Rene SeverijnenVan empathie naar compassie in de zorg

12-10-2010 Compassie René Severijnen 2

Van Empathie

naar Compassie

in de ZorgEn kun je het leren?

12-10-2010 Compassie René Severijnen 3

Empathie en compassie is overal

Ons vermogen tot compassie vormt de basis van de roeping van de arts, de drang van de vrijwilliger om zich in te zetten voor een goed doel en het verlangen van ieder mens naar meer harmonie in zijn of haar leefgemeenschap. Volgens de visie van de zeventiende-eeuwse filosoof Baruch Spinoza is het ook de grondslag van de ethiek.

Empathie Monitor 2010

Empathie

Rümke (Leerboek Psychiatrie)

Maximale benadering

met behoud van distantie

van den Hoofdakker (Rutger Kopland)

Trachten te voelen en te denken: as if you are the other, without being it, en zonder

het te worden – je moet afstand blijven houden.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 4

Empathie en de bioloog

12-10-2010 Compassie René Severijnen 5

Frans de Waal 2009Contact Amsterdam

Hebzucht is uit, empathie is in.

Verzoening en medeleven als diep gewortelde natuurlijke verschijnselen bij mens en dier laten zien dat er een natuurlijke neiging is tot empathie.

Empathie - het vermogen om de emoties van anderen te kunnen meevoelen en de situatie van anderen te begrijpen - is een zeer oude verworvenheid die zich in onze geest genesteld heeft en waardoor we als soort kunnen overleven.

Empathie en de huisarts

Naast bio-medische kennis is een empathische grondhouding en luisterend oor belangrijk.

Aanvaarden van de mensen zoals ze zijn, nieuwsgierig zijn naar hun levensverhaal, oprechte belangstelling, zich inleven en begrijpen van de gedachten en gevoelens van de patiënt.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 6

Frans DerksenHuisarts DoetinchemSpringer Houten 2010

CompassieMedelijden (van Dale) is niet

het juiste begrip!Mededogen, medeleven,

medegevoel, barmhartigheid, De wens dat alle voelende

wezens vrij zijn van lijden, problemen en pijn. Het is allesomvattend, gaat boven het persoonlijke uit.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 7

Vincent van GoghDe barmhartige Samaritaan

Mededogen

Volgens het Tibetaanse boek van Leven en Sterven is mededogen niet alleen een gevoel van genegenheid of warmte voor diegene die lijdt. Ook is mededogen niet het herkennen van pijn. Mededogen is een praktische vastberadenheid om datgene te doen wat nodig en mogelijk is om het lijden op deze planeet te verzachten.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 8

Compassie en filosofie

12-10-2010 Compassie René Severijnen 9

Joachim DuyndamKok Agora, Kampen 1997

Niet het sentimentele en kleinerende medelijden, maar de onmisbare factor, die onze gevoelswaarnemingen hun echtheid en betekenis geeft.

Er zit Passie in!

Emotioneel aspect: meevoelenGeef-karakter: actie aspect, iets doenVerbeeldingskant: indenkenWaarde-karakter: liefde

12-10-2010 Compassie René Severijnen 10

Compassie met jezelf

Zelfcompassie betekent dat je jezelf accepteert zoals je bent met je gebreken erbij. .. Dat je in moeilijke tijden aardig bent voor jezelf in plaats van jezelf te veroordelen. Opzij 2009 Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie, Radboud Universiteit

Zelfcompassie betekent dat je je menselijkheid accepteert en respecteert. Kristen Neff , Texas.

self-kindness: aardig zijn voor jezelfcommon humanity: verbonden zijn met anderenmindfulness: bewuste aandacht, leven in het hier en nu

www.zelfcompassie.nlwww.vonkzelfbepaling.nl/testen

Han Fortmann Centrum voor Mindfulness

                    

Het H F C voor Mindfulness heeft tot doel de ervaring, kennis en toepassing van mindfulness te bevorderen. Het centrum is nauw gelieerd aan het UMC St Radboud en de Radboud Universiteit Nijmegen.

Met in het bestuur o.a. prof. Henk Barendregt, wiskundige en Vipassana leraar en prof. Anne Speckens, psychiater, beide verbonden aan de Radboud Universiteit .

12-10-2010 Compassie René Severijnen 11

Compassie en religie

Karen Armstrong beschreef hoe, ondanks de onderlinge verschillen, compassie centraal staat in alle religieuze tradities.

Religion is not about believing things, religion is about doing things.

'n Glimp van het goddelijke is zichtbaar

als we in onze houding compassie praktiseren.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 12

Handvest van mededogen

Compassie van de Dalai Lama

12-10-2010 Compassie René Severijnen 13

BZZTôH, den Haag1997 Rainbow Pocket

Mededogen is het mooiste en kostbaarste wat er is.

Als een dokter echt gevoel en ware bezorgdheid voor ons aan de dag legt en als hij naar ons lacht, voelen we ons prima. Maar als de dokter weinig genegenheid toont ook al blinkt hij of zij uit als arts, dan voelen we ons onzeker en nerveus. Zo is de menselijke natuur. Compassie dwingt ons een hand uit te steken naar alle levende wezens, ook onze zogenaamde vijanden, mensen die ons van streek maken of pijn doen. Onafhankelijk van wat ze je aandoen, moet je je herinneren, dat alle mensen net als jezelf alleen maar proberen gelukkig te zijn, dan is het veel eenvoudiger compassie naar hen te ontwikkelen.

Catechismus van de compassie

12-10-2010 Compassie René Severijnen 14

Christina Berkvens-Stevelinck, remonstrants predikant, hoogleraar Europese Cultuur Radboud Universiteit Nijmegen, Studentenekklesia LeidenAd Alblas, predikant PKN, exegeet, voorganger Binnenstadsgemeente Leiden

Opdracht één van de catechismus van de compassie is uit liefde de ander dienen.

Mensen zijn ten diepste verwant en op elkaar aangewezen. Zonder principiële, sociale en economische compassie gaan we te gronde.

Skandalon, VughtSeptember 2010Met DVD Karen Armstrong

Compassie en wetenschap Science 2004 vol. 303 p. 1157-1162 T. Singer, B. Seymour,

J.O'Doherty, R.J. Dolan, C.D. Frith and H. Kaube: Empathy for Pain Involves the Affective but not Sensory Components of Pain.

Lutz A, Brefczynski-Lewis J, Johnstone T, Davidson RJ (2008)

Regulation of the Neural Circuitry of Emotion by Compassion Meditation: Effects of Meditative Expertise.

The study was the first to use functional magnetic resonance imaging (fMRI) to indicate that positive emotions such as loving-kindness and compassion can be learned in the same way as playing a musical instrument or being proficient in a sport.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 15

Menslievendheid in de zorg

Menslievende professionaliteit

Het is mededogen, ofwel geraakt zijn door het leed van anderen en daaruit de consequentie trekken dat je iets voor hen wilt doen, èn interesse en plezier in mensen hebt.

Als we ons vermogen tot compassie zouden verhogen, zou dat een hoop gedokter schelen.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 16

Annelies van HeijstKlement Kampen 2005

Compassie in de Zorg

De meerwaarde van compassie in het behandelen van medemensen is voor alle werknemers in het ziekenhuis onontbeerlijk.

Sommigen hebben het al vanaf het begin van hun carrière, anderen kunnen het leren.

Vroeg aandacht ervoor en onderricht erover in de opleiding kan leiden tot betere resultaten van de behandeling zonder extra kosten.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 17

Compassie en de manager

Bij verpleegkundigen en artsen is een veel langerdurend “commitment” aan een werkplaats niet ongebruikelijk en het kan leiden tot een beter begrip vóór en opvang van de patiënten en daardoor betere behandelingsresultaten.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 18

De “houdbaarheid” van een manager is drie tot vijf jaar, bij een enkeling zeven jaar. Daardoor komen ze veel minder toe aan compassie.

Compassie en zijn grenzen

Zolang zelfcompassie aan de basis van de compassie staat, hoef je niet bang te zijn de grenzen te overschrijden met nadelige gevolgen voor jezelf.

Respecteer ook de grenzen van je patiënt. Er bestaat verschil tussen mededogen met de

ander als mens en als gezondheidswerker. Meehuilen als mens kan, terwijl je toch je

professionele identiteit bewaart en de patiënt kunt helpen en troosten.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 19

s

Compassie

stop

? ?

stop

Wat wil ik bereiken?

Méér compassie in de

omgang met anderen brengen.

In je werk, waar je toch al gauw 40 jaar doorbrengt, kun je juist in de afhankelijke situatie, waarin de ander zich bevindt in de gezondheidszorg, hem of haar helpen in wat ze nodig hebben. Dit lukt alleen maar als je bewust bent van je eigen behoeften.

12-10-2010 Compassie René Severijnen 20

Compassie hoe beginnen we?

12-10-2010 Compassie René Severijnen 21

Thich Nhat Hanh, zenleraar, monnik

THANK YOU !

NEXT

Pauze!