Passend onderwijs (PAMAOK002)

1|Datum 11.10.2010

faculteit gedrags- enmaatschappijwetenschappen

pedagogische wetenschappen en onderwijskunde

Passend onderwijs

Ernst D. Thoutenhoofd

11 oktober 2010

PAMAOK002 | De organisatie van zorg in school en klas

College 4

2|Datum 11.10.2010



Doelstelling en inhoud

Doelstelling geïnformeerd kritische reflectie op de doorgaande beleidslijn mbt zorgleerlingen, zoals aangeduid in de notie van ‘passend onderwijs’.

Inhoud [achtergrond] 1. het ideaal van inclusief onderwijs, 2. passend onderwijs als beleidsinstrument, 3. voorbeeld van passend onderwijs in Groningen, 4. kritiek op ontwikkelingen [analyse] 5. leerlingen en zorg, 6. leerkrachten en zorg, 7. het dovenonderwijs als limit case, 8. [stelling].

3|Datum 11.10.2010



Waaruit volgt passend onderwijs?Passend onderwijs is een doorontwikkeling van met name de Wet op de Expertise Centra (WEC). Het is deel van een brede internationale beweging naar inclusief onderwijs, zie het 1994 UNESCO ‘Salamanca statement’.

De met de WEC verbonden leerlinggebonden financiering (het ‘rugzak-beleid’ of LGF) ging van start op 1 augustus 2003.

De doelgroep waren kinderen met een aantoonbare beperking—met uitzondering van kinderen met een visuele beperking.

Met LGF werd de (sociale) integratie van leerlingen met een beperking in het regulier onderwijs als doel gesteld.

4|Datum 11.10.2010



Kenmerken WEC beleid

LGF was alleen bedoeld voor kinderen met een aantoonbare beperking. Deze categorisering veronderstelt een eenduidige indicatiestelling, waarvoor niet alleen expertise centra en commissies van indicatiestelling een centrale rol in onderwijs verkregen, maar ook orthopedagogische, psychologische (etc.) kennis en ‘wetenschappelijke’ test-technologieën, praktijken en instrumenten.

Daarnaast werd financiering aan de leerling gekoppeld, en niet aan de school.

nb LGF bracht daarom een meer centrale rol voor ouders—zij kregen grotere keuzevrijheid en inbreng in het plaatsen van hun kind—maar ook voor experts, met name in het definiëren en categoriseren van afwijkend leren.

5|Datum 11.10.2010



Aantallen in speciaal onderwijs(in procenten) 96-98 99-01 02-04 05-06

Oostenrijk 2.0 1.6 1.6 1.6Denemarken 1.6 1.5 2.3 2.5Italië <0.5 <0.5 <0.5 <0.5 Duitsland 4.4 4.6 4.8 4.8Griekenland 0.8 0.3 0.6 0.3Nederland 4.9 1.8 1.9 2.2Noorwegen 0.5 0.5 0.4 0.3Zweden 0.9 1.3 1.5 1.6Groot-Brittannië 1.2 1.1 1.1 1.2

Bron: Eurostat, 2005; European agency data

6|Datum 11.10.2010



Naar passend onderwijs

Passend onderwijs is een wetsontwerp dat voorziet in een nieuwe aanpak voor alle leerlingen, dwz inclusief leerlingen die nu onder de leerlinggebonden financiering (LGF) regeling vallen—het rugzakje.

Onder LGF was het aantal geïndiceerde leerlingen met 50% gegroeid, vooral verklaard door explosieve toename binnen cluster vier.

Daarbij werd door de inspectie in bijna de helft van scholen in het speciaal basisonderwijs onvoldoende basiskwaliteit geconstateerd.

Dergelijke bevindingen hebben geleid tot herzien van beleid voor (speciaal) onderwijs.

OCW 2006

7|Datum 11.10.2010



Werkveld interpretaties

In de onderwijskundige praktijk lopen een aantal veronderstellingen over passend onderwijs door elkaar. Zo is passend onderwijs bijvoorbeeld:

Leerlingen met een onderwijsbeperking op de juiste plaats;

Onderwijs dicht bij huis;

Goed onderwijs aansluitend op de mogelijkheden van leerlingen;

Optimaal onderwijs aan leerlingen met zorgbehoeftes;

Inclusief onderwijs.

Cusiël 2010

8|Datum 11.10.2010



OCW definitie

Volgens OCW zelf is passend onderwijs--

‘Onderwijs dat aansluit bij de ontwikkeling van het kind, de mogelijkheden van het personeel en de wensen van de ouders.

Wanneer de school niet aan wensen kan voldoen moet binnen een samenwerkingsverband een school kunnen worden gevonden die hier wel aan kan voldoen.’

nb We kunnen wel stellen dat passend onderwijs de netwerken waarbinnen een gedeeld inzicht als oplossing fungeert formaliseert. Maar een oplossing waarvan?

9|Datum 11.10.2010



Beleidsimplementatie

Tot juni 2009 viel de focus binnen passend onderwijs op de bestuurlijke vormgeving van de regionale netwerken (±80 in totaal);

Sinds juni 2009 valt de focus op professionalisering, zeggenschap en koppeling aan goede resultaten.

cf Regionaal Netwerk Passend onderwijs Noord-, Oost- en West-Groningen (RN PO NOW Groningen).

10|Datum 11.10.2010



RN PO NOW Groningen

Bijna alle schoolbesturen vanuit het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs en de 4 REC’s zijn hierin als partners opgetrokken. Dat betekent ook dat de HAVO en VWO scholen participeren. Kernpunten zijn:

Naast de leerling staan ook de ouders en de leraren centraal;

Passend Onderwijs is zoveel mogelijk thuis nabij onderwijs;

Bundeling van decentraal reeds in gang gezette of nog te ontwikkelen initiatieven in het kader van passend onderwijs;

Doorgaande ontwikkellijnen zijn van groot belang.

RN PO NOW Groningen 2009

11|Datum 11.10.2010



Huidige aandachtspunten

Er wordt nog (te) weinig planmatig gewerkt; er is nog onvoldoende verschuiving naar diagnostisch onderwijzen.

De regionale netwerken (primair, voortgezet en speciaal onderwijs) + jeugd- en bovenschoolse hulpverlening zijn onvoldoende ontwikkeld.

Om regionale verschillen te voorkomen is een eenvoudige typologie van zorgvormen nodig, met heldere kwaliteitseisen.

De betrokkenheid van ouders is nog onvoldoende georganiseerd en gerealiseerd.

Smeets en Rispen 2008

12|Datum 11.10.2010



‘Eenvoudige typologie’?

Wat is een leerling die ‘past’ in een eenvoudige typologie?

Wie gaat die eenvoudige typologie bedenken?

Wat gaat een eenvoudige typologie in/uitsluiten?

Hoe verhoudt zich een eenvoudige typologie tot het ideaal van sociale integratie?

…

13|Datum 11.10.2010



Leerlingen in passend onderwijsOver leren, gedrag en zorg

14|Datum 11.10.2010



(niet) Passend leren en gedragGedrag geldt als afwijkend als het ongewenst is of storend voor het kind zelf.

Leren geldt als afwijkend wanneer het niet aansluit bij de ontwikkeling van het kind of bij verwachte prestaties.

Afwijkend gedrag/leren wordt gezien als een stoornis als het zich langer dan zes maanden voordoet (gedrag) of als het resistent blijkt (leren).

In geen van beide gevallen zijn definities eenduidig; afwijkend gedrag/leren vallen vaak samen.

Cusïel 2010:14-15

15|Datum 11.10.2010



RuG zorgperspectief

Zorg is een professioneel-, niet een kind-vraagstuk: de leerkracht heeft een zorg als onderwijsdoelstellingen niet worden behaald.

Pedagogisch behoeven leerlingen vooral care: competentie, autonomie, relaties en engagement.

Onderwijskundige aansluiting is vervat in bags: beschermende factoren, adaptief onderwijs (ontwikkelen van eigen leervaardigheden), gedragsbeïnvloeding en vooral systematisch werken.

Meijer 2009; Minnaert 2005

16|Datum 11.10.2010



Leerkrachten in passend onderwijsOver professionele (zorg)bekwaamheid en ondersteuning

17|Datum 11.10.2010



Passende (zorg)bekwaamheid

Pedagogische competenties

interpersoonlijk

pedagogisch

vakinhoudelijk

organisatorisch

samenwerkend

reflexief en lerend

Orthopedagogische competenties

kennis van onderwijsbehoeften

kennis van afwijkende eigenschappen

empathisch vermogen en affiniteit

aansluitende communicatie beheersing

observerend vermogen

creatief vormgeven van leeromgeving

gedifferentieerd, flexibel lesgeven

(etc)

18|Datum 11.10.2010



Bekwaamheidsevaluatie

Indicatoren

gedrag

gemaakte keuzes

verantwoording van keuzes

resultaten

reflectie op handelen

IJkpunten

wanneer is bekwaamheid passend?

wanneer is ondersteuning gewenst?

wiens definities en waarden gelden?

zijn er grenzen aan inzicht?

zijn er grenzen aan de maakbare mens?

nb Er is vooral toename in begeleidende en coachende vormen van professionalisering want de generaliseerbaarheid van leersituaties is sterk begrensd.

19|Datum 11.10.2010



Ondersteuningsbehoefte

Behoefte onder leerkrachten (N=528) Aantal %

Extra ondersteuning in de klas 164 33,7

Informatie van deskundigen/coaching 145 29,7

Specifieke leermaterialen 64 13,1

Time-out mogelijkheid 41 8,5

Kleinere groepen 29 6

Scholing 18 3,7

Steun van ouders en team 8 1,6

Cusiël 2010:35 (tabel 8)

20|Datum 11.10.2010



Dovenonderwijs als limit caseAansluiting in een horende samenleving als ‘medisch-orthopedagogisch paradigma’ van passend onderwijs

21|Datum 11.10.2010



Passend onderwijs als slachtveld‘De hele discussie over de gewenste methode in het dovenonderwijs is er een van de strijd om de macht met doven als slachtveld.

Doven werden beschouwd als een bedreiging voor het opvoedingsplan dat professionals voor ogen stond. De pleidooien van ouders en doven zelf in de laatste decennia […] kunnen we beschouwen als een revolte tegen het dominante machtsdenken van professionals.

Het medisch-orthopedagogisch model werd gaandeweg ingewisseld voor een sociaal-cultureel perspectief, waarin doven worden beschouwd als een aparte groep met een eigen taal en cultuur.’

Rietveld-van Wingerden & Tijsseling 2010:232ff.

22|Datum 11.10.2010



‘Zorg’netwerken als belang

De gedeeltelijke verworvenheid van door minderheden gedragen onderwijs staat soms lijnrecht tegenover geavanceerde technieken van vroeg-normaliserende diagnose, formeel ingrijpen, en (algemeen) belang beleid.

Het valt daarbij op dat het symbiotisch samenvallen van instrumentele factoren zowel praktisch as maatschappelijk wordt onderschreven door de academische en professionele orthopedagogische werkvelden, die er een eigen belang bij hebben.

Thoutenhoofd 2010 (in voorbereiding)

23|Datum 11.10.2010



Passende marginalisatie

‘The problem for Deaf people is, as always, how to articulate their view of science and knowledge in a world that finds it easier not to understand them.’Padden and Humphries 2005:179–280

24|Datum 11.10.2010



De verantwoording van zorg

‘at least a lot of the time, [care (zorg)] slips between the fingers of the system not because it is not being done, but because it can’t be measured. So here’s my proposition. Caring is outside accountability. Caring is constituted in agapè. It is in pre-trust. It is passion-ate. Active-passive. Painful and from somewhere else. Perhaps […] it can be understood as recognition.’ (JL:8)

Callon en Law 2003

25|Datum 11.10.2010



Zorg als (aan)sluitend

In medicine ‘it is instantly clear that often closure is not achieved, and if it is, then it may be temporary. For instance, health practitioners live with what Annemarie Mol calls ‘the problem of difference’. They live with multiple and sometimes discordant accounts – and realities. Different entanglements. […] In retrospect I tend to think that the closure model doesn’t work in science either, that science is far more fuzzy and plural than it likes to pretend.’

Callon en Law 2003

26|Datum 11.10.2010



Stelling

Passend onderwijs vergt zorgzaam omgaan met ontelbare vormen van meervoudigheid en samenzijn. Juist in de aansluiting met typologisch, bewijsvoerend en klinisch orthopedagogisch inzicht over ‘zorg’ mist vaak afdoende besef van de maatschappelijke, instrumentele en zelfbevestigende invloed van wetenschappelijk denken en handelen op ‘zorg’.

Een kritische vorm van sociale pedagogiek biedt daarom (mijns inziens) meer toegevoegde waarde voor passend onderwijs dan de huidige orthopedagogiek.

27|Datum 11.10.2010



Bronnen

Bijttebier, P. en Grietens, H. (2007) Emotionele en gedragsproblemen. In H. Koomen en K. Verschueren, Handboek diagnostiek in de leerlingbegeleiding (pp.169-179). Apeldoorn: Garant.

Callon, M. and Law, J. (2003) On qualculation, agency and otherness. Centre for Science Studies, Lancaster University.

Cusiël, N. (2010) Onderzoek naar de attitude en competentiebeleving van leerkrachten in het regulier onderwijs ten aanzien van passend onderwijs. Masterthesis onderwijskunde, Rijksuniversiteit Groningen.

Meijer, C.J.W. (2009) Leerkrachten begeleiden bij passend onderwijs. Amersfoort: Wilco.

Ministerie van OCW (2006) Uitwerkingsnotitie vernieuwing zorgstructuren funderend onderwijs. www.minocw.nl/documenten/34472a.pdf

Minnaert, A.E.M.G. (2005) Maakt het verschil? Over onderwijskundige en orthopedagogische zorg voor leerlingen in het onderwijs. In E.J. Knorth, A.E.M.G. Minnaert en A.J.J.M. Ruijssenaars (red.) Verschillen onderscheiden: Orthopedagogische hulpverlening en begeleiding bij problematische opvoedings- en onderwijsleersituaties (pp.43-62). Utrecht: Agiel.

Padden, C., and T. Humphries (2005) Inside Deaf Culture. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.

RN PO NOW Groningen (2009): Aanvraag veldinitiatief PO.

Rietveld-van Wingerden, M. en Tijsseling, C. (2010) Ontplooiing door communicatie: Geschiedenis van het onderwijs aan doven en slechthorenden in Nederland. Antwerpen: Garant.

Smeets, E.F.L. en Rispens, J. (2008) Op zoek naar passend onderwijs: Overzichtsstudie van de samenhang tussen regulier en speciaal (basis)onderwijs. Nijmegen: ITS-Radboud Universiteit.

Thoutenhoofd, E.D. (in voorbereiding) Boekbespreking van ‘Ontplooiing door communicatie: Geschiedenis van het onderwijs aan doven en slechthorenden in Nederland’. In Paedagogica Historica.

Passend onderwijs (PAMAOK002)

Education

Transcript of Passend onderwijs (PAMAOK002)