SCHATGRAVEN: HET PLAKBOEKVAN PAUL HARTLAND

FRANS PETERSE 31­08­2012

In de tentoonstelling De kunst van het licht – László Moholy­Nagy uit 2011 mocht slechts op éénvan de pagina’s van Paul Hartlands plakboek met beelden van de jaarbeurs van de HollandseKunstzijdeindustrie uit 1935 getoond worden. In 'Schatgraven' kunnen we gelukkig er veel meervan laten zien; het is één van de schatten uit het prentenkabinet, met foto's van o.a. LászlóMoholy­Nagy.

In 1981 schonk Paul Hartland een aantal belangrijke foto’s van Moholy­Nagy en andere werkenuit zijn collectie aan het Gemeentemuseum. Ze dateren uit 1934­1935, de tijd dat hij als assistentvan László Moholy­Nagy werkzaam was bij Pallas Studio in Amsterdam. Paul Hartland wasleerling geweest van Paul Schuitema en Gerard Kiljan op de Haagse Academie van BeeldendeKunsten.[1] Pallas Studio en Pallas Uitgeverij waren nauw verbonden aan de in Haarlemgevestigde uitgeverij Spaarnestad, waar International Textiles gedrukt werd.

Bij Pallas Studio werkt Moholy­Nagy samen met Paul Hartland ­ niet alleen aan de vormgevingvan tijdschriften die door Spaarnestad werden uitgegeven zoals International Textiles ­ maar in dezomer 1934 ook aan de vormgeving en inrichting van de Jaarbeursstand voor de HollandseKunstzijde Industrie. De opdracht hiervoor werd gegeven door Adam Hendrik Unger (1901­1999)de vertegenwoordiger van de Algemene Kunstzijde Unie (AKU) te Arnhem. Vanaf de zomer van1934 was Moholy­Nagy, naast het samenstellen van zijn solotentoonstelling in het Stedelijk

Nederlandse kunstzijde industrie voor de Jaarbeurs in Utrecht, die in het voorjaar van 1935gehouden zou worden. De kunstzijdeindustrie (rayonindustrie) in Nederland had zich verenigd inde brancheorganisatie met de naam Algemene Kunstzijde Unie (AKU) en voerde daarnaast nogde merknaam ‘Enka’. De jaarbeursstand was een groot succes en in de pers stonden zeerlovende kritieken over het ontwerp.[2] Een verkleinde versie van deze stand is ook op deWereldtentoonstelling van Brussel 1935 te zien geweest.

Paul Hartland maakte na afloop een boekje waarin hij de beurs met foto’s heeft gedocumenteerd.Op de pagina’s van het plakboek heeft hij de foto’s gecombineerd met tekeningen en ingekleurdevlakken.Het is jammer dat een plakboek dat zo’n mooi overzicht geeft van de inrichting van dezestand in Utrecht op de tentoonstelling De kunst van het licht – László Moholy­Nagy slechts op éénvan de pagina’s getoond mocht worden.

Paul Hartland, plakboek van de Utrechtse jaarbeursstand voor de Nederlandse KunstzijdeIndustrie (AKU/Enka), 1935’, ontwerp stand László Moholy­Nagy (1895­1946), het plakboek issamengesteld door Paul Hartland (1910­1991) en bevat tien dubbelzijdige bladen met 25 foto’s eneen cliché, ontwikkelgelatinezilverduk, gouache, potlood en inkt op gekleurd papier, 15,9 x 25,0cm

[1] Uit correspondentie van Moholy­Nagy aan Paul Schuitema (brief 4 juli 1934, in bezit van FlipBool, Den Haag) blijkt dat Paul Schuitema een andere leerling van hem, Henk Wanink, had willenvoorstellen als assistent. Moholy­Nagy was er vanuit gegaan dat Schuitema zijn leerling Paul

aber in diesem augenblick kann ich nicht über seine anstellung disponieren, da ich eine hilfe:adriaan hartland *)“ „* auch dein schüler gewesen. ich glaube, du dachtest an ihn, als du voneinem zeichenlehrer gesprochen hast.“

[2] Het Vaderland, woensdag 13 maart 1935, avondblad: Een speurtocht over de Jaarbeurs. Dened. Textielgroep het glanspunt. De kunstzijde Textiel.