= Stanze

= Text/Druck

7tlg_297x210_225.indd 1 14.10.2008 15:59:59 Uhr

Werkvorm 2: voor de opleider (1)Anne FrAnk Tijdlijn Voor de

pabo- opleider

Het persoonlijke verhaal en de historische contextAnne Frank is het bekendste slachtoffer van de Holocaust. Haar levensverhaal biedt een venster op de geschiedenis van de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog. De persoonlijke invals-hoek maakt de complexe oorlogsgeschiedenis voor leerlingen van groep 7 en 8 beter te begrij-pen. Juist in deze levensfase gaat de interesse van leerlingen zich verbreden van het persoonlijke naar het algemene. Door te werken met de tijdlijn van Anne Frank komen beide aan bod: de ‘kleine’ en de ‘grote’ geschiedenis.

De werkvormIn deze werkvorm leren studenten te werken met een tijdlijn. Het is een veelgebruikte en effectieve werkvorm in het geschiedenisonderwijs. De tijdlijn geeft een overzicht van 1929 tot en met 1945 en bevat foto’s die het leven van Anne Frank weergeven en foto’s van de historische context. Studenten leren de belangrijkste historische gebeurtenissen kennen en aan de hand van foto’s begrippen uitleggen. Een (kleine) groep studenten kan zelfstandig de opdrachten bij de Anne Frank Tijdlijn in ongeveer 30 minuten uitvoeren. Er zijn verschillende manieren om met de tijdlijn te werken. Op het werkblad voor studenten is onder ‘stappenplan’ een werkwijze uitgeschreven. Enkele alternatieve manieren staan in het kader.

Doelen: De studenten…

> zijn in staat om vijf gebeurtenissen uit het leven van Anne Frank te benoemen;

> kunnen vijf belangrijke historische gebeurtenis-sen in de juiste volgorde zetten;

> zijn in staat om twee historische vaardigheden met behulp van de tijdlijn uit te leggen en te koppelen aan het leven van Anne Frank;

> kunnen aan de hand van de tijdlijnfoto’s vijf begrippen uitleggen, waaronder antisemitisme, vervolging en propaganda;

> kunnen een werkvorm met de tijdlijn bedenken voor leerlingen van groep 7 en 8.

vAriAnTen Werkvormen meT Tijdlijn (1) Begrippen uitleggen: maak post-its met

begrippen, bijvoorbeeld discriminatie, verzet, dictatuur, propaganda, deportatie. Plak ze op de foto’s waarmee je het begrip kunt uitleggen.

(2) Chronologie en feitenkennis: de docent

of een student legt van tevoren de foto’s in de verkeerde volgorde langs de tijdlijn. Het is aan de groep studenten om alle foto’s op de goede plek te leggen.

© A

nne

Fran

k St

icht

ing/

Guus

Dub

belm

an

= Stanze

= Text/Druck

7tlg_297x210_225.indd 114.10.2008 15:59:59 Uhr

Werkvorm 2: voor de opleider (2)Anne FrAnk Tijdlijn

InhoudDe Anne Frank Tijdlijn zit in het zijvak van de map en bevat:

> een lint (in 3 delen) met jaartallen van 1929-1945;

> boven 10 foto’s over Anne Frank;

> onder 10 foto’s van gebeurtenissen uit de ‘grote geschiedenis’;

> op de achterzijde van iedere foto staat een bijschrift.

Boven het lint met de jaartallen kunnen de studenten de 10 foto’s van Anne Frank leggen, onder het lint de 10 foto’s van de grote geschiedenis. Met een markering is aangegeven bij welk jaartal een foto hoort. In het schema op het volgende blad staan de foto’s in het klein met een korte toelichting.

© A

nne

Fran

k St

icht

ing/

Guus

Dub

belm

an

Pabo-studenten tijdens een bezoek aan het Anne Frank Huis.

= Stanze

= Text/Druck

7tlg_297x210_225.indd 1 14.10.2008 15:59:59 Uhr

Werkvorm 2: voor de opleider (3)Anne FrAnk Tijdlijn Voor de

pabo- opleider

Samenvatting

De joodse familie Frank – Otto, Edith Margot en Anne – bereidt zich voor

op vertrek naar Nederland.

Anne op de kleuterschool in

Amsterdam.

Anne met vriendinnen in de zandbak.

1929

1930

1931

1932

1933

1934

1935

1936

1937

1938

1939

Annelies Marie Frank wordt op 12 juni

geboren in Frankfurt am Main (Duitsland). Anne Frank is joods.

De beurscrash op Wall Street (New York) is het begin van een wereldwijde economische crisis.

Margot, Anne en oma Höllander aan het

strand in Zandvoort.

Hoge werkloosheid en politieke crisis in Duitsland. Radicale partijen, waaronder de NSDAP van Adolf Hitler, winnen veel zetels.

In januari wordt Adolf Hitler benoemd tot rijkskanselier. Duitsland verandert snel in een dictatuur.

Het antisemitisme (jodenhaat) neemt steeds meer toe in nazi-Duitsland. De Neurenberger Rassenwetten ontnemen de joden hun rechten.

Tijdens de Kristallnacht van 9 op 10 november vermoorden nazi’s meer dan 100 joden en verwoesten vele joodse eigendommen en synagogen.

kleine geschiedenis groTe geschiedenis

= Stanze

= Text/Druck

7tlg_297x210_225.indd 114.10.2008 15:59:59 Uhr

Werkvorm 2: voor de opleider (4)Anne FrAnk Tijdlijn

Samenvatting

De familie Frank op het Merwedeplein.

Meidagen: Het Duitse leger bezet Nederland.

Nadat Margot een oproep krijgt voor

een werkkamp duikt de familie

Frank onder aan de Prinsengracht 263.

De nazi’s voeren anti-joodse maatregelen in. Steeds meer is ‘Voor Joden verboden’.

In het Achterhuis houdt Anne een dagboek bij en krijgt plezier in

het schrijven.

Na registratie en isolatie volgt voor veel joden deportatie, via kamp Westerbork naar de concentratie- en vernietigingskampen.

De onderduikers van het Achterhuis zijn

verraden. Ze worden gearresteerd en

gedeporteerd. Annes dagboekpapieren

blijven achter in de schuilplaats.

6 juni: D-day; geallieerden troepen landen op de kust van Normandië (Frankrijk). Eind 1944 is Zuid-Nederland bevrijd.

Otto Frank overleeft als enige van de acht

onderduikers de kam-pen. Van Miep Gies

krijgt hij Annes dag-boekpapieren.

Bevrijding van de overige delen van Nederland. Slechts 5000 van 107.000 gedeporteerde Nederlandse joden keren terug.

kleine geschiedenis groTe geschiedenis

1940

1941

1942

1943

1944

1945

= Stanze

= Text/Druck

7tlg_297x210_225.indd 1 14.10.2008 15:59:59 Uhr

Het persoonlijke verhaal en de historische contextHet levensverhaal van Anne Frank (1929-1945) biedt een persoonlijke invalshoek bij de ge-schiedenis van de Jodenvervolging. Om ervoor te zorgen dat leerlingen een overzicht hebben van deze periode kun je gebruikmaken van een tijdlijn. Het werken met een tijdlijn is een veelge-bruikte en effectieve werkvorm in het geschie-denisonderwijs. Ook is het handig om veel over Anne te weten omdat zij een van de vensters is in de Canon van Nederland. Jullie gaan zelf de tijdlijn van Anne Frank compleet maken en ont-dekken op welke manieren je een tijdlijn tijdens de les kunt inzetten.

Met deze werkvorm is het mogelijk om:

> te oefenen met het werken met een tijdlijn in de geschiedenisles;

> het verhaal van Anne Frank te vertellen aan de hand van enkele foto’s en dit persoonlijke verhaal te verbinden met belangrijke gebeurtenissen uit de tijd waarin Anne leefde;

> begrippen uit te leggen en/of historische vaardigheden te oefenen met de tijdlijnfoto’s;

> te ontdekken op welke manieren je een tijdlijn zou willen gebruiken tijdens de lessen die je geeft.

TijdlijnDe Anne Frank Tijdlijn bevat:> een lint (in 3 delen) met jaartallen van 1929-1945;> boven 10 foto’s over Anne Frank;> onder 10 foto’s van gebeurtenissen uit de

‘grote geschiedenis’;> op de achterzijde van iedere foto staat

een bijschrift.

Werkvorm 2: voor de studenten (1)Anne FrAnk Tijdlijn Voor de

pabo- studenten

© A

nne

Fran

k St

icht

ing/

Guus

Dub

belm

an

= Stanze

= Text/Druck

7tlg_297x210_225.indd 114.10.2008 15:59:59 Uhr

Stappenplan1. Leg het lint met jaartallen op een (grote) tafel

en pak de foto’s van de tijdlijn erbij. leT op: nog niet op de achterkant kijken!

2. In overleg met elkaar leg je de foto’s van Anne Frank boven de jaartallen en de foto’s van de ‘grote geschiedenis’ onder. De jaartallen waar een foto hoort, zijn gemarkeerd.

3. Selecteer een of meerdere foto’s uit de tijdlijn waarmee je aan leerlingen een begrip en/of een historische vaardigheid wilt uitleggen. Leg uit waarom je die specifieke foto(s) hebt gekozen.

Historische vaardigheden zijn bijvoorbeeld: oorzaken & gevolgen en interpretatie van bronnen.

Voorbeelden van begrippen: discriminatie, dictatuur, vervolging, propaganda, verzet en onderduiken.

Je mag ook zelf een onderwerp bedenken.

4. Ontwikkel samen een werkvorm voor leerlingen van groep 7 en 8. Benoem de leerdoel(en), welke middelen je wilt gebruiken, hoe lang het duurt, wat van leerlingen verwacht wordt en wat jouw rol is als docent.

5. Presenteer de Anne Frank Tijdlijn en de werk-vorm aan je medestudenten. Geef elkaar tips en achtergrondinformatie over het gebruik van de tijdlijn.

Werkvorm 2: voor de studenten (2)Anne FrAnk Tijdlijn

© A

nne

Fran

k St

icht

ing/

Guus

Dub

belm

an

meer doen? (1) Niet alleen van Anne Frank zijn veel foto’s

beschikbaar. Je zou zelf op zoek kunnen gaan naar beeldmateriaal van andere personen om thema’s en begrippen uit te leggen, bijvoorbeeld Otto Frank, Hannie Schaft, Zoni Weisz of Anton Mussert.

(2) Doe onderzoek naar welk (historisch)

beeldmateriaal van de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog in de klas het meest gebruikt wordt. Tip: gebruik onder andere de tijdlijn in de digitale les ‘Introductie Anne Frank’ www.annefrank.org/docenten

(3) Relatie verleden – heden; maak een

tijdlijn van je eigen leven en de (recente) geschiedenis, met vijf belangrijke jaartallen.