personality dito 2009

25

description

personality dito 2009

Transcript of personality dito 2009

Page 1: personality dito 2009
Page 2: personality dito 2009

e man die ruim dertig jaar ge-

leden het woord ‘mental coa-

ching’ in onze taal introduceerde, laat met

zijn hele wezen een ronduit onuitwisbare

indruk achter. Geen wonder dat toppers uit

theater, politiek, sport en zakenleven zich

regelmatig door ‘Frits’ voor een gage van

honderd euro per uur laten ‘resetten’. We

hebben amper in zijn kantoor plaats geno-

men, de cappuccino is nog in aantocht, of

Frits Löhnen werkt met een cabareteske act

niet alleen op de lachspieren, hij geeft ook

antwoord op de vraag hoe ondernemers het

hoofd bieden aan al die crises van tegen-

woordig. De voormalige judokacoach, die

grote namen trainde, staat namelijk met

zijn hele lichaam enkele seconden amech-

tig tegen de kantoorwand te spartelen.

“In zware tijden doen ondernemers vaak

dit met hun bedrijf: ze worden hun pro-

blemen.” Daarna ‘wrikt’ hij zich los van de

muur, neemt letterlijk twee meter afstand

en zegt: “Vraag jezelf kalm en bedaard

af: wat is er nu werkelijk aan de hand?

Die vraag zal nog dagen door ons hoofd

echoën. Löhnen slaagt er inderdaad in zijn

cliëntèle, waartoe ik me deze ochtend soms

ook reken, met distantie naar de zaken te

laten kijken. Hoe? “Kijk, observeer! Is die

economische malaise echt zo erg? Moet je

je daar continu druk over maken?”

Hallo, volgens onze premier is de crisis

zelfs erger dan die van de jaren dertig. Me

dunkt...

“Is het echt zo erg? Kunnen we niet meer

eten of zo? Luister, we leven mede door de

enorme invloed van de media meer en meer

in twee werelden, de reële en de bedachte.

Laat je toch niet gek maken door die ‘als

dit, als dat’-vragen. Over de Mexicaanse

griep, de Q-koorts, de economie, de oor-

log tegen het terrorisme, noem maar op.

Doe daar niet aan mee. Gebruik je gezond

verstand, ga naar binnen, naar je centrum.

Zeg nee tegen de krankzinnigheid van deze

tijd. Astrologie, helderziendheid, tijdreizen,

Jomanda. Echt allemaal onzin, het haalt je

weg uit je centrum, uit je kracht. Zeker

ondernemers die dagelijks met mensen

Dito Magazine stapte in de voetsporen van onder anderen Hennie Huisman, advocaat Pim de Vos en talloze

anonieme topsporters, politici en ondernemers. In de voormalige Noach Kerk in Amsterdam-Noord is namelijk het

Instituut Mental Coaching gevestigd van de 71-jarige vitale judoka/sportleraar en mental coach Frits Löhnen.

>>

130 dito

D

‘Wat is er nu werkelijk aan de hand?’

Mental coach Frits Löhnen over de crises van tegenwoordig

frits lohnen.indd 130 26-10-09 21:05:23

Page 3: personality dito 2009

>>

130 dito

by ditovisie

et leven wordt heel aangenaam als je zelfbewustzijn

alsmaar toeneemt’

‘H

frits lohnen.indd 131 26-10-09 21:05:32

Page 4: personality dito 2009

werken, moeten zich concentreren op dat-

gene waarop ze de meeste grip hebben. Op

hemzelf dus, op zijn systeem van lichaam

en geest. Alleen dan kan hij echt creatief

worden. Het lichaam is het mooiste en ge-

niaalste dat je bezit. Een wonder. Waarom

bestuderen ondernemers dat zo weinig?”

En daarmee los je de vraagstukken van

deze tijd op?

“Ik bestudeer het lichaam al ruim vijftig jaar.

Ons DNA zorgt ervoor dat de mens zich let-

terlijk overal aanpast. We kunnen overal te-

gen. Hoe erg en zwaar het ook is. Wat onze

voorouders meemaakten, staat in geen ver-

houding tot wat wij nu meemaken: oorlogen,

honger, massawerkloosheid, epidemieën waar

geen kruid tegen opgewassen bleek. Een van

mijn cliënten heeft een bedrijf waarin tien

mensen ontslagen moeten worden. Daarbij

hoort een goede vriend van hem. Daar zat

die ondernemer vreselijk mee. Maar dan zeg

ik: ‘Ze kunnen er allemaal tegen, ze krijgen

bovendien ook nog een uitkering. Het is

geen ramp, het komt goed.’ En dat kwam het

ook. Sommigen hebben al een nieuwe baan,

anderen bijvoorbeeld pakken de studie op

die ze wilden afmaken.”

Wel makkelijk?

“Dat is het ook! Moet die man dan in pa-

niek raken omdat onze premier dat zegt?

Door die fundamentalist nota bene.”

Fundamentalist?

“Ja! Diezelfde Balkenende stelt namelijk

dat ‘men zonder geloof niet kan functi-

oneren’. Ik hoop dat het een ‘slip of the

tongue’ was, maar ik vrees dat hij het echt

meent. Een mens kan zonder religie mis-

schien juist beter functioneren. Ik woon

wel in een kerk, maar ik zie religie als de

wortel van het kwaad. Toch staat in mijn

kantoor een Boeddhabeeld. ‘Alleen de wer-

kelijkheid is spiritueel’, zei hij namelijk.

De rest is inderdaad onzin. Ik luister er

zelfs niet meer naar.”

Hoe werkt de methode Löhnen precies?

“Laatst kwam hier een ondernemer bin-

nen. Helemaal in paniek. Schulden van

hier tot Tokio, een faillissement dreigde.

Dan zeg ik …”

... wat is er nu werkelijk aan de hand?

“Juist! Er volgde een heel verhaal, hij was

besodemieterd. Enfin, de schulden liepen

enorm hoog op. Zijn verhaal was oprecht,

eerlijk. Hij sprak de volle waarheid. Dat eis ik

namelijk van iedereen die met mij komt spar-

ren: ‘Hier wordt niet gejokt.’ We zijn ook geen

lafaards en we steken ook niet ons hoofd in

het zand. Nee, erop af! Zoals een judoka in

een gevecht. Dus adviseerde ik hem met zijn

schuldeisers, de bank en de Belastingdienst,

te gaan praten. Zijn schulden terugbetalen

zal een levenswerk moeten worden. Ja, niet

leuk, maar een ramp is het natuurlijk niet. Na

een week was hij terug, hij had met ieder-

een openhartig en oprecht gesproken. Wat

bleek? Ze gingen hem een beetje helpen. Hij

was helemaal opgeknapt.”

Simpel!

“Ja, maar zwaar om het helemaal te door-

gronden. Mensen twijfelen vaak, zitten

in een spagaat, dubben zich suf. Kopen,

verkopen? Blijven, weggaan? Ik adviseer

dan het volgende: neem een beslissing en

praat er met niemand over, zelfs niet met je

beste vrienden. Verder: voor de uitvoering

neem je twee, drie of pakweg een jaar de

tijd en je kijkt vervolgens naar welke kant

de weegschaal uitslaat. Dat deed bijvoor-

beeld een bedrijfsdirecteur die ik coach.

Een groot Canadees bedrijf wilde zijn fami-

liebedrijf kopen. Daarbij kwam enorm veel

sentiment vanuit zijn familie naar boven.

Maar als hij zijn bedrijf niet verkocht, zou

hij er een enorme concurrent bij krijgen.

Hij deed wat ik zojuist beschreef: hij be-

alkenende is een fundamentalist’‘B

132 dito dito 133

frits lohnen.indd 132 26-10-09 21:05:56

Page 5: personality dito 2009

sloot zijn zaak te verkopen en ging met die

stille afspraak de onderhandelingen in. Een

stille afspraak met jezelf geeft je kracht,

die maakt je sterker, stiller, slimmer ook.

Door die verandering in zijn houding kreeg

hij iets van: trek me maar over de streep!

Die Canadezen boden hem daardoor al mil-

joenen meer dan het bedrag dat hij in zijn

hoofd had. Hij bekeek alles rustig en sloot

vervolgens heel overwogen de deal.”

Wel een heel mooi succesverhaal, zeg!

“Maar het is nog niet afgelopen. Vanwege

de lage dollarstand wilden die Canadezen

het bedrijf na verloop van tijd weer aan

hem terugverkopen. Inmiddels is het oude

familiebedrijf, veel groter dan voorheen,

terug in zijn handen.”

En dat komt allemaal door dit mentale

trucje?

“Door te beslissen bande hij in elk geval

stress en twijfel uit. Probeer het zelf maar

uit. Zit je ergens mee, twijfel je, neem dan

gewoon een beslissing. Laat zo’n besluit

vervolgens enkele maanden op je inwerken,

maar ga er ondertussen wel naar leven. Na

de afgesproken tijd is de weegschaal naar

een kant overgeheld, heb je helderheid ge-

creëerd en neem je de beslissing definitief.

In dat proces moet je jezelf niet lopen be-

donderen. Nee, echt de beslissing in stilte

nemen en vervolgens wacht je af.”

U spreekt met een

enorme drive. Waar

komt die vandaan?

“Ik ben er een groot

voorstander van dat

mensen tegen zichzelf

praten, maar daaraan

ook serieuze afspra-

ken koppelen. Ik sprak

vijftig jaar geleden

bijvoorbeeld met me-

zelf af dat ik overal tegen zou kunnen.

Dat kan ik dan ook. Ik zie elke dag als

een nieuw avontuur. Leef zoveel mogelijk

in het nu, in de werkelijkheid. Ik sla niet

door naar het stoffelijke, materie zegt me

dan ook weinig, maar ik houd me ook niet

bezig met het buitenaardse, met het leven

na de dood, met het hiernamaals. Verspil-

ling van tijd.”

Wat sprak u nog meer met uzelf af?

“Ik wil mooi oud worden, niet een demente

bejaarde worden maar een oude wijze man

bij wie jongeren voor raad komen. Daarom

ben ik vegetariër en drink ik geen alcohol.

Af en toe een Cubaanse sigaar. Zonder veel

reclame zit mijn agenda vol. Ik ben bezig

aan mijn tweede boek, in januari begin ik

weer met de opleiding tot mental coach en

ik geef regelmatig seminars aan bedrijven.

Groot succes. De volgende dag loopt mijn

mailbox vol met complimenten.”

Maar echt rijk bent u niet: uw Porsche is al

twintig jaar oud.

“Maar het is wel mijn gabbertje. Ik heb hem

vijf jaar geleden gekocht en zorg goed voor

hem, zoals ik voor alles wat me dierbaar is

goed zorg. Geld is belangrijk, hoor, begrijp

me goed, maar ik lig er niet wakker van als ik

vijfhonderd euro minder verdien. Ik ken men-

sen die in de Quote 500 staan en me huilend

smeken om hulp en me duizend euro per uur

willen betalen. Maar dat weiger ik dan.”

Wat mankeert deze mensen volgens u?

“Hebzucht! Alsmaar meer willen! In alles

de grootste willen zijn. Verliezen ze iets,

dan hebben ze echt het gevoel dat hun arm

wordt geamputeerd. Daarbij: miljonairs heb-

ben vooral in de VS niet alleen macht, maar

ook veel aanzien. Maar in Nederland blijven

het toch altijd ‘zakkenvullers’. Ik hoor het ook

van BN’ers die al die feestjes bij langs lopen.

Miljonairs staan niet vol in aanzien. Vanwege

die financiële schandalen is het ‘over lijken

gaan’ inmiddels ‘uit’. Dat steekt ze. Iedereen

wil natuurlijk goed verdienen, comfortabel

leven en er goed en verzorgd uitzien. Maar

onze diepste wens is, denk ik, dat iedereen

zelfbewust en als individu wil leven, zonder

schade toe te brengen aan een ander en het

milieu. Maar we willen ook lekker in ons vel

steken zonder allerlei onzin tussen de oren.

In de toekomst zullen nog de nodige heilige

huisjes worden ontmanteld. Alle religies zul-

len zichzelf, van binnenuit, uiteindelijk op-

heffen.”

U ziet er voor een 71-jarige goed uit en

bent uiterst vitaal.

“Het leven wordt heel aangenaam als je

zelfbewustzijn alsmaar toeneemt. Ik wil

inderdaad een voorbeeld zijn. Niet dat ik

het zo goed doe. Maar omdat het zo een-

voudig is wat ik doe.” n

132 dito dito 133

by ditovisie

frits lohnen.indd 133 26-10-09 21:06:39

Page 6: personality dito 2009

e opkomst van Middelkoop

als financieel orakel mag op-

merkelijk worden genoemd. Na een carriè-

re als freelance persfotograaf volgde een

baan als economisch journalist bij RTL-Z.

Zijn journalistieke werk heeft hij inmid-

dels achter zich gelaten om zich – sinds

een paar jaar geleden – te wijden aan zijn

‘goudwinkeltje’, zoals hij het noemt. Mid-

delkoop heeft nooit economie gestudeerd

en is volledig autodidact. Toch weerhoudt

dat hem er niet van om in zijn boeken en in

de media met grote stelligheid te beweren

dat het huidige financiële systeem ‘termi-

naal’ is. In beleggerskringen maakt hij met

zijn pleidooi om in deze onzekere tijden

vooral in goud te investeren (bij voorkeur

zíjn goud) niet altijd vrienden. “Willem

predikt voor eigen parochie”, verwijten

critici hem. Zij refereren aan het goud-

beleggingsfonds dat hij vorig jaar startte

en aan zijn webwinkel, waar je letterlijk

fysiek goud kunt kopen. Middelkoops za-

kelijke activiteiten zouden dus direct pro-

fiteren van zijn sombere voorspellingen.

Middelkoop verbloemt niet dat hij een

duidelijk financieel belang heeft bij de

huidige onzekerheid (en de daarmee ge-

paard gaande vlucht in goud). Maar hij

pareert deze bekende kritiek graag met de

verwijzing dat hij als een van de weini-

gen, gedocumenteerd en wel, de huidige

economische crisis al voorspelde ruim

voordat die crisis van zich deed spreken.

Andere critici houden het erop dat Mid-

delkoop een nar is: onderhoudend om

naar te luisteren, maar niet helemaal seri-

eus te nemen. Middelkoop kent de kritiek

en bouwt ondertussen onverstoord verder

aan het realiseren van zijn dromen. Dit

najaar komt zijn nieuwe boek uit, met de

veelzeggende titel Hoe overleef ik de kre-

dietcrisis?

Welke herinnering heb jij aan het verdie-

nen van je eerste serieuze geld?

“Ik heb altijd geld graag verdiend en zaken

gedaan. Al in de tijd dat ik na mijn studie

HTS Confectie startte als freelance foto-

journalist in dienst bij Het Parool deed ik

er veel klusjes bij. Ik weet het nog precies.

In 1985 was mijn jaaromzet uit fotografie

35.000 euro. Een jaar later 70.000 euro.

En in het eerste jaar nadat ik fulltime als

fotograaf werkte 150.000 euro.”

Hoe ben jij ooit de fotojournalistiek in

gerold?

“Ik verslond als twaalfjarige jaarboeken

zoals Jaar in Beeld. Geweldig! Ik heb ze

nog allemaal. Ik heb altijd dat soort beel-

den willen maken. Mijn journalistieke leer-

school was bij Panorama. Ik ben de enige

die Klaas Bruinsma in leven heeft gefoto-

grafeerd. Daar ben ik heel trots op. Hij is

één keer gearresteerd en daar had ik lucht

van gekregen. Ik ben gaan posten bij het

politiebureau en daar liep hij geboeid met

‘Ik heb veel weggelachen in het verleden’

Willem Middelkoop

Willem Middelkoop is de afgelopen maanden in no time uitgegroeid tot

een landelijke beroemdheid. Met dank aan de kredietcrisis. Goedbekeken

programma’s als De Wereld Draait Door en Pauw & Witteman wilden

hem nadat Wall Street crashte elke avond aan tafel voor zijn scherpe

commentaren. Maar hij is meer dan een tv-mannetje met tegendraadse,

soms bewust provocerende opinies. Ook politiek Den Haag consulteert

hem tegenwoordig regelmatig voor zijn analyses. Een gesprek over geld

verdienen, de lasten van rijkdom en de kunst van het genieten.

28 dito dito 29

D

willem middelkoop.indd 28 26-10-09 19:47:57

Page 7: personality dito 2009

>>

zijn handen op zijn rug. Ik riep: ‘Klaas!’

Hij draaide zich om en ik had mijn foto.

Die foto heb ik meer dan honderd keer ver-

kocht. Maar ik heb ook foto’s gemaakt vijf

minuten nadat de El Al Boeing was neerge-

stort. Ik was als fotograaf nooit te beroerd

om achter de brandweer aan te rijden.”

Hoe word je rijk volgens jou?

“Als je echt heel rijk wilt worden, houd je

focus bij alles wat je doet. Dan word je het

ook. Rijke mensen hebben die focus.”

En heb jij talent voor geld verdienen?

“Het begint met ideeën. Mijn grootste ta-

lent is misschien wel dat ik heb geleerd

welke ideeën je wel en niet moet uitvoe-

ren. Veel dromers denken aan een leuk

project, maar vragen zich niet af of het

ook wat gaat opleveren. Daar moet je een

neus voor krijgen.”

Wil jij rijk worden?

“Geld is niet mijn doel. Groucho Marx zei:

‘Geld stelt je in staat om die dingen niet te

doen die je liever ook niet wilt doen.’ Omdat

ik veel dingen niet wil doen, heb ik gelukkig

geld om dingen uit te besteden. Geld geeft

nu eenmaal vrijheid. Met geld koop je tijd.

Dat begint al met een schoonmaakster in-

huren. Ik heb een netwerk om mij heen van

tien mensen die dingen voor mij doen.”

Maak jij geen fouten?

“Natuurlijk. Maar ik merk al snel of iets wel

of niet werkt. Het is niet erg als je een keer

fout zit. Maar je moet rücksichtslos durven

kappen. Net als met beleggen. Het is niet erg

als je foute posities hebt, maar je moet ze

op tijd afkappen. ‘Cut your losses en let your

profits run’, is een bekend beursgezegde.”

Hoe vind je het dat jouw onheilstijdingen

niet altijd serieus worden genomen?

“Toen in 2007 mijn eerste boek Als de dol-

lar valt uitkwam, lachte iedereen me uit.

Maar daarin heb ik de huidige crisis juist

voorspeld. De Duitse filosoof Schopenhau-

er beschreef het al meer dan honderd jaar

geleden: er zijn drie fasen van ontkenning.

Eerst maken ze je belachelijk, daarna be-

strijden ze je uit alle macht om uiteinde-

lijk te roepen dat ze het altijd al hebben

gezegd.”

28 dito dito 29

special people by dito

ijn grootste talent is misschien wel dat ik heb

geleerd welke ideeën je wel en niet moet uitvoeren’

‘M

willem middelkoop.indd 29 26-10-09 19:48:02

Page 8: personality dito 2009

Hoe verklaar je de positieve berichten

die we ook horen, zoals het herstel op de

beurs?

“Als de autoverkopen een maand met der-

tig procent dalen en we komen van min

vijftig procent,

dan kun je zeggen

dat we het diep-

tepunt hebben

gehad. Maar dat

betekent niet dat

de crisis voorbij

is en het systeem

weer gezond is.

Niemand durft te zeggen dat het systeem

kapot is, zoals het Sovjetsysteem ook in-

eens kapot was. Toch zie ik dat zo, zoals ik

al schreef in Als de dollar valt.”

Nemen mensen je nu serieuzer?

“Soms ben ik de nar. Even lachen om Wil-

lem. Dan kom ik in een programma na

Erik Hulzebosch. Maar ook serieuze clubs

vragen me. Ik ben geweest bij de parle-

mentaire onderzoekscommissie die de cri-

sis onderzoekt. En ook Mark Rutte heeft

mij wel eens gevraagd met hem te praten.

Ik geef mijn analyses. Oplossingen heb ik

niet. Je kunt zo ziek worden dat het termi-

naal is, zeg ik ze dan.”

Het feit dat je geen economische achter-

grond hebt, hindert je niet?

“Ik heb mij nooit laten weerhouden door

het feit dat ik ergens geen verstand van

had. Als ik er niks van weet, zorg ik dat

ik er de volgende dag wel alles van weet.

Voordeel is dat je als buitenstaander niet

in dogma’s denkt.”

Hoe ben je in financiele zaken geinteres-

seerd geraakt?

“In 1987 stortte de beurs in. ‘Wall

Street just crashed’, hoorde ik iemand

zeggen op mijn vakantieadres. Later

bleek de beurs snel te herstellen, maar

er was bij mij wel een zaadje geplant

wat betreft dat er iets fout kon gaan

in het systeem. Dat idee is nooit weg-

gegaan. Het boek The Great Depression

of the 1990’s van Ravi Batra heeft mij

sterk beïnvloed. Hij is een Indiase eco-

noom en een soort mentor voor mij.

Rond 1990 bedacht ik me dat ik over een

aantal jaren wilde stoppen met fotogra-

fie, omdat ik op mijn vijftigste niet meer

met die camera wilde rondrennen. Aan-

vankelijk probeerde ik in Rusland iets

zakelijks te beginnen, dat niet is gelukt.

Het ging om export van Russisch hout.

Als dat was gelukt, was ik nu een grote

houthandelaar geweest. Na het Russische

debacle ging ik op zoek naar een ander

gouden idee. De huurmarkt in Amsterdam

zat destijds op slot. Ik ging appartemen-

ten kopen en verhuren aan expats. Dat

ben ik in 1995 gaan ontwikkelen. Ik heb

acht appartementen gekocht in twee,

drie jaar tijd. Vrienden zeiden: ‘Dat kan

niet, anders zou iedereen het wel doen.’

Maar het lukte. Daarmee heb ik mijn eer-

ste miljoen verdiend. Ik had in no time

voor drie miljoen aan hypotheken op

mijn naam staan. Het stond in geen ver-

houding tot mijn inkomen als freelance

fotograaf, dat ik toen nog was. Achteraf

was het natuurlijk waanzin. Tussen 2001

en 2004 heb ik al mijn onroerend goed

verkocht, omdat ik hoogtevrees kreeg en

dacht dat het tij ging keren. Vervolgens

ben ik fulltime mijn nieuw verkregen

vermogen gaan beheren.”

Te vroeg verkocht?

“Nu zou ik het niet meer hebben kunnen

verkopen voor een goede prijs. Vooraf

weet je nooit wat de top van de markt is.

Je moet niet wachten op de top. Je bent

er te vroeg uit of te laat. Je kunt beter te

vroeg zijn.”

Hoe ben je in goud gerold?

“In 1999 ontdekte ik goud. Goud is een

heel bijzondere wereld op zich. Goud stond

op 250 dollar per ounce, inmiddels is die

prijs verviervoudigd. Ik roep nu al sinds

2002, gedocumenteerd in mijn columns:

goud is je financiële redding. Banken heb-

ben hun goudloket gesloten. De financiële

wereld heeft goud jaren geleden al dood

verklaard. Ook begrijpelijk, want de ban-

ken willen ons laten geloven in papieren

waarden. Daar verdienen ze meer mee.

Bovendien hebben wij de gouden stan-

30 dito dito 31

De materiele genoegens van Willem Middelkoop

Auto

BMW730-D en BMW 540

Restaurants

Dynasty, Amsterdam

Vakantieplek/huis

Voor 5000 euro per week huur ik altijd een

heel mooie villa ergens in Zuid-Europa.

Favoriete websites

Op www.vacancesprovence.nl en

www.taha.nl staan de mooiste huurvilla’s van

Spanje, Portugal en Zuid-Frankrijk.

Stad

Vancouver

Pakken

Boss of Zegna

Skigebied

Verbier

Gadget

Blackberry

..

.. ..

willem middelkoop.indd 30 26-10-09 19:48:17

Page 9: personality dito 2009

daard verlaten en daarmee de koppeling

tussen de waarde van goud en geld. Dus

goud heeft die functie verloren. Ik heb het

goudloket weer geopend.”

Hoe?

“Ik kreeg toegang tot een leverancier die

goud kon leveren en toen heb ik een re-

tailmarkt ontwikkeld voor goud en zilver.

Via mijn webshop (www.amsterdam-

gold.com) kan iedereen sinds eind 2008

bij mij goud kopen. Baren vanaf honderd

gram tot een paar kilo. Je krijgt de be-

stelling thuis gestuurd of je kunt het op-

halen bij de fabriek in Amsterdam. Het

is vanaf de eerste maand winstgevend.

Mijn vastgoedwinsten heb ik sinds 2001

belegd in goud- en zilverbedrijven. Op 1

juli 2008, net voor de financiële wereld

instortte, ben ik het goudfonds Gold Dis-

covery Fonds begonnen. En vooral heb ik

me gestort op Canadese exploratiebedrij-

ven die gespecialiseerd zijn in goud en

zilver vinden. Zoeken naar goud is een

proces van soms jaren. Bij goudaders

weet je nooit hoe groot de ader is, in te-

genstelling tot bij gas en olie. Na een hit

kan de prijs ineens van tien naar honderd

miljoen dollar gaan. En nog meer. Dat ge-

beurt niet vaak, maar vaak genoeg. In dat

onderwerp ben ik gespecialiseerd. Ik geef

beleggers sinds drie jaar tips over nieuwe

grondstofontdekkingen. Dit op basis van

boorresultaten die bekend worden ge-

maakt, daarover geef ik dan een discovery

alert. Een abonnement kost vierhonderd

euro per jaar. Ik stop per 1 januari met

deze nieuwsbrieven, omdat ik deze kennis

exclusief wil houden voor het fonds. Er

zijn beleggingen geweest die +850% en

zelfs +2200% hebben gedaan. Maar ook

die -80% hebben gedaan. Maar gemiddeld

komen we zeer gunstig uit.”

Maakt geld gelukkig?

“Sommige vermogende mensen hebben

zorgen, zie ik om mij heen. Hoe voorkom

ik dat mijn vermogen verdampt? Hoe re-

gel ik mijn security? Vinden mijn vrienden

mij leuk om mijn geld of om wie ik ben?

De kunst is te genieten van geld. War-

ren Buffet is nu bijna tachtig

jaar en gaat gewoon door.

Niet omdat hij meer geld wil,

maar omdat hij het spelletje

zo leuk vindt.”

Ben je verrast door je succes?

“Vanaf het moment dat Leh-

man Brothers in september

2008 omviel en Wall Street

implodeerde, is bij mij de

telefoon gaan rinkelen. Ik

zat in tien dagen tijd drie

dagen bij Pauw & Witteman

en drie keer bij De Wereld

Draait Door. Vanaf dat mo-

ment kent iedereen je in Ne-

derland. Ik zei hetzelfde als

ik al vijf jaar had gezegd op

RTL-Z. Maar toen luisterde

niemand. De tijd was er nu

rijp voor.” n

30 dito dito 31

by ditospecial people

arren Buffet is nu bijna tachtig jaar en gaat gewoon door. Niet omdat hij meer geld wil, maar omdat hij het spelletje zo leuk vindt

‘W

willem middelkoop.indd 31 26-10-09 19:48:43

Page 10: personality dito 2009

rots vertelt ‘Tchjeu’ in de show-

room van zijn miljoenenconcern

over de jongste sportieve ontwikkelingen

van AS Trencin. “Zoals we nu spelen, promo-

veren we wellicht naar de hoogste Slowaak-

se divisie”, vertelt de 54-jarige ondernemer,

die op filosofische toon eraan toevoegt dat

de top van een berg heel doelgericht, staps-

gewijs en planmatig moet worden beklom-

men. Opvallend is dat we in zijn verhaal de

cultvoetballer van de jaren zeventig, tach-

tig herkennen: eigenwijs, authentiek, maar

ook controversieel. “Twee seizoenen terug

degradeerden we met pech uit de Slowaakse

eredivisie”, vertelt hij. “Dan weet je dat je

door de media, in een land waar niemand

zijn nek boven het maaiveld mag uitsteken,

wordt aangepakt. Maar ik raak dan niet als

zo’n typische voetbalbobo in paniek. Nee, ik

ga gestaag door. De kunst is dan om juist

vast te houden aan de ingeslagen weg en

geen paniekvoetbal te spelen. Rome is toch

ook niet op één dag gebouwd?”

Ling spiegelt zich aan clubs als SC Heeren-

veen en FC Twente, die structureel bouwen

aan een organisatie geleid door stressbe-

stendige specialisten die met verstand van

zaken reageren op de waan van de dag. In

Lings ogen krijgen emoties te makkelijk de

overhand in ‘t Wereldje. “Topclubs hebben

vaak wel een beleidsplan,” stelt hij terecht

vast, “maar als de resultaten uitblijven, ver-

dwijnt dat snel weer in de prullenbak. Ajax

legde na een diepgravend onderzoek het ge-

hele beleid bij Marco van Basten, de nieuwe

trainer. Maar al na acht maanden gooide hij

er het bijltje bij neer. Opvolger Martin Jol

eist op zijn beurt een nieuwe technische

staf, met uiteraard opnieuw nieuwe spelers.

Zo’n wisselend beleid kost tientallen miljoe-

nen. Aan dit soort kapitaalvernietiging zul

je mij nooit zien meewerken. Het heeft niks

te maken met de vraag of Jol wel of geen

goeie trainer is, maar de structuur van de

club is ‘uit het lood’. Ajax moet weer terug

naar zijn kernwaarden, zijn authentieke

assets zoals de (jeugd)opleiding. Daar is

een stabiel en vasthoudend beleid voor

nodig.”

Vanuit zijn vitaliteitimperium Fitshape in Wateringen runt Tshen la Ling, de cultvoetballer van weleer, zijn

voetbalclub in Slowakije. Ja, u leest het goed. In het stadje Trencin, zeg maar het Heerenveen van dit voormalige

Oostblokland beijvert de ondernemer, actief in vitaminepillen en stenen, zich voor een comeback in het profvoetbal.

Investeren in buitenlandse voetbalclubs kan op

de lange termijn heel rendabel zijn.

56 dito dito 57

T

AS TrencinHet Slowaakse voetbalavontuur van een topondernemer

Oud-cultvoetballer Tshen la Ling

tshen la ling.indd 56 26-10-09 20:19:03

Page 11: personality dito 2009

>>

Tel uit je winst

Ling heeft zijn leergeld betaald. De cultspe-

ler voetbalde in Nederland, Griekenland en

Frankrijk zo’n vier miljoen gulden bij elkaar.

De 17-voudig international investeerde op

advies van ‘anderen’ vervolgens zijn fortuin

in squash- en tennisbanen, in bowlingbaan-

centra en kledingzaken. Van de ene op de

andere dag stond de net uitgevoetbalde

Ling echter een miljoen in de min. De ex-

topspeler viel diep, maar raakte niet in

paniek en klom met grote voortvarendheid

naar boven. Inmiddels bestiert de multimil-

jonair Fitshape-Professional Fitness health

& lifestyle-company. Een vijf werkmaat-

schappijen tellende holding op het gebied

van wellness, fitness en gezondheid. Numico

wilde in 2002 voor enkele tientallen miljoe-

nen Euro Fitshape, inclusief kantoren, een

fabriek en vijftig medewerkers, opkopen.

Maar Ling weigerde. Hij zag namelijk zelf

het enorme perspectief van de gezondheids-

markt en besloot zijn visie langzaam maar

gestaag uit te rollen.

Vandaag hangen aan de wanden van zijn

showroom portretten van zijn cliëntèle,

onder wie Frank Rijkaard, Ronald de Boer

en Jaap Stam, maar ook Arjen Robben, We-

sley Sneijder en Rafael van der Vaart. Zij,

en tientallen andere spelers die tobden

met blessures of een mindere fysiek, zijn

inmiddels dankzij de Fitshape-specialisten

aanmerkelijk fitter geworden. Ling: “Je zou

denken dat dit voor sportclubs interessant

zou zijn. Maar die houden vanwege hun con-

servatisme en tegenstrijdige belangen vaak

de boot af. En als je dan, zoals mij over-

kwam, een manager treft van een Engelse

topclub – nee, ik noem geen naam – die met

mij langdurig sprak over een intieme samen-

werking maar vervolgens tegen een interna-

tionaal vakblad mijn verhaal weergeeft alsof

hij het zelf ontdekt heeft, dan word ik weer

geconfronteerd met dat jatten en pronken

met andermans veren, een element in het

56 dito dito 57

by ditospecial people

en medewerker met mijn mentaliteit als voetballer schop ik direct op straat’

‘E

tshen la ling.indd 57 26-10-09 20:19:12

Page 12: personality dito 2009

topvoetbal waarvan ik me distantieer.”

Daarbij komt dat Ling vanwege zijn inter-

nationale netwerk sinds acht jaar mede-

eigenaar is van een voetbalschool in

Athene. Hij vertelt: “De school stoomde

met onze voeding- en fitnessprogram-

ma’s vele talenten klaar voor het grote

werk, onder wie enkele Zuid-Amerikaanse

supertalentjes. We hebben inmiddels we-

reldwijd een enorm netwerk van zo’n tien

ervaren scouts met een beter voetbaloog

dan ik. Zij kijken verder dan de scouts van

de gevestigde clubs, die doorgaans vanuit

hetzelfde hotel in Buenos Aires met zijn

allen in dezelfde vijver vissen. Wij gaan

echter de sloppenwijken in. Ik tipte een

aantal clubs over spelers die inmiddels

vele miljoenen opleverden. Zo wees ik vier

jaar geleden ADO Den Haag op de 1 meter

90 lange Argentijnse spits Nicolás Frutos.

Hij kostte toen 150.000 euro, was 22 jaar.

Maar de toenmalige trainer, Frans Adelaar,

had geen tijd om te gaan kijken. Diezelfde

Frutos speelt inmiddels bij Anderlecht en

zijn marktwaarde schommelt tussen de zes

en zeven miljoen euro. Ik tipte drie jaar

geleden twee topclubs om voor 500 dui-

zend dollar de Argentijnen Ivan Lavezzi en

German Denis te kopen. Ze spelen inmid-

dels bij Napoli en zijn international. Zo

kan ik nog een tijdje doorgaan. Spelers die

onze scouts al jaren op de korrel hadden

en die in totaal voor

vijf miljoen euro inge-

kocht hadden kunnen

worden, hadden bin-

nen enkele jaren een

verkoopwaarde van

zo’n 35 miljoen euro:

tel uit je winst! En je

hebt weer volop her-

investeringmogelijkhe-

den voor een club. Al snel concludeerde

ik dat voetbalbestuurders en trainers, vaak

door omstandigheden gedwongen, korte-

termijndenkers en opportunisten zijn.”

Optimisme in Slowakije

Ling is daarbij al sinds tien jaar als vast-

goedondernemer actief in Roemenië, Bul-

garije en Slowakije. Op een dag reed hij

door Trencin, een stadje met zo’n zestig-

duizend inwoners in Zuid-Slowakije met

een achterland van 250.000 Slowaken.

“Naast de streek rond de hoofdstad Bratis-

lava is deze regio het meest in ontwikke-

ling”, vervolgt Ling, die in januari 2007 AS

Trencin kocht. “Mijn Nederlandse partners

en ik kochten voor anderhalf miljoen tach-

tig procent van de aandelen, de gemeente

en een sponsor hebben elk de resterende

tien, dus in totaal twintig procent. De

club heeft een stadion voor zo’n vijftien-

duizend toeschouwers. We creëren daar in

alle rust een topsportklimaat. De selectie

vullen we met talenten van onze voetbal-

school. Ze maken gebruik van de produc-

ten en de kennis van Fitshape, maar ook

van onze voetbalknowhow. Onder andere

mijn voormalige Ajax-trainer Tomaslav Ivic

is een van onze adviseurs. Het doel is dat

we op termijn de club gaan uitbouwen en

met de jonge internationals Europa in-

gaan. Spelers kunnen zich daardoor in de

kijker spelen en zichzelf én de club finan-

cieel verbeteren.” Ling brengt zijn plannen

inmiddels met de nodige foto’s en kranten

tot leven, op de site van de club zien we

beelden van de laatste wedstrijden. Bui-

ten de dertig contractspelers, van wie een

deel afkomstig uit de zes landen van Lings

scoutingnetwerk, telt de club inmiddels

zestig betaalde medewerkers, van jeugd-

trainers tot administratief personeel. Er

zijn plannen voor een nieuw stadion met

een multifunctioneel karakter. Ling vliegt

sinds twee jaar maandelijks enkele malen

naar zijn club om de club ter plekke, stap

58 dito dito 59

De voormalig profvoetballer heeft zich ontwikkeld tot

veelzijdig ondernemer.

tshen la ling.indd 58 26-10-09 20:19:41

Page 13: personality dito 2009

voor stap, naar zijn hand te zetten. “Toen

ik erin stapte, waren 25 van de 30 spelers

op leeftijd en niet interessant. Daarvan

zijn er nu nog drie over, de rest is tus-

sen 18 en 21 jaar. De meeste komen uit

Slowakije, daar zit traditioneel veel talent.

Toen Tsjecho-Slowakije in 1976 Europees

kampioen werd, bestond het gros van dat

team uit Slowaken. Daar komt bij dat de

Slowaakse economie de afgelopen tien jaar

in de lift zit, ook de crisis slaat er minder

hard toe dan elders in het Oostblok. Dat

optimisme zie je terug in het voetbal. Het

Nationaal Elftal heeft zich dan ook voor

het WK geplaatst.”

Hollandse School

Voetbal blijft de grootste sport ter wereld.

Zeker als het wat oplevert, is dat een leuke

uitdaging, vertelt Ling. “Niet alleen voor

mij maar ook voor mijn twee Nederlandse

partners die er bij betrokken zijn. Ook zij

zien het met de club en het topvoetbal-

concept enorm zitten. De ondernemer Ling

is namelijk totaal niet te vergelijken met

de voetballer Ling. Van een medewerker

met mijn mentaliteit als voetballer neem

ik meteen afscheid. Als ondernemer ga ik

voor discipline, uiteraard ook op financieel

terrein. Ik moet weten waar het budget

naar toe gaat en of alle afspraken worden

nagekomen, maar ook hoe het personeel

zich voelt. We zijn goed op weg een sta-

biele en rendabele voetbalclub op te bou-

wen. Inmiddels focussen we ons meer

op het voetbal zelf. We introduceren het

circulatievoetbal van de Hollandse School

door de hele club. Onze vorige trainer

speelde te opportunistisch, te fysiek en

stond niet open voor innovatieve ideeën,

dus zijn contract is niet verlengd. Ik wil

de Nederlandse voetbalstijl mengen met

het sterke fysieke Slowaakse spel. Die

mix zie je terug in de technische staf, de

cultuurbewakers van de club, trainers zijn

passanten.”

Volgens Ling zijn ze goed op weg bij AS

Trencin. “In onze selectie zitten inmid-

dels 21 internationals, de meeste spelen

in nationale jeugdteams. Een ventje uit

Paraguay is een supertalent. Geen enkele

garantie dat hij doorbreekt, maar hij blinkt

elke wedstrijd uit. Verder hebben we een

16-jarige Slowaakse, technisch vaardige

spits van 201 centimeter. In onze visie is

de spits van de toekomst een sterke, grote

jongen die ook kan voetballen, zie Zlatan

van Barcelona. Deze jongen is over twee

jaar wellicht 2.05 meter en wie weet hoe

goed. We draaien inmiddels op een jaar-

budget van 1,7 miljoen euro, terwijl in-

middels nog maar drie, vier ton per seizoen

via sponsoring, tv-rechten en recettes bin-

nenkomt. Over een of twee jaar moeten we

echt gaan draaien. De vruchten van onze

investeringen zijn al zichtbaar. Onze oud-

speler Csaba Horvath, Slowaaks interna-

tional, is inmiddels een aantrekkelijke

aanwinst voor de eredivisie geworden.

Twee voormalige jeugdspelers staan

inmiddels onder contract bij Liverpool

(Skretel) en Besiktas (Holsoko). Voor deze

spelers hebben we hoge transfersommen

ontvangen.”

AS Trencin staat tijdens onze ontmoe-

ting derde. Ling wil met de club uiteraard

naar de hoogste afdeling om vervolgens

de voetbalwereld opnieuw te verrassen.

“In mij schuilt nog altijd dat voetbal-

lertje dat de dingen anders aanpakte. Zo

liep ik tijdens een wedstrijd nooit blind

met iedereen naar voren of naar achteren.

Nee, ik bleef juist staan. Daardoor stond ik

vaak vrij, en eenmaal aan de bal was het

hosanna. Zo ben ik ook als ondernemer:

waar anderen problemen zien, zie ik vaak

kansen.” n

estuurders en trainers zijn vaak paniekvoetballers’‘B

58 dito dito 59

by ditospecial people

tshen la ling.indd 59 26-10-09 20:19:48

Page 14: personality dito 2009

82 dito dito 83

reinildis van ditzhuyzen.indd 82 26-10-09 20:37:43

Page 15: personality dito 2009

>>

82 dito dito 83

aarom zijn etiquetteregels

belangrijk volgens u?

“Etiquetteregels zijn niet tuttig, maar

vooral nuttig. Ze maken het dagelijks ver-

keer tussen mensen gemakkelijker en over-

zichtelijker. Mensen die de omgangsvor-

men niet goed kennen, voelen zich vaak

onzeker. Dat is niet prettig. Je kunt dus

maar beter weten hoe het eigenlijk hoort.

Soms lijken die regeltjes lastig, maar uit-

eindelijk maken ze het leven makkelijker.”

Is er in deze tijd een opleving in de be-

langstelling voor etiquette?

“Etiquette is van alle tijden. In de oud-

heid bestonden al teksten met precieze

omgangsregels. En in de zestiende eeuw

schreef Desiderius Erasmus een in Neder-

land zeer invloedrijk werk op dit gebied.

Amy Groskamp-ten Have heeft in de mo-

derne tijd grote invloed gehad. Sinds de

eerste uitgave van Hoe hoort het eigenlijk?

zijn daarvan meer dan tweehonderddui-

zend exemplaren verkocht. In 1959 is Amy

Groskamp-ten Have overleden, maar ook

na haar dood is de vraag naar haar stan-

daardwerk gebleven. De door mij geheel

herziene uitgave uit 1999 beleefde binnen

twee maanden vier herdrukken en stond

een halfjaar in de Boeken Top 10. Na de

Dikke Ditz zijn er nu ook varianten zoals

de Dunne Ditz voor onderweg en de Kinder

Ditz voor kinderen. Onlangs is de Dutch

Ditz verschenen voor buitenlanders die in

Nederland komen wonen. Ik denk dat er

altijd wel behoefte is aan duidelijkheid

over hoe we met elkaar moeten omgaan.

En misschien in relatief onzekere periodes,

zoals die waarin wij nu leven, zelfs nog

meer dan anders.”

Hoe is men bij u als auteur uitgekomen?

“Ik werd destijds benaderd door de uitge-

ver met de vraag of ik het bestaande boek

wilde bewerken, zoals velen voor mij in de

loop der jaren daarvan een bewerking had-

den gemaakt. Mijn eerste reactie was af-

wijzend. Ik had weinig met het onderwerp

etiquette. Het is bovendien niet mijn vak,

in de eerste plaats ben ik historica. Ik ben

het boek wel gaan lezen en kwam tot de

conclusie dat er van het origineel eigenlijk

weinig meer over was. In de loop der jaren

was het boek vaak bewerkt en aangepast.

Ik zei: ‘Als ik het doe, schrijf ik een com-

pleet nieuw boek. Weliswaar in haar geest,

maar opnieuw geschreven.’”

Uit wat voor milieu komt uzelf?

“Heel keurig, zal ik maar zeggen. En de

goede manieren heb ik dan ook met de

paplepel ingegoten gekregen. Verder heb

ik ten behoeve van het boek veel gereisd,

onder meer naar Frankrijk en Italië. Veel

van de huidige omgangsregels komen daar

oorspronkelijk vandaan.”

Is het moeilijk om je etiquette eigen te

maken?

“Natuurlijk zijn er veel regels te bedenken.

Maar uiteindelijk zijn alle etiquetteregels

terug te brengen tot twee basisregels. Eén:

houd rekening met een ander, ofwel laat

de ander in zijn waarde. Twee: wees duide-

lijk tegenover de ander.”

Op welke leeftijd moet je er volgens u mee

beginnen?

“Ik denk dat je kinderen van jongs af aan

moet leren hoe het hoort. Later zullen ze

je er dankbaar voor zijn. Als je al jong

hoort hoe het moet, wordt het een tweede

natuur. Op je zevende weet je niet beter.

Daarom heb ik ook een boekje geschreven

voor kinderen.”

‘Etiquette is niet tuttig maar nuttig’

Reinildis van Ditzhuyzen

Etiquette is niet alleen voor de elite. Het was Amy Groskamp-ten

Have die in 1939 als eerste de belangrijkste etiquetteregels opstelde

voor een groot publiek. Sinds de eerste uitgave van haar klassieker

Hoe hoort het eigenlijk? is er veel veranderd. Historica Reinildis van

Ditzhuyzen heeft het goede werk van Groskamp-ten Have tien jaar

geleden overgenomen en aangepast aan de noden van deze tijd. En de

belangstelling voor omgangsvormen lijkt groter dan ooit, zo blijkt uit de

klinkende verkoopcijfers van dit standaardwerk. Een interview over hoe

het eigenlijk hoort.W

visie by ditoby ditospecial people

Fotografie: Bert Beelen

reinildis van ditzhuyzen.indd 83 26-10-09 20:37:46

Page 16: personality dito 2009

Waarin verschilt uw boek van het origineel?

“Een boek over etiquette is deels tijds-

gebonden en moet dus geregeld worden

aangepast. In sommige opzichten leiden

wij immers een ander leven dan onze

(groot)ouders. Wat de inhoud betreft is

met het oog op alle digitale ontwikke-

lingen het hoofdstuk over communicatie

sterk uitgebreid. Ook is een apart hoofd-

stuk toegevoegd over omgangsvormen

in andere landen. We reizen immers veel

vaker dan vroeger. Daarnaast heb ik ook

veel meer dan in de vorige edities willen

uitleggen hoe bepaalde regels tot stand

zijn gekomen. Ik heb daartoe uitgebreid

onderzoek gedaan naar de geschiedenis en

achtergrond van etiquetteregels.”

Heeft u daarvan een voorbeeld?

“Het mes is van origine ook een aanvalswa-

pen. Daarom is het omgeven met verboden

en taboes. Sinds de middeleeuwen geldt de

regel: breng het mes nooit naar de mond en

lik er zeker niet aan. Daarom geldt nu nog

steeds dat je een mes met de punt naar je

toe aan een ander geeft. Het eten met mes

en vork is overigens een relatief nieuwe ge-

woonte. Vroeger was een mes er alleen om

te snijden, niet als hulpmiddel. Men sneed

met een mes in de rechterhand het vlees

in hapklare brokken. Daarna legde men het

mes neer, pakte men de vork in de rech-

terhand en bracht men de stukjes daarmee

naar de mond. Pas rond 1900 kwam vanuit

Engeland het gebruik over om met de vork

in de linkerhand en het mes in de rechter-

hand afwisselend te snijden en te eten. Nog

steeds is het eten met mes en vork lang

niet in alle Europese landen ingeburgerd.

Fransen en Italianen eten veelal alleen met

vork. Zij gebruiken een stukje brood om

eten op de vork te schuiven.”

Hoe komt het dat wij Nederlanders in de

perceptie van veel anderen geen manieren

hebben?

“Historisch wordt dat inderdaad zo gezien.

In de DutchDitz ga ik daar uitgebreid op in.

In tegenstelling tot andere Europese lan-

den hadden wij eeuwenlang geen noemens-

waardig hofleven. We hadden nauwelijks

voorbeelden van adel die het ‘gewone’ volk

liet zien hoe het wel moest. Tegelijk had-

den wij in de handel veel succes, zoals in

de Gouden Eeuw. We konden het ons dus

permitteren om niet al te gemanierd door

het leven te gaan; we hadden het immers

ver geschopt zónder etiquette. Daarnaast

moet je de grote invloed van Calvijn niet

onderschatten. Calvijn stond voor het ge-

lijkheidsideaal. En etiquette vereist nu een-

maal een vorm van hiërarchie. Later, in de

jaren zestig en zeventig, viel het typische

anti-autoritaire en antihiërarchi-

sche gedachtegoed bij uitstek in

Nederland in goede aarde.”

Is ons gebrek aan manieren een

voor- of nadeel in het zakelijk

verkeer?

“Het nadeel is dat we door ons

gebrek aan wellevendheid soms

zaken mislopen. Er zijn voorgeno-

men fusies voortijdig gesneuveld

door ons gebrek aan manieren.

Maar het biedt ook voordelen:

we doen als Nederlanders rela-

tief makkelijk zaken, omdat we

ons niet geremd voelen. We laten

weinig kansen schieten.”

Etiquette gaat ook over tafel-

manieren. Wat is het nut van de

regel ‘gij zult niet roeien’?

“Roeien wil zeggen dat je tijdens

het pauzeren (bijvoorbeeld tijdens een toe-

spraak, als je een slokje neemt, als je even

wacht) het heft van mes

en vork als roeispanen over de rand van het

bord laat steken met de stelen op tafel. Het

hoort zo: leg ze kruiselings op je bord (klok-

positie ’20-over-8’). Als je klaar bent, leg je

mes en vork parallel op het bord, het mes

rechts met de snijzijde naar de vork (klokpo-

sitie ’20-over-4’). Deze regel heeft een func-

tie. Als je roeit, kun je namelijk in

de war komen met het bestek van je

buurman of -vrouw. Daarnaast is de

kans groter dat je het tafellaken vies maakt.

Als je je hieraan houdt, is bovendien voor

iedereen duidelijk, ook voor de ober, dat je

klaar bent met eten of niet.”

Hoe eet je asperges op een beschaafde

manier?

“Je kunt gerust met de rechterhand de

asperge bij het dikke uiteinde pakken. Je

doopt de zachte punt vervolgens in de

84 dito dito 85

inderen moet je van jongs af aan leren hoe het hoort’‘K

reinildis van ditzhuyzen.indd 84 26-10-09 20:37:59

Page 17: personality dito 2009

(eier)saus en brengt deze, ondersteund

door een vork, naar de mond. Het zachte

deel eet je op, het hardere deel zuig je uit.

Als je dit allemaal te lastig vindt, mag je de

asperge ook gewoon in stukjes snijden.”

Kluiven?

“Kip en klein gevogelte kun je kluiven als

een schaaltje water met een citroenschijfje

op tafel staat. Kluif wel graag discreet in

de rechterhand houden. Kreeft eet je echter

met mes en vork. Met behulp van een kreef-

tenvorkje haal je het vlees uit de scharen. De

dunne scharen aan de sprieten kun je breken

met de vingers en vervolgens uitzuigen.”

Een van de belangrijkste nieuwe regels:

hoe omgaan met de mobiele telefoon?

“Eigenlijk is het heel simpel. Respecteer

je directe omgeving en zorg dat je geen

overlast veroorzaakt. Dus niet luidkeels

en ongegeneerd bellen in winkel en trein

of op straat. En zet tijdens vergaderingen,

recepties en etentjes je mobieltje uit. Als je

per se bereikbaar moet zijn, zet dat dan op

trilstand en meld dat je een belangrijk tele-

foontje verwacht. Leg een mobiel ook nooit

pontificaal op tafel tijdens een bespreking

of etentje. Dat stoort de concentratie.”

Wat is uw grootste ergernis?’

“Ik erger mij aan platheden en grof taalge-

bruik van mensen als Paul de Leeuw, Youp

van ‘t Hek of Gordon. Het lijkt wel alsof

de behoefte om te shockeren op de Neder-

landse televisie steeds groter wordt. Daar-

mee lopen wij echt op kop in Europa.”

Wat vindt u van het verschijnsel Double

Dutch gaan? Ofwel: ieder voor zich een

deel van de restaurantrekening betalen?

“Mijn stelregel is: degene die uitnodigt

betaalt. Ik maak dat altijd duidelijk aan

het begin. Je vraagt gewoon: ‘Wat wil je

bestellen?’ Om te voorkomen dat altijd de-

zelfde betaalt, kun je ook afspreken dat je

dat om en om doet. Als je met een grote

groep gaat eten, is het prima om het hele

bedrag hoofdelijk om te slaan. Je moet

dan natuurlijk wel voorkomen dat je niet

allemaal apart bij de kassa afrekent, want

dat is voor de ober erg onpraktisch. Voor

mensen die geen dure drank hebben ge-

nomen of weinig hebben gegeten, kan de

rekening delen trouwens vervelend zijn.

In dat geval kun je afspreken dat iedereen

ongeveer neerlegt wat hij denkt te hebben

gegeten en gedronken.”

Ziet u ook wel eens voorbeelden van hy-

percorrect gedrag?

“Een broodje met mes en vork pakken en

dat vervolgens met een mes opensnijden

vind ik overdreven. Dat is helemaal ner-

gens voor nodig. Je kunt een broodje

gewoon met de hand pakken en er een

stukje van afbreken. Dat geldt ook voor

stokbrood; Fransen doen dat ook zo. Ook

te veel bestek op tafel hoeft voor mij niet.

Vroeger deed men dat wel; vislepels, as-

pergebestek, vorkjes voor dit en dat...

Maar ik vind dat erg gedateerd. Houd het

liever simpel en overzichtelijk.”

Bent u nu uitgegroeid tot Miss Etiquette?

“Soms meer dan mij lief is. Sinds ik dit

boek heb geschreven, hoor ik vaker in

mijn omgeving ‘Doe ik het zo goed zo?’,

als iemand bijvoorbeeld zijn wijnglas vast-

houdt. Ik vind dat heel vervelend. Voor

mensen die dat vragen is etiquette vooral

een keurslijf waarin zij zich gevangen voe-

len. Natuurlijk zijn er regels genoeg, maar

daarom is het nog niet nodig om stijf van

de zenuwen een diner bij te wonen. Je

moet doen wat je denkt dat juist is. Het

gaat erom dat je je enigszins bewust bent

van wat je doet. Dat is belangrijker dan je

precies aan alle regeltjes te houden.”

Heeft u nieuwe projecten op stapel staan?

“Ik werk nu aan een boek over omgangsvor-

men in de Arabische wereld. Ik was onlangs

met Willem-Alexander en Máxima mee op

een reis naar Oman, Abu Dhabi en Dubai.

De gewoonten daar zijn zó anders. Zulke

landen krijgen steeds meer contact met het

Westen. Ik denk ook dat daaraan behoefte

is. Hoe moet je je gedragen tijdens een of-

ficieel diner, receptie of ontvangst? Zowel

voor de westerse wereld als voor de Arabi-

sche wereld is er veel onduidelijkheid.” n

84 dito dito 85

by ditospecial people

reinildis van ditzhuyzen.indd 85 26-10-09 20:38:12

Page 18: personality dito 2009

Het parkeerterrein van de verslavingskli-

niek Addictions SolutionS in Voorthuizen

staat bommetje vol bolides van de gefor-

tuneerde, maar zwaar verslaafde cliëntèle.

De vijfsterrenkliniek zet alle zeilen bij

om aan de vraag te voldoen. “Verslaafden

vinden in deze tijd namelijk een prachtig

excuus om een dubbele dosis van hun fa-

voriete middel in te nemen”, vertelt Bram

Bakker, een van de kliniekpsychiaters, tij-

dens de heerlijke lunch in het restaurant.

“Het slechtste en het zwakste in de mens

steken nu het sterkst de kop op. Alleen

ondernemers die het best tegen de stress

en paniek kunnen, blijven in deze ‘survival

of the fittest’-periode overeind.”

De psychiater heeft weinig op met de re-

actie van de ex-minister van Economische

Zaken en Quote 500-miljonair Herman

Heinsbroek, die in de vorige Dito stelde

dat de crisis kon worden aangewend om

meer ‘te landen’. “Investeer in je interieur,

creëer warmte, gezelligheid”, adviseerde

hij ons. Na een schamper lachje sneert

Bakker: “Met zo’n opmerking toont Heins-

broek hoog boven de realiteit te ‘zweven’.

De ondernemers die hier zijn opgenomen,

hadden helemaal geen tijd om ‘gezellig te

landen’. De crisis bezorgt hen pure paniek.

Ze moeten medewerkers ontslaan, financi-

ele gaten dichten. Ze zijn aan het brok-

ken rapen. Onze cliëntèle volhardt daar-

door juist in haar verslavingen, onder het

motto: ‘Ik kan er allemaal niks aan doen,

dus open ik een nieuwe fles.’ Het effect

daarvan is dat ze eerder en harder crashen

en ten einde raad bij ons aankloppen. Wij

brengen ze onder meer aan het verstand

dat hun verslaving de slechtste stress-

management is die bestaat. Een cleane

ondernemer zegt na een zware dag niet:

‘Goh, ik ga weer aan de borrel of de snuif.’

Nee, hij gaat lekker vroeg naar bed, naar

de sauna, lekker zweten in de fitnessclub

of hardlopen.”

Van dat laatste geeft de 45-jarige Bak-

ker structureel het goede voorbeeld. De

psychiater is een verdienstelijk langeaf-

standsloper en schrijft daar ook over. Hij

publiceerde onlangs New York New York,

een boek over zijn ervaringen tijdens het

lopen van de marathon der marathons.

Bakker bepleit met verve de looptherapie

als alternatief voor antidepressiva en pro-

moot de kracht van de mind-bodyconnectie.

Hij ziet de mondiale crisis dan ook als een

‘wake up call’ voor de mensheid om ‘lekker

fit’ te worden, en dat vooral ook te blijven,

en dagelijks fris aan het werk te gaan.

“Liever een marathon dan een burn-out en

een verslaving”, aldus Bakker.

‘Elk voordeel hep zijn nadeel en omgekeerd’

De twee kanten van de crisis

De crisis laat niemand ongemoeid. Sommigen zien het als een alles verslindend monster. Maar de ware

ondernemer pakt juist de kansen die het gevolg zijn van de nieuwe realiteit. Dito vroeg enkele Dito-

ondernemers hoe om te gaan met de economische neergang.

140 dito dito 141

Bram Bakker

crisisverhaal.indd 140 26-10-09 21:13:07

Page 19: personality dito 2009

>>

Dat de gemoede-

ren verhit raken,

merkt ook Patricia

Kuiper-Vermeer van

Just2Match. Het re-

latiebureau voor het

topsegment draait

stabiel door, maar ook

hier snijdt het zwaard

aan twee kanten. Aan

de ene kant merkt ze

dat onder het motto ‘met een gelukkige liefde kun je

alles aan’ de behoefte aan duurzame relaties enorm toe-

neemt. “Het aantal singles blijft gestaag toenemen. Is

een huwelijk, een relatie al niet sterk, dan loopt die

door de huidige maatschappelijke stress en onzeker-

heid sneller op de klippen. Maar dat wil niet zeggen

dat mensen geen vaste relatie meer willen. Integendeel,

door de alsmaar oplopende individualisering stijgt juist

de behoefte aan contact, een emotionele verbinding,

enorm. Dus voor de lange termijn ben ik dan ook bui-

tengewoon optimistisch.”

Maar op de korte termijn mag de crisis snel over-

waaien. Tot haar cliëntèle behoren nogal wat ban-

kiers, bij uitstek mensen die werkzaam zijn in een

branche waarin de onzekerheid toeneemt. “Ben je

net ontslagen of dreigt ontslag,” vertelt de Alkmaar-

se op de maandag dat de DSB Bank definitief failliet

is verklaard, “dan heb je wel wat anders aan je hoofd

dan een nieuwe relatie. Ook singles doen een pas op

de plaats, willen eerst lekker in hun vel komen voor-

dat ze zich weer actief melden op de relatiemarkt.”

Deze pauze heeft weer het voordeel dat Patricia haar

organisatie nog sterker op poten kan zetten. Just-

2Match zal in de nabije toekomst door presentaties

en exclusieve singlemiddagen meer naar buiten tre-

den. Verder ontwikkelde het bureau een directory-

systeem dat singles nog beter met elkaar zal mat-

chen. Deze onderzoeksmethode werkt volgens het

Discovery Profiel van Insight en is een inspirerend

instrument voor persoonlijke ontwikkeling waarmee

mensen meer inzicht krijgen in zichzelf en in de

ander.

140 dito dito 141

ondernemen by dito

Ooit finishte Dion Bartels in New York

de marathon in 3.45 uur. “Maar lopen

is niet echt meer mijn ding.” Inmiddels

trekt de 50-jarige topadvocaat elke

ochtend in een zwembad al crawlend

de nodige baantjes. Niet alleen werkt

hij zo aan zijn conditie, de Utrechter

visualiseert daarbij ook zijn perfecte

werkdag. Alles in zijn werkleven staat

in het teken om zoveel mogelijk van

de zes miljard euro terug te halen die

malafide en criminele indirecte vast-

goedaanbieders bij duizenden niets

vermoedende Nederlanders hebben ‘op-

gehaald’. De financiële lijken vallen in

deze tijd massaal uit de kast, de ge-

dupeerden staan in de rij. Kassa dus!

Bartels is dankzij een effectief media-

beleid plus zijn daadkrachtige strategie

in korte tijd een prominente Nederlan-

der geworden. De topadvocaat duikt

in het gat dat mede door het werkloos

toezien van politiek Nederland is ge-

creëerd. “Verreweg de meeste politici

hebben totaal geen belangstelling voor

deze problematiek”, aldus de advocaat.

“Zelfs de VVD, waarvan ik al vanaf mijn

23ste levensjaar lid ben, laat onze

doelgroep in de kou staan. Den Haag

vindt namelijk dat beleggers die vijf-

tigduizend of meer beleggen niet poli-

tiek beschermd dienen te worden. Zelfs

de AFM (Autoriteit Financiële Markten)

deed er tot voor kort niets aan. Voeg

daaraan de economische malaise toe en

ons succes is verklaard.”

Hij schroomt dan ook niet om tot de

volgende conclusie te komen: “De cri-

sis is naast mijn vrouw en kinderen het

allermooiste wat me in mijn leven is

overkomen.” Maar inmiddels ervaart

Bartels dat het ook een vlijmscherp

zwaard is dat aan twee kanten snijdt.

Vanwege persoonlijke bedreigingen en

intimidaties nam hij onlangs gas te-

rug. Hij raakte midden oktober voor de

tweede maal in een maand betrokken

bij een dubieus ‘verkeersongeluk’. Beide

ongevallen zijn nog in behandeling bij

de politie. “Maar ik ben inmiddels wel

aan mijn derde Volvo toe. Mijn bijdrage

aan het opheffen van de crisis.” Zijn

kantoor is vanwege de bedreigingen in-

middels zo gereorganiseerd dat zijn af-

wezigheid voor korte of langere tijd kan

worden opgevangen. De advocaat richt

zich vanwege zijn persoonlijke veilig-

heid voorlopig alleen op marketing en

publiciteit.

Dion Bartels Patricia Kuiper-Vermeer

crisisverhaal.indd 141 26-10-09 21:13:23

Page 20: personality dito 2009

Pronken met juwelen en andere luxere

items is in deze tijd nog altijd niet ver-

boden. Althans, dat is de ervaring van

Marcel Koster van Koster en Zonen. “Het

gaat weliswaar een stuk minder”, ver-

telt hij. “Maar crisis, het woord alleen

al. Nee, dat gaat me te ver. We hebben

jaren achtereen top gedraaid, elk jaar

groeiden we. We hebben geen mensen

hoeven ontslaan en staan nog altijd

stevig op onze benen. Het topsegment

blijft altijd kopen, maar mensen die

moeten sparen voor een mooi horloge,

moeten even in de wachtkamer. Maar

aan de andere kant, zoals Johan Cruyff

al zei: elk voordeel hep zijn nadeel en

omgekeerd. Deze tijd maakt je scher-

per, opmerkzamer. Klanten gaan sneller

‘zeuren’. De markt saneert. De ‘moeilijke

gevallen’ verdwijnen daardoor. Ik dien

daardoor onze medewerkers meer te

ondersteunen, meer te helpen.”

142 dito dito 143

Ook Dito-deelnemer in spe Angé-

lique Koopmans van SheSuit blijft

doorinvesteren in haar ‘salon’, een

kleermakerszaak, specifiek voor da-

mes. “In oktober heb ik onze zesde

medewerker aangetrokken. Vooral

vanuit de particuliere hoek zien we

de vraag gestaag toenemen. Niet

alleen uit Nederland, maar ook uit

België, Luxemburg en Duitsland. We

hebben inmiddels dames die voor de

vijfde en zelfs zesde maal een nieuw

pak bij ons komen aanmeten”, aldus

de historica, die onder meer werkte

bij Fokker voordat ze in 2007 begon

met ‘een ouderwets kleermakersbe-

drijf in een innovatief jasje voor da-

mes’. “De opdrachten in de zakelijke

markt daarentegen lopen wat terug.

Talloze bedrijven vragen offertes aan

voor gepaste kleding voor hun me-

dewerksters. Maar de meeste daarvan

gingen ‘on hold’ met als argument:

‘We vinden het in deze slechte tijden

ongepast om onze medewerkers zo

mooi te kleden.’ Toen dacht ik: als

iedereen dat nou gaat doen, hebben

we straks zeker een crisis.”

Angélique Koopmans

Marcel Koster

‘Het gaat weliswaar een stuk minder, maar crisis? Het woord alleen al’

Marcel Koster met zijn vrouw.

crisisverhaal.indd 142 26-10-09 21:13:41

Page 21: personality dito 2009

142 dito dito 143

by ditoondernemen

André Verdam aan Tafel! wordt inmiddels meer en

meer gevraagd om exclusieve bijeenkomsten aan

huis of op andere intieme locaties op te luisteren.

De huiskok vertelt: “In zwaardere tijden zoeken

mensen meer naar intimiteit, authenticiteit en

puurheid. Mensen in het hogere segment bezoe-

ken minder frequent luxe restaurants. Niet zozeer

vanwege de prijs - al met al komen wij vaak boven

die prijs uit - maar vanwege het gebrek aan intimi-

teit. Mensen willen meer en meer alleen met hun

vrienden en relaties in een vertrouwde omgeving

genieten. Daarvan plukken wij de vruchten.”

Egbert Hennen draait zelfs beter dan

ooit. De ‘topverkoper’ en Dito-colum-

nist geeft dankzij de malaise meer en

meer verkooptrainingen ‘on the job’,

individueel of in groepen. “Ik geef de

verkopers ter plekke adviezen, en dat

werkt”, vertelt hij. “Want de verkoper

neemt al die spookverhalen van de

klant over, zoals ‘we zijn te duur’, ‘er

zijn te veel concurrenten’ en ‘sinds de

crisis in de VS kopen mensen helemaal

niks meer’. Gaf ik voor de crisis twee

dagen per week verkooptrainingen, in-

middels train ik vijf tot zes dagen per

week ‘on the job’.” Volgens Hennen zit

de crisis vooral tussen de oren. “Ech-

te ondernemers denken in oplossin-

gen. Kan het niet rechtsom dan toch

linksom. Ikzelf werkte jarenlang in de

makelaardij. Zeker grote kantoren heb-

ben het moeilijk, sommige vallen om.

Maar ik denk dan meteen: juist nu is

het de kans voor kleine zelfstandigen;

je verkoopt elke maand een paar huizen

en vangt 7500 euro aan courtage. Goed

geld, hoor! Kortom: elke tijd biedt weer

nieuwe kansen, wel dien je soms de ba-

kens te verzetten. Nou en? Nu ben ik

op weg naar een klant die zich door mij

laat adviseren om zoveel mogelijk free

publicity te genereren. Want de me-

diabudgetten lopen terug, dus willen

bedrijven free publicity. Ook weer een

product dat gesmeerd loopt. Kassa!”

Egbert Hennen

André Verdam

‘Mensen willen meer en meer alleen met hun vrien-den en relaties in een ver-

trouwde omgeving genieten. Daarvan plukken wij de

vruchten’

crisisverhaal.indd 143 26-10-09 21:14:06

Page 22: personality dito 2009

164 dito dito 165

joep schrijvers.indd 164 26-10-09 21:28:33

Page 23: personality dito 2009

‘Mr. Rat’ Joep Schrijvers over overleven in het zakenleven

Zijn boek Hoe word ik een rat? werd jaren geleden een bestseller. Dit succes betekende zijn doorbraak als

fulltime schrijver. Nog regelmatig mag Joep Schrijvers het bedrijfsleven graag voorzien van vrolijke kritische

kanttekeningen. Een interview over de kunst van het manipuleren, de getto’s van Detroit en zijn leven na het

schrijven van een wereldhit.

>>

onkelen, streken uithalen en

samenzweren zijn in een orga-

nisatie een alledaagse bezigheid. Wie spant

met wie samen? Wie zijn er twee handen op

één buik? Wie manipuleert wie, waartoe en

hoe? Mensen die vertrouwen op de formele

verhoudingen, op het ‘nette’ spel, komen

bedrogen uit. Beslissingen komen niet al-

leen tot stand door rationele afwegingen

van voor- en tegenargumenten. Nee, het

andere spel, het ondergrondse politieke

machtsspel, is minstens even belangrijk.

Dit is althans de heilige overtuiging van

Joep Schrijvers, auteur van de bestseller

Hoe word ik een rat?, waarmee hij enkele ja-

ren geleden landelijk bekendheid verwierf.

De voormalig organisatieadviseur geeft in

zijn nog altijd actuele boek een fascinerend

inzicht in het politieke gedoe in bedrijven.

Hij beschrijft, soms ironisch maar altijd

toegankelijk, de meest voorkomende ‘gore’

streken. In zijn werkkamer in zijn woning in

Amsterdam blikt hij terug op zijn succes en

beschouwt hij de wereld.

Hoe kwam u erbij een boek met zo’n titel

te schrijven?

“Ik heb een achtergrond in de IT. Als IT-

adviseur, onder andere bij het toenmalige

BSO Origin, heb ik gewerkt voor veel grote

bedrijven en organisaties. Op een gege-

ven moment deed ik veel advieswerk voor

de zorgsector. Dat is een sector met veel

overlegorganen waar politiek gekonkel bij

uitstek een goede voedingsbodem vindt.

Daar ben ik mijn onschuld verloren en fei-

telijk ontmaagd, zou je kunnen zeggen.”

Wat was het moment?

“Mijn ogen werden geopend tijdens een

sessie met een zogenoemde stuurgroep

die een opdracht had meegekregen. Ik

weet nog goed dat de voorzitter van deze

stuurgroep op een whiteboard de namen

schreef van alle sleutelspelers, voorzien

van commentaren op de sterke en zwak-

ke eigenschappen van elke persoon. Een

analyse waarin openlijk belangen en on-

derlinge relaties in kaart werden gebracht.

Het ging zelfs zo ver dat werd gezegd: ‘Die

moet je op eer bespelen, die met jaloezie

en die kun je gerust negeren ondanks zijn

grote mond.’”

Wat dacht u toen?

“Ik voelde geen morele verontwaardiging,

maar was vooral verbaasd. Ik ben graag

een waarnemer aan de zijlijn. Sommige

lezers hebben wel verontwaardigd gerea-

geerd, tot vandaag aan toe. Nog altijd kom

ik mensen tegen die mij boos toespreken

over het feit dat ik dit boek heb geschre-

ven. Zij zeggen dat ik mensen aanzet tot

het kwaad.”

Doet u dat ook?

“Het is natuurlijk met enige ironie ge-

schreven, maar tegelijkertijd is het meer

dan dat: ik wil processen ontmaskeren. Ik

kan mij vinden in de stelling dat wie geen

vuile handen heeft gemaakt niet heeft ge-

leefd. Je kunt je niet als een heilige buiten

de maatschappij plaatsen. Dus kun je

164 dito dito 165

by ditoondernemen

K

‘Sommigen zeggen dat ik mensen aanzet tot het kwaad’

joep schrijvers.indd 165 26-10-09 21:28:34

Page 24: personality dito 2009

maar beter een beetje weten hoe het spel

wordt gespeeld. Ik heb ook doelbewust niet

gekozen voor een titel als Hoe herken ik een

rat?. Die zou impliceren dat de lezer aan de

goede kant van de moraal zou zitten.”

Wat is de ‘smerigste’ streek die u als rat-

tengoeroe zelf ooit heeft uitgehaald?

“Nou vooruit, een klein voorbeeld… Ik was

ooit bezig om als manager van een afdeling

een andere afdeling over te nemen. Maar ik

wilde niet iedereen mee hebben. Ik had een

lijstje met namen gemaakt om deze coup mee

te plegen. Vervolgens maakte ik de grootst

denkbare beginnersfout. Ik liet mijn lijstje

liggen op een kopieermachine. Maar erger

nog: mijn baas, tegen wie ik aan het oppone-

ren was, had inmiddels het briefje gevonden.

Het spel was in één keer uit en de beoogde

samenvoeging ging niet door. Ik spotte met

de allereerste les: laat nooit sporen na.”

Wat is het grootste misverstand over ma-

nagement?

“Management gaat uit van een maakbaar-

heidsideaal. Als ik maar de goede stappen

zet, dan haal ik mijn doel. Dat gaat voorbij

aan het feit dat er ook nog zoiets is als

Vrouwe Fortuna. Zonder geluk heb je geen

succes. Het is niet alleen calculatie. Veel

boeken over managen en leidinggeven be-

noemen dat niet voldoende.”

Is elke topman een ‘rat’ in uw visie?

“Ja, natuurlijk. Ze hebben veel concurrenten

weten te verslaan, zowel binnen als buiten

de poorten. Je moet kunnen omgaan met

‘het kwaad’ als je succes wilt hebben. Maar

in de lagen onder de top weet men vaak ook

van wanten. Obstructie plegen of imago’s

schaden gebeurt ook in lagere echelons.

Het is zeker niet zo dat de top corrupt is en

de werkvloer heilig. Integendeel.”

Hoe kunnen bedrijven zich te weer stellen

tegen een rattencultuur?

“Je ziet op businessschools dat de managers

van morgen worden opgeleid tot ‘leiders’. No-

dig zijn leidinggevenden die verder denken

dan de kortetermijnwinst en hun eigenbe-

lang. Er is een roep om leiders die denken

aan een groter algemeen belang en daarnaar

handelen. Op managementopleidingen zie je

daarom een groeiende aandacht voor karak-

tervorming. Wat zijn als leider mijn schaduw-

zijden? Hoe werkt dat door in het bedrijf? Dit

is bedoeld om mensen die macht hebben te

trainen om zichzelf te corrigeren.”

Hoe kijkt u aan tegen topmanagers en on-

dernemers?

“Ondernemers zijn heel anders dan mana-

gers of bestuurders. Ik houd van onder-

nemers.

Onlangs was ik met een aantal onderne-

mers in Noord-Korea op een handelsmis-

sie. Ik vind het namelijk leuk om als een

soort antropoloog ondernemers in het

wild te bestuderen. Er was een onderne-

mer mee met een goed gevoel voor geld

en ook nog gevoel voor personeel. Dat is

een ideale combinatie waarvoor ik veel

bewondering heb. Die man was authentiek

en had daar niet voor geleerd. Dat vind ik

dus mooi.”

Maakt u veel reizen?

“Onlangs was ik kort na elkaar in Beijing

en Detroit. Ik zag de globalisering in twee

gedaanten. De euforie en energie in Bei-

jing versus de verslagenheid in Detroit.

Detroit is de afgelopen decennia van 2,3

miljoen inwoners naar 850.000 inwoners

gedaald. Je ziet er verlaten weilanden,

overwoekerd, met hier en daar verlaten

panden waar drugs wordt gedeald. Dat fas-

cineert mij mateloos.”

Wat zijn lessen die u trekt op zo’n reis?

“Iemand vertelde mij over de handel in

Azië: ‘Niets is wat het lijkt. En als je denkt

het te snappen, zit het toch nog anders in

elkaar.’ Zijn les was dat je in die landen be-

hoedzaam moet handelen. Er is daar cor-

ruptie en er zijn veel belangen. Een goede

ondernemer weet hoe de hazen lopen en

verdiept zich in de belangen van anderen.

Daar is niks mis mee.”

Heeft u helden die u inspireerden bij het

schrijven van uw boek?

“Baltasar Gracián kan ik iedereen aan-

raden. Hij schreef: ‘Voor iedereen is een

duimschroef op maat te maken.’ Gracián

was een soort biechtvader aan het Spaan-

se hof en schreef zijn boek De kunst van

de voorzichtigheid in 1650. Maar dit boek

166 dito dito 167

en goede ondernemer weet hoe de hazen lopen’

‘E

joep schrijvers.indd 166 26-10-09 21:28:51

Page 25: personality dito 2009

leest alsof hij een tijdgenoot is. Hij is ook

voorstander van de kunst van het veinzen.

Je moet dus juist niet authentiek zijn, zo-

als eigentijdse managementgoeroes vaak

propageren, maar anderen laten geloven

dat je het bent. Dat lees je dus nooit in de

huidige generatie managementboeken.”

Het is nogal een rauw wereldbeeld…

“Ja, dat is ook wel zo. Maar er schuilt ook

veel waars in.”

Was u verrast door het succes van uw boek?

“De eerste oplage bestond uit niet meer

dan een paar duizend exemplaren. Ik gaf

workshops en lezingen over dit thema

toen ik nog in loondienst was. Daarvoor

was opvallend veel belangstelling, ik had

toen al door dat een boek een goed idee

was. Dat boek liep meteen goed. Het be-

gon met een klein radio-interview en toen

volgden de kranten. Het was een hype. Op

een gegeven moment kopte de krant dat

Zalm het boek had gekocht voor de hele

ministersploeg van destijds. Toen ging het

helemaal hard. In zo’n vijftien landen is

het nu vertaald, met in totaal een verkoch-

te oplage van zo’n 180.000 exemplaren.”

Is het ook in het buitenland een succes?

“In Amerika sloeg het niet aan. Toch te

controversieel waarschijnlijk. In China

hetzelfde. Het is er wel vertaald, maar het

boek kwam niet door de censuur.”

Hoe kijkt u naar de huidige economische

crisis?

“Deze crisis toont aan hoe groot de on-

derlinge afhankelijkheden zijn tussen

landen en regio’s. En dat er behoefte is

aan meer controle en toezicht. Als je het

rattenspel speelt in een kleine groep: so

what? Maar als het opgenomen is in we-

reldwijde ketens, volgt een kettingreactie.

Als de macht op drift raakt en mensen zich

blindstaren op hun spreadsheets en met

verkeerde incentives worden opgejaagd,

dan heeft dat wereldwijd grote gevolgen.”

What’s next voor Mr. Rat?

“Ik heb altijd gezegd dat ik na mijn veer-

tigste auteur wil zijn en meer boeken wil

schrijven. Voor de buitenwereld ben ik

natuurlijk Mr. Rat. Een soort Swiebertje-

effect. De Rat is natuurlijk nog altijd mijn

broodwinning, dus ik verzet mij er niet te-

gen. Maar ik wil mij ook verbreden. Ik heb

sindsdien ook andere boeken geschreven,

zoals Het wilde vlees. Over de frictie tus-

sen begeerte en hartstocht en wat je

moet doen om te voorkomen dat die niet

ontspoort. Het is een boek over toezicht.

Dat geldt ook voor de graaizucht van

de top. Hoe complexer de samenleving

wordt, hoe meer gemonitord moet wor-

den. Dit najaar komt een ander boek uit,

mijn eerste roman. Het thema is heden-

daagse gelukszoekers.” n

166 dito dito 167

by ditoondernemen

De 9 favorieten van Joep Schrijvers

Tv-serie

Six Feet Under

Wijn

Rode wijn uit het Ahr-dal, Noord-Eifel

Roman

De meester en Margarita van Michail

Boelgakov

Managementboek

De kunst van de voorzichtigheid van

Baltasar Gracián

Gerecht

Huisgemaakte paté met gekaramelli-

seerde uitjes

Gadget

iPhone

Auto

New Beetle

Designobject

De lampen van Benno Premsela

Geluksmoment

Koken om half zes met een glas wijn

in de hand

joep schrijvers.indd 167 26-10-09 21:29:14