpvaniPadsvormgegeven?Voordebeantwoordingvandeeerstedeelvraagisgebruikgemaaktvanderesultatenvandedigitalevragenlijstendedaaropvolgendesemigestructureerdeinterviews.Decitatenindezeparagraafzijngehaalduitdeantwoordenopdedigitalevragenlijst.Hetresultaatvandeanalysewatdedocentenweten,begrijpenenkunnenmetbetrekkingtothetonderwerppersoonlijklerenissamengevatinTabel3.DetabelgeeftweerhoeveelrespondentendedrieelementenvandeSOML-definitievanpersoonlijklerenomschrijvenofbenoemeninhunantwoordenopdedigitalevragenlijstendeinterviews.Hieruitblijktbijvoorbeelddat28vande32respondentenelementenvan‘aansluitenbijdevoorkennis’vandeleerlingenverwoordinzijnofhaarantwoord.Tabel3:Kenmerkenvanpersoonlijklerenindedigitalevragenlijst(N=32)

DefinitiepersoonlijklerenSOML Aansluitenbijlevensfase 21Aansluitenbijvoorkennis 28Aansluitenbijtalenten 20

Kenmerkendvoorderesultatenvandedigitalevragenlijstendeantwoordendiedoordedocentengegevenzijntijdensdeinterviewsisdevariatieinwerkvormen.Intotaalgeven22vande32respondentenaanmeervariatieinwerkvormentoetepassenindeiPadklassentenopzichtevandereguliereklassen.Dedocentenhebben,ommeerrechttedoenaanverschillendemanierenvanleren,ervoorgekozenomdegebruiktewerkvormenactiverendvanaardtelatenzijn.Zemakenbijdezewerkvormenvaakgebruikvanondersteunendeappswaardooreranderewerkvormenmogelijkzijndanineenreguliereklas.Tedenkenvaltdanaanappswaarmeedigitaalsamenaaneenprojectgewerktwordtofeeninstructiefilmgemaaktwordt.DeinzetvandeiPadalsdidactischhulpmiddelgeeftdedocentdemogelijkheiddezewerkvormentijdensdelessnellerenlaagdrempeligintezetten.Eendocentverwoorddeditalsvolgt:

“PersoonlijklerenishetuitgangspuntbijhetwerkenmetdeiPad.Zekeralsjeeenopdrachtgeeftwaarzediepersoonlijkeruimteinervaren.ZekunnenmetbehulpvanhuniPadoponderzoekgaannaardatwatZIJnodighebbenvoordeopdracht.Iemanddiealeensmeteenfiguurzaaggewerktheefthetnietnodigominstructiefilmpjestebekijken:iemandandersjuistwel.Iemanddieeenkleiwerkmaaktwaarbloemeninzittenkanopzoekenhoejeditboetseert,iemanddieeenautokleit

heeftdatnietnodig.Erwordtdusingespeeldopaanwezigevoorkennis,talentenbelevingswereldvandeleerling.”

Bijhetvormgevenvandeleszijndedocentenvolgenseigenzeggenmeerdanvoorheenbezigdezelesvolgensbepaalde(persoonlijkleren)principesoptebouwen.Dedocentenzijnnietiederelesbewustbezigmethetvormgevenvandelesopbasisvandevisieoppersoonlijkleren.Erisechterminderdanvoorheensprakevanautomatismebijdelesvoorbereiding.Deintensieveprofessionaliseringhebbenzealsbelastend,maarookalswaardevolervaren.Degevolgdetrainingenhebbeneenbelangrijkebijdragegeleverdaandebewustwordingvanhetbelangvanpersoonlijkleren.Eenvoorbeeldvaneenuitspraakvaneendocentoverdegebodentrainingen:

20

“Ditjaarhebikechtheelveelgeleerdenbenikmeveelbewustergewordenvanactiverendewerkvormen.Ikzougraagziendatertochmeerpraktische

bijeenkomstengeplandzoudenworden,maarbinnenkortzijnerweerenkelebijscholingengepland!”

Volgensdedocentenkrijgendeleerlingenmeerdanvoorheendemogelijkheidopeigenniveauensnelheidtewerken.Hetremediërendeffectdathetdigitalemateriaalkanhebbenismerkbaar.Dedocentenbemerkenechtergeenverschillenophetgebiedvancijferresultatentenopzichtevandereguliereklassen.Indedigitalevragenlijstgevenvijfdocentenaandatdeklassenuitdebroedplaatsgedurendehetschooljaarlangergemotiveerdblijven.Metbetrekkingtotpersoonlijklerenvalthettijdensdeinterviewsopdatdedocenteneenlesineenreguliereklasmettraditioneledidactiekgelijkstellenaanfrontaal,klassikaaldoceren.Dedocentstippeltdelijnuitendeleerlingvoertuit.Erisindiesystematiekweinigruimtevooreigeninbrengvandeleerlingenookweiniginvloedvandeleerlingopdedoceerstijl.Dedocentenproberendelessenindebroedplaatsmetnameopditpunttelatenverschillenvanderegulierelessen.Zevullenpersoonlijklerenveelalindoormeeropentestaanvooranderedidactiek,teluisterenentekijkennaarhoedeleerlingenhetzoudenwillen.PersoonlijklerenopSGSintUrsulalijktdusmeeropindividualisering(eenniet-sociaal,eenpersoons-leerproceswaarbijdedocenteensterksturenderolheeft)danoppersonalisering(waarbijdeleeromgevingwordtgeconstrueerdopbasisvandepersoonlijkebehoeften,voorkeurenofwensenvaneenleerling).Devolgendeuitspraaklijktdaarookoptewijzen:

“HettempokandoorhetgebruikvandeiPadendeactiverendedidactiekmeerverschillenperleerlingzewerkenineigentempodooraandehandvande

opdrachten.Hierdoorkunnendusookmakkelijkerextraopdrachtengegevenwordenaldannietuitbreidingvandestofofextraoefening.”

Devijfgeïnterviewdedocentenverstaanonderpersoonlijkleermateriaalmateriaaldatadaptiefis.Eentweetaldocentenheeftgehoordvaneendigitaalplatform(mennoemtPulseOn)dieditbiedtmaarzegebruikenhetzelfnietenkennenookdeinhoudniet.DekennisdiedocentenhebbenomtrentpersoonlijklerenisvrijweluitsluitenddoorhettweedaagstrainingsprogrammaiCampenviadeprojectleidersverkregen.Devijfgeïnterviewdedocentenzijnnietzelfactiefopzoekgegaannaarinformatieomtrentpersoonlijkleren.EéndocenthadhetvolledigedocumentomtrentpersoonlijklerenvandeStichtingOnderwijsMiddenLimburggelezen.AllevijfgeïnterviewdedocentenzijnvanmeningdatdeinzetvanICT(i.c.deAppleiPad)hethunmakkelijkermaaktmeerrekeningtehoudenmetdeleerwensenvaneenindividueleleerling.Menfocustdanweermetnameopverschillendewerkvormen,verschilinsnelheidenhetremediërendeeffectvansommigedigitalematerialen.Samenvattendkanwordengeconcludeerddatpersoonlijklerenmetnamewordtvormgegevendoordeeerderegenoemdegroterevariatiein(activerende)werkvormenenvolgensandereprincipesdanvoorheen,waardoorermeeraandachtkomtvoorverschillentussenleerlingen.DedigitalemaarookdedidactischemogelijkhedenvandeiPadvormendaarbijeenbelangrijkhulpmiddel.Allegeënquêteerdeengeïnterviewdedocentenzieneenmeerwaardeindeveranderingvanhunlesgeven.Delessenzijnmeerdanvoorheenafgestemdopdeverschillentussenleerlingen.Leerlingenzijnvolgensdedocentenhierdooractieverbetrokkenbijdelesenwerkenmeersamen.UitdeanalysevandeantwoordenopdedigitalevragenlijstgerichtopdeSOML-definitievanpersoonlijklerenblijktdat20vande32respondentenantwoordengevendieoverwegendinlijnzijnmetdeeerdergenoemdedefinitie.Deantwoordenvaniedererespondentbevattenelementenpassendbijdedefinitievanpersoonlijkleren.

21

Alledocentenachtendegebodentrainingenessentieelvoorhetverkrijgenvandejuisteonderwijskundigerichtingenkennisoverpersoonlijkleren.Detrainingenzorgenervoordatdedocentenzichserieusgenomenvoelen.UitdeinterviewsblijktdatdedocentenhetgrotendeelseenszijnmetdedoorSOMLgeformuleerdevisieoppersoonlijklerenendathunlesseninlijnmetdievisievormgegevenworden.Indevijfinterviewsblijktnogalwatterughoudendheidomtrotstezijnopdeontwikkelingdiedocentendoormakeninhuneigenprofessionaliteit.Erismeerderemalendoordocentenopgewezendathetuitgangspuntvandeschool(deiPadiseenmiddelomhetdoeltebereiken)belangrijkvoorhenis.

5.3InhoeverreverschiltdemotivatievanleerlingenmetbetrekkingtotlerentussenklassenwaarpersoonlijklerenmetbehulpvandeiPadwordtingezetenreguliereklassen?VoordebeantwoordingvandezetweededeelvraagisoptweemeetmomentendeschaalmotivatievandeSchoolvragenlijst(SVL)afgenomen.MeetmomentAvondplaatsinseptember2014,meetmomentBinmaart2015.DeschaalMotivatievandeSVLkentdriesubschalen(leertaakgerichtheid,concentratieindeklasenhuiswerk-attitude).Intabel4totenmet7wordenderesultatenvandeanalysevanachtereenvolgensdeschaalMotivatieendesubschalenleertaakgerichtheid,concentratieindeklasenhuiswerkattitudeweergegeven.Detabellenbevattenhetaantalrespondenten(n),hetgemiddeldevandebetreffendegroep(μ),destandaarddeviatie(σ),dewaarschijnlijkheidswaarde(p-waarde)endewaardeomtweegroepenmetelkaartevergelijken(t-waarde).

SchaalMotivatieBijderesultatenvandeschaalMotivatieiserzowelbijdeiPadklassen(gemiddeldeafnameA=6,4engemiddeldeafnameB=6,0)alsbijdecontrolegroep(gemiddeldeafnameA=5,5engemiddeldeafnameB=5,0)eenafname(zieTabel4).Opdevraag“ishetgemiddeldevandestanineopdeschaalmotivatievoordegroepiPadandersdanvoordegroepRegulier”geefteent-testeensignificantverschilmetp-waardekleinerdan0,00opbeideafnamemomenten.Tabel4.AnalyseSVLschaalMotivatie(MOT)

MOT iPad Regulier p-waarde t-waarde n1 μ2 σ3 n μ σAfnameA 76 6,4 1,33 114 5,5 1,80 0,00 3,49AfnameB 80 6,0 1,60 119 5,0 1,74 0,00 4,04

SubschaalleertaakgerichtheidBijdesubschalenvaltopdatdet-testvandesubschaalleertaakgerichtheid(zieTabel5)opafnamemomentAnietsignificantis(p-waarde=0,07)enopafnamemomentBwelsignificant(p-waarde=0,01).HetvaltopdathetgemiddeldevandesubschaalleertaakgerichtheidopafnamemomentAenBbijdegroepiPadconstantblijft,terwijldezebijdegroepReguliereenafnamevertoont.

1Aantalrespondenten2Gemiddelde3Standaarddeviatie

22

Tabel5.AnalyseSVLsubschaalleertaakgerichtheid(LG)

LG iPad Regulier p-waarde t-waarde n μ σ n μ σAfnameA 76 6,1 1,32 114 5,7 1,55 0,07 1,84AfnameB 80 6,1 2,13 119 5,3 2,12 0,01 2,54

SubschaalconcentratieindeklasDesubschaalconcentratieindeklas,laatopbeideafnamenmomenteneenp-waardezienkleinerdan0,00(zieTabel6).HetgemiddeldevoordezesubschaalligthogerbijdegroepiPaddanbijdecontrolegroep.Tabel6.AnalyseSVLsubschaalconcentratieindeklas(CK)

CK iPad Regulier p-waarde t-waarde

n μ σ n μ σAfnameA 76 7,1 1,47 114 6,0 1,88 0,00 4,16AfnameB 80 6,6 1,10 119 5,8 1,41 0,00 4,15

Subschaalhuiswerkattitude(HA)Desubschaalhuiswerkattitude(zieTabel7)laatopafnamemomentAeensignificantverschilzien(p=0,01).OpafnamemomentBiserookeensignificantverschilwaargenomen(p=0,00)Tabel7.AnalyseSVLsubschaalhuiswerkattitude(HA)

HA iPad Regulier p-waarde t-waarde n μ σ n μ σAfnameA 76 5,5 1,61 114 4,8 1,86 0,01 2,50AfnameB 80 5,0 1,74 119 4,1 1,89 0,00 3,41InFiguur4enFiguur5wordendeverschillentussendeschaalMotivatieendesubschalengevisualiseerd.DeregulieregroepscoorthieropalleschalenlagerdandeiPadgroep.

23

Figuur4:ResultatenSVLschaalMotivatieinclusiefsubschalen;afnamemomentA

Figuur5:ResultatenSVLschaalMotivatieinclusiefsubschalen;afnamemomentB

123456789

Motivatie

Leertaakgerichtheid

Concentratieindeklas

HuiswerkattitudeiPad

Regulier

123456789

Motivatie

Leertaakgerichtheid

Concentratieindeklas

HuiswerkattitudeiPad

Regulier

24

5.4InhoeverreverschillendeleerresultatenvandeiPadklassenendievanreguliereklassen?Deleerresultatenzijnpergroep(iPadofRegulier)enpervakhierondersamengevatinMatrix1(2VMBO-T)enMatrix2(3VMBO-T).Dezeanalysevandeleerresultatenpervakwerduitgevoerdopdriemomenten,tewetenbijrapport1,rapport2enbijdetussenstand(T)injuni2015.Indematrixstaatdep-waarde(waarschijnlijkheidswaarde)envoorbeidegroepen(iPadenRegulier)bijiedervakhetgemiddelde(μ),destandaarddeviatie(σ),hetminimale(min)enhetmaximale(max)cijferweergegeven.

2VMBO-TDeanalysevandecijferresultatenlaatbijdemeerderheidvandevakkenopdevraag“ishetgemiddeldevoorditvakindegroepiPadandersdanindegroepRegulier”geensignificantverschilzien.Op2VMBO-Tzijndevakkenlevensbeschouwingenbiologiegeperiodiseerd.Hierdoorzijnalleenderesultatenopdetussenstandmetelkaarvergeleken,omdatopdatmeetmomentiedereklaseencijferheeft.Op2VMBO-Tiserbijlevensbeschouwingeensignificantverschil(p<0,05,gemiddeldeiPad=7,45engemiddelderegulier=6,79).Bijdeoverigevakkenverschillendetweegroepen(iPadenRegulier)bijgeenenkelvakopiedermeetmomentsignificant.DegroepiPadscoortdusnietstructureelsignificanthogeroflagerdandegroepRegulier.Matrix1:Resultaten2VMBO-Tanalysepervak.(NiPad=55,NRegulier=35(rapport1)en34(rapport2enTussenstand))

Vak iPad Regulier p-waarde

μ σ min max μ σ min maxAardrijkskunde

1 7,02 0,81 5,3 8,6 6,61 0,72 5,2 8,1 0,022 6,84 0,64 5,7 8,3 6,62 0,53 5,5 7,6 0,09T 6,61 0,68 5,1 7,9 6,40 0,52 5,3 7,8 0,13

Biologie T 7,10 0,68 5,8 8,8 7,12 0,76 5,5 8,5 0,90BeeldendVormen T 7,46 0,93 5,1 9,1 7,11 0,80 4,8 8,6 0,07Duits

1 6,52 1,20 3,7 8,7 6,48 1,44 2,5 8,8 0,882 6,42 1,25 3,4 8,6 6,22 1,58 1,9 8,9 0,51T 6,62 1,18 4,3 8,8 6,68 1,26 3,4 9,0 0,81

Economie

1 6,27 1,08 4,2 8,5 7,04 1,17 4,3 8,9 0,002 6,31 0,99 4,2 8,4 6,95 1,13 4,8 8,9 0,01T 6,68 0,85 4,7 8,3 7,04 1,19 4,1 9,0 0,11

Engels

1 6,58 1,48 3,4 9,2 6,32 1,25 3,1 8,2 0,382 6,61 1,09 4,3 8,9 6,36 1,12 3,5 8,0 0,31T 6,58 0,89 5,2 8,6 6,59 1,04 3,9 8,1 0,96

Frans

1 6,86 1,06 4,6 8,7 6,71 1,23 4,1 9,2 0,552 6,19 1,34 3,3 8,6 5,95 1,50 2,8 9,1 0,44T 6,07 1,30 3,7 8,7 5,79 1,65 2,4 9,0 0,39

Geschiedenis

1 6,45 0,90 4,9 9,1 6,83 0,71 5,2 8,2 0,042 6,40 0,77 5,0 8,4 6,61 0,70 5,1 7,7 0,19T 6,24 0,82 4,7 8,5 6,64 0,65 5,2 7,7 0,02

Lichamelijkeopvoeding

1 7,51 0,60 6,0 8,8 7,73 0,81 5,4 8,8 0,162 7,60 0,53 6,4 8,7 7,53 0,69 5,3 8,3 0,60T 7,63 0,57 5,9 8,6 7,64 0,71 5,5 8,5 0,97

Levensbeschouwing T 7,45 0,71 5,9 9,0 6,79 0,72 5,3 8,2 0,00Muziek

1 7,31 0,72 5,6 9,0 7,19 1,13 5,3 9,5 0,522 7,13 0,55 5,6 8,3 7,38 0,74 5,9 8,8 0,07T 7,06 0,63 5,5 8,4 7,40 0,71 5,4 8,8 0,02

Nederlands

1 6,49 0,82 4,7 8,0 6,76 1,13 4,4 9,4 0,182 6,53 0,88 3,4 7,9 6,73 0,96 4,7 8,3 0,31T 6,64 0,85 3,7 7,9 6,61 0,86 4,6 8,1 0,24

25

Vak iPad Regulier

p-waarde μ σ min max μ σ min max NatuurScheikunde1

1 7,12 1,22 4,4 9,2 7,56 1,16 3,4 9,4 0,092 7,10 0,96 4,8 9,1 7,42 0,98 5,0 9,1 0,13T 6,94 0,84 5,2 8,8 7,32 0,93 5,2 9,0 0,05

Techniek

1 6,91 0,86 5,3 8,8 6,56 1,04 4,0 8,3 0,082 7,16 0,50 6,1 8,5 6,98 0,64 5,4 8,1 0,14T 7,19 0,42 6,2 8,1 7,03 0,74 4,6 8,6 0,21

Wiskunde

1 6,16 1,34 2,4 9,5 6,72 1,53 2,9 9,5 0,072 6,43 1,20 2,8 9,3 7,08 0,99 3,7 9,0 0,01T 6,45 1,17 2,8 9,1 6,83 1,07 3,5 9,0 0,13

3VMBO-TOp3VMBO-Tzijnerbijzesvakkenopeenofmeermeetmomentensignificanteverschillen.Bijeconomie,NederlandsenwiskundezijnermeetmomentenwaardecijferresultatensignificantafwijkentengunstevandeiPadgroep.BijdezevakkenscoortdegroepiPaddussignificanthogeropéénofmeerderemeetmomenten.BijeconomieenNederlandsisditbijiedermeetmoment.BijwiskundezijnerbijhettweedeenderdemeetmomentsignificanthogerecijferresultatenindegroepiPad.Bijnatuur-scheikunde1enmuziekzijnermeetmomentenwaardecijferresultatensignificantafwijkentengunstevandegroepRegulier.Bijmuziekennatuur-scheikunde1scoortbijrapport1en2degroepReguliersignificanthoger.Bijlichamelijkeopvoedingisditalleenbijrapport1hetgeval.Verderzijnbijdeoverigevakkenop3VMBO-Tgeensignificanteverschillenopdecijferresultaten.DegroepiPadscoortdaardusnietsignificanthogeroflagerdandegroepRegulier.Matrix2:Resultaten3VMBO-Tanalysepervak.(NiPad=28,NRegulier=99)

Vak iPad Regulier

p-waarde μ σ min max μ σ min max Aardrijkskunde

1 6,17 0,63 5,2 7 6,28 0,81 4,4 8,4 0,692 6,67 0,71 5,5 7,5 6,37 0,73 3,5 8,2 0,24T 6,65 0,63 5,5 7,3 6,39 0,79 2,9 7,7 0,56

Biologie

1 6,49 0,89 4,6 8,7 6,73 0,81 4,7 8,5 0,172 6,54 0,84 4,6 8,3 6,81 0,72 4,9 8,4 0,09T 6,50 0,79 4,8 8,2 6,63 0,64 5,0 8,4 0,35

BeeldendVormen

1 7,22 1,16 5,2 8,8 7,13 1,89 1,0 9,8 0,852 6,99 1,12 6,0 8,8 7,19 1,44 3,9 9,5 0,62T 7,09 1,11 5,4 8,9 7,12 1,38 4,3 9,6 0,95

CultureleenKunstzinnigeVorming(CKV)

1 7,67 1,20 5,8 10,0 7,20 1,67 1,0 9,5 0,172 7,67 1,20 5,8 10,0 7,16 1,59 1,5 9,5 0,11T 7,38 0,59 6,1 8,8 7,00 1,34 1,7 9,0 0,14

Duits

1 6,42 1,23 4,2 8,7 6,73 1,24 3,6 9,4 0,262 6,43 1,02 4,6 8,7 6,50 1,13 3,7 9,0 0,78T 6,36 1,03 4,7 8,8 6,35 1,05 2,7 9,1 0,98

Economie

1 7,55 0,99 5,6 9,3 7,01 1,14 3,4 8,9 0,022 7,68 0,72 6,1 8,7 6,91 1,00 3,7 9,0 0,00T 7,28 0,76 5,6 8,7 6,73 0,99 3,1 8,7 0,01

Engels

1 6,05 1,37 3,1 8,3 5,89 1,46 1,0 8,8 0,612 6,34 1,16 4,5 8,3 6,27 1,27 2,1 9,1 0,79T 6,40 1,10 4,5 8,5 6,25 1,17 2,2 8,6 0,55

Frans

1 5,69 2,47 2,8 8,6 5,60 1,55 3,3 8,7 0,912 6,09 2,28 3,4 9,0 5,88 1,63 2,8 8,8 0,78T 6,44 1,96 3,8 8,8 6,13 1,31 3,2 8,4 0,60

Vak iPad Regulier

p-waarde μ σ min max μ σ min max Geschiedenis

1 6,60 1,36 2,6 9,7 7,16 1,34 3,5 9,3 0,092 6,09 0,98 4,5 8,5 6,52 1,11 3,3 9,2 0,11T 6,39 0,77 4,9 8,6 6,50 1,00 2,5 8,2 0,63

LichamelijkeOpvoeding

1 7,52 0,46 6,3 8,3 7,80 0,66 6,0 8,8 0,042 7,76 0,45 6,5 8,5 7,78 0,54 6,3 8,8 0,85T 7,76 0,38 6,6 8,4 7,73 0,64 5,8 8,8 0,78

Muziek

1 5,85 1,91 3,0 10,0 7,73 1,59 3,0 10,0 0,002 6,53 0,81 5,0 8,4 7,61 1,49 2,2 10,0 0,00T 6,66 0,89 5,0 8,8 6,74 1,17 2,2 9,8 0,76

Nederlands

1 7,29 1,09 5,0 9,1 6,73 0,96 3,7 9,0 0,012 7,28 0,90 5,4 8,5 6,67 0,97 3,1 8,4 0,00T 7,57 0,79 5,8 8,8 6,67 0,94 4,6 8,6 0,00

NatuurScheikunde1

1 6,74 1,07 3,4 8,5 7,19 0,91 4,3 9,2 0,032 6,28 0,92 4,0 8,0 6,89 0,97 3,6 9,5 0,00T 6,56 0,77 5,1 8,3 6,82 0,99 2,3 8,8 0,20

Wiskunde

1 7,18 1,30 4,6 9,2 7,00 1,38 3,6 9,9 0,532 7,29 1,03 5,4 9,3 6,74 1,19 3,4 9,0 0,03T 7,30 0,97 5,4 9,2 6,72 1,14 3,7 9,2 0,02

5.5InhoeverreverschillenderapportkwalificatiesvandeiPadklassenendievanreguliereklassenopviermeetmomenten?Deleerlingenontvangenbijiederrapporteenrapportkwalificatie.Dezerapportkwalificatiebepaalt,aanheteindevanhetschooljaar(rapport3),ofeenleerlingbevorderdkanwordennaareenvolgendleerjaar.Eenleerlingkanéénvandevolgenderapportkwalificatiesontvangen:“Voldoende”,“Zwak”,“Zeerzwak”of“Onvoldoende”.Indezeanalysewordenderapportkwalificaties“Voldoende”,“Zwak”en“Zeerzwak”samengevoegdtot“Voldoende”aangeziendezedrierapportkwalificatieseenbevorderingnaarhetvolgendeleerjaarmogelijkmaken.ZievoormeerinformatieoverdetotstandkomingvanderapportkwalificatiesBijlage5.Derapportkwalificatiesvanbeidegroepen(iPadenRegulier)zijnopviermeetmomenten(bijrapport1,2,detussenstandinjunienrapport3)geanalyseerd.Indetabellen8totenmet15wordenderapportkwalificatiesopdeviermeetmomentenweergegeveninpercentagesvandeonderzochtegroep.

2VMBO-TOp2VMBO-Theeftbijrapport118,2%vandeleerlingenindegroepiPadeenonvoldoenderapport.Ditishogerdaninderegulieregroep(14,7%).BijrapporttweeishetpercentagerapportkwalificatieonvoldoendeindeiPadgroeplagerdaninderegulieregroep(iPadonvoldoende=9,1%,regulieronvoldoende=17,7%).BijdetussenstandishetpercentageonvoldoendeindeiPadgroepgelijkgebleven(9,1%)enhetpercentageonvoldoendeinderegulieregroepistoegenomen(20,0%).Bijrapport3(hetrapportdatbepalendisvoorbevorderingnaarhetvolgendeleerjaar)daalthetpercentagerapportkwalificatieonvoldoendeindeiPadgroepverdertenopzichtevanderegulieregroep(iPadonvoldoende=3,6%,regulieronvoldoende=14,3%),alhoewelookhetpercentagerapportkwalificatieonvoldoendeinderegulieregroepdaalt(Tussenstand=20,0%,rapport3=14,3%).Tabel8.Rapportkwalificaties2VMBO-T1erapportinprocentenpergroep

Voldoende OnvoldoendeiPad 81,8 18,2Regulier 85,3 14,7

27

Tabel9.Rapportkwalificaties2VMBO-T2erapportinprocentenpergroep

Voldoende OnvoldoendeiPad 90,9 9,1Regulier 82,3 17,7Tabel10.Rapportkwalificaties2VMBO-TTussenstandinprocentenpergroep

Voldoende OnvoldoendeiPad 90,9 9,1Regulier 80,0 20,0Tabel11.Rapportkwalificaties2VMBO-T3erapportinprocentenpergroep

Voldoende OnvoldoendeiPad 94,4 3,6Regulier 85,7 14,3

Figuur6:Percentagerapportkwalificatieonvoldoende2VMBO-T

3VMBO-TOp3VMBO-Theeft25,0%vandeleerlingenindegroepiPadeenonvoldoendeeersterapport.Ditishogerdaninderegulieregroep(13,7%).BijrapporttweezijnishetpercentagerapportkwalificatieonvoldoendeindeiPadgroeplagerdaninderegulieregroep(iPadonvoldoende=10,7%,regulieronvoldoende=12,5%).BijdetussenstandishetpercentageonvoldoendeindeiPadgroepverdergedaald(7,1%)enhetpercentageonvoldoendeinderegulieregroepistoegenomen(14,1%).Bijhetlaatsterapportvanhetschooljaar(rapport3)isbijzoweldeiPadgroepalsderegulieregroephetaandeelrapportkwalificatieonvoldoendeafgenomentenopzichtevandetussenstand(iPadonvoldoende=3,6%,regulier7,0%).DeiPadgroepheeftnogsteedseenlageraandeelrapportkwalificatieonvoldoendedanderegulieregroep.Tabel12.Rapportkwalificaties3VMBO-T1erapportinprocentenpergroep

Voldoende OnvoldoendeiPad 75,0 25,0Regulier 86,3 13,7

0

5

10

15

20

25

Rapport1 Rapport2 Tussenstand Rapport3

Percen

tage

iPad

Regulier

28

Tabel13.Rapportkwalificaties3VMBO-T2erapportinprocentenpergroep

Voldoende OnvoldoendeiPad 89,3 10,7Regulier 87,5 12,5Tabel14.Rapportkwalificaties3VMBO-TTussenstandinprocentenpergroep

Voldoende OnvoldoendeiPad 92,9 7,1Regulier 85,9 14,1Tabel15.Rapportkwalificaties3VMBO-T3erapportinprocentenpergroep

Voldoende OnvoldoendeiPad 94,4 3,6Regulier 93,0 7,0

Figuur7:Percentageonvoldoenderapportkwalificatie3VMBO-T

0

5

10

15

20

25

30

Rapport1 Rapport2 Tussenstand Rapport3

Percen

tage

iPad

Regulier

29

6.Conclusiesendiscussie

6.1Beantwoordingvandeelvragen

6.1.1HoewordtpersoonlijklerenmetbehulpvaniPadsvormgegeven?Persoonlijklerenwordtmetnamevormgegevendooreenwijzigingindidactiekvandevakdocent.ImpliciethoudendedocentenrekeningmetdeelementenvanpersoonlijklerenzoalsdezedoorSOMLverwoordzijn.Eenmeerderheidvandegeënquêteerdedocentenzegtbijhetontwerpenenuitvoerenvandelessenrekeningtehoudenmetdelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennisvandegenedieleert.Dedocentendoenditdoordezeuitgangspuntennadrukkelijkerdanvoorheeninhunlesvoorbereidingenlesuitvoeringterugtelatenkomen.Defocusvandedocentenligtbijafwisselinginwerkvormenendaarmeesamenhangendeactiverendedidactiek.Hetaanbiedenvanmeerverschillenderemediërendemethodesenhetdigitaliserenentegelijktijdigmeerinteractiefmakenvanaanvullendlesmateriaalhelptdedocentenbijhetrealiserenvanhundoelstellingenophetgebiedvanpersoonlijkleren.DitisoverigensgeenpersonaliserenvolgensdedefinitievanBrayenMcClaskey,aangeziendelesnietvolledigisafgestemdopdebelangenvaniederespecifiekeleerling.Hetontwerpendeuitvoeringvandelessenpastopditmomentbeterbijdeconceptendifferentiatie(leerlingeneenbepaaldniveaulatenbehalendoortevariëreninonderandereinstructiewijzeeninstructietijden)ofindividualisatie(eenniet-sociaal,eenpersoons-leerproceswaarbijdedocenteensterksturenderolheeft).HetvoldoetwelgrotendeelsaandedefinitiedieSOMLheeftgegevenaanpersoonlijkleren.Ditkanmogelijkverklaardwordenuitderelatiefkortelooptijdvandebroedplaats.DedrieeerdergenoemdeuitgangspuntenzoalsbeschrevenindedefinitievolgensSOMLwordenindedigitalevragenlijstendeinterviewsregelmatigdoordedocentenomschrevenalsuitgangspuntenvoorhetontwerpendeuitvoeringvandeles.Uitderesultatenvandedigitaleenquêteendeinterviewskanwordengeconcludeerddatpersoonlijklerennognietvollediggeïntegreerdisinhetlesontwerpvanallevakken.AandachtvoordezeuitgangspuntenenintensievescholingmoetenindetoekomstdanookonderdeelblijvenvandebegeleidingdiededocentendielesgevenaaneenklasdiewerktmetdeiPadalsdidactischhulpmiddel.DemeerderheidvandehuidigelessenindebroedplaatskunnenintermenvanhetSAMR-model(Puentadura,2012)hetbesteomschrevenwordenalslessenwaarinaugmentationofmodificationplaatsvindt.

6.1.2Inhoeverreverschiltdemotivatievanleerlingenm.b.t.lerentussenklassenwaarpersoonlijklerenmetbehulpvandeiPadwordtingezetenreguliereklassen?Deschaalmotivatie(somschaalvandedriesubschalen)laateensignificantverschilzien.Opdesubschaalleertaakgerichtheidisergeensignificantverschilopheteersteafnamemomentmaarwelophettweedeafnamemoment.Opdesubschalenconcentratieindeklasenhuiswerkattitudeiserweleensignificantverschilopbeidemomenten.Hetlaatsteafnamemomentisinmaartgeweest,hetgeeneigenlijkietstevroeginhetjaaris,omdaternogbijnaviermaandenlesvolgden.Juistindelaatsteviermaandenkanereenwijziginginmotivatieplaatsvindendoordatvooreenleerlingbijvoorbeeldduidelijkwordtdatovergangnietmeermogelijkis.HetfeitdatdesubschalenconcentratieindeklasenhuiswerkattitudedeiPadklassensignificanthogerscorendandereguliereklassenisopvallendvanwegedebeeldvormingendepraktijkervaringvandedocentendatdeiPadzorgtvoorafleiding.ErkangeconcludeerdwordendatleerlingenindeiPadklassenzichzelfgemotiveerdervindenvoorschooldanleerlingenindereguliereklassen.Inhetlichtvandeinhetconceptueelkaderaangehaaldezelfdeterminatie-theorie(Deci&Ryan,1985)lijkendeleerlingenindeiPadklassenbeterhunbasisbehoeftentekunnenbevredigen.Motivatiekanvolgensdietheoriebijdragenaandevervullingvandebasisbehoeftenvaneenleerlingenindiendezebasisbehoeftenvervuldzijnkaneenpersoonoptimaalfunctionerenengroeien.

30

6.1.3InhoeverreverschillendeleerresultatenvandeiPadklassenendievanreguliereklassen?Deconclusieisdatdecijferresultatennietsignificantverschillen.Depaarafwijkingenenbijzonderhedendiezijngevondenlijkeneerderdoortoevalbepaalddandoordeexperimentelevariatie.DecijferresultatenwordennietalleenbepaalddoorhetwerkenmeteeniPad,maarookdoordedidactiekenpersoonlijkheidvandedocentendesamenstellingvandegroep.Op2VMBO-TwasdoordegroteinteressevoordeelnameaandeiPadklassendegroepsgrootteindeiPadklassengroterdanindereguliereklassen(27-28tenopzichtevan16-17).Ondanksdezeverschilleningroepsgrootteisergeensignificantverschilincijferresultaten.

6.1.4InhoeverreverschillenderapportkwalificatiesvandeiPadklassenendievanreguliereklassenopviermeetmomenten?Erisgekekennaardeleerresultatenopbasisvanderapportkwalificaties.DeleerlingenindeiPadklassenbeginnenmeteenhogeraantalrapportenmetdekwalificatieonvoldoende.BijrapporttweeisechterhetaandeelrapportenmetkwalificatieonvoldoendeindeiPadklassenallagerdanindereguliereklassenendezetrendzetzichvoort.DerapportkwalificatiesindeiPadklassenschuivengedurendehetjaarvanonvoldoende,viazeerzwakenzwakopnaarvoldoende.Samenvattendkangeconcludeerdwordendatondanksdatergeensignificantverschilzichtbaarisincijferresultaten,erprocentueelminderrapportenmetdekwalificatieonvoldoendezijnindeiPadklassen.

6.2SlotconclusieHetantwoordopdeonderzoeksvraag“WelkeverschillenophetgebiedvanmotivatieenleerprestatieskunnenergevondenwordentussenklassendiewerkenmetpersoonlijklerenmetbehulpvaniPadsenreguliereklassen”,kangevondenwordendoordeconclusiesopdedeelvragentecombineren.

MotivatieMetbetrekkingtothetonderdeelmotivatieuithetconceptueelmodelisgevondendatdeschaalmotivatieendesubschalenconcentratieindeklasenhuiswerkattitudevandeSchoolvragenlijst(SVL)significanthogerzijnindeklassenwaarpersoonlijklerenmetbehulpvandeiPadinpraktijkgebrachtwordt.TevenskangeconcludeerdwordendatdeschaalmotivatieendesubschalenconcentratieindeklasenhuiswerkattitudeindeiPadklassengedurendedeheleonderzoeksperiodesignificanthogerblijven.DitbetekentdatdehogeremotivatienietalleenveroorzaaktwordtdoorhetnieuwheidseffectvandeiPadvoorleerlingen.

LeerprestatiesOphetgebiedvanleerresultatenpervakkangeconcludeerdwordendateroverhetalgemeengeensignificanteverschillenzijn.Deresultatenopdevakgerichtetoetsenlateneenwisselendbeeldzien.Deandereaanpak,meeraansluitendbijdevisievandocentenoppersoonlijkleren,heeftdusgeenaantoonbaarsignificanteffectopdecijferresultatenpervaktijdensdeonderzoeksperiode.ErkanechterwelgeconcludeerdwordendatpersoonlijklerenbinnenSGSintUrsulalocatieHornrechtstreekshetaandeelrapportenmetdekwalificatieonvoldoende(enhiermeedusdeleerprestaties)beïnvloedt.Ofdit(mede)veroorzaaktisdoorhetmotivatie-effectkaninditonderzoeknietwordenbepaald.Getoetstaanhetconceptueelkaderuitparagraaf2.2iserduswelevidentievoorderelatiemetmotivatieeneendirecterelatiemetrapportkwalificaties,maarnietvoorderelatiesmettoetsresultatenofderelatiedieviamotivatielooptnaarresultaten.

SamengevatPersoonlijkleren,vormgegevenmetbehulpvandeiPadalsdidactischhulpmiddel,isopSGSintUrsulalocatieHornbeperktgeluktaangeziennietallelessenvolgensdedefinitievanStichtingOnderwijsMiddenLimburg(lessenaansluitendopdelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennisvandeleerlingen)vormgegevenworden.Ondanksdebeperktevoortgang

31

ophetgebiedvanpersoonlijklerenzorgendegenomenstappentochalvooreenpositievebijdrageaandemotivatievandeleerlingenenhetaandeelonvoldoenderapporten.SamengevatkanwordenconcludeertdatpersoonlijklerenmetdeiPadalsdidactischhulpmiddeleenpositiefeffectheeftopdemotivatieenalgemeneleerprestaties.

6.3VervolgonderzoekMogelijkvervolgonderzoekkanzichrichtenopdevergelijkingvanmeerderecohortenleerlingen.AangezienersignificanteverschillentezienzijnbijderesultatenvandeSchoolvragenlijst(SVL)isverderonderzoeknaarandereschalenvanschoolbelevinginteressant.Hierbijkangedachtwordenaanplezieropschool,sociaalaanvaardvoelen,relatiemetleerkrachten,uitdrukkingsvaardigheid,zelfvertrouwenensocialevaardigheid.OmdatinmijnonderzoekdeinzetvandeiPadalsdidactischhulpmiddelniethetenigeverschilistussenbeidegroepen(bijvoorbeelddocenten,klassengrootteenzovoort)ishetvergelijkenvanresultateninparallelklassenvandedocentendielesgevenaandeiPadklassenzinvol.Ookhetverschiltussendezedocentenendocentendiealleenlesgevenaanregulieregroepenvereistaanvullendonderzoek.Inmijnonderzoekisnietdeontwikkelingvandeindividueleleerlingenbestudeerd,maarisalleennaardehelegroepgekeken.Vervolgonderzoekzoudeontwikkelingvancijfersenmotivatievaneenindividueleleerlingenkunnenbestuderen.VerbeterenleerlingenmetmindereleerresultatenzichbijvoorbeeldmeerineenklaswaardeiPadalsdidactischhulpmiddelwordtingezet?

32

7.BelangvanhetonderzoekvoordepraktijkDeiPadklassenopmijnschoolzijneenbroedplaatsvanhetprojectpersoonlijklerenvanSOML.Doelstellingbinnenpersoonlijklerenismeeraansluitenbijlevensfase,persoonlijketalentenenaanwezigevoorkennisvandeleerling.DebroedplaatsopmijnschoolrichttezichopdeinzetvandeiPadalsdidactischhulpmiddel.Deintensievetrainingvandocentenwasgerichtophetmakenvanlessendiehierbijaansluiten.Ditonderzoekdraagtbijaandeevaluatieenverantwoordingdiedeschoolvandebroedplaatsmoetleveren.DezeevaluatieenverantwoordingisgerichtopSOML,maarookopinterneenexternestakeholders(zoalsouders,collega’senleerlingen).Binnendeschoolleidingzijndevoorlopigeresultatenvanditonderzoekreedsbesproken.TevensheeftdeschoolleidingeenEducationStrategicPlanningtrainingdoorlopen,waarindefocuslagoppersoonlijklerenenwaarbijeenvisiediedaarbijaansluitisgeformuleerd:SintUrsulagaatvooractiverendenactueelonderwijs,gerichtophetsamenontwikkelenvantalenteninverbindingmetdeomgeving.Voorschooljaar2015-2016heeftdeschoolopbasisvandevoorlopigeresultatenincombinatiemetdehierbovengenoemdevisiebeslotenompersoonlijklerenmetbehulpvaneeniPadalsdidactischhulpmiddelverderuittebreidennaarzevenklassen.OmditgoedtebegeleidenenteverantwoordennaardestakeholderszalkomendjaardeSAQI(online,adaptievevariantvandeSVL)indeiPadklassenendereguliereklassenoptweemomentenwordenafgenomen.Tevensvindtanalysevandecijferresultatenplaatsopdedrierapporten.Deintensievebegeleidingvandocentendiewedeafgelopentweejaarhebbengerealiseerdwordtopbasisvandegesprekkendiehebbenplaatsgevondeninhetkadervanditonderzoekkomendschooljaargecontinueerd.Omdatuitdegesprekkenmetdecollega’sisgeblekendatafleidingeenbelangrijkthemais,wordendiverseactiesondernomendoordementorenomhunleerlingenendeouders/verzorgershierbijteondersteunen.Erwordtbijvoorbeeldeenouderavondgeorganiseerdeneendigitalelessencyclusindementorlesbehandeld.Delessencyclusisooktoegankelijkisvoordeouders/verzorgers.

33

8.ReflectieHetdoenvanditonderzoekheefteenkritischerehoudingtenaanzienvanonderwijsontwikkelingenopgeleverd.Vanuitmanagementperspectiefisjuistenzorgvuldigonderzoekessentieelomopvattingentebevestigenofjuistteontkrachten.Blindachterresultatenvaniedereonderwijsinnovatieaanlopenofdezejuistafserverenkomtdeleerlingniettengoede.Ikwasvoorafgaandaanditonderzoekerggeïnteresseerdinderoldietechnologiekanspeleninhethuidigeonderwijs.DitisdanookderedengeweestdatikbetrokkenbengeraaktbijdeontwikkelingvanklassendiewerkenmetdeiPadalsdidactischhulpmiddel.Ditonderzoekheeftdataopgeleverdwaarmeeikconclusieskantrekkenoverderoldietechnologiekanspelen.Datawaarmeeikdeelnemendeenniet-deelnemendedocentenvanonzebroedplaatsvanSOMLstoftotnadenkengeefenconclusieswaaroverwekunnendiscussiëren.Binnenmijnschoolgaatditonderzoekeeningrediëntvormenwaarmeewedediscussieoverdetoekomstigekoersvandeschoolkunnenvormgeven.Ditonderzoeklaatziendatledenvandeschoolleidingwerkmakenvanhetverzamelenenduidenvangegevenswaarmeeontwikkelingenbinnendeschoolverantwoordkunnenworden.Dezeverantwoordingmoetdeschoolookafleggenaanouders,verzorgersenleerlingen.Hetdoenvanonderzoekheeftmijooktegengrenzenlatenoplopen.Erwasdetaaietheoriedieregelmatigvoorfrustratiezorgde,maarnadatikerdoorheengeworsteldhadineensveelpraktischbruikbaarderwasdanvoorafingeschat.Degrensdieiksteedstegenkwamwasdebeschikbaretijd.Omallesgoedteplannenenterealiserennaastbaanengezinwas,omhetmaareenseufemistischtezeggen,eenbijzondereuitdaging.Terafsluitingkanikzeggendatikgesterktbeninmijnideeënoverderolvantechnologieinhetonderwijsenhetbelangvandevakdocenthierin.Ikbennunogmeergemotiveerdhierverdiepingtezoeken.Ikhebdanook,samenmetdeICT-coördinator(tijdensdelooptijdvanditonderzoekoverigenstotvervangendteamleiderbenoemd),beslotenomgedurendeschooljaar2015-2016eeneigenvervolgopditonderzoekuittevoeren.Wegaanmetbehulpvaneengevalideerdevragenlijst(DeSAQI;dezegeeftinformatieoverhoeeenleerlingdeschoolervaartdoormiddelvanvragennaardemotivatievoorschoolvakken,detevredenheidmetschoolenhetzelfvertrouwen)degeheleschoolervaringvandeleerlinginkaartproberentebrengen.Wegaantevenshetonderzoeknaardecijferresultatencontinueren.

34

GeraadpleegdeliteratuurBoekaerts,M.(2002).Motivationtolearn.Opgeroepenop1022,2014,vanUnesco.org:

http://www.ibe.unesco.org/fileadmin/user_upload/archive/publications/EducationalPracticesSeriesPdf/prac10e.pdf

Bray,B.,&McClaskey,K.(2014,625).Personalizationvs.Differentiationvs.IndividualizationReport(v3).Opgeroepenop427,2015,vanPersonalizelearning:transformlearningforalllearners:http://www.personalizelearning.com/2013/03/new-personalization-vs-differentiation.html

Deci,E.L.,&Ryan,R.(2000).IntrinsicandExtrinsicMotivations:ClassicDefinitionsandnewdirections.Opgeroepenop1019,2014,vanSelf-DeterminationTheory:http://www.selfdeterminationtheory.org/SDT/documents/2000_RyanDeci_IntExtDefs.pdf

Deci,E.L.,&Ryan,R.M.(1985).Intrinsicmotivationandself-determinationinhumanbehavior.NewYork:PlenumPublishingCo.

EDventure.(sd).Overhetpredicaat.Opgeroepenopjuli28,2014,vanExcellenteScholen:http://www.excellentescholen.nl/over-het-predicaat/

Freeman,S.,Eddy,S.L.,McDonough,M.,Smith,M.,Okoroafor,N.,Jordt,H.,&Wenderoth,M.(2014,415).Activelearningincreasesstudentperformanceinscience,engineering,andmathematics.Opgeroepenop916,2015,vanwww.pnas.org:http://www.pnas.org/content/111/23/8410.full.pdf

Gertner,R.T.(2011,4).Theeffectsofmultimediatechnologyonlearning.OpgehaaldvaniPadStudies:http://www.acu.edu/technology/mobilelearning/documents/research/effects-of-technology-on-learning.pdf

InspectievanhetOnderwijs.(2014).RapportvanbevindingenkwaliteitsonderzoekSGSintUrsulalocatieHornafdelingVMBO-T.Tilburg:InspectievanhetOnderwijs.

InspectievanOnderwijs.(2011).Debeoordelingvanopbrengsteninhetvoortgezetonderwijs.Opgeroepenop1217,2014,vanOnderwijsinspectie:http://www.onderwijsinspectie.nl/binaries/content/assets/Actueel_publicaties/2011/De+beoordeling+van+opbrengsten+in+het+voortgezet+onderwijs.pdf

Kennisnet.(2011).VierinBalansMonitor2011:ICTinhetonderwijs:destandvanzaken.Opgeroepenop1019,2014,vanKennisnet.nl:http://www.kennisnet.nl/fileadmin/contentelementen/kennisnet/Over.kennisnet/Vier_in_balans/Vier_in_Balans_Monitor_2011.pdf

Kennisnet.(2013).VierinBalansmonitor2013:standvanzakenvanICTenonderwijs.Opgeroepenop1019,2014,vanKennisnet.nl:http://www.kennisnet.nl/fileadmin/contentelementen/kennisnet/Over.kennisnet/Vier_in_balans/Kennisnet_Vier_in_Balans_2013_20130725.pdf

Kennisnet.(sd).Toetswijzer.Opgeroepenop1217,2014,vanKennisnet.nl:http://toetswijzer.kennisnet.nl/toetsinfo.asp?Mode=COTAN&toe_id=67

Koehler,M.J.,&Mishra,P.(2008).IntroducingTPCK.InHandbookoftechnologicalpedagogicalcontentknowledge(TPCK)foreducaters(pp.3-29).NewYork:Routledge.Opgeroepenop1019,2014

Lewis,S.L.,&Pybus,K.R.(2011,61-4).TheiPadEffect:HowPlatformChoiceAffectsInformationConsumptionandRetention.OpgehaaldvanMobileLearning:http://www.acu.edu/technology/mobilelearning/documents/research/lewis-pybus/lewis-pybus-ppt.pdf

Marquenie,E.,Opsteen,J.,TenBrummelhuis,A.,&VanderWaals,J.(2014,1).Elktalenteenkans;VerkenningvangepersonaliseerdlerenmetICT.Opgeroepenop427,2015,vanKennisnet-Onderzoek:http://www.kennisnet.nl/themas/personaliseren/onderzoek/

35

McLoughlin,C.,&Lee,M.J.(2010).PersonalisedandselfregulatedlearningintheWeb2.0era:Internationalexemplarsofinnovativepedagogyusingsocialsoftware.AustralianJournalofEducationalTechnology(26),28-43.

NMC.(2014).NMCHorizonReportEurope2014SchoolsEdition.Opgeroepenop1022,2014,vannmc.org:http://www.nmc.org/publications/2014-nmc-horizon-report-europe-schools

OECD.(2014).ReviewsofEvaluationandAssessmentinEducation:Netherlands2014.Opgeroepenop427,2015,vanOECD:http://www.oecd.org/education/school/OECD-Evaluation-Assessment-Review-Netherlands.pdf

OECD.(2015,91).Student,computersandlearning:makingtheconnection.Opgeroepenop916,2015,vanhttp://www.oecd.org:http://www.oecd.org/publications/students-computers-and-learning-9789264239555-en.htm

Onderwijsraad.(2013,113).Eensmallekijkoponderwijskwaliteit.Opgeroepenop427,2015,vanOnderwijsraad:https://www.onderwijsraad.nl/publicaties/2013/een-smalle-kijk-op-onderwijskwaliteit/volledig/item7043

Puentadura,R.(2012).TheSAMRModel:BackgroundandExemplars.Opgeroepenop427,2015,vanhttps://sites.google.com/site/cosnlmlresources/home/research:http://www.hippasus.com/rrpweblog/archives/2012/08/23/SAMR_BackgroundExemplars.pdf

Sheperd,I.J.,&Reeves,B.(2011,31).iPadoriFad–Therealityofapaperlessclassroom.OpgehaaldvanMobileLearning:http://www.acu.edu/technology/mobilelearning/documents/research/ipad-or-ifad.pdf

Simons,P.R.(2002).Digitaledidactiek:hoe(kunnen)academicilerenICTtegebruikeninhunonderwijs?Opgeroepenop1019,2014,vanhttp://consilr.info.uaic.ro/uploads_lt4el/resources/pdfdutAcademici%20en%20digitale%20didactiek.pdf

Smits,J.,&Vorst,H.(1982).SchoolvragenlijstvoorbasisonderwijsenvoortgezetonderwijsSVL;handleidingvoorgebruikers.Nijmegen:Berkhout.

SOML.(2014).PersoonlijkLeren:uitwerkingbroedplaatsen.Roermond:SOML.U.S.DepartmentofEducation.(sd).Individualized,Personalized,andDifferentiatedInstruction.

Opgeroepenop115,2014,vanU.S.DepartmentofEducation:http://www.ed.gov/technology/draft-netp-2010/individualized-personalized-differentiated-instruction

VanderHeijde,H.(2014).EenonderzoeknaarhetgebruikvandeICTbinnenhetonderwijsopSGSintUrsula.Tilburg:FontysHogescholen.

VanGeel,M.,&Visscher,A.(2013,38).Opbrengstgerichtwerkenmethetdigitaleleerlingvolgsysteem.Opgeroepenop1023,2014,vanKennisnet.nl:http://4w.kennisnet.nl/media/uploads/documenten/2013-1/4w_2013-1_vangeel_opbrengstgericht-werken-digitale-leerlingvolgsysteem.pdf

WRR.(2013,114).Naareenlerendeeconomie.Opgeroepenop427,2015,vanWRR-rapport:Naareenlerendeeconomie:http://www.wrr.nl/fileadmin/nl/publicaties/PDF-Rapporten/2013-11-01__WRR_Naar_een_lerende_economie.pdf

36

Bijlagen

Bijlage1. ResultatendigitalevragenlijstonderdocentenResultatendigitalevragenlijstdocenteniPadklassen(N=32)Vraag1:BeschrijfjouwervaringenmetdeiPadklas(sen).Deantwoordenzijngecategoriseerdensamengevat.Enkeleopvallendeuitsprakenzijnintegraalovergenomen.Positief

• Snelinformatiebeschikbaar• Sluitaanbijbelevingswereldvandeleerlingen• Daagtuittotveranderingbijdocentenleerling• “Motivatiebijdocentenleerlinghogerwaardoorlesopbrengsthogeris(nietalleenincijfers)”• Leerlingenkunnendelesthuisopnieuw“beleven”• Meerverschillendewerkvormenmogelijk• Leerlingenzijnmeerpositiefbetrokkenbijdeles,gretigerominformatieoptezoeken• Leerlingenzijnactievermethetinleverenvanopdrachten,zewillenlatenzienwatzekunnen• Leerlingenhelpenelkaarbeterenmeer• “EigeniBooksmakengeefthetvoordeeldatjeenboekopmaathebt”• Leerlingenhebbenmeerplezierindeles• “Ikhebmeermiddelenommijnvakovertebrengen”• Leerlingenkunnenzelfstandigerdoorwerkenenzijnactieverbijdelesbetrokken• Leerlingentonenmeereigeninitiatief,zegaangraagaandeslag• “Leerlingenwetenmeervanactualiteitenenkunnendezemakkelijkerbijhouden,actualiteitentoetsen

wordenveelbetergemaaktdanvroeger”• Leerlingenhebbenaltijddeboekenbijzich• Jekunteentaal“levend”maken• Leerlingenhebbenmeerinbrengindeles• “Ikverlegalsdocentmijneigengrenzendoordingenuitteproberen”• “Erisoneindigmateriaalenjekuntoefeningenaanbiedenophetjuisteniveau”• “Ikkansnellerpersoonlijkadviesgeven”

Negatief

• Meestgenoemd:Afleiding• Onduidelijkwatdeeffectenvanlangduriggebruikzijn• WerkenmetdeiPadkostmeervoorbereidingstijd• “Jebentafhankelijkvandetechniek”• iPadaandekantleggenislastigvoordeleerlingen• Leerlingenmoetenergwennenaaneigenverantwoordelijkheidomwel/nietextrauitlegtekrijgen• “Leerlingenzijnminderbereidzichteverdiepeninhetgeenikalsdocentvertel”• “Ikmishetbeeldvanbeheersingencontrole”• Onzekergevoeloverdelessen• LeerlingenwordenafhankelijkvandeiPadenzienmindercreatieveoplossingenbuitendeapps

37

Vraag2:Valtjeietsopinvergelijkingmetdereguliereklassen?Zoja,beschrijfditdan.Deantwoordenzijngecategoriseerdensamengevat.Enkeleopvallendeuitsprakenzijnintegraalovergenomen.Positief

• MetbehulpvandeiPadishetmakkelijkeromleerlingentelatensamenwerken• “Ikgasnellerdoordeleerstofwaardoorikmeerkanaanbieden”• “LeerlingenindeiPadklassenhebbengeenlastvanlangelessen,erwordtnietgezeurdovereenpauze

bijeenblokuur”• Deleerlingleertmeertoepassen,diversehandelingendieineenboekenklasnietvoorkomen• DeactievehoudingvanleerlingenindeiPadklassen• “Leerlingenindereguliereklassenhebbenveelminderkennisvanactualiteiten.Leerlingenvande

iPadklaskijkeninhunvrijetijdveelmeernieuwsenactualiteiten.”• “DeleerlingenvandeiPadklaslijkenpositievertegenoverhetvakFranstestaandandereguliere

klassen.”• Zetonen,overhetalgemeen,meereigeninitiatief.• Erismeersamenwerking• “Allereerstvalthetstukjezelfstandigheidmijenormop.Leerlingenzoekeninformatiezelfopen

stellenmindervragen.Wanneerzijvervolgensnietinstaatzijnhetantwoordzelfteformuleren,helpikhendaarbij.”

• Leerlingenzijnenthousiaster• “DeiPadleerlingenzijnwelheelbereidomtehelpenmetalleswatdeiPadbetreft.Foutenmaken

mag.”Negatief

• Leerlingenzijnmoeilijkerbijdelestehoudenbijfrontaleactiviteiten• “Ikmerkdatdeleerlingenzichmaarzeerbeperktkunnenconcentrerenen(te?)graagweermethet

deviceaandeslagwillen.”• “Watbetreftmotivatieofinzetmerkiknognietveelverschillen.”• “Zevindenhetlastigomtelerenvanhetscherm.Alszewoordjesalleenmaartypeni.p.v.schrijven

blijvenzemeestalniethangen.”• “Decognitievetoetsenwordenoverhetalgemeenmindergoedgemaaktdandereguliereklassen.De

leerlingenvragen/eisendatalleendátgeleerdmoetwordendateropdeiPadstaatenalleenopdiemanier.”

Algemeen

• “Allesvaltenstaatmetdemotivatievandedocentomveranderingtebrengen”• Meerdetail,minderoverzicht• “IkhebmetdeleerlingenuitdeiPadklaseenmindergoede'band'voormijngevoel.Deleerlingenzijn

veelzelfstandigerenhebbenmijmindernodig,ookmaakikmeergebruikvanzelfstandigewerkvormenwaardoorerminderinteractieis.Ditisnietperseslecht!”

38

Vraag3:WatisinjouwdagelijkselespraktijkindeiPadklassentezienoftemerkenvandevisieomtrentpersoonlijkleren(Delessendienen,meerdanvoorheen,aantesluitenbijdelevensfase,dereedsbeschikbaretalentenendeaanwezigevoorkennisvandeleerlingen).Deantwoordenzijnintegraalovergenomenuitdedigitalevragenlijst

• DoorhetgebruikvandeiPadmerkikdatleerlingenveelgerichterenmeerophuneigenniveaukunnenwerkenaandeoefenstof.

• Ikmerkerweinigvan• HettempokandoorhetgebruikvandeiPadendeactiverendedidactiekmeerverschillenperleerling

zewerkenineigentempodooraandehandvandeopdrachten.Hierdoorkunnendusookmakkelijkerextraopdrachtengegevenwordenaldannietuitbreidingvandestofofextraoefening.Ookdecreativiteitvandeleerlingenwordtaangesproken,nietalleenindezinvanbeeldendecreativiteitmaarookindezinvanhetzoekennaarcreatieveoplossingenvoorproblemen.

• Levensfase:doordeiPadwordtdatwatzemetanderedevices(telefoon)doenuitgebouwd.Beschikbaretalenten:Omdathetinteressanterismotiveerthetmeerenblijftermeer"hangen".Talentenwordendusmeeraangesproken.Meeraansluitenopvoorkennisvanleerlingenkaniknietaantonen.Welmeeraansluitennopgebruikdevices(zieboven).

• Metlevensbeschouwingiserveelinteractietussenleerlingenendocent.Doorvragenvanleerlingenisergelegenheidintehakenoponderwerpen,dieinhunbelevingswereldliggenendiehendirectraken.Ikziemezelfechterookalscoachophunlevenspadenwilhenwatmeegevenvoorlater.Datheeftdannietaltijdhunoverdeeldeaandachtenbelangstelling,maartochvoelikmijerverantwoordelijkvooromhenoplevensbeschouwelijkeaspecten(ookalliggendiebuitenhunleefwereld)tewijzen.HetismetdeiPadwelgemakkelijkeromhuninteresseoptewekken.

• Inmijnvakprobeeriksterkerdanvoorheendeaansluitingtezoekenindeleefwereldvandeleerlingen.Praktischeopdrachtenformuleerikopzo'nmanierdatleerlingeneengrotevrijheidhebbenindeinvullingervan(watpasbijmij).Doorcontinuaandachttehebbenvoorleerlingenendaaroverhetgesprekmetzeaantegaan,blijfikalsdocentactiefbetrokkenbijwateropditmomentleeftonderjongeren.Hetcontactmakenisvoormijeenessentieelonderdeelvanpersoonlijkleren.Ikprobeerinmijnlesseneenbasislijnneertezettenenleerlingenuittedagenentemotiveren.Leerlingendiegenoeghebbenaandebasislijnkunnenzelfstandigdoorencreërenruimtevoorevt.verdiepingsopdrachten.Leerlingendiemeermoeitehebbenkanikinkleinegroepenextrahelpen.Ikmerkdatdeleerlingenhiernogaanmoetenwennenmaardathetsteedsmakkelijkerwordt.Zemerkendevoordelenvandezemaniervanwerken.

• Meermogelijkhedenomdepraktijkvanalledagtegebruiken.Meteentoegang,tenalletijden.Meteenkunneninspringenopdeactualiteit.Tenminsteikdoedatnubewusterdanvoorheen.Leerlingelerenookheelfijndoorelkaartekunnenhelpen.IkbenmedoorhetgebruikvandeiPadveelbewustergewordenvandezevorm.Doordatikooknietaltijdalleappsbeheerdbijvoorbeeld,leerlingensomswelenhelpenmij,maardusookelkaar.Zewordenzichzelfzoookbewustvanhunactievebijdrageindeles,metdelesstof.

• Meermogelijkhedenomdepraktijkvanalledagtegebruiken.Meteentoegang,tenalletijden.Meteenkunneninspringenopdeactualiteit.Tenminsteikdoedatnubewusterdanvoorheen.Leerlingelerenookheelfijndoorelkaartekunnenhelpen.IkbenmedoorhetgebruikvandeiPadveelbewustergewordenvandezevorm.Doordatikooknietaltijdalleappsbeheerdbijvoorbeeld,leerlingensomswelenhelpenmij,maardusookelkaar.Zewordenzichz