OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

196
Secundair Onderwijs Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap v.z.w. Leerplan Vak TV en PV Graad 2de graad Leerjaar 1ste leerjaar 2de leerjaar Onderwijsvorm Beroepssecundair Onderwijs Studierichting Verzorging - Voeding Bestelnummer: O/2/2001/176

description

OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Transcript of OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Page 1: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Secundair Onderwijs

Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap v.z.w.

Leerplan Vak TV en PV

Graad 2de graad

Leerjaar 1ste leerjaar 2de leerjaar

Onderwijsvorm Beroepssecundair Onderwijs Studierichting Verzorging - Voeding

Bestelnummer: O/2/2001/176

Page 2: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

1

Inhoudstafel

Woord vooraf 3 Lessentabel 4 Leerplan bestemd voor 5 1 Het leerplan 6 1.1 Ontwikkeling 6 1.2 Goedkeuring 6 1.3 Verplichting 6 1.4 Pedagogische vrijheid

2 De leerlingen 8 2.1 Toelatingsvoorwaarden 8 2.2 Beginsituatie voor de studierichting 8 2.3 Leerlingenprofiel 9

3 Het onderwijs 11 3.1 Pedagogisch project 11 3.2 Opdrachten van het gewoon voltijds secundair onderwijs 12 3.3 Visie op de tweede graad 15 3.4 Specifieke klemtonen in het BSO 15

4 Algemene doelstellingen voor de studierichting 16

5 Algemene didactische wenken 17 5.1 Uitgangspunten 17 5.2 Organisatie: samenwerking en werkvormen 17

6 Leerplandoelstellingen, leerinhouden, didactische wenken en hulpmiddelen 20

AV Muzikale opvoeding 22 AV Plastische opvoeding 34 TV Huishoudkunde 48 Omgangskunde 48 Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 57

TV Huishoudkunde / Verzorging 77 Gezondheidsleer 77

TV Toegepaste informatica 87 PV Praktijk Huishoudkunde 96 Zorg voor voeding 96 Zorg voor woon- en leefsituatie 110

PV Praktijk Huishoudkunde / Kleding 123 Textielzorg 123

Page 3: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

2

PV Praktijk Huishoudkunde / Verzorging 130 Hygiënische verzorging 130

Complementair gedeelte 140 AV Biologie 140

7 Het gebruik van informatie- en communicatietechnologie 162

8 Intercultureel onderwijs en de principes van non-discriminatie 164

9 Taalbeleid 166

10 Evaluatie 168

11 Leermiddelen 172

12 Bibliografie 173

13 Bijkomende informatie 180

14 Bijlagen 183 14.1 Vakoverschrijdende eindtermen tweede graad 183 14.2 Instructiekaart beoordelingscriteria voor tekstmateriaal 190 14.3 Instructiekaart leesvaardigheid 191 14.4 Instructiekaart luistervaardigheid 193 Colofon 195

Page 4: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

3

Woord vooraf

Dit leerplan wordt ingevoerd bij de aanvang van het schooljaar 2001/2002.

Het werd ontwikkeld door de leerplancommissie van het OVSG. Het bestaande leerplan werd geëvalueerd en herwerkt volgens nieuwe inzichten. Zo bevat dit leerplan de neerslag van een jarenlange onderwijservaring. Het houdt niet alleen een verplichting tot realisatie in, maar is tevens een inspiratiebron voor de leerkracht, voor de vakwerkgroep en voor de pedagogische organisatie van de tweede graad.

OVSG Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap v.z.w.

Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel tel (02) 506 41 50 fax (02) 502 12 64

Page 5: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

4

Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap

OVSG vzw

Ravensteingalerij 3 bus 7 - 1000 Brussel

Lessentabel

Tweede graad BSO Verzorging - Voeding

1. BASISVORMING

10

AV Godsdienst/Niet-Confessionele Zedenleer 2 AV Lichamelijke opvoeding 2 AV Project Algemene vakken 6 OF AV Aardrijkskunde 1} AV Geschiedenis 1} of AV Maatschappelijke Vorming 2 AV Natuurwetenschappen 1 AV Nederlands 2 AV Wiskunde 1 2. OPTIONEEL GEDEELTE 2.1. Fundamenteel gedeelte

23

AV Muzikale opvoeding 1 AV Plastische opvoeding 2 TV Huishoudkunde 4 TV Huishoudkunde/Verzorging 2 TV Toegepaste Informatica 1 PV Praktijk Huishoudkunde 9 PV Praktijk Huishoudkunde/Kleding 2 PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging 2 2.2. Complementair gedeelte

3

voorstel: AV Biologie 0/1 AV Expressie 0/1 AV Nederlands 0/1 AV Frans 0/1/2 AV Engels 0/1/2

Page 6: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

5

Leerplan bestemd voor de tweede graad BSO eerste en tweede leerjaar van de tweede graad van het

Beroepssecundair Onderwijs

Studierichting Verzorging - Voeding

Dit leerplan bevat de doelstellingen, leerinhouden en didactische wenken voor de vakken van het fundamenteel gedeelte: AV Muzikale opvoeding 1 AV Plastische opvoeding 2 TV Huishoudkunde 4 Omgangskunde 2 Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2 TV Huishoudkunde/Verzorging 2 Gezondheidsleer 2 TV Toegepaste informatica 1 PV Praktijk Huishoudkunde 9 Zorg voor voeding 5 (koken en onderhoud) Zorg voor woon- en leefsituatie 4 (functionele decoratie, materialenkennis en onderhoud) PV Praktijk Huishoudkunde/Kleding 2 Textielzorg 2 (onderhoud en verstellen) PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging 2 Hygiënische verzorging 2 Voor het complementair gedeelte worden een aantal vakken voorgesteld: AV Biologie 0/1 AV Expressie 0/1 AV Nederlands 0/1 AV Frans 0/1/2 AV Engels 0/1/2 De school kan hier een eigen keuze maken. AV Biologie werd opgenomen in dit leerplan, voor de overige vakken bestaan aparte leerplannen. Het leerplan is opgebouwd als graadleerplan. De volgorde van de leerstofonderdelen is niet bindend, de leerkracht kan zelf oordelen wat in de eerste of in het tweede leerjaar van de tweede graad behandeld wordt. Bij die keuze kunnen o.a. interesse en ervaringen van de leerlingen, de actualiteit, ... een rol spelen. Indien bepaalde vakken in beide leerjaren niet door dezelfde leerkracht gegeven worden, is samenwerking en grondig overleg noodzakelijk om zo te komen tot longitudinale leerstofplanning. Ook met de vakken van het complementair gedeelte zal coördinatie nuttig, zoniet noodzakelijk blijken.

Page 7: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

6

1 Het leerplan Een leerplan is een document dat de essentiële gegevens bevat voor de concrete onderwijs-praktijk. Het is afgestemd op een welomschreven leerlingengroep en het somt de algemene en specifieke doelstellingen en aansluitende leerinhouden op voor één of meer vakken of vakgebieden. Bovendien geeft het wenken voor de didactische aanpak en verschaft het gegevens die nuttig zijn voor de realisatie van het leerplan. 1.1 Ontwikkeling Het leerplan wordt ontwikkeld door de inrichtende macht of door de overkoepelende onderwijsorganisatie, i.c. het OVSG, in samenwerking met representatieve leden van de inrichtende machten.

Onderwijs vertrekt vanuit expliciete doelstellingen. Het leerplan bevat algemene en specifieke doelstellingen voor het vak. Het is de taak van de leraar om de doelstellingen om te zetten in concrete lesdoelstellingen. 1.2 Goedkeuring De gemeenschapsinspectie beoordeelt het leerplan op basis van vastgelegde criteria en adviseert de minister van onderwijs met betrekking tot de goedkeuring. De beoordeling slaat in hoofdzaak op de algemene en specifieke doelstellingen, de leerinhouden en op de aanwe-zigheid van een aantal elementen zoals de didactische wenken en de aanbevelingen voor de vakevaluatie. Deze elementen behoren tot de pedagogische vrijheid en zijn niet het voorwerp van de goedkeuring. De gemeenschapsinspectie neemt er kennis van maar beoordeelt ze niet.

Na de goedkeuring door de minister van onderwijs verwerft een leerplan een officieel statuut. Men kan stellen dat een goedgekeurd leerplan een contract is tussen de inrichtende macht en/of de onderwijsorganisatie en de Vlaamse Gemeenschap.

1.3 Verplichting Alle scholen zijn verplicht een goedgekeurd leerplan te gebruiken voor elk onderwezen vak. De gemeenschapsinspectie controleert het gebruik van het leerplan en de realisatie van de basisdoelstellingen.

De uitbreidingsdoelstellingen (U) zijn niet verplicht.

1.4 Pedagogische vrijheid De didactische aanpak (waaronder evaluatie) behoort tot de vrijheid van de inrichtende macht. Dit impliceert dat de school en haar leraren deze vrijheid zinvol invullen en er verantwoordelijkheid voor opnemen. De gemeenschapsinspectie gaat eventueel na hoe de school met deze vrijheid omgaat.

Page 8: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

7

Graadleerplan Het leerplan is voor de derde graad uitgeschreven. De doelstellingen zijn consecutief, thematisch of volgens de vaardigheden opgebouwd. De volgorde in de opbouw is niet bindend voor de leraar of de school. Voor de concrete invulling van het eerste en het tweede leerjaar van de graad ligt de bevoegdheid bij de school. De vakgroepen moeten overleggen en bepalen wat tot de invulling van het eerste en het tweede leerjaar behoort.

Ruimte voor eigen inbreng Het volume aan leerinhouden is beperkt gehouden. De leraar moet niet onder tijdsdruk werken, maar heeft ruimte voor variatie in didactische werkvormen (zoals groepswerk, leren opzoeken, computergebruik, excursie, experimenten) en voor vakoverschrijdend werken. Er is ruimte voor de eigen inbreng en creativiteit van de leraar en de school om o.a. thema’s en projecten te ontwikkelen.

Page 9: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

8

2 De leerlingen 2.1 Toelatingsvoorwaarden De toelatingsvoorwaarden voor het gewoon voltijds secundair onderwijs worden opgesomd in de omzendbrief SO 64 van 25-06-1999 betreffende de organisatie van het voltijds secundair onderwijs. 2.1.1 Eerste leerjaar van de tweede graad B.S.O. Kunnen als regelmatige leerlingen worden toegelaten: - de regelmatige leerlingen die het tweede leerjaar van de eerste graad of het

beroepsvoorbereidend leerjaar met vrucht hebben beëindigd of zij die houder zijn van een getuigschrift van de eerste graad van het secundair onderwijs, behaald via de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap;

- de leerlingen die uiterlijk op 31 december volgend op de aanvang van het schooljaar de leeftijd van 16 jaar bereiken, onder de volgende voorwaarde: gunstig en gemotiveerde beslissing van de toelatingsklassenraad;

- de regelmatige leerlingen van het buitengewoon secundair onderwijs, onder de volgende voorwaarden:

a) gunstig én gemotiveerd advies van de toelatingsklassenraad; b) de minister van onderwijs of zijn gemachtigde als dusdanig beslist op aanvraag van

de directeur van de betrokken instelling voor voltijds gewoon secundair onderwijs. 2.1.2 Tweede leerjaar van de tweede graad B.S.O. Kunnen als regelmatige leerlingen worden toegelaten: - de regelmatige leerlingen die het eerste leerjaar van de tweede graad met vrucht

beëindigd; - de regelmatige leerlingen van het buitengewoon secundair onderwijs, onder de volgende

voorwaarden: a) gunstig én gemotiveerd advies van de toelatingsklassenraad;

b) de minister van onderwijs of zijn gemachtigde als dusdanig beslist op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling voor voltijds gewoon secundair onderwijs

2.2 Beginsituatie voor de studierichting. Bij de leerlingen die in het beroepsvoorbereidend leerjaar “Verzorging-Voeding” gevolgd hebben is reeds enige basiskennis aanwezig. De nadruk lag daar echter op initiatie, zodat we geenszins een specifieke vooropleiding mogen veronderstellen. Er kunnen ook leerlingen uit een ander beroepenveld of uit een basisoptie instromen. In het tweede leerjaar van de tweede graad kunnen de leerlingen komen uit het algemeen secundair en technisch secundair, het kunstsecundair of het beroepssecundair onderwijs. In de tweede graad van het beroepssecundair onderwijs kunnen de leerlingengroepen dus zeer heterogeen samengesteld zijn. 2.3 Leerlingenprofiel De sociale achtergrond van de leerlingen is zeer uiteenlopend. Tussen de cultuur van hun leefmilieu en het cultuurmodel dat op school wordt gehanteerd is er meestal een groot verschil. De aanwezigheid van allochtone kinderen, die in het beroepssecundair onderwijs

Page 10: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

9

terecht komen omwille van hun socio-culturele achtergrond, verscherpt in een aantal gevallen die problematiek. Deze mogelijke kloof beïnvloedt de schoolloopbaan van de leerlingen in meer of mindere mate en schept soms problemen. De groepen zijn zeer heterogeen samengesteld zowel wat het studiepeil en de motivatie, als wat de leeftijd betreft. De aanwezigheid van niet-leerplichtige leerlingen is zeker niet denkbeeldig. Deze heterogeniteit weerspiegelt zeer goed de realiteit van de maatschappij.

Door hun negatieve schoolervaring hebben heel wat leerlingen een afkeer van algemene vakken. Zij koesteren wel grotere verwachtingen ten overstaan van de beroepspraktijk.

2.3.1 Cognitieve kenmerken Ook op cognitief niveau is de groep meestal zeer heterogeen: enerzijds kan het gebeuren dat intelligente kinderen wegens gedragsmoeilijkheden vanuit het ASO, het KSO of het TSO verwezen worden naar het BSO. Anderzijds zijn er vaak leerlingen waarvan de schoolkennis op het cognitieve vlak slechts op het niveau van de tweede en derde graad van het lager onderwijs ligt. Dit heeft uiteraard een weerslag op de volgende leerjaren. Verder kunnen ook Nederlandsonkundige leerlingen deel uitmaken van deze groep. Voor het begrijpen zijn velen sterk aan het concrete en het eigen handelen gebonden. Ze denken eerder intuïtief en associatief. Ze beschikken over weinig concentratie- en uithoudingsvermogen voor abstracte leerinhouden. Dit wordt echter gecompenseerd door hun grote belangstelling voor het onmiddellijk bruikbare. Ze zijn meer geneigd tot leren door ervaringen dan door een uitleg die op inzicht en voorstelling een beroep doet. Wat ze geleerd hebben, kunnen ze moeilijk overdragen op andere situaties. 2.3.2 Algemene affectieve attitudes Deze leerlingen zijn uiterst kwetsbaar op affectief vlak. De problemen die hierdoor zouden kunnen ontstaan, moeten door de leerkracht onderkend worden om de leerling ev. te kunnen doorverwijzen. Twee vormen van persoonlijkheid tekenen zich duidelijk af: enerzijds de extraverte leerlingen, anderzijds de eerder introverte types. Om relatiemoeilijkheden te vermijden moet de leerkracht hiermee rekening houden en zich inleven in de specifieke klassituatie. 2.3.3 Veel voorkomende affectieve attitudes Dikwijls zijn ze open en spontaan. Ze hebben een sterk gevoel voor rechtvaardigheid. Ze zijn zeer loyaal tegenover mensen van wie ze begrip en sympathie ondervinden. Ze zijn zeer zintuigelijk ingesteld, gericht op het hier en nu, op afwisseling en op directe resultaten. Ze zijn vlug ontmoedigd en ze beginnen aan hun eigen mogelijkheden te twijfelen als hun inspanningen geen onmiddellijk succes opleveren. Het zijn ‘doe-leerlingen’.

Hun gevoelsleven is vaak labiel en daardoor hebben ze geregeld problemen en conflicten. Ze zijn impulsief, snel achterdochtig en voelen zich vlug benadeeld.

Als ze ergens belangstelling voor hebben, kunnen ze zich daarvoor grote inspanningen getroosten.

Ze zijn zeer gevoelig voor complimentjes en verdragen moeilijk kritiek in het bijzijn van anderen.

Ze missen historisch perspectief en zij kunnen zich moeilijker beheersen.

Velen zijn schoolmoe geworden, spijbelen of wijzen het hele schoolgebeuren af door zich onverschillig en lui te tonen. Ze zoeken tevens actief naar compensaties die maatschappelijk niet steeds aanvaard worden.

Page 11: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

10

Ze staan open voor invloeden buiten de school: media, vrienden, enz. Bepaalde tendensen spreken hen enorm aan.

Hun respect voor anderen is soms gering. Ze zijn niet haatdragend, maar ze zijn soms zeer hard tegenover elkaar door hun onbezonnen openhartigheid.

Page 12: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

11

3 Het onderwijs

3.1 Pedagogisch project Een pedagogisch project is een document dat de algemene doelen opsomt die een inrichtende macht in haar onderwijs wenst te realiseren. Deze doelen hebben betrekking op opvoeding en onderwijs en op de mens en de maatschappij in het algemeen. Het pedagogisch project kan aldus worden gezien als een beginselverklaring van een inrichtende macht die de essentiële kenmerken van haar identiteit bevat.

Elke inrichtende macht is bevoegd voor het uitschrijven van haar eigen project. Daardoor bestaat er in het officieel gesubsidieerd onderwijs een interne verscheidenheid. Er is echter ook een gemeenschappelijkheid terug te vinden. Daarop is het gemeenschappelijk pedago-gisch project gebaseerd. Dat is de synthese van de bestaande projecten die elementen bevat die alle inrichtende machten als gemeenschappelijke noemer aanvaarden. Die synthese is uitgeschreven als een tienpuntenplan.

3.1.1 Tienpuntenplan

De Raad van Bestuur van het OVSG keurde op 25.09.96 de volgende tekst goed als Gemeenschappelijk pedagogisch project van het officieel gesubsidieerd onderwijs - stedelijke, gemeentelijke inrichtende machten en Vlaamse Gemeenschapscommissie Brussel”.

1. Openheid De school staat ten dienste van de gemeenschap en staat open

voor alle leerplichtige jongeren, ongeacht hun filosofische of ideologische overtuiging, sociale of etnische afkomst, sekse of nationaliteit.

2. Verscheidenheid De school vertrekt vanuit een positieve erkenning van de verscheidenheid en wil waarden en overtuigingen, die in de gemeenschap leven, onbevooroordeeld met elkaar confronteren. Zij ziet dit als een verrijking voor de gehele schoolbevoking.

3. Democratisch De school is het product van de fundamenteel democratische overtuiging dat verschillende opvattingen over mens en maatschappij in de gemeenschap naast elkaar kunnen bestaan.

4. Socialisatie De school leert jongeren leven met anderen en voedt hen op met het doel hen als volwaardige leden te laten deel hebben aan een democratische en pluralistische samenleving.

5. Emancipatie De school kiest voor emancipatorisch onderwijs door alle leerlingen gelijke ontwikkelingskansen te bieden, overeenkomstig hun mogelijkheden. Zij wakkert zelfredzaamheid aan door leerlingen mondig en weerbaar te maken.

6. Totale persoon De school erkent het belang van onderwijs en opvoeding. Zij streeft een harmonische persoonlijkheidsvorming na en hecht evenveel waarde aan kennisverwerving als aan attitudevorming.

7. Gelijke kansen De school treedt compenserend op voor kansarme leerlingen door bewust te proberen de gevolgen van een ongelijke sociale positie om te buigen.

Page 13: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

12

8. Medemens De school voedt op tot respect voor de eigenheid van elk mens. Zij stelt dat de eigen vrijheid niet kan leiden tot de aantasting van de vrijheid van de medemens. Zij stelt dat een gezonde leefomgeving het onvervreemdbaar goed is van elkeen.

9. Europees De school brengt de leerlingen de gedachte bij van het Europees burgerschap en vraagt aandacht voor het mondiale gebeuren en het multiculturele gemeenschapsleven.

10. Mensenrechten De school draagt de beginselen uit die vervat zijn in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en van het Kind, neemt er de verdediging van op. Zij wijst vooroordelen, discriminatie en indoctrinatie van de hand.

3.1.2 Leerplan Vanuit het tienpuntenplan werden eigen doelstellingen geformuleerd met als bedoeling het pedagogisch project te concretiseren. Op dezelfde basis werden aangepaste didactische wenken uitgewerkt.

3.2 Opdrachten van het gewoon voltijds secundair onderwijs1

3.2.1 Een volwaardige vorming aanbieden De kerntaak van het onderwijs is aan elke leerling kansen bieden op een volwaardige vorming. Daaronder verstaat men de persoonlijke, sociale, culturele en arbeidsgerichte ontwikkeling van de leerlingen. Deze vorming impliceert een brede en harmonische persoonsvorming, een vorming gericht op een actieve, kritische deelname aan het maatschappelijk leven en een voorbereiding op een verdere studieloopbaan of op een vlotte intrede in het beroepsleven.

Dit sluit nauw aan bij de visie zoals het rapport Delors2 ze verwoordt aan de hand van volgende vier aspecten van leren: - leren om te kennen, - leren om te doen, - leren om samen te leven - leren om zichzelf te kunnen zijn . Meer recent heeft ook het Vlaams Parlement zich uitgesproken over de noodzaak van een volwaardige vorming. In een resolutie van 28 januari 1998 stelt het parlement dat blijvende aandacht moet gaan naar algemene vorming en het ontwikkelen van attitudes gericht op “leren leren” .3

Volwaardige vorming krijgt in de tweede en de derde graad van het secundair onderwijs in principe op drie manieren vorm. Iedere leerling heeft recht op een relevante basisvorming.

1 In de hierna volgende teksten gebruiken we de termen ‘secundair onderwijs’ in de betekenis van het gewoon voltijds secundair onderwijs. 2 J. Delors, Learning, the treasures within. Report to UNESCO of the international Commission on Education for the Twenty-first Century, Highlights, s.l. Unesco, 1996 3 Vlaams Parlement, Resolutie betreffende de werkgelegenheid in Vlaanderen, - Handelingen, 651 (1996 – 1997), 30 april 1997; 850 ( 1997 – 1998), 28 januari 1998.

Page 14: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

13

Basisvorming bereidt een lerende voor op kritisch-creatief functioneren in de samenleving en de uitbouw van een persoonlijk leven. Daarnaast bereidt het secundair onderwijs jongeren voor op vervolgopleidingen.

Doorstroomgerichte vorming bereidt de lerende voor op de vereisten van vervolgopleidingen binnen het onderwijs, buiten het onderwijs en van levenslang leren. Ten derde bereidt het secundair onderwijs jongeren ook voor op een vlotte intrede in het beroepsleven. De beroepsgerichte vorming bereidt een lerende voor op de vereisten gesteld aan de beginnende beroepsoefenaar. Naargelang van de onderwijsvormen zullen twee of meer van deze vormingscomponenten in de opleiding worden gerealiseerd.

De studierichtingen in het secundair onderwijs zijn inhoudelijk niet alleen kennisgericht maar ontwikkelen ook vaardigheden en attitudes bij de leerlingen. Ze streven een harmonische ontwikkeling van cognitieve, dynamisch-affectieve, sociale en motorische componenten van de persoonlijkheid na.

De studierichtingen streven ook een brede vorming na, rekening houdende met de een evenwicht tussen de verschillende cultuurcomponenten/kennisdomeinen4. Elementen van diverse cultuurcomponenten kunnen als aanvulling op verschillende manieren functioneel in vakken worden opgenomen o.a. door te verwijzen naar contexten. 3.2.2 Recht doen aan verschillen: zorgbreedte Het secundair onderwijs heeft als opdracht om jongeren een volwaardige vorming aan te bieden, rekeninghoudend met de verschillen tussen die jongeren. Ondanks de verschillen hebben al deze jongeren recht op gelijkwaardige toekomstperspectieven en een volwaardige integratie in de samenleving en het beroepsleven.

De verschillen tussen leerlingen kunnen zowel persoongebonden zijn (verschillende fysieke, psychische en intellectuele mogelijkheden, andere vaardigheden en belangstelling, jongens en meisjes), als sociologisch bepaald (culturele en etnische achtergrond, sociaal-economische herkomst, uit stedelijke en landelijke gebieden).

De Vlaamse gemeenschap heeft gekozen voor een emancipatorisch onderwijs. Hiermee wil ze hefbomen aanreiken voor de zelfontplooiing van alle leerlingen, met respect voor ieders eigenheid. Dit betekent dat emancipatorisch onderwijs leerlingen stimuleert tot een zo groot mogelijke autonomie en verantwoordelijkheidszin.

Recht doen aan verschillen gebeurt op macroniveau via een aangepast onderwijsaanbod, structureel en inhoudelijk. Het concept van de onderwijsvormen, met hun verschillende studierichtingen en hun verschillende leertrajecten moet een gelijkwaardige vorming aanbieden waarin de ontwikkelingsmogelijkheden van alle leerlingen optimaal worden benut en er voldoende brede opvangmogelijkheden gegarandeerd zijn. Mede in het licht van deze vaststelling is het pakket aan eindtermen voor de basisvorming gedifferentieerd voor de vier onderwijsvormen.

Op school- en klasniveau beschouwt de onderwijswereld zorgbreedte als een opdracht voor elke school. Dit gebeurt door leerlinggerichte begeleiding, gedifferentieerde leerwegen en gedifferentieerde doelstellingen.

4 Voor de eerste graad was hierbij sprake van de muzisch-creatieve, de exact-wetenschappelijke, de verbaal- literaire, de technisch-technologische, de menswetenschappelijke en de ethisch-religieuze component.

Page 15: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

14

3.2.3 Ontwikkelen van het zelfconcept van leerlingen Om zichzelf optimaal te ontwikkelen, moeten leerlingen beschikken over een realistisch zelfconcept. Dit wil zegen dat ze inzicht krijgen in de eigen mogelijkheden en beperktheden, een eigen waardenkader opbouwen en de kans krijgen om hun eigen levensdoelen vorm te geven. Stimulering van een realistisch zelfconcept laat leerlingen toe om geleidelijk een toekomstperspectief te verwerven en voor zichzelf keuzes te maken waaronder een gepaste studie- en beroepskeuze. Zeker in de tweede en de derde graad van het secundair onderwijs is dit een belangrijk gegeven. Een goed realistisch zelfconcept is ook onontbeerlijk voor een optimale cognitieve, dynamisch-affectieve, sociale en harmonische ontwikkeling.

Een gepaste ontwikkeling van het zelfconcept veronderstelt dat leerlingen voldoende succes ervaren, geconfronteerd worden met een breed gamma van leerervaringen en de kans krijgen om hun eigen ideeën te toetsen aan die van medeleerlingen en volwassenen. 3.2.4 Leerlingen leren kiezen Het secundair onderwijs stelt leerlingen in staat om verantwoordelijkheid op te nemen voor beslissingen. Keuzebekwaamheid is niet enkel een vereiste voor het maken van een studie- en beroepskeuze maar ook voor de vele keuzes die dagelijks worden gemaakt.

Voorwaarden om tot keuzebekwaamheid te komen, zijn: een helder zelfconcept, een ruim en objectief zicht op de keuzemogelijkheden, inzicht in keuzeprocessen, inzicht in extreme factoren die het keuzeproces kunnen beïnvloeden.

Leerlingen hebben bij hun studiekeuze recht op een gestructureerde studiekeuzebegeleiding. Dit omvat o.m. correcte en volledige informatie over de mogelijkheden, de beperktheden en de kenmerken van vervolgopleidingen. Inzake beroepskeuze hebben ze evenzeer recht op informatie over de waaier van mogelijke beroepen en mogelijkheden en beperktheden op de arbeidsmarkt.

De structuur van het onderwijs en de onderwijsinhouden zoals o.m. omschreven in vakoverschrijdende eindtermen bieden mogelijkheden om de ontwikkeling en de verfijning van het keuzeproces te bevorderen. 3.2.5 Leerlingen leren samenleven Het secundair onderwijs in de tweede en de derde graad heeft niet alleen de taak leerlingen voor te bereiden op verdere studies of op een intrede in het beroepsleven. Het heeft ook de fundamentele taak leerlingen te leren samenleven met anderen. In de school wordt een basis gelegd op interpersoonlijke, familiale en maatschappelijke relaties op te bouwen en te onderhouden. Daarvoor volstaat het niet de anderen te leren kennen. De ontwikkeling van sociale vaardigheden is daartoe noodzakelijk.

Jongeren worden in de eigen omgeving meer en meer geconfronteerd met gevarieerde culturen. Om op een aangepaste manier in deze multiculturele samenleving te functioneren worden attitudes als een correcte omgang met anderen, respect voor elkaars cultuur, met eigen symbolen, waarden en cultuurintuïties, als essentieel gezien. Daarnaast zijn communicatieve vaardigheden zoals omgaan met conflicten en kennis van de eigen cultuur en andere culturen belangrijk. Die kennis en vaardigheden richten zich niet louter op het herkennen van en omgaan met verschillen, maar vooral op het besef van talrijke overeenkomsten.

De schoolcultuur speelt een belangrijke ondersteunende rol bij de ontwikkeling van de sociale en interculturele vaardigheden van de leerlingen door onder meer in de school- en onderwijsorganisatie te voorzien in inspraak- en participatiemogelijkheden voor leerlingen.

Page 16: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

15

3.3 Visie op de tweede graad Een polyvalente tweede graad

De fundamentele en maatschappelijk onderschreven doelstelling om alle leerlingen kansen te geven om zich optimaal te ontwikkelen en het gegeven dat verschillen in sociale herkomst, geslacht en individuele persoonskenmerken in principe geen belemmering mogen zijn bij die ontwikkeling, heeft consequenties voor de structurele en inhoudelijke vormgeving van het secundair onderwijs. Na een eerste open graad moet in de tweede graad, met zijn onderwijsvormen, de leerweg van elke leerling relatief breed blijven. In de tweede graad worden bijgevolg geen al te determinerende keuzes gemaakt die een zware hypotheek leggen op de verdere studieloopbaan. De polyvalentie gaat echter niet zo ver dat elke studierichting in de tweede graad op elke studierichting in de derde graad voorbereidt. De studierichtingen in de tweede graad zijn wel voldoende breed georiënteerd om de overgang naar verschillende studierichtingen binnen eenzelfde onderwijsvorm zoveel mogelijk open te houden, en dit zeker binnen hetzelfde studiegebied. Overgangen tussen onderwijsvormen mogen niet uitgesloten worden. 3.4 Specifieke klemtonen in het BSO Het beroepssecundair onderwijs (BSO) wil jongeren vormen tot bekwame vakmensen. Deze opdracht wordt gerealiseerd in het fundamenteel gedeelte van de optie.

Daarnaast streeft het beroepssecundair onderwijs de hoogst haalbare ontwikkeling van het persoonlijk potentieel na zodat jongeren hun plaats kunnen innemen in het sociaal-cultureel en sociaal-economisch leven. Een stevige persoonsvorming laat hen toe duidelijke keuzes te maken en zich weerbaar op te stellen. De decretale basisvorming moet in deze voldoende uitdagende doelen bevatten.

Andere doelen ontstaan vanuit de specifieke opdracht van het fundamenteel gedeelte van de optie, dit wordt ingevuld vanuit de eigenheid van de beroepsgerichte vorming. In het fundamenteel gedeelte worden de doelen afgestemd op het profiel van de studierichting. Ze zijn daarom sterk gedifferentieerd.

Page 17: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

16

4 Algemene doelstellingen voor de studierichting In de studierichting “Verzorging-Voeding” zijn de leerinhouden gericht naar: - de zorg voor de mens in zijn leef- en woonsituatie, zijn gezondheid en zijn omgaan met

zichzelf en anderen, en naar - de zorg voor gezonde voeding, met de focus op zelfzorg en zorg voor de directe omgeving, als voorbereiding op de beroepsgerichte zorg. De eigenlijke beroepszorg, die opgenomen is in de derde graad “Verzorging” en de derde graad “Organisatiehulp”, komt hier niet aan bod. De leerlingen worden er vertrouwd gemaakt met het probleemoplossend handelen via een methodische aanpak. Ze maken er kennis met vormingscomponenten die binnen het logisch curriculum na deze tweede graad uitgediept worden, namelijk: - de menselijke vormingscomponent; - de productgerichte vormingscomponent. In de tweede graad wordt de basis gelegd voor een beroep in de verzorgende sector. Deze basis omvat cognitieve aspecten, vaardigheden en attitudes. Cognitieve doelstellingen:

- kennis van het menselijke lichaam; - kennis van hygiënische principes; - kennis van goede voedingspatronen; - kennis van gedragsaspecten.

Vaardigheden:

- materiaal en materieel op een correcte manier kunnen gebruiken en hanteren; - de informatie over producten kunnen verzamelen en vergelijken; - met anderen kunnen samenwerken (in de tweede graad vooral met klasgenoten).

Attitudes:

- zin voor afwerking, orde en nauwkeurigheid vertonen; - zelfvertrouwen tonen, in evenwicht met bescheidenheid; - openstaan voor anderen; - bereid zijn tot engagement, verantwoordelijkheidsgevoel ontwikkelen; - aandacht hebben voor veiligheid; - een kritische houding vertonen als consument; - belangstelling hebben voor gezondheidsproblemen; - zorg dragen voor persoonlijke hygiëne en levensstijl.

Page 18: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

17

5 Algemene didactische wenken 5.1 Uitgangspunten In dit leerplan werd ervoor geopteerd de leerlingen ook vakoverschrijdende vaardigheden te laten oefenen. Leerplandoelstellingen i.v.m. “Leren leren” en “Sociale vaardigheden” werden erin opgenomen. Dit heeft als gevolg dat de keuze van didactische werkvormen minder vrijblijvend wordt. De leerling zal de kans moeten krijgen om deze vaardigheden te oefenen. Daardoor zal hij meer en meer zelf actief aan de slag moeten gaan, individueel of in groep. Zo wordt meer verantwoordelijkheid bij de leerlingen gelegd. 5.2 Organisatie: samenwerking en werkvormen De leerkracht zal zich steeds afvragen wat de zin is van de lesactiviteit en wat de best aangepaste methode is voor de leerlingen die op dat ogenblik de klas bevolken. Samenwerking is essentieel, zowel tussen TV en PV, als binnen de blokken TV en PV. De coördinatie mag niet aan het toeval worden overgelaten. Coördinatie wordt georganiseerd in het begin van het schooljaar en leidt tot ondubbelzinnige schriftelijke afspraken: een schoolwerkplan. In dit kader kan de volgorde van de leerinhouden van elk vak veranderd worden. Een graadleerplan biedt de mogelijkheid hiermee soepel te kunnen werken. Bij elk onderwerp wordt aandacht gegeven aan milieu- en veiligheidsaspecten en aan het persoonlijk gedrag van de leerling-consument. 5.2.1 Samenwerking De realisatie van het leerplan vereist zowel van het lerarenteam als van de schoolorganisatie een goed doordachte, maar flexibele organisatie van het onderwijsleerproces.

- Het technisch vak vormt één geheel met het praktijkvak. Daarom worden beide vakken in principe door dezelfde leerkracht gegeven. Het geïntegreerd aanbieden van “Zorg voor voeding” in TV Huishoudkunde en PV Praktijk Huishoudkunde wordt schematisch voorgesteld op p 58.

- Bij het opstellen van de jaarplanning wordt rekening gehouden met volgende

elementen:het reële lessenrooster, d.w.z. de wijze waarop de lesuren TV en PV in het rooster voorkomen;

de samenwerking met andere vakken behorend tot het optioneel gedeelte; . de mogelijke samenzetting van het 1ste en 2de leerjaar; . de beschikbare uitrusting en infrastructuur.

Het is niet noodzakelijk om de volgorde van de leerinhouden zoals aangegeven in dit leerplan op een identieke manier in het jaarplan over te nemen en vervolgens in analoge lesonderwerpen om te zetten. Integendeel, men dient de vormingscomponenten tot een harmonieus geheel uit te bouwen door middel van vakkenintegratie. Een jaarplan is immers een planningsdocument dat de leerinhouden zowel op een logische als creatieve wijze over het aantal lessen (lesuren) verdeelt. Optimale samenwerking van alle leerkrachten is hierbij noodzakelijk. Groepswerk, thematisch of projectonderwijs zijn aangewezen ter afwisseling van de gewone lesvorm.

Page 19: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

18

- Op geregelde en bij het begin van het schooljaar vastgelegde tijdstippen, worden vakgroepvergaderingen georganiseerd. Deze vergaderingen kunnen zowel een vakgebonden als een vakoverschrijdend karakter aannemen.

Met het vakoverschrijdend karakter bedoelen we niet alleen overleg met collega’s algemene vakken, maar ook overleg m.b.t. het uitwerken van de vakoverschrijdende eindtermen: . leren leren; . sociale vaardigheden; . opvoeden tot burgerzin; . milieueducatie; . gezondheidseducatie. Het bereiken van de doelstellingen voor de technische en praktische vakken impliceert het werken aan de vakoverschrijdende eindtermen. Overleg en aansluiting met andere vakken is echter nodig om een schoolbeleid terzake uit te bouwen. 5.2.2 Didactische werkvormen. Er bestaat een samenhang tussen de doelstellingen en leerinhouden van de technische en de praktische vakken. In TV worden begrippen verduidelijkt, het ‘hoe’ en het ‘waarom’ verklaard. De leerinhouden worden inzichtelijk verwerkt en er worden relaties en verbanden gelegd. In PV worden basistechnieken verworven, theoretische inzichten getoetst aan de praktijk en op een rationele en ergonomische wijze geïntegreerd. Bij de concretisering van de leerinhouden dient men rekening te houden met:

- de inbreng en interesse van de leerlingen; - soorten materiaal en technieken; - het leerproces.

Overzicht van mogelijke didactische werkvormen:

Aanbiedende werkvormen doceervorm demonstratie vertellen

Gespreksvormen onderwijsleergesprek klasgesprek groepsdiscussie

Groepswerk didactisch groepswerk rollenspel simulatiespel gevalsstudie

Individuele werkvormen zelfontdekkingsmethode practicum zelfstudiepakket leeropdracht - leercontract

Page 20: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

19

Strategieën beheersingsleren projectmethode excursie voorbereidende taken

Affectieve vorming relatie leerling-leerkracht helpend gesprek modeling (voorbeeldfunctie) bekrachtiging inschakelen van positieve groepskrachten waardeverduidelijking aanbieden van structuur

Voor een meer gedetailleerde begripsomschrijving van de aangehaalde werkvormen, suggesties bij het gebruik en de waarde ervan, verwijzen we naar het boek: ‘Leren en onderwijzen’, Roger Standaert en Firmin Troch, ACCO, Leuven, 1998.

Page 21: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

20

6 Leerplandoelstellingen, leerinhouden, didactische wenken en hulpmiddelen Leeswijzer

Het leerplan wordt schematisch voorgesteld in 6 kolommen. Deze zijn van links naar rechts te lezen.

Kolom 1: Numerieke volgorde

De doelstellingen zijn numeriek geordend van het begin tot het einde van het leerplan. Deze nummering heeft geen implicaties voor de chronologie in de realisatie van de doelstellingen. Er wordt geen volgorde vooropgesteld, het betreft een graadleerplan waarbij de vakwerkgroep dient uit te maken welke doelstellingen tot de invulling van het eerste en het tweede leerjaar behoren.

Kolom 2: Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen (in grijs vak)

Deze geven de eigen doelstellingen weer die gericht zijn op het vak. Een leerplandoelstelling kan ook een vakoverschrijdende eindterm inhouden. Leerinhouden (in wit vak)

Dit is leerstof die bedoeld is om de bijhorende leerplandoelstellingen te realiseren. Kolom 3: Codering Codering van de leerplandoelstellingen: - EDV eigen doelstelling gericht op het vak; - LER leren leren SOC sociale vaardigheden BUR opvoeden tot burgerzin GEZ gezondheidseducatie MIL milieueducatie telkens met het volgnummer van het Besluit van de Vlaamse Regering: leerplandoelstelling die een vakoverschrijdende eindterm inhoudt. Het gaat hier om verwijzingen naar de vakoverschrijdende eindtermen van de tweede graad, de tekst is integraal in bijlage opgenomen.

Page 22: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

21

Kolom 4: Basis of uitbreiding Er wordt een onderscheid gemaakt tussen basis- en uitbreidingsdoelstellingen. Basisdoelstellingen (B) vormen de criteria voor het slagen, moeten door nagenoeg alle leerlingen bereikt worden. Uitbreidingsdoeltellingen (U) zijn bedoeld voor uitbreiding en differentiatie. Het realiseren ervan is afhankelijk van de beschikbare tijd en van de mogelijkheden binnen de leerlingengroep, ze kunnen niet verplicht worden voor alle leerlingen. Kolom 5: Didactische wenken en hulpmiddelen Didactische wenken zijn bedoeld als ondersteuning van de leerkracht, de vakwerkgroep en het schoolteam.

Zij kunnen: - een leerplandoelstelling of leerinhoud verduidelijken; - didactische werkvormen of hulpmiddelen aangeven die leerplandoelstellingen helpen realiseren; - richtlijnen geven voor evaluatie; - verwijzen naar bibliografie, nuttige adressen; - verbanden leggen met andere vakken, met vakoverschrijdende eindtermen, met informatie- en communicatietechnologie, met intercultureel onderwijs, met taalbeleid. Zie ook overeenstemmende hoofdstukken elders in dit leerplan. Kolom 6: Link

Deze kolom is bedoeld om het schoolteam te ondersteunen. De in kolom 5 omschreven verwijzingen worden gecodeerd weergegeven en vestigen de aandacht van de lezer op vakoverstijgende afspraken en vakoverschrijdende eindtermen.

Codering: - ander vak, bijvoorbeeld AAR (aardrijkskunde), BIO (biologie), FRA (Frans), NED (Nederlands), PAV (project algemene vakken),… - vakoverschrijdende eindtermen: LER leren leren SOC sociale vaardigheden BUR opvoeden tot burgerzin GEZ gezondheidseducatie MIL milieueducatie - informatie- communicatietechnologie: ICT - intercultureel onderwijs: ICO - taalbeleid: TA.BE

Page 23: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

22

AV MUZIKALE OPVOEDING: 1u

1 VISIE OP HET VAK Kijken, luisteren, voelen en bewegen zijn belangrijke troeven om te leren in de maatschappij. Zonder deze handelingen zouden we de aangeboden informatie immers niet kunnen verwerken. Deze menselijke eigenschappen – het verstand, het gevoel, de lichamelijkheid – vinden we terug in de muzikale vorming. Muzikale Vorming is een samengaan van kijken, luisteren, voelen, bewegen en beleven en werkt op die manier mee aan de totale persoonlijkheidsontplooiing. Het vak Muzikale Opvoeding heeft als doel enerzijds de waarneming aan te scherpen en te ontwikkelen en anderzijds de muziek te beleven tijdens het luisteren en het musiceren. Muzikale Opvoeding biedt eveneens de mogelijkheid om een persoonlijke kritische mening te vormen die de persoonlijke ontwikkeling van de leerling ten goede komt in onze samenleving. Het waarnemen zal in de Muzikale Opvoeding voornamelijk luisteren zijn, alhoewel het kijken een zeer grote rol speelt (bv. een ritmische beweging verduidelijkt de muziek). Het luisteren ontwikkelen en aanscherpen gebeurt door gericht te leren luisteren (bv. geluiden onthouden, hoog en laag kunnen onderscheiden). Het gericht luisteren ondersteunt de individuele beleving van de muziek bij de leerling (bv. een thema wordt staccato gespeeld, het staccato spelen wordt als opgewekt ervaren). De persoonlijke beleving van de muziek bij de leerling kan op haar beurt aanzetten tot gericht luisteren (bv. een sfeerbeeld verwoorden en nadien verklaren welke muzikaal-technische elementen hiertoe bijdroegen). De wisselwerking tussen de waarneming en de individuele beleving in verband brengen met de maatschappelijke, culturele en historische context ontwikkelt bij de leerlingen een persoonlijke, kritische en bewustere mening. Aansluiten bij en verbanden leggen met andere vakken werkt hierbij verruimend en leidt tot meer inzicht. De individuele belevingen en meningen met elkaar confronteren bevordert de sociale vaardigheden (bv. de leerlingen leren luisteren naar elkaar, durven uitkomen voor hun eigen mening, ervaren dat verschillende meningen evenwaardig kunnen zijn). Muzikale Opvoeding is natuurlijk ook spelen met geluiden, musiceren en zelf creëren. Leren zingen en spelen met instrumenten zijn complexe vaardigheden, men krijgt hier een interactie tussen de cognitieve, motorische en affectieve elementen. De ervaringen die de leerling opdoet tijdens het leerproces en de realisatie ervan, stimuleren zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen, zelfkritiek, zelfstandigheid, nieuwsgierigheid en creativiteit. Muzikale Opvoeding draagt aldus bij tot het vormen van een kritische, bewuste, verdraagzame en creatieve persoonlijkheid.

Page 24: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

23

2 BEGINSITUATIE VOOR HET VAK De leerlingen in het Eerste leerjaar van de Tweede graad BSO verschillen onderling sterk wat betreft vooropleiding in Muzikale Opvoeding. In de Eerste graad, Eerste leerjaar A en B staat 1u Muzikale Opvoeding geprogrammeerd, in het Tweede leerjaar 1u, in het Beroepsvoorbereidend leerjaar geen. Verder hebben alle leerlingen in het Basisonderwijs enig muziekonderricht gekregen. Globaal genomen kan men dus niet steunen op een vastomlijnde basis. Dit hoeft niet als een zwaar probleem te worden beschouwd, gelet op het beperkte belang van het muziektechnische aspect van dit lesuur in deze studierichting. 3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Muziek kunnen appreciëren als een normaal onderdeel van het dagelijks leven. Openheid tonen voor verschillende vormen van muziek. Spontaan geneigd zijn om actief een of andere vorm van muzikale expressie te maken. Voldoende zelfvertrouwen tonen om ook in gezelschap muziek te durven maken. Het belang inzien van muzikale vaardigheid in de verzorgende sector. 4 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN In de lessen staat expressie centraal, zowel reproductief als creatief. Korte luisteropdrachten zijn aangewezen: veel leerlingen hebben onvoldoende concentratievermogen en luistervaardigheid. Popmuziek kan een goede basis vormen om leerlingen bij de les te betrekken. Toch moeten ook andere muziekgenres worden bijgebracht (volksmuziek, klassieke muziek, musicals, negro-spirituals, ...) enerzijds om de interesse van de leerlingen te verruimen in tijd en ruimte (niet enkel de hit van dit moment hier mag aanbeden worden), anderzijds als voorbereiding op de volgende leerjaren. De volgorde waarin de leerstof wordt verwerkt, wordt vrij door de leerkracht bepaald. Voorrang moet worden verleend aan de opbouw van een positieve sfeer, waarin de leerlingen zelfvertrouwen en plezier ontwikkelen t.o.v. muzikale activiteiten. Deze zware opdracht steunt in de eerste plaats op het psychologisch inzicht van de lesgever en kan niet afhangen van een definitief vaststaand werkschema. Afwisseling in lesonderwerpen en didactische werkvormen is noodzakelijk. Extra-activiteiten kunnen worden ingelast, naargelang van de creativiteit van de leraar en de leerlingen en de mogelijkheden van het lokaal.

Page 25: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

24

AV MUZIKALE OPVOEDING: 1u

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1 MUSICEREN

1 Eenvoudige liederen kunnen zingen in groep. EDV B

Zingen: liederen naar keuze. Individueel zingen komt in de derde graad aan bod. O.a. Nederlandstalige volksliederen, canons, kinderliederen, anderstalige liederen, musicalextracten, negrospirituals, luisterliederen, hedendaagse volksliederen, popmuziek, ... Ook liedjes uit TV-programma’s, reclame e.d. kunnen gebruikt worden. Bekijk ze kritisch zodat de leerlingen inzicht verwerven in de mechanismen van de publiciteitswereld. Men kan spelen met de reclamespots, zodat ze een andere boodschap bevatten, bv. reclame voor de eigen klas of voor kritisch consumentengedrag. In dit kader kan men samenwerken met collega’s van andere vakken. Teksten van liedjes laten opzoeken op het internet. Bv. via dir.yahoo.com/Entertainment/Music/Lyrics; voor bekende pop-rock nummers: www.letssingit.com, www.lyrics.ch.

BUR GEZ PAV TV

ICT

2 Enkele instrumenten speels kunnen onderzoeken. EDV B

Instrumenten: naar keuze. Zie “Muzikaal Spelenboek”, Ger Storms. Bv. lichaamsinstrumenten, zelfgemaakte instrumenten (eventueel in samenwerking met P.O.), speelgoedinstrumenten, volksinstrumenten uit verschillende culturen, Orffinstrumenten, blokfluit, ...

PO

3 Liederen met instrumenten naar keuze kunnen begeleiden. EDV B

4 Muziekfragmenten met instrumenten naar keuze kunnen begeleiden. EDV B

Page 26: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

25

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2 MUZIEK BELUISTEREN

Muziek beluisteren kan leiden tot creatief bezig zijn. Dit betekent een combinatie met zang, instrumenten, dans, toneel, poppenkast, tekenen, ...

NED PO

5 Gericht kunnen luisteren. EDV B

Luisteropdrachten: In de les Nederlands of P.A.V. wordt het informatief en interactief luisteren geoefend: functionele taalvaardigheid.

PAV

6 Kennismaken met verschillende muziekgenres EDV B

Componistenportretten naar keuze. Inspelen op de actualiteit, bv. componist van het jaar of interessant evenement in verband met klassieke muziek (Proms, Europalia, Festivals, ...). Opdrachten in verband met het opzoeken en verwerken van informatie over culturele evenementen in samenwerking met de leerkracht Nederlands of P.A.V., toegepaste informatica (internet)

LER PAV ICT

7 Creatief bezig zijn naar aanleiding van een beluisterd muziekstuk. EDV B

Thema’s naar keuze van vroeger en nu. O.a.: - leefwereld en muziek: bv. kledij, drugs, ... → filmfragmenten uit Grease, Sisteract, Dirty Dancing, Westside Story, ... - oude muziek in een nieuw kleedje: bv. Bach en Sweetbox “Everything is gonna be allright”, Pachelbel en Coolio “See you when you get there”, Borodin en Prince Igor “Rhapsody”, - programmamuziek: bv. Danse macabre, Peter en de wolf, ... - lievelingsmuziek: kritisch benaderen, eventueel in de vorm van een interview.

LER

8 Openheid tonen voor de smaak van anderen. EDV

SOC 2 B

Luisteren, inleven en reflecteren zijn omgangsvaardigheden waaraan in TV Huishoudkunde: Omgangskunde wordt gewerkt.

SOC TV

Page 27: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

26

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

3 MUZIKALE SPELEN

9 Zich durven uiten. EDV

SOC 2 B

Naar keuze. Zie “Muzikaal Spelenboek”, Ger Storms. O.a.: luisterspelen, concentratiespelen, kennismakingsspelen, interactiespelen, vertrouwensspelen, zoek- en raadselspelen, expressie- en improvisatiespelen, ...

10 Kunnen functioneren binnen een groep. EDV

SOC 2 B

Voor groepsopdrachten worden bij voorkeur vakoverstijgende afspraken gemaakt. SOC TA.BE

11 Zich als individu kunnen opstellen. EDV

LER 11 SOC 3

B

Zie ook “Omgaan met zichzelf” in TV Huishoudkunde: Omgangskunde. TV

12 Kunnen omgaan met kritiek. EDV

SOC 2 B

De leerlingen betrekken bij hun leerproces: het resultaat en de leerervaringen opgedaan bij de gevolgde werkwijze samen bespreken.

LER PO

4 MUZISCH-CREATIEVE ACTIVITEITEN

Aansluiten bij luisteropdrachten.

13 Creativiteit en zelfvertrouwen tonen. EDV

SOC 3 B

Expressief bewegen op muziek. Gebruik maken van linten, ballen, ballonnen, zeepbellen blazen, ... Verkleden bv. modeshow, schimmenspel, volksdans, kinder- en tienerdansen, ... Contact opnemen met de collega Lichamelijke Opvoeding voor eventuele samenwerking.

LO

Page 28: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

27

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

5 MUZIEKNOTATIE

14 Kennismaken met muzieknotatie in diverse vormen. EDV B

Diverse vormen naar keuze. Voorstellen van klanken bv.: - grafische notatie en partituur; - musicogram; - notenschrift en ritme.

Page 29: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

28

5 EVALUATIE Iedere leerkracht kan voor zichzelf bepaalde criteria voor ogen houden wat betreft evaluatie van de leerlingen. Daarom is het aangewezen dat elke leerkracht persoonlijk een passend en overzichtelijk systeem aanlegt, dat de mogelijkheid biedt een nauwkeurig en verantwoord oordeel over elke leerling te maken. Naast algemene attitudes die kunnen gelden voor elk vak, zoals nauwkeurigheid, concentratievermogen, kritische zin, enz., spreekt het voor zichzelf dat ook specifieke aspecten met betrekking tot het vak geëvalueerd dienen te worden. In de 2de graad Verzorging-Voeding is er een overwicht van het “creatief” musiceren. Er wordt meer geëvalueerd op vaardigheden en toepassingen dan op cognitieve aspecten. Hierbij kan gedacht worden aan:

- cognitieve aspecten: kunnen herkennen, benoemen en verklaren en begrippen, notatie: visualiseren van het waargenomene;

- luistervaardigheid: waarnemen en weergeven van melodische en/of ritmische

structuren, geheugenvermogen;

- creatief musiceren waaronder vaardigheden: bv. ritmiek, motorische vaardigheden, weergeven van melodische en/of ritmische structuren, geheugenvermogen, reproductiemogelijkheden: vocaal – instrumentaal – motorisch, handigheid bij het bespelen van instrumenten, improvisatiemogelijkheden.

- attitudes: concentratie , openheid, creativiteit, zin voor samenwerking, kritische zin,

zelfvertrouwen en durf, esthetische beleving, ontvankelijkheid, intellectuele benadering.

6 LEERMIDDELEN EN ACCOMMODATIE VAN HET LOKAAL 6.1 Minimale materiële vereisten Vaklokaal met

- geluidsinstallatie: cassettedeck, boxen, cd-player, versterker; piano;

- mediatheek met diverse cd’s, cassettes, tijdschriften, muziekboeken; videoplayer en TV; bord met notenbalken.

6.2 Nuttige didactische hulpmiddelen

- prikbord en aangepaste wandversiering; - keyboard; - computer met cd-rom en specifieke software; - Orff-instrumenten zowel ritmische als melodische.

Page 30: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

29

7 BIBLIOGRAFIE MUZIEK BELUISTEREN EN MUZIEKGESCHIEDENIS Elseviers groot operaboek. Encyclopedie van de muziekinstrumenten. Atrium, Helmondi. Sesam, Atlas van de muziek. Westland, Schoten, 1995. The Larousse Encyclopedia of Music Larousse. BRACKE, Fugato. Plantyn, Deurne, 1992. CARRON, W. & ISSELEE, J.P. Muziekbeluisteren – Vormen en genres. De Sikkel, Oostmalle ISBN 90 260 2730 3 DEFOORT, A. Muziek! Muziek! Wegwijs in de wereld van geluid en muziek. Lannoo, Tielt, 1987. ISBN 90 209 1473 1 HEIDINGA, M. Handboeken voor M.O.: - muziek I + II - weten wat je hoort I + II + cd en video Nygh en van Ditmar Educatief, Rijswijk. JORIS, R. Joepie light Joepie 2000 KUYPER, R. Jazz en omstreken Uitgeverij Elmar, Nederland, 1974 LINKELS, A. Doe’s Normaal Projecten rond populaire en etnische muziek. Servire, Katwijk, 1985 MALFAIT, DEFOORT, e.a. Musicorama I + II. (video + cassette) De Garve, Brugge, 1995

Page 31: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

30

STICHTING TER BEVORDERING VAN DE MUZIKALE VORMING Spits je oren Leren luisteren naar muziek (+ cassette) Combo, AA Baarn, 1987 STICHTING TER BEVORDERING VAN DE MUZIKALE VORMING In vorm. Beleven van muzikale structuren. Combo, AA Baarn, 1988 STOLWIJK, A. Luisterrijk. Projectstudies voor het muziekonderwijs. De Toots, Haarlem, 1983 STORMS, G. Pop in de klas. Panta Rhei, Katwijk, 1981 VERBEEK, T. Met de muziek mee, deel 1, 2 en 3. Wolters – Noordhoff, Groningen, 1981 WEST, C. & VAN EDE, B. De echoput. Liedjes, verhalen en spelletjes. Servire, Katwijk, 1982. cd-rom

- Encyclopedia of musical instruments: multimedia gids van meer dan 350 instrumenten.

- Masters of music: Bach, Beethoven, Mozart, e.a. - Science Fiction MIDI: muziek van SF-films. - Multimedia Pop: rock, jazz, folk en etnische selecties.

Uitgever: CDRP, Inc., Publishers of Chestnut cd-roms P.O. Box 360, Cambridge, MA 02141-0004 tel.: (617)494-53330 fax.: (617)494-6094 e-mail: [email protected] Made in U.S.A.: Romeo Music International 630 Potter Road, Suite 100, Framingham, MA 01701 USA

MUSICEREN Kinderen voor kinderen – selectie (cassette). Red de aarde cd, muziekcassette en handleiding NCOS-uitgeverij, Vlasfabriekstraat 11, 1060 Brussel tel. 02/539 26 20 – fax. 02/539 13 43 Springbonen (+ cd) Danskant vzw Ed Robeynslaan 29 A, 3290 Dienst

Page 32: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

31

BERTENS, F. & DIRRIWACHTER, W. Speel de balalaika. Zwijsen, Tilburg BOSSUYT Opus. De Sikkel, Malle. BRACKE, J. & KLERKX T. Klankvlagen 1 en 2 (+ cd). Wolters Plantyn, Deurne, 1997 en 1998 DEFOORT, A. e.a. Lied om lied. De Garve, Brugge DEFOORT, A. e.a. Zing, speel en luister. (secundair onderwijs) De Garve, Brugge. HEERKENS, A. Wij willen muziek. Muussens, Purmerend. HEERKENS, A. Muziekinstrumenten zelf maken, zelf bespelen. Cantecleer, De Bitt. HUNT, A. De blokfluit en zijn muziek. Zomer en Keunig, Wageningen. KLAASSEN, B. 1001 verschillen. Publiboek/Baert ISBN 90 651 3111 6 LINKELS, A. Projecten rond populaire muziek. Servire, Katwijk ISBN 90 632 5188 2 NELISSEN, L. & VAN ROSSUM, J. Muziek maken. Noordhoff, Groningen ROOYACKERS, P. 100 dansspelen. Panta Rhei, Katwijk. ISBN 90 732 0726 6

Page 33: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

32

STEENVOORT, van, P. Red de Aarde met muziek. 1996 ISBN 90 71665 91 8 STORMS, G. Muzikaal spelenboek. Panta Rhei, Katwijk. ISBN 90 632 5107 6 STORMS, G. 100 nieuwe muziekspelen Panta Rhei, Katwijk, 1997 VAN DAMME, K. Een koffer vol liedjes De Toorts, Haarlem, 1991 VAN HAUWE, P. Muziek voor de jeugd New Sound, Amsterdam VANOORSCHOT, A. Raadsel + Rebusboek Publiboek/Baert ISBN 90 651 3141 8 VERBEEK, T. Eerste Klas Muziek Wolters-Noordhoff, Groningen, 1984 WIERTSEMA, H. 100 Bewegingsspelen Panta Rhei, Katwijk ISBN 90 732 0717 7 WOLTERS, C. Liedjes voor de blokfluitgroep Harmonia, Hilversem ZAAT, T. & N. Hoy, een lied Stichting ter bevordering van de muzikale vorming Muussens, Purmerend.

Page 34: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Muzikale opvoeding 2de graad BSO

33

8 BIJKOMENDE INFORMATIE Jeugd en Muziek Vlaanderen Koningsstraat – 1000 Brussel Danskant Ed. Robeynslaan 29A – 3290 Diest tel. (013)32 76 73 Snorrebot Muziektijdschrift voor de jonge muziekliefhebber (Mallemuze: Jeugddienst voor Muziek, Postbus 14 – B 3990 Peer)

Page 35: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

34

AV PLASTISCHE OPVOEDING: 2u

1 VISIE OP HET VAK In de eerste graad worden de leerlingen geconfronteerd met verschillende beeldende waarden, het betreft een ontdekkingsproces, een kennismaking, een sensibilisering. In een later stadium hebben de leerlingen voldoende zelfvertrouwen ontwikkeld en levenservaring opgedaan om de plastische expressievormen te appreciëren en ervan te genieten. Dit sluit onmiddellijk aan bij één van de ruimere doelen van de eindtermen: het bevorderen van de “maatschappelijke redzaamheid”. Plastische Opvoeding is één van die vakken waarin de cultuuraanbreng zich op de meest efficiënte wijze kan manifesteren, vermits dit vak gebaseerd is op artistieke en culturele componenten van de universele samenleving. Hoewel de leerkracht Plastische Opvoeding zich vooral zal bezighouden met lijn, kleur en vorm, mag de verwantschap die er met andere vormen van kunst (film – video – theater – muziek – dans ...) bestaat, nooit uit het oog verloren worden. De leerlingen moeten zich bewust worden van de verbondenheid tussen de verschillende beeldtalen. Vakoverschrijdend werken bevordert de integrale persoonlijkheidsvorming van de leerling. Dit kan door themabenadering en geïntegreerde werkperiodes worden uitgewerkt binnen verschillende vakken. Zo wordt de kijk van de leerlingen op de realiteit verruimd. Opdoen van indrukken hoeft niet louter visueel te gebeuren. Alle aspecten van de zintuiglijke waarneming, zowel visueel als auditief en tactiel, moeten gestimuleerd worden. Het spontane moet worden gestimuleerd en stereotypie vermelden. Het is zeer belangrijk dat er rekening wordt gehouden met de persoonlijke inbreng van de jonge leerling in zijn evolutie naar het verbeelden. Door kijken naar en experimenteren met lijn, kleur en vorm moet de leerling niet alleen komen tot het verwerven van inzicht en kennis. Hij moet ook handelingsbekwaam worden: door rekening te houden met de beschikbare materialen en de zich eigen gemaakte technieken komen tot een authentieke creatie. Het vak Plastische Opvoeding is een procesgericht gebeuren. Het is evident dat evaluatie van de leerling zowel het proces als de creaties omvat. 2 BEGINSITUATIE VOOR HET VAK De leerlingen in het Eerste leerjaar van de Tweede graad BSO verschillen onderling sterk wat betreft vooropleiding in Plastische Opvoeding. In de Eerste graad, Eerste leerjaar A en B staat 2u Plastische Opvoeding geprogrammeerd, in het Tweede leerjaar geen (eventueel mogelijk via het keuzegedeelte), in het Beroepsvoorbereidend leerjaar 1u. In de leerplannen voor het Basisonderwijs zit de beeldende vorming in de Muzische Vorming vervat. Globaal genomen kan men dus niet steunen op een vastomlijnde basis.

Page 36: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

35

3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Creativiteit, beeldend vermogen en esthetisch gevoel tonen. Visuele waarneming en ruimtelijk inzicht tot beeldtaal kunnen omzetten. Het positief effect van plastische activiteiten voor de persoonlijkheid inzien. Waardering kunnen opbrengen voor verschillende vormen van kunstzinnige uitingen, uit alle tijden en landen. Een open geest tonen t.o.v. kunst, decoratie, design. Spontaan geneigd zijn om zich beeldend uit te drukken. Voldoende zelfvertrouwen tonen om ook in gezelschap met beeldende technieken bezig te zijn. Het belang inzien van beeldende expressie in de verzorgende sector. 4 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN De leerkracht moet een autoriteit zijn, fungeren als een volwaardig professioneel identificatiemodel zowel op technisch en artistiek als op didactisch vlak. Hij moet erin slagen een positief affectief en creatief klimaat te scheppen, waarin bij de leerlingen langzamerhand de intentie en de drang zal groeien tot beeldend bezig zijn en het laten primeren van de creativiteit op de techniek. Zin voor nauwkeurigheid, presentatie en afwerking, orde en netheid moeten eveneens betracht worden. Algemene principes die de leeroverdracht voor het vak Plastische Opvoeding in de hand kunnen werken zijn o.a. de volgende:

- combinatie van discipline-oefeningen en opgaven die de sensibiliteit en creativiteit stimuleren;

- geen te lange oefeningen; - veel variatie; - fantasie stimuleren en nabootsen vermijden; - globaliteitsprincipe – probleemstellend onderricht; - groepswerk; - handvaardigheid mag niet verwaarloosd worden; - individualisatie; - leergesprek, een plastisch vocabularium opbouwen; - overmatig bordgebruik vermijden; - thema- en projectbenadering; - uitgaan van de leefwereld en interessesfeer van de leerlingen; - zelfactualisatieprincipe; - zowel vanuit een rationele benadering als op een inductief – intuïtieve wijze te werk

gaan. Het behoort ook tot de taak van de leerkracht Plastische Opvoeding de culturele activiteiten te stimuleren. Dit kan in overleg met andere leerkrachten gebeuren. Vakoverschrijdende opdrachten en projecten verduidelijken voor de leerling de samenhang tussen de verschillende vakken die deel uitmaken van de opleiding.

Page 37: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

36

AV PLASTISCHE OPVOEDING: 2u

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

Coördinatie met PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie (functionele decoratie) is noodzakelijk! Met veel raadgevingen de leerlingen naar een goed resultaat leiden zodat het vertrouwen in eigen vaardigheid vergroot.

PV

1 BEELDENDE MIDDELEN EN TECHNIEKEN.

15 Een inzicht krijgen in een ruim aanbod van beeldende middelen en technieken.

EDV B

Toepassingen in vorm, kleur en compositie. Veilig en milieubewust omgaan met materiaal en materieel is een attitude die vakoverschrijdend moet worden nagestreefd.

GEZ MIL

16 Tekeningen kunnen uitvoeren met potlood, pen, penseel, stiften. EDV B

Potlood, pen, penseel, stiften. Eventueel kan er ook gewerkt worden met de tekenbalk van het wordprogramma. ICT kan aanvullend en motiverend werken maar de nadruk ligt in de eerste plaats op manueel werken om motorische vaardigheden te ontwikkelen (ev. in samenwerking met de leerkracht Toegepaste Informatica)

ICT

17 Dekkende en transparante schildertechniek kunnen toepassen. EDV B

Dekkende en transparante schildertechniek. Bv. tekening met overlapping van een eenvoudige vorm (blad van een boom).

18 Collage- en assemblagetechnieken kunnen toepassen in tweedimensionele opdrachten.

EDV B

Collage- en assemblagetechnieken. Hier zeker overleggen met het collega Zorg voor woon- en leefsituatie! De hier vermelde technieken zijn belangrijk omdat ze de leerling losmaken van de klassieke voorstellingstechnieken. O.a. - papierverwerking, kartonverwerking, houtverwerking, metaalverwerking; - textielverwerking; - druktechnieken.

PV

19 Collage- en assemblagetechnieken kunnen toepassen in driedimensionele opdrachten.

EDV U

Bv. tekening met overlapping van een eenvoudige vorm (blad van een boom).

Page 38: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

37

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2 VORM

20 Eenvoudige voorwerpen naar de natuur kunnen tekenen, met aandacht voor verhoudingen, globale vorm en details.

EDV B

Tekenen naar de natuur. Bv. verschillende glazen flessen, bestek, bladeren, ... eventueel overlappend.

21 Blokvormen in perspectief kunnen tekenen. EDV B

Blokvormen in perspectief: kubus, balk. Constructieve schets van blokvormen, bv. speelgoeddoos afgeleid van de balk. Verhoudingen zijn belangrijk. Beknopte uitleg over waarnemingsperspectief.

22 Vlakke vormen uit het geheugen kunnen tekenen. EDV B

Vlakke vormen uit het geheugen. Bv. (yale)sleutel, kam, handspiegel, deurknop, schaar, zaag, beitel, hamer. Vooral belang hechten aan de herkenningsvorm. Blijf eenvoudig maar eis juistheid van de herkenningslijnen. Toepassing: onderwerp kinderpuzzel.

23 Eenvoudige driedimensionele vormen uit het geheugen kunnen tekenen.

EDV B

Driedimensionele vormen. Bv. keukengerei, fruit, dieren, ... Toepassing: tekendictee.

24 Vormvarianten kunnen maken door splijten en omvouwen. EDV B

Vormveranderingen. Bv.: - menselijk lichaam in strips verdelen en knippen (horizontaal, verticaal), spreiden volgens bepaald patroon. - de drie grondvormen driehoek, vierkant en cirkel verplooien en knippen; een compositie samenstellen van de verplooide en verknipte onderdelen. Toepassing: werken met rasters.

25 Een documentaire studie kunnen maken met vlakke vormen. EDV U

Documentaire studie van vlakke vormen. Bv. gedroogde bloem of kruid, texturen, ...

Page 39: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

38

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

26 De menselijke figuur kunnen weergeven. EDV B

De menselijke figuur: - verhoudingen opzoeken en aanduiden.

Bv. de schaduw van een leerling op ware grootte en orthogonaal overtekenen.

27 De mogelijkheden kennen om te stileren. EDV U

Stileren. Bv. dieren, speelgoed, figuren, ...

3. KLEUR.

28 Het gebruik van de kleurencirkel kunnen uitleggen. EDV B

Primaire , secundaire, tertiaire kleuren. De kleurencirkel samenstellen. Let op de mengverhoudingen.

29 De kleurcontrasten kennen en het gebruik ervan kunnen verwoorden. EDV B

Kleurcontrasten. Verwijzen naar impressionisme, expressionisme, ...

30 Kleurharmonie kunnen toepassen. EDV B

Kleurharmonie, kleurfamilie. Bv. de gevoelswaarde van kleuren, sfeerweergave, muziek combineren met kleur, ... MO

31 De mogelijkheden van kleurgebruik kunnen benoemen en toepassen. EDV B

Kleurgebruik. - beeldend element;

- decoratief element;

- symbolisch element;

- expressief element;

- technisch element

Bv. eenvoudig landschap met water, lucht, land. Toepassing: verf, zijdepapier, aquarel, ...

Bv. stofontwerp, raamdecoratie, sjabloonmotieven, ... in samenwerking met de collega Zorg voor woon- en leefsituatie.

Wijzen op cultuurgebonden symboliek. Toepassen in verhalen, gedichten, muziek, wenskaarten, ...

Toepassing: een vrij onderwerp, waarbij de vorm ondergeschikt is aan de kleuruitdrukking.

Zie beeldende middelen.

PV

Page 40: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

39

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

4 COMPOSITIE

32 Het schikken van beeldelementen kunnen toepassen . EDV B

- symmetrie en asymmetrie;

- contrast;

- richting, relatie, ritme, ... (RRR);

- evenwicht.

Bv. tekenen van vlakke vormen op de rand van een zwart blad. Vormen uitknippen en op wit papier tegenover het uitgeknipte plaatsen.

Bv. grote appel, kleine stoel (Magritte). Toepassing: gedekte tafel tekenen met opvallende contrasten, bv. grote boon in klein bord, kleine koffiepot naast groot kopje.

Bv. compositie maken van appel en peer, naald en draad, vork-mes-lepel, ... Als je een relatie-onderwerp neemt (bv. bout en moer, naald en draad) en tekent volgens bepaalde richting en ritme, worden RRR samen behandeld.

Bv. mobile in versnijdbaar metaal.

5 BEELDEND-CREATIEVE ACTIVITEITEN

33 Zich durven uiten. EDV

SOC 2 B

- groepswerk. Ten minste 1 werk in groep uitvoeren per jaar. De keuze van onderwerp en technieken is vrij.

PV

34 Kunnen functioneren binnen een groep. EDV

SOC 2 B

Er kan vakoverschrijdend gewerkt worden, voor groepsopdrachten worden bij voorkeur vakoverstijgende afspraken gemaakt.

SOC

35 Zich als individu kunnen opstellen. EDV

LER 11 SOC 3

B

Zie ook “omgaan met zichzelf” in TV Huishoudkunde: Omgangskunde TV

36 Kunnen omgaan met kritiek. EDV

SOC 3 B

De leerlingen betrekken bij hun leerproces, het resultaat en de leerervaringen opgedaan bij de gevolgde werkwijze samen bespreken.

LER MO

Page 41: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

40

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

37 Creativiteit en zelfvertrouwen tonen. B

Page 42: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

41

5 EVALUATIE Evaluatie betekent een waardebepaling, een waardeoordeel. Hierbij gaan we na in hoever de doelstellingen bereikt worden. Opdat de evaluatie een integrerend deel zou uitmaken van het leerproces in het vak Plastische Opvoeding wordt de evaluatie in een heel breed perspectief bekeken, waarbij niet alleen aandacht wordt besteed aan het resultaat zelf (product) maar waarbij ook de nadruk wordt gelegd op de manier waarop dit resultaat bekomen wordt (proces). Het bereikte eindproduct moet immers geëvalueerd worden vanuit diverse optieken: de verschillende beeldculturen, maar ook de leeftijd van de leerling en het niveau van zijn plastische ontwikkeling beïnvloeden de evaluatie. Het spreekt vanzelf dat men samen met de leerlingen mogelijke tekorten en hun oorzaken opspoort. Het van elkaar leren, het analyseren van de passende oplossingsmethoden e.d.m. zijn belangrijke componenten. Even relevant zijn ook het analyserend beoordelen van gedragingen en prestaties van de leerlingen. Leerlingen maximaal betrekken bij hun eigen leerproces vergroot hun motivering, geeft hen inzicht in wat er geëvalueerd zal worden en zal voor hen een eerste aanzet zijn tot zelfevaluatie. De evaluatie van de vorderingen die leerlingen maken is een ingewikkelde onderneming. Voor de observatie en evaluatie heeft men immers weinig objectieve technieken voorhanden. Om de evaluatie zo professioneel mogelijk te maken is het noodzakelijk een aantal criteria te hanteren, zowel bij proces- als bij productevaluatie. Niet alle criteria zullen tegelijkertijd aan bod komen. Afhankelijk van de opgave zullen de criteria wisselen. De leerlingen moeten bij elke opgave de criteria vooraf kennen. Belangrijke criteria zijn: - begrijpen van de opdracht; - creatief zijn: probleemoplossend handelen, durf hebben, patronen doorbreken en een eigen

persoonlijkheid uitbouwen; - zelfstandig werken: vertrouwen tonen in eigen kunnen, initiatief nemen, een beroep doen

op hulp indien nodig; - leergierig zijn; - samenwerken: spontaan, efficiënt meewerken bij groepswerk, behulpzaam zijn, gemaakte

afspraken naleven; - brede belangstelling: zich interesseren voor wat er gebeurt, open staan voor de omgeving,

andere culturen, kunststromingen; - structureren, samenvatten: logisch en systematisch werken, het beeldend proces

organiseren en verwoorden; - breeddenkend, kritisch zijn: opstaan voor het standpunt van anderen en bereid zijn tot

luisteren, kritisch staan t.o.v. beweringen van anderen, gericht zijn op zelfcontrole, eigen menig staven aan die van anderen;

- verwoorden van hun creaties: gebruiken van vaktermen; - orde, stiptheid en nauwkeurigheid: in functie van de opgaven. Dit houdt respect in voor

eigen materiaal en dat van anderen, naleven van afspraken, zorg voor het werk, ... De permanente evaluatie is bij de eindevaluatie van doorslaggevende aard. Permanente evaluatie zal hier vooral dienen om het leerproces bij te sturen. Differentiatie is fundamenteel.

Page 43: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

42

Differentiatie - Steeds worden de leerlingen aangemoedigd en wordt ook aandacht besteed aan de

minstbegaafde leerlingen. Naast individuele presentaties worden de leerlingen aangemoedigd tot groepswerk.

- Men werkt zoveel mogelijk vanuit de interesse en de leefwereld van de leerling om op die

manier een bepaald streefdoel te bereiken. - Er wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de groepsgeest in relatie tot de

verwerking van de leefstof. De leerling in relatie tot de leerstof staat centraal.

- De beschikbare tijd voor een oefening is heel verschillend van leerling tot leerling en

afhankelijk van de opdracht. Remediëring Remediëren is mogelijk door o.a.: - het geven van goede raad; - het nemen van initiatieven: doelgerichte instructie, nieuwe oefeningen en bijkomende

begeleiding; - het geven van advies en het formuleren van vaststellingen in verband met het inschakelen

van externe hulp (PMS, geneesheer, logopedist, ...). 6 LEERMIDDELEN EN ACCOMMODATIE VAN HET ATELIER Het vak Plastische Opvoeding vereist een ruim en eigen lokaal. Dit is geen luxe, maar een noodzakelijkheid. De accommodatie van het lokaal zorgt voor een sfeer die aan het vak ten goede kan komen. 6.1 Minimale materiële vereisten:

- goede verlichting; - spoelbakken met stromend water; - bord en bordmateriaal (passer, lat, e.d.); - tafels met afwasbare bekleding; - snijmatten en snijlatten; - bergingsmogelijkheden; - audiovisuele middelen; - naslagwerken, tijdschriften.

Page 44: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

43

6.2 Nuttige didactische hulpmiddelen:

- magneetboord en voldoende magneetjes; - prikborden; - verplaatsbare (klem)spots; - verstelbare, individuele tafels met een krasvrije, afwasbare bekleding; - een grote werktafel of schragen met een afneembaar werkblad; - een afzonderlijke hoek voor driedimensionaal werk, o.a. klei, kleibak, gips, ... met

boetseertafels, spatels en beitels, zinken en plastieken bakken, ...; - een wipzaag; - een figuurzaag; - verschillende lijmsoorten; - verschillende verfsoorten; - snijmessen; - een drukpers; - een oven (keramiek); - bergingsmogelijkheden:

. kasten met schuifladen (min 70 cm x 100 cm);

. droogrekken;

. kasten met gereedschappen, werkstukken, didactisch materiaal en audiovisuele middelen;

- audiovisuele middelen: projectietoestel en -scherm, overhead- en reproprojector, videocamera en videorecorder, episcoop, radiocassetterecorder, instantanétoestel, computer met cd-rom ...;

- een lokaal dat gemakkelijk en volledig verduisterd kan worden; - ruimte voor een kunstbibliotheek, chromotheek ...

Basisuitrusting voor de leerling Bij voorkeur bepaalt de leerkracht de keuze van het basismateriaal in overeenstemming met het leerplan en wordt het onnodig aanschaffen van duur materiaal vermeden. De leerlingen beschikken over eigen elementair tekenmateriaal. De school beschikt over een gamma kleuren, beeldende materialen en gereedschap en biedt dit ook aan de leerlingen aan 7 BIBLIOGRAFIE BENJAMIN e.a. (red.), EBERSAQUES, S., VAN DEN BROEK, L., VAN HAESENBROUCK, M., WOUTERS, J. New York Graffiti Art coming from the Subway. Groninger Museum ’n kijk op kunst. Uitg. Standaard, Antwerpen, 1994. ISBN 90 02 17079 3 EDWARDS, B., Leer tekenen. Uitg. Bigot & Van Rossum bv, Bearn, 1983. ISBN 90 6134 288 0

Page 45: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

44

EDWARDS, B., Leer creatief zijn. Uitg. Bigot & Van Rossum bv, Bearn, 1987. ISBN 90 6134 295 3 FERRY, D., Schilderen zonder kwast. Uitg. Cantecleer - De Bilt. FOBEL, J., BOLEACH,. GERRITSEN, A., Sjabloneren - motieven - methodes Uitg. Gaade, Amerongen. Beknopte beginselen van de Plastische Opvoeding. Uitg. Cantecleer – De Bilt. ISBN 90 213 0125 3 GERRITSEN, A., ENZINGA, R., ENGBERSEN, H., Het tekenonderwijs in de praktijk.Uitg. Cantecleer – De Bilt. ISBN 90 213 01237 GERRITSEN, A., VOSTERS, M., Textiele werkvormen in de praktijk. Uitg. Cantecleer – De Bilt., 1980 ISBN 90 2130708 HAM, J., Stripfiguren tekenen. Uitg. Gaade, Amerongen. IBOU, P., ITTEN, J., Logobook. Groep Interecho. Beeldende kunst in beeld Uitgeverij Cantecleer – De Bilt 1ste druk 1990 ISBN 90 213 0550 ITTEN, J., Kleurenleer Uitgeverij Cantecleer – De Bilt ISBN 90 213 0058 3 Beeldende vormleer. Uitg. Cantecleer – De Bilt, 15de druk 1993. ISBN 90 213 00 575 Kunst en kleur. Uitg. Cantecleer – De Bilt, 1973.

Page 46: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

45

JONCKEERE, M., Zien, denken, doen. Uitg. Van In, Lier, 1988 ISBN 90 306 15990 KAPPLER, J., Werken en vormgeven met gips Uitg. Elmar, 1983 ISBN 90 612 0441 0 KAUPELIS, R. Experimenteel tekenen. Uitg. Cantecleer – De Bilt. RODWELL, J., RÖTTGER-KLANTE Tekenen met alle materialen Uitg. Cantecleer – De Bilt, 1991 Punt en lijn. Uitg. Cantecleer – De Bilt. ISBN 90 213 0597 6 RÖTTGER-KLANTE, SALZMANN Het vlak. Uitg. Cantecleer – De Bilt. ISBN 90 213 0598 4 SCHOBER, H., RENTSCHLER, J., Waarneming en werkelijkheid - optische misleidingen in wetenschap en kunst. Uitg. Hollandia, Baarn, 1984 ISBN 90 604 5190 2 SIMPSON, J., Schildertechnieken. Librero.

Page 47: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

46

SMITH, R., Nieuw handboek voor de kunstenaar. Uitg. Gaade, Amerongen, 1988. Complete gids voor gereedschap, materiaal en techniek. ISBN 90 6017 852 1/NUGI 440 SMITH, R., TILMAN, OSTERWOLD, Het compleet tekenboek. Uitg. Gaade, Amerongen Pop-art. Uitg. Taschen RITTEN, G., VAN CAMPEN, C., Education par la forme et par la couleur. Uitg. Plantyn, Antwerpen. Beeldillussies. Uitg. Cantecleer – De Bilt, 1993. ISBN 90 213 0550 VAN POLING, C., KANDINSKY, V., Lessen aan het Bauhaus Uitg. Cantecleer – De Bilt, 1983. ISBN 90 213 0060 5 Reeksen

- Librero - Taschen - Uitgeverij Cantecleer – De Bilt

Tijdschriften

- Art School, uitgave van Art School, Bilthoven BV;, tweemaandelijks. - Dada, kunsttijdschrift voor kinderen van 6 tot 106 jaar, Nederlandse editie PLINT,

Postbus 164, 5900 AD Eindhoven. (Tel.: 040-2454001). - Kunstbeeld, tijdschrift voor beeldende kunst, Postbus 97, 5126 ZH, Gilze, Nederland.

Tel.: 0161-457901). - Kunst en cultuur – Museum voor Schone Kunsten, Brussel. - Palet en tekenstift, uitgeverij ARTI, 1800 WB Alkmaar (Tel: 02/511.95.06)

verschijnt 6 x per jaar. cd-rom

- cd-rom - Escher Interactief Standaard Uitgeverij, Belgiëlei 147a – 2018 Antwerpen (Tel.: 03/247.04.11)

- cd-rom - Louvre

Page 48: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG AV Plastische opvoeding 2de graad BSO

47

8 BIJKOMENDE INFORMATIE

- Centrum voor Artistieke Vorming Hasselt, Luikersteenweg 248, 3500 Hasselt tel.: 011/27.15.18)

verdelen o.a.: . lespakket audiovisuele vorming “Met het klokhuis de klas in”

(werkboek + video) . “Hoe laat begint het schilderij?” (video + werkboek), een uitgave van LDK –

Utrecht 1985

- Musea met educatieve diensten worden o.a. vermeld in: . Nieuwsbrief – School & Museum, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap,

Bestuur Beeldende Kunst en Musea, Koloniënstraat 31 – 1000 Brussel.

- Vereniging Vlaamse Leerkrachten, Zwijgerstraat 37 – 2000 Antwerpen. - Allerlei publicaties.

Page 49: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Omgangskunde 2de graad BSO

48

TV HUISHOUDKUNDE

OMGANGSKUNDE 2u

1 BEGINSITUATIE VOOR HET VAK Omgangskunde is een nieuw vak voor de leerlingen. Er wordt geen specifieke voorkennis vereist. 2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN - Omgangsvormen binnen menselijke relaties kunnen waarnemen in de eigen leefwereld. Weten dat deze waarneming subjectief is. - Correcte omgangsvormen kunnen gebruiken. - Zichzelf kunnen voorstellen bij diverse gelegenheden. - Weten welke rol houding, voorkomen en kleding spelen bij sociale contacten. - Weten hoe gevoelens het gedrag bepalen. Gevoelens bij anderen kunnen herkennen en er rekening mee houden. - Eigen gevoelens kunnen herkennen en verwoorden. - Communicatieve vaardigheden toepassen. Luisteren, inleven en reflecteren zijn vaardigheden waarin er een positieve evolutie verwacht wordt gedurende de tweede graad. 3 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN Omgangskunde is een vak waarin het niet louter om kennis draait maar vooral om vaardigheden en attitudes. Vandaar dat het werken in kleine klasgroepen aangewezen is om iedere leerling aan bod te laten komen en voldoende feedback te geven. Dit is een graadleerplan dus dienen er ook afspraken gemaakt te worden over wat in het eerste en wat in het tweede leerjaar aan bod komt. Start vanuit de ervaring en de belevingswereld van de leerlingen. Valoriseer wat leerlingen reeds bezitten aan inzichten, gevoelens, ervaringen... Bied verschillende uitingsvormen aan, niet enkel verbaal gericht werken, ook bijvoorbeeld via muziek, collagewerk, ... Maak theoretische duiding (geef houvast of bakens aan leerlingen om ervaringen te kaderen) op een gestructureerde wijze herkenbaar en tastbaar via concrete toepassingen en oefeningen. Gebruik voorbeelden en situatieschetsen uit de dagelijkse leefomgeving van de jongeren: gezin, school, vriendengroep, actualiteit... In de tweede graad is het immers niet de bedoeling beroepsgericht te werken. Het aantal doceermomenten dient tot een minimum beperkt te worden. Gebruik activerende en gevarieerde werkvormen zoals inleefoefeningen, rollenspel, video-opnames observeren, muziekfragmenten gericht beluisteren, groepswerk, kringgesprek, stellingenspel... Las voldoende reflectiemomenten in, help leerlingen stilstaan bij wat gebeurt, leer eigen invloed en verantwoordelijkheid zien, verwoorden wat ze leren...

Page 50: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Omgangskunde 2de graad BSO

49

Rond het aanpakken van concrete problemen in de klas, bijvoorbeeld pestgedrag, dient er met alle leerkrachten afgesproken te worden wie wat en hoe doet. Het kan in de lessen omgangskunde gebeuren maar ook door bijvoorbeeld de klastitularis of door een andere leerkracht die een goede band heeft men de klasgroep. Het heeft geen zin om in alle lessen het probleem te gaan uitspitten; een gezamenlijke benadering uitstippelen is wel zinvol.

Ter informatie: Het rollenspel

Een rollenspel is een spel waarin het zelfstandig denken gestimuleerd wordt. Het vrij improviseren wordt in deze spelvorm in banen geleid om een probleem dat in de spelgegevens verwerkt is, helder te krijgen en zo mogelijk op te lossen. De spelsituatie komt altijd uit de interesse- of belevingswereld van de leerlingen voort en is zo concreet mogelijk.

Bij een rollenspel zijn er spelers en observatoren. Beide groepen kennen vooraf de globale inhoud van het spel. De spelers krijgen ieder een rolomschrijving, de observatoren krijgen aandachtspunten. De rollen zijn helder omschreven maar geven ook ruimte voor een eigen invulling of een uitbreiding van de gegevens. Het spel moet immers leiden tot een oplossing van een probleem en daarvoor is bekendheid met de rolgegevens noodzakelijk.

Nadat het spel gespeeld is en de spelers een eerste reactie hebben mogen geven, wordt het spel in een kringgesprek samen met de observators geëvalueerd. Hierna kan het spel opnieuw gespeeld worden door andere of dezelfde spelers. Meestal wordt er dan adequaat gereageerd of komen er nieuwe oplossingen in zicht.

Tijdens de herhaling van het spel kan er dit keer door toeschouwers ingegrepen worden als zij menen een goede aanvulling, beter tegengas of een nieuwe opening te kunnen geven. De mogelijkheid om in te springen moet duidelijk gemaakt worden vóór het spel herhaald wordt, zodat iedereen weet hoe hij er aan toe is.

Enkele tips bij rollenspel:

- Laat de observatoren in een halve cirkel zitten, zodat ze dicht bij het spel zijn. Dit bevordert de betrokkenheid.

- Bespreek met de spelers hoe ze de situatie zien. Waar is de deur, het raam, … - Spreek van tevoren af of en wanneer er ingegrepen wordt: als de leerlingen niet trouw aan het gegeven spelen en als het spel te lang duurt.

Een situatie beschrijven voor verschillende luisteraars:

Voorbereiding: De leerlingen krijgen een werkblad met bijvoorbeeld de beschrijving van een ongeluk met een gestolen bromfiets. Maak voor ieder groepje een kaartje met daarop een luisteraar (hun beste vriendin, de eigenaar van de bromfiets, de ouders, …). De leerlingen vertellen de situatie die op het werkblad staat aan die bepaalde luisteraar.

Uitvoering: Leg met een voorbeeld uit dat mensen zich in hun taalgebruik meestal richten tot degene tegen wie ze spreken. Verdeel de leerlingen in groepjes van vier. Ieder groepje krijgt een kaartje. Het is de bedoeling dat ze met elkaar bespreken op welke manier ze de situatie uit de tekst zouden vertellen aan degene die op het kaartje vermeld staat. De feiten mogen daarbij niet wezenlijk veranderen.

Page 51: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Omgangskunde 2de graad BSO

50

Voor het voorbereiden hebben de leerlingen 15 minuten tijd. Dan presenteert één leerling de situatie voor de klas. Een andere leerling uit de groep is de zwijgende, maar wel expressieve luisteraar.

Bespreek na iedere presentatie de verschillen in inhoud en taalgebruik.

Voorbeeldtekst: Jan, 15 jaar, heeft in de pauze de brommer van Anton geleend. Nu ja, geleend …

Omdat hij Anton zo snel niet kon vinden, is hij er maar van uitgegaan dat die er geen bezwaar tegen zou hebben dat hij een klein ommetje ging maken met Annemie achterop. Antons helm kon hij niet vinden, maar voor zo’n klein ritje leek dat geen bezwaar. Jan en Annemie hadden gezellig een stukje gereden en het laatste eindje terug naar school had Jan even goed gas gegeven.

Voor de school stond Karel een pakje frieten te eten. Toen hij de bel hoorde, gooide hij het laatste restje weg. Op dat ogenblik kwam Jan aanrijden. Hij slipte over de frieten, Annemie viel op de grond en de brommer vloog op de auto van de directeur.

De verbazing was groot. Jan zelf kwam er met een paar schrammen en beschadigde kleren van af, maar Annemie bleek met een zware hersenschudding in het ziekenhuis te moeten worden opgenomen. De auto en de brommer waren zwaar beschadigd.

Bron: Lesideeën voor moedertaaldocenten, Wolters, ISBN 90-01-71073-5

Ook door de leerlingen gelezen lectuur of literatuur kan inspireren om een situatie uit te werken.

4 EVALUATIE Permanente evaluatie lis aangewezen om het vaardiger worden in omgang op te volgen. Kenniselementen dienen enkel ter ondersteuning van de vaardigheden. Leerlingen dienen vooraf goed op de hoogte te zijn van wat van hen verwacht wordt, wat de leraar wil bereiken met de lessen, hoe er geëvalueerd wordt... Tevens dienen zij regelmatig voldoende en concrete feedback te krijgen over hun eigen functioneren zodat zij een helderder beeld van hun eigen omgangsvaardigheden krijgen en zichzelf kunnen bijsturen. Zelf reflecteren over hun mogelijkheden is aangewezen op voorwaarde dat zij dit aan de hand van concrete vragen kunnen doen. Concrete situaties dienen als uitgangsbasis gebruikt te worden. Het uiteindelijk doel van de lessen is sociaal vaardiger worden met een positieve groei in het luisteren, inleven en reflecteren. Leerlingen zijn geslaagd op basis van een positieve bereidheid en inzet en een positieve evolutie. Niemand is ooit volleerd in deze aspecten! De bevindingen omtrent het sociaal functioneren van de leerlingen kunnen een oriënterende rol vervullen naar de beroepskeuze in de derde graad. 5 MINIMALE MATERIELE VEREISTEN Een lokaal met mogelijkheden tot groepswerk, dramatische werkvormen, ...

Page 52: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Omgangskunde 2de graad BSO

51

TV HUISHOUDKUNDE: Omgangskunde 2u

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1 OMSCHRIJVING VAN HET BEGRIP “OMGANGSKUNDE”

38 Het belang kunnen aangeven van het kunnen omgaan met elkaar in een sociaalgericht beroep.

EDV B

Situering van het vak in de studierichting “Verzorging-Voeding”. Enkele situaties waarbij mensen met elkaar moeten omgaan laten uitbeelden.

Eventueel ook gebruik maken van hedendaagse communicatiemedia om foutieve of minder gunstige reacties t.o.v. elkaar te tonen (vooroordelen).

SOC

ICO

2 OMGAAN MET ZICHZELF

39 Zichzelf kunnen voorstellen. EDV

SOC 2 B

Identificatie: - objectieve gegevens - subjectieve gegevens

Bv.: - objectieve: gegevens van de identiteitskaart laten noteren, foto observeren en gestalte en kledij beschrijven, opsporingsbericht laten construeren; - subjectieve: vragenlijst laten rondgaan met o.m. lievelingsvoedsel, hobby’s toekomstplannen.

40 Het beeld van zichzelf kritisch kunnen benaderen en verwoorden. EDV

LER 12 SOC 2

B

Zelfbeeld: - realistisch - positief

Kennismakingsoefeningen. Ideaalbeeld linken aan verwachtingen gesteld door de omgeving. Bv.: Gebruik maken van de werkvorm CLIM: Coöperatief leren in multiculturele groepen.

SOC

41 Het verband kunnen aantonen tussen zelfkennis en zelfvertrouwen. EDV

LER 11 SOC 3

B

Zelfkennis naar: - eigen mogelijkheden - eigen waarden

Uitgaan van concrete voorbeelden, ingaan op problemen die kunnen ontstaan bij het niet beantwoorden van het ideaalbeeld. Sommige leerlingen hebben een laag zelfbeeld, anderen voelen zich beter in hun ‘vel’, elkaar middeltjes aanreiken om hiermee om te gaan – groepswerk.

LER

SOC

Page 53: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Omgangskunde 2de graad BSO

52

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

42 Het belang van karaktereigenschappen en persoonlijkheid kunnen illustreren.

EDV SOC 4

B

Overzicht karaktereigenschappen. Bv. stipt, vriendelijk, behulpzaam, zorgzaam, assertief, introvert/extrovert, ... Rollenspel, in samenwerking met de leerkracht Nederlands.

TA.BE

43 Zich bewust worden van de factoren die de “eerste indruk” kunnen bepalen.

EDV SOC 11

B

Eerste kennismaking: - beeldvorming - waarneming en beïnvloeding - fouten

Kringgesprek. Rollenspel.

SOC ICO

44 In concrete situaties een onderscheid kunnen maken tussen oordelen – veroordelen – vooroordelen – roddelen.

EDV SOC 4

B

Verschil tussen oordelen, veroordelen, vooroordelen, roddelen. Vertrekken vanuit de klassituatie. Gebruik maken van ‘sensatie’ - tijdschriften, de berichtgeving kritisch vergelijken. Verwijzen naar reality-programma’s.

SOC

3 GEDRAG

45 In concrete situaties het impact van gedragsuitingen op anderen kunnen verwoorden.

EDV SOC 4

B

Gedragsuitingen: - reacties op gedragsuitingen - beïnvloeding

Toepassen van de roos van Leary of de axen van Cuvelier in concrete situaties. Leerlingen trachten te situeren welk gedrag ze vertonen in welbepaalde situaties of welk beeld anderen daardoor van hen krijgen. Hierbij leren ze ook het onderscheid te maken tussen een concreet gedrag op een welbepaald moment in een welbepaalde situatie en de totale persoonlijkheid. Er bestaat didactisch materiaal, onder andere het ‘axenspel’. De relatiestudie van Nand Cuvelier, (zie bijkomende informatie achteraan) is aan het zoeken om in overeenstemming met de kindersymbolen iets vergelijkbaars te zoeken voor het secundair onderwijs. Video-opnames van filmfragmenten gebruiken.

SOC

Page 54: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Omgangskunde 2de graad BSO

53

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

46 Gevoelens kunnen herkennen, aanvoelen en benoemen. EDV

SOC 10 B

Gevoelens en emoties: - inschatten - uiten - rekening houden met

Vanuit beeldmateriaal, muziek, teksten, ... gevoelens zoals blijheid, verliefdheid, woede, jaloersheid, ... aanvoelen, herkenen, benoemen en er dan leren mee om te gaan op een gepaste wijze, zowel verbaal als non-verbaal/ Leerlingen hulpmiddelen aanreiken en concreet inoefenen om met moeilijke situaties om te gaan zoals bijvoorbeeld de stop-denk-doe methode, het geven van ik-boodschappen, ... Deze middelen of methodes om met moeilijke situaties om te gaan blijven verder bruikbaar. Het Centrum Informatieve Spelen, (zie bijkomende informatie achteraan) beschikt over heel wat bruikbaar spelmateriaal dat ook voor de verdere lessen zinvol is.

47 Gevoelens kunnen uiten op een gepaste wijze. EDV

SOC 2 SOC 6

B

Het uiten van gevoelens in verschillende culturen, situaties, leeftijdsgroepen, sociale klassen, ... aan de hand van concrete situaties bespreken.

TA.BE ICO

48 Bereid zijn rekening te houden met gevoelens van anderen. EDV

SOC 10 B

4 OMGAAN MET ANDEREN EN DE LEEFWERELD

49 Verschillende milieus in de dagelijkse omgeving kunnen benoemen en de betekenis voor zichzelf kunnen verwoorden.

EDV SOC 8

B

Omgangssituaties: - in het gezin - op school - bij vrienden

Het gezin: betekenis en moeilijkheden, bv. ruzies, incest, ouder- en kindermishandeling. Gezinnen in andere culturen. Directe en dagelijkse omgeving: betekenis en moeilijkheden, bv. spijbelen, pesten in een sportclub, uitsluiting in een jongerencafé, ...

GEZ

ICO SOC

50 Een aantal moeilijkheden kunnen herkennen en benoemen. EDV

SOC 9 B

Page 55: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Omgangskunde 2de graad BSO

54

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

51 Vaardiger worden in het omgaan met moeilijkheden in de directe omgeving.

EDV SOC 10

B

52 Openstaan en respect opbrengen voor de gedachtewereld van kinderen, ouderen en minder-validen.

EDV LER 13 SOC 11

B

- in meer professioneel perspectief: kleine kinderen, ouderen, minder-validen. Het is belangrijk dat de leerlingen zich vragen stellen over de eigen vaardigheden om met deze groepen om te gaan. Eventueel een bezoek brengen aan het latere werkveld.

SOC

LER

5 COMMUNICATIE

53 Gericht leren luisteren om de effecten of de gevolgen van de woordtaal op te merken en te benoemen zowel bij zichzelf als bij de anderen.

EDV SOC 5

B

Verbale communicatie. Leren luisteren is geen sinecure voor leerlingen. Het laten herhalen of verwoorden van wat men meent gehoord te hebben en dit dan toetsen aan de werkelijkheid kan verhelderend werken.

LER

TA.BE

54 Gericht leren waarnemen om de effecten of gevolgen van de lichaamstaal op te merken en te benoemen zowel bij zichzelf als bij anderen.

EDV SOC 5

B

Non-verbale communicatie. Vanuit gerichte waarnemingsopdrachten de gevolgen of effecten opsporen van lichaamstaal: houding, mimiek, nabijheidsgedrag, stem intonatie, handdruk, ...

LER TA.BE

55 Stoornissen of moeilijkheden in de communicatie in concrete situaties kunnen herkennen en benoemen.

EDV B

Communicatiestoornissen. Oefening met beeldfragmenten: TV zonder klank, afleiden wat er wordt besproken in het fragment; bespreken waarop deze analyse berust.

LER TA.BE

56 Een gesprek kunnen voeren met aandacht voor taal en houding. EDV

SOC 6 B

Communicatievaardigheden: - gesprekstechnieken in rechtstreekse en telefonische gesprekken.

Concreet en ervaringsgericht werken, leerlingen helpen reflecteren over hun eigen communicatiemogelijkheden en besprekingen.

LER

Page 56: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Omgangskunde 2de graad BSO

55

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

57 Een geschikte luisterhouding kunnen aannemen. EDV

SOC 6 B

- luistertechnieken. Voor luisterstrategieën: zie instructiekaart lezen in bijlage. TA.BE

58 Luisterbereidheid tonen. EDV

SOC 7 B

59 Vaardiger worden in de dagelijkse communicatie met anderen. EDV

SOC 6 SOC 7

B

In samenwerking met de leerkracht Nederlands of P.A.V.: functionele taalvaardigheid.

PAV TA.BE

60 In concrete situaties conflicten leren hanteren. EDV

SOC 10 B

- Conflicthantering. Vertrekken vanuit concrete situatieschetsen, eventueel door de leerlingen aangebracht omtrent communicatiestoornissen en/of conflicten.

SOC

61 In omgangssituaties een onderscheid kunnen maken tussen assertief en agressief gedrag.

EDV SOC 10

B

- Assertief en agressief gedrag. Belangrijk is dat leerlingen de verantwoordelijkheid voor hun eigen gedrag en omgang met anderen beseffen en erkennen.

SOC

62 Gericht zijn op het constructief omgaan met kritiek. EDV

SOC 2 B

- Kritiek geven en krijgen (positief/negatief). Oefensituaties creëren om positieve kritiek te leren uiten en ontvangen, om negatieve kritiek te leren uiten en ontvangen. Bv.: waardering laten blijken, complimentjes kunnen ontvangen, opmerkingen kunnen geven en aanvaarden, ...

SOC

TA.BE

Page 57: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Omgangskunde 2de graad BSO

56

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

6 OMGANGSSITUATIES

63 Zich weten te gedragen bij een bezoek in diverse omstandigheden. EDV

SOC 10 B

Prettige situaties (geboorte, feesten, ...) Moeilijke situaties (overlijden, ziekte, ...)

Groepsopdracht: vakoverschrijdend een feest voorbereiden: - uitnodigingen versturen; - menu opstellen; - sfeerscheppende elementen voorzien.

SOC NED

TV/PV

64 Een passend geschenk kunnen uitkiezen en aanbieden in functie van de gelegenheid en het budget.

EDV B

Uitnodigingen, dankbetuigingen, brieven, ... met tekstverwerker opstellen, e-mailen. ICT

Page 58: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

57

TV HUISHOUDKUNDE

VOEDINGSLEER, VOEDINGSTECHNOLOGIE EN BUDGETTERING 2u

1 BEGINSITUATIE VOOR HET VAK Er is geen specifieke voorkennis vereist. In het beroepsveld “Verzorging-Voeding” en in de basisoptie “Sociale en technische vorming” maakten de leerlingen kennis met de basisprincipes van gezonde voeding. Het verschil in vooropleiding maakt het niet mogelijk op verworven kennis en inzichten te kunnen verder bouwen. 2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN - Inzien dat het gebruik van het actuele voedingsvoorlichtingsmodel borg staat voor een gezonde voeding. - Elementaire begrippen beheersen in verband met herkomst, soorten, voedingswaarde, verteerbaarheid, aankoop, bewaren en gebruik van de verschillende voedingsmiddelen. - Zich kritisch kunnen opstellen als consument. - Het belang van de voeding voor een goede gezondheid kunnen aantonen. - Elementen van een volwaardige voeding kennen. - Inzicht hebben in de kwalitatieve en kwantitatieve behoeften van het organisme. 3 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN - De volgorde van de leerstof is vrij. Coördinatie met PV Praktijk Huishoudkunde; Zorg voor voeding is noodzakelijk; het is wenselijk de lessen TV en PV te laten aansluiten. (Zie schema integratie van zorg voor voeding p 58). - De leerstof zo praktisch mogelijk onderwijzen door: . uitstappen in te richten, eventueel met aankopen voor de les PV Praktijk; . de lessen zo aanschouwelijk mogelijk te maken; . de leerlingen documentatie te laten verzamelen; . groepswerk toe te passen waar het kan. 4 MINIMALE MATERIELE VEREISTEN - Mogelijkheid tot computergebruik, in samenspraak met de leerkracht TV Toegepaste Informatica. - Afbeeldingen, didactisch materiaal en informatiebronnen (zie ook onder PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor Voeding).

Page 59: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV en PV Praktijk Huishoudkunde 2de graad BSO

58

INTEGRATIE VAN ZORG VOOR VOEDING in TV en PV

TV HUISHOUDKUNDE : voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering

PV PRAKTIJK HUISHOUDKUNDE: zorg voor voeding (koken)

PV PRAKTIJK HUISHOUDKUNDE: zorg voor voeding (onderhoud)

1 BELANG VAN EEN GEZONDE HYGIENE 1 BELANG VAN EEN GEZONDE VOEDING 1 HYGIENE

Informatie verwerken. Voedingsmiddelen: vers, half klaar, kant en klaar. Boodschappenlijst opstellen. Kookboek.

Bij de bereiding.

Voedingsmiddelen – voedingsstoffen. Ergonomisch handelen – veilig handelen. Werkorganisatie.

Ergonomisch handelen: schikken van gerief, organiseren van de vaat.

Indeling van de voedingsstoffen: bouwstoffen, brandstoffen, beschermende stoffen, ballaststoffen.

Hygiënisch handelen. Milieubewust handelen.

Methodisch handelen: volgorde bij de vaat, onderhoud van het lokaal.

Voedingsvoorlichtingsmodel: doel, gebruik/inhoud, aanbrengen van voedingsstoffen.

Tafeldekken voor verschillende gelegenheden. Hygiënisch handelen: keukenreglement.

Voedingsmiddelentabel. Tafelmanieren. Keukenhygiëne.

Gezond dagmenu. Meten, wegen en schatten. Voedselhygiëne.

Menu en budget: dagelijks, bijzondere gelegenheden. Menu en budget: dagelijks, bijzondere gelegenheden.

Voedingsstoffen – remediëringen. Verhouding prijs/kwaliteit. Persoonlijke hygiëne.

Energie in onze voeding, begrippen kilojoule en kilocalorie.

Andere eetculturen. Afval.

Page 60: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV en PV Praktijk Huishoudkunde 2de graad BSO

59

2 PRODUCTGROEPEN. 2 PRODUCTGROEPEN TOEPASSEN VAN BASISTECHNIEKEN.

2 BASISVAARDIGHEDEN EN GRONDSTOFFEN.

2.1 Eerste productgroep: water. 2.1 Eerste productgroep: water. Glas: soorten en eigenschappen i.f.v. gebruik, prijs/kwaliteitsverhouding, aangepaste onderhoudsproducten.

Gezondheidsaspect. Toepassen van basistechnieken: koken. Toepassen van bewaartechnieken: koelen, diepvriezen.

Energieverbruik in de keuken. Keukentoestellen: elektrisch fornuis, gasfornuis, dampkap, koelkast, diepvriezer, mixers, vaatwasser, enz.

Gewoonten omtrent het drinken van water. Diverse dranken presenteren en aanbieden/schenken.

Marktaanbod: water, koffie, thee, bouillon. Ontbijt-, koffietafel voor diverse gelegenheden bereiden.

2.2 Tweede productgroep: graanproducten/aardappelen/peulvruchten.

2.2 Tweede productgroep: graanproducten/aardappelen/peulvruchten.

Aardewerk: soorten en kenmerken i.f.v. gebruik (vaatwas- en microgolfbestendig), prijs/kwaliteitsverhouding, aangepaste onderhoudsproducten.

Gezondheidsaspect van gluciden of koolhydraten en voedingsvezels.

Toepassen van basistechnieken; koken , stomen, frituren, binden, bakken en gratineren.

Graansoorten. Verwerken van graan.

Graanproducten. De meest voorkomende gerechten en toepassingen met graanproducten in een menu inpassen.

Aardappelen. De meest voorkomende gerechten en toepassingen met aardappelen in een menu inpassen.

Peulvruchten. Bereidingen met peulvruchten.

Page 61: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV en PV Praktijk Huishoudkunde 2de graad BSO

60

2.3 Derde en vierde productgroep: groenten/fruit/kruiden.

2.3 Derde en vierde productgroep: groenten/fruit/kruiden.

Kunststoffen: soorten aangepast aan specifiek keukengebruik.

Gezondheidsaspect van: In water oplosbare vitaminen en minerale zouten.

Toepassen van basistechnieken: koken, stoven, stomen, bakken en roerbakken. Toepassen van bewaartechnieken: inmaken, invriezen, diepvriezen, koelen. Toepassen van verdeeltechnieken: hakken, persen, pureren, raspen, snijden.

Groenten: indeling, soorten, voedingswaarde, verteerbaarheid, aankoop, bewaren.

Verschillende gerechten bereiden met groenten en kruiden. Als bijgerecht, hoofdschotel, eenpansgerecht, restverwerking.

Fruit: indeling, soorten, voedingswaarde, verteerbaarheid, aankoop, bewaren.

Verschillende gerechten bereiden met fruit. Als hapjes, bijgerecht, hoofdgerecht, dessert, tussendoortje.

Kruiden: indeling, soorten, voedingswaarde, verteerbaarheid, aankoop, bewaren.

Presentatie van gerechten in buffetvorm.

2.4 Vijfde en zesde productgroep: vlees, vis, eieren en melkproducten.

2.4 Vijfde en zesde productgroep: vlees, vis, eieren en melkproducten.

Metalen: gebruik, aangepaste onderhoudsproducten, prijs/kwaliteitsverhouding.

Gezondheidsaspect van : eiwitten of proteïnen, ijzer en calciumzouten.

Toepassen van basistechnieken: rauwe bereiding, koken, pocheren, stoven, stomen, bakken (oven + vuur), braden, paneren, roosteren, marineren. Toepassen van verdeeltechnieken: mengen, kloppen, versnijden, malen.

Vlees: herkomst, soorten, voedingswaarde, verteerbaarheid, aankoop, bewaren, gebruik.

Verschillende gerechten bereiden met vlees. Als bijgerecht, hoofdschotel, eenpansgerecht, restverwerking.

Wild en gevogelte: herkomst, soorten, voedingswaarde, verteerbaarheid, aankoop, bewaren, gebruik.

Verschillende gerechten bereiden met wild en gevogelte. Als bijgerecht, hoofdschotel, eenpansgerecht, restverwerking.

Vis: herkomst, soorten, voedingswaarde, verteerbaarheid, aankoop, bewaren, gebruik.

Verschillende gerechten bereiden met vis. Als bijgerecht, hoofdschotel, eenpansgerecht,

Page 62: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV en PV Praktijk Huishoudkunde 2de graad BSO

61

restverwerking.

Schaal- en schelpdieren: indeling, soorten, voedingswaarde, verteerbaarheid, aankoop, bewaren, gebruik.

Verschillende gerechten bereiden met schaal- en schelpdieren. Als bijgerecht, hoofdschotel, eenpansgerecht, restverwerking.

Eieren: herkomst, bouw, soorten. Verschillende gerechten bereiden met eieren. Als bijgerecht, hoofdschotel, eenpansgerecht, dessert, restverwerking.

Vervangproducten (sojaproducten, seitan, quorn): herkomst, voedingswaarde, verteerbaarheid, aankoop, bewaren, gebruik.

Verschillende gerechten bereiden met vervangproducten voor vlees, vis en eieren. Gedeeltelijk of volledig voorbereide producten. Bereidingstechnieken toepassen: au bain marie.

Melkproducten (afgeleide producten, kaas): herkomst, voedingswaarde, verteerbaarheid, aankoop, bewaren, gebruik.

Verschillende gerechten bereiden met melkproducten. Als dessert, basis voor sauzen, dranken.

2.5 Zevende productgroep: smeer- en bereidingsvet.

2.5 Zevende productgroep: smeer- en bereidingsvet.

Elektrische apparaten: gebruik, aangepaste onderhoudsproducten, prijs/kwaliteitsverhouding.

Gezondheidskundig aspect van: vetten of lipiden en in vet oplosbare vitaminen.

Verschillende soorten gebruiken bij de bereiding van diverse gerechten.

Dierlijke vetten: soorten, herkomst, gebruik, bewaren, voedingswaarde. Boter: soorten, herkomst, gebruik, bewaren, voedingswaarde. Plantaardige vetten: soorten, herkomst, gebruik, bewaren, voedingswaarde. Olie: soorten, herkomst, gebruik, bewaren, voedingswaarde. Margarine, minarine, dieetmagarine: soorten, herkomst, gebruik, bewaren, voedingswaarde.

Toepassen van basistechnieken: stoven, bakken (oven+vuur), roosteren, emulgeren, frituren. Toepassen van verdeeltechnieken: mengen, kloppen, roeren.

Page 63: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV en PV Praktijk Huishoudkunde 2de graad BSO

62

2.6 Achtste productgroep: restgroep. 2.6 Achtste productgroep: restgroep.

Gezondheidskundig aspect. Toepassen van basistechnieken: volgens aanduidingen op de verpakking. Toepassen van verdeeltechnieken: mengen, kloppen.

Gewoonten omtrent het verbruik van zoetigheden, snoepjes, alcoholische en suikerrijke dranken en pepdranken.

Verschillende zoetigheden en suikerrijke dranken bereiden als nagerecht, tussendoortje.

Marktaanbod: zoetigheden, dranken, sauzen en dressings, snacks, fast-food.

2.7 Synthese-oefening.

Realiseren van een maaltijd. Zelf een dagelijks menu opstellen en de gemaakte keuze verantwoorden.

Page 64: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

63

TV HUISHOUDKUNDE: VOEDINGSLEER, VOEDINGSTECHNOLOGIE EN BUDGETTERING 2u

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1 BELANG VAN EEN GEZONDE VOEDING

ALG INZIEN DAT EEN GEZONDE VOEDING BORG STAAT VOOR EEN GEZOND LICHAAM.

EDV GEZ 2

B

AV Biologie (complementair gedeelte) gaat na wat de verwerking en de functies van deze stoffen in het organisme zijn. In Voedingsleer worden die stoffen beschouwd vanuit de voedingssamenstelling. (Afspreken is noodzakelijk).

BIO

65 Informatie omtrent voeding kunnen verzamelen, selecteren en klasseren.kunnen verwoorden.

EDV LER 2 LER 3

B

Informatie verwerken. Gebeurt bij elk onderwerp; loopt als een rode draad door de lessen. In samenwerking met TV Toegepaste informatica zoeken op internet.

LER ICT

66 Het verschil tussen voedingsmiddelen en voedingsstoffen. EDV B

Voedingsmiddelen - voedingsstoffen.

67 Voedingsstoffen kunnen indelen volgens hun functie. EDV B

Indeling van de voedingsstoffen: - bouwstoffen - brandstoffen - beschermende stoffen - ballaststoffen

68 Belang van de verhoudingen van de verschillende groepen kunnen omschrijven.

EDV LER 3 GEZ 2

B

Voedingsvoorlichtingsmodel: - doel - gebruik/inhoud - aanbrengen van voedingsstoffen

Leer de leerlingen de leerstof in eigen woorden om te zetten. TA.BE

Page 65: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

64

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

69 Het verband tussen aanvoer van voedingsstoffen via diverse productgroepen kunnen illustreren.

EDV LER 3

B

70 Met behulp van een voedingsmiddelentabel de voedingswaarde van een voedingsmiddel kunnen opzoeken.

EDV LER 3 GEZ 2

B

Voedingsmiddelentabel. cd-rom: De Maaltijdwijzer (zie bibliografie) ICT

71 Een gezond dagmenu aan de hand van het voorlichtingsmodel en de voedingsmiddelentabel kunnen opstellen.

EDV LER 2 GEZ 2

B

Gezond dagmenu. cd-rom: De Maaltijdwijzer (zie bibliografie) ICT

72 Zowel een dagelijks als een feestmenu kunnen samenstellen met een beperkt budget.

EDV LER 4 GEZ 2

B

Menu en budget: - dagelijks - bijzondere gelegenheden

In samenwerking met P.A.V.: functionele rekenvaardigheid/ PAV

73 Voorbeelden kunnen geven van belangrijkste voedingsfouten in onze eetgewoonten.

EDV LER 4 GEZ 2

B

Voedingsfouten – remediëringen. In samenwerking met P.A.V.: klasgesprek, discussie. TA.BE SOC

74 Kunnen vergelijken met andere culturen. EDV B

ICO

Page 66: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

65

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

75 Van een hoeveelheid voedingsmiddel de energiewaarde kunnen bepalen.

EDV LER 4 GEZ 2

B

Energie in onze voeding: - begrip kilojoule - begrip kilocalorie

Software gebruiken: NUBEL: voedingsplanner (zie bibliografie) ICT

76 De energiewaarde van een opgesteld menu kunnen bepalen. EDV

LER 4 GEZ 2

B

Page 67: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

66

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2 PRODUCTGROEPEN Kritisch consumentengedrag stimuleren, aandacht voor bioproducten. De voedingsdriehoek, VIG (zie bijkomende informatie)

ALG DE DIVERSE PRODUCTGROEPEN KENNEN EN HET BELANG VAN DE VERSCHILLENDE VOEDINGSSTOFFEN INZIEN.

EDV GEZ 2

B

2.1 Eerste productgroep: water

77 Behoefte aan water kunnen motiveren en concretiseren.. EDV

GEZ 2 B

Gezondheidsaspect: water als voedingsstof Belang van water in bepaalde diëten bespreken (vermagerings- en gezondheidskuren).

GEZ

78 Vergelijking kunnen maken met andere culturen. EDV B

Gewoonten omtrent het drinken en water. ICO

79 Enkele veel gebruikte soorten kunnen benoemen en onderling kunnen vergelijken: verpakkingen (informatiewaarde), herkenbaarheid, prijs, smaak.

EDV LER 2 LER 3 GEZ 2

B

Marktaanbod: - water - koffie - thee - bouillon

Verpakkingen verzamelen en analyseren. Vergelijkende studie, in samenwerking met P.A.V.: “Informatie verwerven en verwerken.

LER PAV

2.2 Tweede productgroep: granen/aardappelen/peulvruchten

80 Belang voor het lichaam kunnen omschrijven. EDV

GEZ 2 B

Gezondheidsaspect van: - koolhydraten - voedingsvezels

Moeilijke woorden uitleggen: heldere definities geven, synoniemen of tegengestelden (laten) geven, ...

TA.BE

81 Functie kunnen verduidelijken. EDV

GEZ 2 B

Page 68: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

67

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

82 Zetmeelrijke en vezelrijke voedingsbronnen kunnen identificeren en benoemen.

EDV B

De leerlingen moeten ook schooltaal verwerven en oefenen: beschrijven, identificeren, ordenen, ...

TA.BE

2.2.1 Granen.

83 Soorten kunnen benoemen. EDV B

Indeling Soorten

84 Prijs/kwaliteit kunnen vergelijken aan de hand van verschillende informatiebronnen.

EDV LER 2

B

Prijs ↔ voedingswaarde en verteerbaarheid.

85 Verpakkingen van diverse soorten kunnen analyseren en onderling kunnen vergelijken: houdbaarheid, handigheid.

EDV LER 3 GEZ 2

B

Aankoop en bewaren.

Groepsopdracht: puzzelstuk. Per groepje van twee of drie leerlingen, de prijsvergelijkingen; de aankopen en het bewaren laten opzoeken voor granen. Consumentenvoorlichting raadplegen: tijdschriften, brochures, ... bv. VIG, Test-Aankoop (zie bijkomende informatie). Dit kan ook via het internet. Een ander groepje leerlingen doet tegelijkertijd hetzelfde voor aardappelen en nog een ander groepje voor peulvruchten. Deze opdracht kan over verschillende lestijden lopen. De laatste les wordt de opgezochte informatie aan de rest van de klas doorgegeven, onder de vorm van een groepspresentatie. De opzoekingen kunnen gebeuren tijdens de les maar eveneens als huistaak of in samenwerking met P.A.V.: “informatie verwerven en verwerken”.

LER SOC GEZ ICT

TA.BE

PAV

2.2.2 Aardappelen.

86 Soorten kunnen benoemen. EDV B

Indeling Soorten

87 Prijs/kwaliteit kunnen vergelijken aan de hand van verschillende informatiebronnen.

EDV LER 2

B

Prijs ↔ voedingswaarde, verteerbaarheid. Consumentenvoorlichting: tijdschriften, brochures, ... ev. VIG, Test-Aankoop (zie bijkomende informatie). Dit kan ook via het internet.

GEZ ICT

88 Verpakkingen van diverse soorten kunnen analyseren, onderling kunnen vergelijken: houdbaarheid, handigheid.

EDV LER 3 GEZ 2

B

Aankoop en bewaren.

Page 69: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

68

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2.2.3 Peulvruchten.

89 Soorten kunnen benoemen. EDV B

Indeling Soorten

Wijzen op de noodzaak van peulvruchten in vegetarische voeding. GEZ

90 Prijs/kwaliteit kunnen vergelijken aan de hand van verschillende informatiebronnen.

EDV LER 2

B

Prijs ↔ voedingswaarde, verteerbaarheid.

91 Verpakkingen van diverse soorten kunnen analyseren, onderling kunnen vergelijken: houdbaarheid, handigheid.

EDV LER 3 GEZ 2

B

Aankoop en bewaren.

2.3 Derde en vierde productgroep: groenten/fruit/kruiden. Zie groepswerk bij punt 2.2 LER

92 Belangrijke functie van vitaminen en mineralen kunnen verduidelijken. EDV

GEZ 2 B

Gezondheidsaspect van: - in water oplosbare vitaminen. - mineralen zouten

Moeilijke woorden uitleggen: heldere definities geven, synoniemen of tegengestelden (laten) geven, ...

TA.BE

93 Vitamine-, en mineraalrijke bronnen kunnen identificeren en benoemen.

EDV LER 4

B

De leerlingen moeten ook schooltaal verwerven en inoefenen. TA.BE

2.3.1 Groenten

94 Voornaamste soorten kunnen herkennen en benoemen. EDV B

Indeling Soorten

Page 70: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

69

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

95 Verantwoorde keuze kunnen maken i.v.m. aanbod en prijs aan de hand van verschillende informatiebronnen.

EDV LER 2

B

Prijs ↔ voedingswaarde en verteerbaarheid. Consumentenvoorlichting raadplegen. GEZ

96 Het aanbod van verschillende verkoopplaatsen met elkaar kunnen vergelijken (prijs/kwaliteit).

EDV LER 3 GEZ 2

B

Aankoop en bewaren. Productinformatie van verschillende verkooppunten vergelijken en analyseren. PAV

97 Behoefte aan groenten kunnen motiveren en concretiseren. EDV

GEZ 2 B

Bv. oorzaak en gevolg bepalen: “als...dan” – redeneringen uitvoeren. TA.BE

2.3.2 Fruit

98 Voornaamste soorten kunnen herkennen en benoemen. EDV B

Indeling Soorten

99 Verantwoorde keuze kunnen maken i.v.m. aanbod en prijs aan de hand van verschillende informatiebronnen.

EDV LER 2

B

Prijs ↔ voedingswaarde en verteerbaarheid. Consumentenvoorlichting raadplegen. GEZ

100 Het aanbod van verschillende verkoopplaatsen met elkaar kunnen vergelijken (prijs/kwaliteit).

EDV LER 2 GEZ 2

B

Aankoop en bewaren. In samenwerking met P.A.V.: “informatie verwerven en verwerken”. PAV

2.3.3 Kruiden

101 Voornaamste soorten kunnen herkennen en benoemen. EDV B

Indeling Soorten

Page 71: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

70

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

102 Verantwoorde keuze kunnen maken i.v.m. aanbod en prijs aan de hand van verschillende informatiebronnen.

EDV LER 2

B

Prijs ↔ voedingswaarde en verteerbaarheid. Consumentenvoorlichting raadplegen. GEZ

103 Het aanbod van verschillende verkoopplaatsen met elkaar kunnen vergelijken (prijs/kwaliteit).

EDV LER 3 GEZ 2

B

Aankoop en bewaren. In samenwerking met P.A.V.: “informatie verwerven en verwerken”. PAV

104 Het nut van kruiden in onze voeding kunnen motiveren en concretiseren.

EDV GEZ 2

B

Het beperken van zoutgebruik door een gevarieerd aanbod van kruiden illustreren. TA.BE

2.4 Vijfde en zesde productgroep: vlees, vis, eieren en melkproducten. Zie groepswerk bij punt 2.2 LER

105 Functie kunnen verduidelijken. EDV

GEZ 2 B

Gezondheidsaspect van: - eiwitten en proteïnen - ijzer- en calciumzouten

Moeilijke woorden uitleggen: heldere definities geven, synoniemen of tegengestelden (laten) geven, ...

TA.BE

106 Eiwitrijke, ijzer- en calciumrijke bronnen kunnen identificeren en benoemen.

EDV LER 4

B

De leerlingen moeten ook schooltaal verwerven en inoefenen. TA.BE

2.4.1 Vlees

107 Enkele verpakte soorten en gamma’s onderling kunnen vergelijken ondermeer omtrent herkenbaarheid, verpakking, houdbaarheid, informatiewaarde en prijs.

EDV LER 2 LER 3 GEZ 2

B

- herkomst - soorten - voedingswaarde, verteerbaarheid - aankoop, bewaren

Aanduidingen op verpakkingen interpreteren. In samenwerking met P.A.V.: “informatie verwerven en verwerken”.

TA.BE PAV

Page 72: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

71

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

108 Omstandigheden en duurtijd omtrent bewaren kunnen aangeven en in acht nemen.

EDV GEZ 2

B

- gebruik

2.4.2 Wild en gevogelte

109 Enkele verpakte soorten en gamma’s onderling kunnen vergelijken ondermeer omtrent herkenbaarheid, verpakking, houdbaarheid, informatiewaarde en prijs.

EDV LER 2 LER 3 GEZ 2

B

- herkomst - soorten - voedingswaarde, verteerbaarheid - aankoop, bewaren

Aanduidingen op verpakkingen interpreteren. In samenwerking met P.A.V.: “informatie verwerven en verwerken”.

TA.BE PAV

110 Omstandigheden en duurtijd omtrent het bewaren kunnen aangeven en in acht nemen.

EDV GEZ 2

B

- gebruik

2.4.3 Vis

111 Enkele verpakte soorten en gamma’s onderling kunnen vergelijken ondermeer omtrent herkenbaarheid, verpakking, houdbaarheid, informatiewaarde en prijs.

EDV LER 2 LER 3 GEZ 2

B

- herkomst - soorten - voedingswaarde, verteerbaarheid - aankoop, bewaren

Aanduidingen op verpakkingen interpreteren. In samenwerking met P.A.V.: “informatie verwerven en verwerken”.

TA.BE PAV

112 Omstandigheden en duurtijd omtrent het bewaren kunnen aangeven en in acht nemen.

EDV GEZ 2

B

- gebruik

Page 73: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

72

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2.4.4 Schaal- en schelpdieren

113 Enkele verpakte soorten en gamma’s onderling kunnen vergelijken ondermeer omtrent herkenbaarheid, verpakking, houdbaarheid, informatiewaarde en prijs

EDV LER 2 LER 3 GEZ 2

B

- herkomst - soorten - voedingswaarde, verteerbaarheid - aankoop, bewaren

Aanduidingen op verpakkingen interpreteren. In samenwerking met P.A.V.: “informatie verwerven en verwerken”.

TA.BE PAV

114 Omstandigheden en duurtijd omtrent het bewaren kunnen aangeven en in acht nemen.

EDV GEZ 2

B

- gebruik

2.4.5 Eieren

115 Verse eieren en hun kwaliteitsklassen kunnen herkennen en identificeren.

EDV LER 3

B

- herkomst, bouw - soorten

Om een rangorde te bepalen moeten de leerlingen in begrippen “groter, meer omvattend”, kunnen denken en spreken.

TA.BE

116 Eiverpakkingen onderling kunnen vergelijken. EDV

LER 4 B

- voedingswaarde - verteerbaarheid

Om een rangorde te bepalen moeten de leerlingen in begrippen “groter, meer omvattend”, kunnen denken en spreken.

TA.BE

117 Bewaarvoorschriften kennen en in acht nemen. EDV

GEZ 2 B

- aankoop, bewaren - gebruik

Page 74: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

73

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2.4.6 Vervangproducten

118 Enkele gedeeltelijk voorbereide vervangproducten onderling kunnen vergelijken.

EDV LER 4 GEZ 2

B

Sojaproducten, seitan, quorm: - herkomst - voedingswaarde, verteerbaarheid - aankoop, bewaren - gebruik

Aanduidingen op verpakkingen interpreteren. In samenwerking met P.A.V.: “informatie verwerven en verwerken”.

TA.BE PAV

2.4.7 Melkproducten

119 Veel gebruikte soorten kunnen benoemen, herkennen, herkomst aangeven, beoordelen op kwaliteitseisen.

EDV LER 3

B

Afgeleide producten, kaas: - herkomst - soorten - voedingswaarde, verteerbaarheid

Consumentenvoorlichting raadplegen. GEZ

120 Verpakkingen onderling kunnen vergelijken. EDV

LER 4 GEZ 2

B

- aankoop, bewaren. Aanduidingen op verpakkingen interpreteren. TA.BE

121 Bewaarvoorschriften kennen en in acht nemen. EDV

GEZ 2 B

- bewaartechnieken

2.5 Zevende productgroep: smeer- en bereidingsvet

122 Functie kunnen verduidelijken. EDV

GEZ 2 B

Gezondheidskundig aspect van: - vetten of lipiden - in vet oplosbare vitaminen

Het verband aantonen tussen opname en energieverbruik. Wijzen op de aanwezigheid van verborgen vetten in onze voeding.

GEZ

Page 75: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

74

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

123 Vetrijke voedingsmiddelen kunnen herkennen en groeperen op basis van verzadigde en onverzadigde vetzuren.

EDV LER 3

B

124 Behoefte kunnen motiveren en concretiseren. EDV

GEZ 2 B

2.5.1 Dierlijke vetten: boter Zie groepswerk bij punt 2.2. LER

125 Soorten kunnen benoemen. EDV B

- herkomst - soorten

2.5.2 Plantaardige vetten: olie

126 Soorten kunnen benoemen. EDV B

- herkomst - soorten

2.5.3 Margarine, minarine, dieetmargarine

127 Soorten kunnen benoemen. EDV B

- herkomst - soorten

128

Het verschil tussen boter en margarine kunnen bespreken.

EDV LER 3

B

Schooltaal oefenen, informatie in een schema laten zetten. TA.BE

Page 76: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

75

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

129 Verschillende vetsoorten kunnen herkennen en kiezen in functie van het gebruik.

EDV LER 4 GEZ 2

B

- verpakking - gebruik - bewaren

Kritische zin ontwikkelen t.o.v. misleidende reclame die inspeelt op gezonde voeding bijvoorbeeld cholesterolverlagende producten.

PAV

130 Het verband inzien tussen overmatig vetverbruik en gezondheidsproblemen.

EDV GEZ 2

B

- voedingswaarde Campagnes voor minder vetverbruik opvolgen. TA.BE

2.6 Achtste productgroep: restgroep

131 Aan de hand van een voedingsvoorlichtingsmodel en in relatie tot gezondheidsopvoeding, het gevaar van overmatig gebruik uit de restgroep kunnen motiveren en concretiseren.

EDV LER 2 LER 3 GEZ 2

B

Gezondheidskundig aspect. Een gezond dagmenu samenstellen. PAV

132 Factoren die het gebruik bepalen/beïnvloeden kunnen omschrijven en herkennen.

EDV GEZ 2

B

Gewoonten omtrent het verbruik van zoetigheden, snoepjes, alcoholische en suikerrijke dranken en pepdranken.

134 Kunnen aangeven dat het gebruik van deze producten het budget beïnvloedt.

EDV B

Bijvoorbeeld: vergelijk de wekelijkse uitgaven van een gezin dat cola drinkt met een gezin dat water drinkt.

TA.BE

Page 77: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde: Voedingsleer, voedingstechnologie en budgettering 2de graad BSO

76

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

135 Diverse verpakkingen onderling kunnen vergelijken. EDV

LER 4 B

Marktaanbod: - zoetigheden - dranken - sauzen en dressings - snacks - fast-food

136 Aan de hand van de opgegeven energiewaarde een vergelijking kunnen maken met de energiewaarde en een volwaardig menu.

EDV LER 4 GEZ 2

B

Vergelijk de energiewaarde van een “Chips en colamaaltijd” met die van een gezond menu.

TA.BE

Page 78: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde/Verzorging: gezondheidsleer 2de graad BSO

77

TV HUISHOUDKUNDE/VERZORGING

GEZONDHEIDSLEER 2u

1 BEGINSITUATIE VOOR HET VAK Er wordt geen specifieke voorkennis vereist. Alle leerlingen werden reeds geconfronteerd met aspecten van gezondheid en wenselijke gezondheidszorgen door o.a. gezondheidsvoorlichting en -opvoedingsprogramma’s, de vakoverschrijdende ontwikkelingsdoelen “Gezondheidseducatie” in de eerste graad, ... 2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN - Gezondheidsleer is gericht op gezondheidsvoorlichting en -opvoeding: . weten op welke wijze de gezondheid optimaal behouden wordt; . gezonde leefgewoonten aannemen; . grenzen stellen binnen een intieme relatie, doordrongen zijn van de noodzaak anticonceptiva te gebruiken; . zelfredzaamheid ontwikkelen. 3 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN - Er wordt steeds vertrokken van de normale levenswijze van de mens. - De onderwerpen worden praktisch onderwezen. - De lessen kunnen uitgewerkt worden aan de hand van voortaken en klastaken. - Coördinatie met de lessen wetenschappen, voedingsleer, zorg voor woon- en leefsituatie, omgangskunde en hygiënische verzorging is noodzakelijk. - De cursus dient als basis voor de verzorgingsvakken in de derde graad. 4 MINIMALE MATERIELE VEREISTEN - Mogelijkheid tot computergebruik, in samenspraak met de leerkracht TV Toegepaste Informatica. - Afbeeldingen, didactisch materiaal en informatiebronnen.

Page 79: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde/Verzorging: gezondheidsleer 2de graad BSO

78

TV HUISHOUDKUNDE/VERZORGING: GEZONDHEIDSLEER 2U

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1 INLEIDENDE BEGRIPPEN

137 Het belang kunnen aangeven van een gezonde leefwijze. EDV B

Gezondheidsleer, gezondheid, gezondheidszorg - lichamelijk - geestelijk - maatschappelijk Hygiëne vroeger en nu.

Informatie verzamelen en verwerken in samenwerking met P.A.V.; eventueel opzoeken via het internet in afspraak met de leerkracht Toegepaste informatica. Organisaties contacteren bv. VIG, VAD, OIVO, ...(zie bijkomende informatie).

GEZ PAV ICT LER

2 ZORG VOOR LICHAMELIJKE HYGIENE

2.1 Het geraamte

138 Kunnen verwoorden dat het bot uit kalk en kraakbeen bestaat. EDV B

Samenstelling: beenderen en gewrichten Functie

Didactische plaat gebruiken en laten verwoorden door de leerlingen. TA.BE

139 Het verschil tussen been en gewricht kunnen verwoorden. EDV B

140 De nadelige gevolgen van een slechte houding kunnen verwoorden aan de hand van concrete voorbeelden.

EDV LER 3 GEZ 7

B

Gevolgen van slechte houding Afwijkingen Hygiënische regels (goede houding/gezonde voeding)

Aandacht besteden aan een juiste houding in de klas. Tillen van lasten in het dagelijkse leven bespreken.

GEZ

2.2 Voeten en nagels

141 Delen van de voet en de nagel kunnen benoemen. EDV B

Delen van de voet Delen van de nagel

Didactische plaat gebruiken en laten verwoorden door de leerlingen. TA.BE

Page 80: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde/Verzorging: gezondheidsleer 2de graad BSO

79

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

142 Meest voorkomende aandoeningen en kwaaltjes kunnen herkennen. EDV B

Aandoeningen en kwaaltjes

143 Het belang van goed schoeisel kunnen illustreren aan de hand van concrete voorbeelden.

EDV LER 3

B

Belang van goed schoeisel Voorbeelden van goed schoeisel bespreken. GEZ

2.3 Handen en nagels

144 Delen van de hand en nagel kunnen benoemen. EDV B

Delen van de hand Delen van de nagel

145 Het belang van goede handhygiëne kunnen verwoorden. EDV B

Meest voorkomende aandoeningen en kwaaltjes Video “handhygiëne”. Hygiëneregels integreren in lessen voeding.

GEZ PV

2.4 Het gebit

146 De functie en de samenstelling van het gebit kunnen benoemen. EDV B

Functie en samenstelling Delen van de tand

Didactische plaat gebruiken en laten verwoorden door de leerlingen. TA.BE

147 Het belang kunnen aangeven van een goede mondhygiëne en deze hygiënische regels in de praktijk omzetten.

EDV LER 3 GEZ 1

B

Mondhygiëne Meest voorkomende aandoeningen en kwaaltjes

Belang van een frisse adem en belang van regelmatig tandartsbezoek bespreken. Dia’s “tandcariës”.

GEZ

Page 81: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde/Verzorging: gezondheidsleer 2de graad BSO

80

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2.5 De huid

148 De functies van de huid kunnen benoemen. EDV B

Functie en delen Didactische plaat gebruiken en laten verwoorden door de leerlingen. TA.BE

149 De verschillende huidtypes kunnen benoemen. EDV B

De verschillende huidtypes Eventueel een bezoek brengen aan een schoonheidsinstituut. GEZ

150 Verschillende huidaandoeningen kunnen herkennen. EDV U

Meest voorkomende aandoeningen en kwaaltjes Bespreek besmettelijke en niet-besmettelijke huidziekten. GEZ

151 De gevaren van zon en zonnebank kunnen verwoorden en hieruit kunnen afleiden hoe men op een verstandige manier kan zonnen.

EDV LER 3

B

Invloed van zon, gebruik van de zonnebank, voorzorgen, gevaren Productenbespreking, beschermingsfactor bij zonneproducten bespreken. GEZ

2.6 Het haar

152 De functie en opbouw van het haar kunnen verwoorden. EDV B

Functie en opbouw Didactische plaat gebruiken en laten verwoorden door de leerlingen. TA.BE

153 Verschillende haartypes kunnen benoemen. EDV B

Haartypes Eventueel een kapperschool bezoeken.

154 Mogelijke afwijkingen en kwaaltjes kunnen herkennen. EDV LER 3

B

Meest voorkomende afwijkingen en kwaaltjes Het verband aantonen tussen gezond haar en gezonde voeding. Luizen: preventie en behandeling bespreken.

GEZ TA.BE

Page 82: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde/Verzorging: gezondheidsleer 2de graad BSO

81

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2.7 Zintuigen

2.7.1 Ogen

155 De delen het oog kunnen benoemen. EDV B

Delen en functie Didactische plaat gebruiken en laten verwoorden door de leerlingen. TA.BE

156 Gezondheidsregels kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Gezondheidsregels, meest voorkomende aandoeningen en kwaaltjes Bv. voorzorgen bij TV kijken, bij computergebruik, gebruik van zonnebril. GEZ

157 De belangrijkste oogafwijkingen kunnen benoemen. EDV B

Afwijkingen: verziendheid, bijziendheid, scheel zien

2.7.2 Oren

158 De delen van het oor kunnen benoemen. EDV B

Delen en functie Didactische plaat gebruiken en laten verwoorden door de leerlingen. TA.BE

159 De nadelige gevolgen van lawaai kunnen opsommen en gezondheidsregels toepassen.

EDV LER 3

B

Gezondheidsregels, meest voorkomende aandoeningen en kwaaltjes Invloed van lawaai bespreken, wijzen op het opmeten van de geluidssterkte door de politie.

GEZ

160 De belangrijkste oorafwijkingen kunnen benoemen. EDV B

Afwijkingen Hoe de afname van het gehoorvermogen tegengaan bv. te hoge muziekdecibels op fuiven.

GEZ

2.7.3 Neus

161 Delen en functie van de neus kunnen benoemen. EDV B

Delen en functie

Page 83: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde/Verzorging: gezondheidsleer 2de graad BSO

82

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

162 Gezondheidsregels kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Gezondheidsregels, meest voorkomende aandoeningen en kwaaltjes

3 ZORG VOOR LEVENSRITME

163 De begrippen inspanning, ontspanning en overspanning kunnen omschrijven.

EDV B

Inspanning, ontspanning, overspanning Werken met audiovisueel materiaal. TA.BE

164 Symptomen van overspanning kunnen herkennen en verwoorden. EDV B

Symptomen en gevolgen van overspanning De leerlingen leren verwoorden wat ze zien. TA.BE

165 Het belang van vrijetijdsbesteding kunnen illustreren met concrete voorbeelden.

EDV LER 3

B

Gezonde vrijetijdsbesteding

166 Actieve en passieve vormen van vrijetijdsbesteding kunnen onderscheiden en kiezen.

EDV GEZ 6

B

Informatie opzoeken over de mogelijkheden tot actieve en passieve vrijetijdsbesteding, in samenwerking met P.A.V.

LER PAV

167 Een onderscheid kunnen maken tussen lichamelijke en geestelijke vermoeidheid.

EDV B

Lichamelijke en geestelijke vermoeidheid Schooltaal inoefenen om verschillen weer te geven, oorzaak en gevolg te bepalen. TA.BE

168 De noodzaak van geregelde nachtrust kunnen aangeven met behulp van concrete gegevens.

EDV LER 3

B

Behoefte aan rust en slaap Bv. aantal uren slaap per nacht, afhankelijk van leeftijd, geleverde inspanningen, … GEZ

169 Natuurlijke slaapbevorderende middelen kunnen benoemen en toepassen.

EDV B

Bv. relaxatieoefeningen, kruiden, massage. GEZ

Page 84: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde/Verzorging: gezondheidsleer 2de graad BSO

83

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

4 VOORTPLANTING

4.1 Begrippen

170 De geslachtsorganen kunnen benoemen. EDV B

Bouw en functie geslachtsorganen: man/vrouw Indien AV Biologie complementair wordt ingericht, is het noodzakelijk afspraken te maken om overlappingen te vermijden.

BIO

171 De werking van de menstruele cyclus kunnen verwoorden. EDV B

Menstruele cyclus en bevruchting Map “Jongeren en relaties” + video “Later begint nu” (zie bibliografie). GEZ

172 De hygiënische regels kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Intieme hygiëne, verzorging

4.2 Methoden en middelen tot geboorteregeling

173 De midden tot geboorteregeling kunnen opsommen. EDV B

- orale middelen - 3-maandelijkse injectie - spiraal - implantaat - condoom - spermacide middelen - periodieke onthouding: kalendermethode, thermische methode - coïtus interruptus - morning-afterpil - sterilisatie

Een bezoek brengen aan een centrum voor gezinsplanning.

Psychologische aspecten in coördinatie met AV Godsdienst/N.-C. Zedenleer.

Sensibiliseringscampagnes van de overheid bespreken: klasgesprek, discussie bv. Wat is vriendschap, wat is verliefdheid? Is seks synoniem voor “houden van”?

TA.BE SOC GEZ

174 Het belang van het juist gebruik van de verschillende voorbehoedsmiddelen kunnen illustreren aan de hand van informatiemateriaal.

EDV LER 3

B

Set voorbehoedsmiddelen bespreken; schooltaal inoefenen. TA.BE

Page 85: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde/Verzorging: gezondheidsleer 2de graad BSO

84

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

175 Zich bewust worden van de gevolgen van onverantwoord seksueel gedrag.

EDV GEZ 9

B

Stellingenspel: leerlingen nemen een standpunt in t.o.v. stellingen zoals: - Baas in eigen buik. - Abortus is gelijk aan kindermoord. - Een jonge moeder hebben is tof, dus kan je best zo vlug mogelijk zwanger zijn. - Als je kinderen hebt, kan je niet meer van het leven genieten, ... Argumenten pro en contra verzamelen; discussiecarrousel.

TA.BE

SOC

5 BESMETTELIJKE ZIEKTEN

5.1 Algemene Begrippen

176 Het begrip infectie kunnen omschrijven. EDV B

Infectie: rechtstreeks, onrechtstreeks, acuut, chronisch

177 Het begrip epidemie kunnen omschrijven. EDV B

Epidemie

178 De noodzaak tot het nemen van voorzorgen kunnen toelichten aan de hand van informatiemateriaal.

EDV LER 3 GEZ 1

B

Voorzorgen bij epidemie Dia’s: micro-organismen. Krantenartikels, actualiteit opvolgen, in samenwerking met P.A.V.

TA.BE PAV

179 Algemene symptomen kunnen herkennen. EDV B

Symptomen Bv. rode kleur, waterige ogen, ...

180 Het verloop van een infectie kunnen omschrijven. EDV B

Verloop: incubatietijd, ziekteperiode, genezingsperiode, herstelperiode

Page 86: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde/Verzorging: gezondheidsleer 2de graad BSO

85

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

5.2 Meest voorkomende infectieziekten

181 Enkele infectieziekten, met hun specifieke symptomen en verloop kunnen omschrijven.

EDV B

Verkoudheid, griep, e.a. Meest voorkomende kinderziekten

182 Het begrip vaccinatie kunnen omschrijven. EDV B

Vaccinaties Verplichte, niet verplichte, aanbevolen vaccinaties bespreken.

183 De noodzaak tot het nemen van voorzorgen kunnen toelichten aan de hand van concrete voorbeelden.

EDV LER 3 GEZ 1

B

Voorzorgen bij vaccinaties Schooltaal inoefenen: beschrijven, oorzaak en gevolg bepalen. TA.BE

5.3 Koorts

184 Kunnen uitleggen wat koorts is en hoe ze ontstaat. EDV B

Symptomen - Gevaren

185 Verschillende manieren om temperatuur te meten kunnen toelichten. EDV LER 3

B

Temperatuur meten Bv. kwikthermometer, digitale therometer, oortherometer, strips, ...

5.4 Antiseptische behandeling

186 De begrippen antiseptisch en aseptisch kunnen omschrijven. EDV B

Antiseptisch en aseptisch In samenwerking met “Hygiënische verzorging”. PV

187 De begrippen ontsmetten en desinfecteren kunnen toelichten aan de hand van concrete voorbeelden.

EDV LER 3 GEZ 1

B

Ontsmetten en desinfecteren Voor begrippen: heldere definities geven, in context plaatsen. TA.BE

Page 87: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Huishoudkunde/Verzorging: gezondheidsleer 2de graad BSO

86

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

6 MAATSCHAPPIJGEBONDEN ZIEKTEN

188 Voorzorgsmaatregelen in verband met maatschappijgebonden ziekten kunnen toelichten.

EDV U

- hart- en vaatziekten - kanker - obesitas - boulemia/anorexia nervosa - allergieën

Afhankelijk van de actualiteit, noden en interesses.

Verschillende brochures, informatiecampagnes, tijdschriften- en krantenartikels, … verzamelen en bespreken.

PAV

LER TA.BE

189 De meest voorkomende geslachtsziekten kunnen benoemen. EDV U

Geslachtsziekten: oorzaken en aandoeningen In overleg met AV Biologie (complementair gedeelte) en levensbeschouwelijke vakken.

BIO

190 Het belang van preventieve maatregelen kunnen aantonen. EDV U

Geslachtsziekten: behandeling en preventie Bv. map SOA-AIDS, AIDS-telefoon, AIDS-team. GEZ

Page 88: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Toegepaste Informatica 2de graad BSO

87

TV TOEGEPASTE INFORMATICA 1u

1 BEGINSITUATIE VOOR HET VAK Er is geen specifieke voorkennis vereist. 2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN - Kennismaken met de computer en het klavier. - Met toepassingsprogramma’s kunnen werken. - Een kritische en enthousiaste houding aannemen. - De opdrachten op een efficiënte en nauwkeurige manier kunnen uitvoeren en voltooien. - Zelfstandigheid verwerven naar het einde van de tweede graad toe. 3 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN De onderdelen “Klaviervaardigheden” en “Computervaardigheden” worden geïntegreerd aangeboden. Er dient voldoende tijd besteed te worden aan herhaling. Voor de “snellere” leerlingen kan extra-oefenstof worden ingelast. Samenwerken met de leerkrachten TV en PV Praktijk Huishoudkunde is een noodzaak. Zij moeten sterk betrokken worden zodat de verworven kennis in beroepsgerichte opdrachten kan worden gebruikt. 4 MINIMALE MATERIELE VEREISTEN - 1 computer per leerling (+ 1 concepthouder per leerling indien mogelijk). - 1 softwarepakket. - Voldoende aantal printers én aansluiting naar elke PC. - Toegang tot diverse multimedia. - Internetaansluiting. - Documentatiemateriaal (naslagwerken, handleidingen, folders, ..) - Geschikte stoelen en tafels om tegemoet te kunnen komen aan ergonomische eisen. Mogelijke handboeken - Word 2000 voor het dagelijks gebruik Excell 2000 voor het dagelijks gebruik A.W. Bruna uitgevers B.V. Utrecht. - Ultieme computer- en internetgids Papieruitgaven, Opperstraat 40, 1050 Brussel

Page 89: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Toegepaste Informatica 2de graad BSO

88

TV TOEGEPASTE INFORMATICA: 1u

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

KLAVIERVAARDIGHEDEN

191 Klaviervaardigheden verwerven zodat men optimaal en inzichtelijk gebruik kan maken van het toetsenbord.

EDV B

Basisprincipes typen. Basistoetsen inoefenen: kleinletterklavier met boverij Spatieregels volgens BIN-norm voor leestekens Gebruik hoofdlettertoetsen en hoofdletterslot Typen van zinsdelen Leestekens in combinatie met hoofdlettertoets Gebruik van koppelteken in samenstellingen, samentrekkingen en als gedachtestreep.

O.a. juiste lichaamshouding, juiste aanslag, vingervaardigheden. Samentrekkingsteken, deelteken, aanhalingsteken, weglatingsteken, haakjes.

192 De automatische regelindeling van het pakket kennen. EDV B

Korte eenvoudige alinea’s met “wordwrap-principe” intikken.

193 De cijfertoetsen juist kunnen aanslaan om getallen (reeksen) in tekst te typen.

EDV B

Cijfers van de bovenrij: gebruikt bij het intikken van teksten met enkele cijfergegevens.

194 Het numeriek klavier kunnen gebruiken bij het intypen van grote getallenreeksen.

EDV B

Het numeriek klavier. Tabellen, facturen, e.d.

195 Diverse tekens op een efficiënte manier kunnen vormen. EDV B

Gebruik van diverse tekens en rekenkundige tekens. ù, %, /, e.d.

196 De meest gebruikte BIN-normen bij het typen van teksten kunnen toepassen.

EDV B

Intypen van doorlopende teksten.

Page 90: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Toegepaste Informatica 2de graad BSO

89

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

COMPUTERVAARDIGHEDEN

1 ALGEMENE KENNISMAKING

197 Het verschil tussen hardware en software kunnen verwoorden. EDV B

Computer hardware Software systeemapparatuur en toepassingsapparatuur

= apparatuur + randapparatuur = programmatuur

198 Verschillende soorten software kunnen aangeven. EDV B

199 De elementen kunnen benoemen die deel kunnen uitmaken van een computer.

EDV B

O.a. computer monitor – muis – toetsenbord – printer – cd-rom – harde schijf – fax – modem - ...

200 De functies kunnen verwoorden. EDV B

201 Een juiste lichaamshouding op een spontane wijze kunnen aannemen.

EDV GEZ 7

B

Goede lichaamshouding – werkplek.

202 Inzien dat informatie met de nodige omzichtigheid moet behandeld worden.

EDV U

Gegevensbeveiliging.

Page 91: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Toegepaste Informatica 2de graad BSO

90

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2 INTRODUCTIE IN PRAKTISCH GEBRUIK

203 Een computer kunnen opstarten. EDV B

Computer opstarten.

204 De werking van een besturingssysteem begrijpen om er vlot mee te kunnen werken.

EDV LER 4

B

Besturingssysteem Vensters: verplaatsen, formaat wijzigen Werken met menu’s, bureaublad, taakbalk, ... (openen, sluiten, mogelijkheden).

205 De muis kunnen gebruiken. EDV B

Muis als cursorbesturing, muis om gegevens te selecteren (muistechnieken)

206 Op verschillende manieren een programma kunnen openen. EDV LER 4

B

Toepassingsprogramma’s openen. Via Verkenner, via snelkoppelingen, via documentatielijst, via menu “Start”.

207 Kunnen schakelen via de taakbalk, via het toetsenbord. EDV LER 4

B

Wisselen tussen verschillende programma’s. Beheren van programma’s.

208 De naamgeving van bestanden en schijven begrijpen. EDV B

Bestanden: structuur, station, mappen.

209 Kunnen uitleggen wat een map is. EDV B

Mappen.

210 De schijf gebruiksklaar kunnen maken, kunnen kopiëren en reservekopies kunnen maken.

EDV LER 4

B

Organisatie van de schijf (belangrijkste handelingen).

Page 92: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Toegepaste Informatica 2de graad BSO

91

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

211 Gegevens kunnen beveiligen. EDV LER 5

B

212 Kunnen verwoorden waarom een antivirusprogramma nodig is. EDV B

213 Een bestand kunnen kopiëren, verwijderen. EDV LER 4

B

214 Kunnen werken met submappen. EDV B

215 De helpfunctie kunnen gebruiken. EDV B

216 Een nieuwe map kunnen maken. EDV B

217 Een naam kunnen wijzigen. EDV B

218 Toepassingsprogramma’s kunnen sluiten. EDV B

219 Een computer kunnen afsluiten (uitschakelen). EDV B

Afsluitprocedure.

Page 93: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Toegepaste Informatica 2de graad BSO

92

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

3 TEKSTVERWERKINGSPAKKET OPENEN, GEBRUIKEN EN SLUITEN.

220 Voordelen van een tekstverwerker kunnen verwoorden. EDV B

Belangrijkste mogelijkheden van de tekstverwerking. Opdrachten in afspraak met collega’s. PAV TV/PV

221 Een tekstverwerkingsprogramma kunnen gebruiken. EDV LER 4

Teksten intikken, schikken, corrigeren, bewaren en afdrukken. Werken volgens de BIN-normen. TA.BE

222 De belangrijkste begrippen kunnen gebruiken. EDV B

O.a. harde en zachte return, harde en zachte paginascheiding, tabulator, alinea, cursoroefeningen, tussenvoegen, overschrijven.

223 De cursor door de tekst kunnen bewegen op de meest efficiënte wijze.

EDV B

224 Een document kunnen bewaren, opvragen, afdrukken en sluiten. EDV LER 4

B

Documenten bewaren, opvragen, afdrukken, sluiten. Eenvoudige printinstructies.

225 Een bestaand document kunnen aanpassen. EDV LER 4

B

Vet, onderstrepen, centreren, tabulatortoetsen, lettertypes.

226 Een bestaande tekst kunnen controleren op spellingsfouten. EDV LER 5

B

Spellingscontrole.

Page 94: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Toegepaste Informatica 2de graad BSO

93

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

4 REKENBLAD OPENEN, GEBRUIKEN EN SLUITEN

227 Enkele voorbeelden van een rekenblad kunnen verwoorden. EDV B

Berekeningen uitvoeren, controleren, resultaten verder benutten, tonen en sorteren. Opdrachten in afspraak met collega’s. PAV TV/PV

228 Begrippen kunnen omschrijven EDV U

Cel, rij, kolom.

229 Cellen kunnen bewerken. EDV LER 4

B

Invullen, kopiëren, verplaatsen en wissen.

230 Het verschil kunnen uitleggen tussen cellen met rechtstreekse invoer en met resultaat van berekeningen.

EDV U

5 DATACOMMUNICATIE

231 Kunnen aangeven dat informatietechnologie een belangrijke rol speelt bij de communicatie en netwerken.

EDV B

232 De werking van verschillende soorten datacommunicatie kunnen omschrijven.

EDV U

O.a. teletekst, fax, telefoon, telebanking, modem, ...

233 De mogelijkheden en het nut van een netwerk kunnen verwoorden. EDV B

Netwerk Bespreek o.a.: - beperkingen in schrijf- en leesmogelijkheden - veiligheidsvoorschriften - eenvoud van installatie - menugestuurd werken - het organigram

TA.BE

Page 95: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Toegepaste Informatica 2de graad BSO

94

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

234 Weten dat een systeem aan een netwerk kan gekoppeld worden. EDV U

235 De mogelijkheden en het nut van internet kunnen verwoorden. EDV B

Internet Bespreek o.a.: - WWW (World Wide Web) - Surfen - Informatie opzoeken - Chatten - Zoekfilters

236 Informatie kunnen opzoeken op internet. EDV LER 2

B

Opdrachten in afspraak met collega’s. PAV MO

TV/PV

237 Verschillende manieren kunnen beschrijven om een onderwerp op te zoeken.

EDV U

238 Informatie met de nodige omzichtigheid kunnen behandelen. EDV LER 3

B

239 De mogelijkheden en het nut van multimedia kunnen verwoorden. EDV B

Multimedia Bespreek o.a. realistische beeldweergave, geluid en muziek, interactiviteit tussen beelden, teksten en geluid om allerlei informatie te selecteren, vormen van multimedia, elektronisch woordenboek, encyclopedie, ... (bv. cdi, cd-rom).

PAV MO/PO TV/PV

240 Soorten multimedia kunnen opsommen. EDV B

Page 96: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG TV Toegepaste Informatica 2de graad BSO

95

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

241 Multimedia kunnen gebruiken om informatie op te vragen en te verwerken.

EDV LER 2 LER 3

B

242 Informatie met omzichtigheid kunnen behandelen. EDV LER 3

B

243 De mogelijkheid en het nut van e-mail kunnen verwoorden. EDV U

e-mail: - e-mail opstellen - e-mail verzenden - bestaande bestanden koppelen aan e-mail.

244 Een e-mail kunnen versturen. EDV LER 4

U

Opdrachten in afspraak met collega’s. PAV TV/PV

245 De mogelijkheden om bestaande bestanden aan e-mail te koppelen kunnen toepassen.

EDV LER 4

U

246 Binnengekomen e-mail kunnen raadplegen, afdrukken en verwijderen.

EDV LER 4

U

Raadplegen ontvangen e-mail, afdrukken en verwijderen.

Page 97: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde – Zorg voor voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

96

PV PRAKTIJK HUISHOUDKUNDE

ZORG VOOR VOEDING: KOKEN EN ONDERHOUD 5u

1 BEGINSITUATIE VOOR HET VAK Er is geen specifieke voorkennis vereist. Het verschil in vooropleiding maakt het niet mogelijk op verworven vaardigheden te kunnen verder bouwen. De ervaring die leerlingen hebben omtrent zorg voor eigen voeding is heel verscheiden. 2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN 2.1 Koken - Streven naar evenwicht in de voelende waarde bij het samenstellen van een menu. - Een evenwichtig menu kunnen opstellen en uitvoeren. - Inzien dat vergelijkende studies helpen bij de waardebepaling van gezonde voeding volgens kwaliteit en prijs. - Economisch en biologisch verantwoord kunnen kiezen, kopen en bereiden van voedingswaren. - Kennismaken met streek- en uitheemse cultuur en gerechten. - Gevoel hebben voor het esthetisch versieren van schotels en het dekken van de tafel. - Een eenvoudig kookboek kunnen gebruiken. - Huishoudelijke toestellen veilig, ergonomisch en efficiënt kunnen gebruiken. - Gericht zijn op: . het raadplegen van etikettering; . het toepassen van omgangsvormen aan tafel; . het afwerken en serveren van gerechten; . het toepassen van de basistechnieken; . het opbrengen van begrip voor verschillende eetculturen; . het efficiënt organiseren van het werk; . het gebruiken van de juiste keukenterminologie. 2.2 Onderhoud - Basisprincipes bij onderhoud kennen en toepassen. - Juiste onderhoudsproducten kunnen kiezen en gebruiken. - Etikettering, gebruiksaanwijzingen kunnen interpreteren. - Volgens economische, ecologische en ergonomische principes kunnen handelen. - Een stappenplan voor gecombineerde opdrachten kunnen opstellen en uitvoeren bv. bij grote schoonmaak van de keuken. - Getuigen van veiligheidsbewustzijn en verantwoordelijkheidszin. - Een preventieve houding ontwikkelen, een noodsituatie correct benaderen (EHBO, materiële schade voorkomen of beperken, ...).

Page 98: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde – Zorg voor voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

97

3 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN - Coördinatie tussen praktijk en theorie is noodzakelijk. De bereidingen uit de praktijklessen kunnen in “Voedingsleer” besproken worden met het oog op een gezonde voeding. (Zie schema Integratie van zorg voor voeding p 58). - Vergelijkende en proefondervindelijke studies inlassen. - De nodige tijd voorzien voor: . bespreking en vergelijking van de resultaten; . orde van het lokaal. 4 MINIMALE MATERIELE VEREISTEN 4.1 Specifieke inrichting 4.1.1 Nutsvoorzieningen - voorzieningen voor koud en warm water. - elektriciteitsvoorziening voor verlichting, aansluiting toestellen en apparatuur. 4.1.2 Infrastructurele voorzieningen - zone voor praktijk voedselbehandeling: voorbereiding, nazorg, bergen: . voedingswaren: fris gedeelte, koelkast, diepvries . keukengerei . reinigings- en onderhoudsgerei - mogelijkheid voor presentatie, bediening en gezamenlijk tafelen - zone voor handhygiëne 4.2 Specifieke uitrusting Het aantal keer dat bepaalde voorzieningen moeten aanwezig zijn, is afhankelijk van het aantal leerlingen. Er dient voldoende te zijn voor elke werkende leerling; niet noodzakelijk in één en hetzelfde lokaal. 4.2.1 Specifieke uitrusting naargelang van de volgende zorgprocessen: - opslag van grondstoffen en producten - koeling en invriesmogelijkheid van grondstoffen en bereid voedsel - voorbereiding - bereiding (onder meer een magnetronoven) - presentatie, bediening en verbruik - vaathygiëne - afvalhygiëne 4.2.2 Specifieke uitrusting voor: - handhygiëne - brandveiligheid 4.2.3 Klein werkmateriaal, toestellen en apparaten voor: - de diverse bereidingstechnieken - de diverse technieken bij het verdelen, verkleinen en samenbrengen van voedingsmiddelen - de diverse bewaartechnieken - de omkadering van de voedselpresentatie: tafelbekleding, uitrusting en decoratie

Page 99: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde – Zorg voor voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

98

4.2.4 Producten en gerief in verband met eerste hulp bij ongevallen. 4.2.5 Informatiebronnen - in verband met voeding (TV en PV) . schematisch overzicht van de voedingsstoffen . voedingsvoorlichtingsmodel . documentatiemateriaal - in verband met handhygiëne . hygiëneplan (te vergelijken met een tijdsplanning) . instructiefiche (te vergelijken met een inventaris van te gebruiken producten en middelen) - in verband met de zorg voor de keuken (onderhoud) . documentatiemateriaal . hygiëneplannen (onder meer voor koelkast en diepvries) . instructiefiches (onder meer voor koelkast en diepvries) 4.3 Uitzicht en afwerking Het geheel is ingericht, uitgerust en afgewerkt volgens de regelgeving in verband met hygiëne en veiligheid.

Page 100: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

99

PV PRAKTIJK HUISHOUDKUNDE: ZORG VOOR VOEDING (KOKEN EN ONDERHOUD) 5u

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1 BELANG VAN EEN GEZONDE VOEDING

ALG INZIEN DAT EEN GEZONDE VOEDING BORG STAAT VOOR EEN GEZOND LICHAAM.

EDV B

Richtlijnen voor een gezonde voeding, voor de aankoop en bewaring van voedingsmiddelen en de hygiënische bereiding van maaltijden zijn de basis van elke les.

GEZ

247 Werkhouding kunnen aanpassen en werkpost kunnen organiseren in functie van ergonomie en veiligheid.

EDV GEZ 7

B

Ergonomisch handelen Veilig handelen Werkorganisatie

248 Kunnen handelen volgens de vigerende veiligheidsreglementering. EDV GEZ 3

B

Cf. Codex voor het Welzijn op het Werk. GEZ

249 Het werk kunnen organiseren volgens een stappenplan. EDV LER 6

B

In de eerste graad leerden de leerlingen in Technologische opvoeding opdrachten analyseren volgen het technologisch proces: - informatie verzamelen; - vanuit deze gegevens conclusies trekken, kiezen, beslissen en een plan opstellen; - aan de hand van het plan het proces uitvoeren; - het proces en de wijze van probleemoplossing beoordelen en bijsturen. Dit stappenplan moet ook in de tweede graad gevolgd worden.

LER

250 Regelgeving i.v.m. persoonlijke hygiëne, keukenhygiëne en voedselhygiëne stipt en correct naleven.

EDV GEZ 1 GEZ 2

B

Hygiënisch handelen

Page 101: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

100

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

251 Milieusparend kunnen handelen. EDV MIL 1 MIL 2

B

Milieubewust handelen Wijzen op het belang van composteren, toepassen indien nodig. MIL

252 Afval selectief kunnen sorteren. EDV MIL 3

B

Hieraan wordt niet uitsluitend in deze lessen aandacht besteed, afspreken met alle collega’s.

MIL

253 De tafel op de juiste wijze met het aangepaste gerief kunnen dekken en afruimen.

EDV B

Tafeldekken voor verschillende gelegenheden Ook aandacht voor het gezelligheidsaspect, in samenwerking met “Zorg voor woon- en leefsituatie”.

SOC

254 Een juiste houding aan tafel kunnen aannemen. EDV B

Omgangsvormen aan tafel. In afspraak met de collega TV Huishoudkunde: omgangskunde SOC

255 Kunnen vergelijken met andere eetculturen. EDV B

Een positieve houding ontwikkelen t.o.v. de regionale en individuele verschillen. ICO

256 Zelfstandig de juiste hoeveelheden van producten kunnen afwegen, afmeten en schatten.

EDV B

Meten, wegen en schatten In coördinatie met AV Wiskunde of P.A.V.: functionele rekenvaardigheid. LER PAV

257 Een gezond dagmenu kunnen samenstellen, rekening houdend met budget en marktaanbod.

GEZ LER 4 GEZ 2

B

Menu en budget: - dagelijks - bijzondere gelegenheden

Aandacht voor restverwerking. In samenwerking met P.A.V.: functionele rekenvaardigheid en informatie verwerven en verwerken.

TV PAV

Page 102: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

101

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

258 Creativiteit tonen bij de samenstelling en de presentatie van een menu.

EDV B

Wijzen op het belang van kleur en vorm. PO

259 Aan de hand van een recept een boodschappenlijst kunnen samenstellen.

EDV LER 4

B

Boodschappenlijst opstellen In samenwerking met de leerkracht Nederlands of P.A.V.: functionele taalvaardigheid.

PAV TA.BE

260 Keuzes kunnen maken en uitwerken in functie van een gezonde voeding.

EDV GEZ 2

B

De theorie in verband met gezonde voeding aanwenden in een praktijkopdracht. LER

261 Voor- en nadelen van het gebruik van verse, half klare, kant en klare producten kunnen opnoemen.

EDV B

Voedingsmiddelen: vers, half klaar, kant en klaar Een vergelijking opstellen. TA.BE

262 Aandacht hebben voor de verhouding prijs/kwaliteit bij de verwerking van voedingsmiddelen.

EDV LER 4

B

Verhouding prijs/kwaliteit

263 Respect kunnen opbrengen voor de eigenheid van eetculturen en eetgewoonten.

EDV SOC 11

B

Andere eetculturen Zelfstandig een uitheems menu uitwerken, per twee leerlingen laten voorbereiden. ICO beperkt zich niet tot één les! Gedurende het hele schooljaar en tijdens de realisatie van gerechten, verschillende culturen aan bod laten komen en rekening houden met de culturele verschillen.

ICO

264 Een kookboek kunnen raadplegen en hanteren. EDV LER 4

B

Kookboek Ook recepten uit tijdschriften, reclamefolders, ... In samenwerking met de leerkracht Nederlands of P.A.V.: functionele taalvaardigheid.

PAV TA.BE

Page 103: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

102

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2 PRODUCTGROEPEN: TOEPASSEN VAN BASISTECHNIEKEN

ALG DE DIVERSE PRODUCTGROEPEN KUNNEN VERWERKEN EN DE BASISTECHNIEKEN CORRECT TOEPASSEN BIJ DIVERSE BEREIDINGEN.

EDV B

2.1 Eerste productgroep: water

265 Het juiste materiaal en materieel kunnen gebruiken bij de toepassing van de verschillende technieken.

EDV B

Toepassen van basistechnieken: koken Toepassen van bewaartechnieken: koelen, diepvriezen

Elektrisch en gasfornuis. Gebruik van koelkast en diepvriezer.

266 Zorgprocessen realiseren omtrent het aanbieden van dranken. EDV B

Diverse dranken bereiden en aanbieden/schenken Gebruik maken van kleine elektrische toestellen: koffiezetapparaat.

267 Het aanbieden van dranken in andere culturen kunnen situeren. EDV B

Ontbijt-, koffietafel voor diverse gelegenheden bereiden Gebruik maken van kleine elektrische toestellen: eierkoker, waterkoker. Vergelijken met ontbijtgewoonten, theerituelen in andere culturen.

ICO

2.2 Tweede productgroep: graanproducten/aardappelen

268 Het juiste materiaal en materieel kunnen gebruiken bij de toepassing van de verschillende technieken.

EDV B

Toepassen van basistechnieken: - koken - stomen - frituren - binden - bakken - gratineren

Gebruik van stoomkoker, microgolfoven, frituurpan.

269 Verschillende gerechten kunnen bereiden en in functie van de bereiding de meest geschikte variëteit kunnen kiezen.

EDV B

De meest voorkomende gerechten en toepassingen met aardappelen, granen, peulvruchten en deegwaren in een menu inpassen.

Theorie in verband met gezonde voeding aanwenden in een praktijkopdracht. LER

Page 104: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

103

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

270 Verschillende bindmiddelen kunnen gebruiken. EDV B

Soorten bindmiddelen.

271 Brood als veelzijdig voedingsmiddel bij verschillende gelegenheden kunnen inpassen.

EDV B

Broodbereidingen. Gebruik maken van broodrooster.

272 Andere eetculturen kunnen waarderen. EDV B

Gewoonten omtrent het verbruik van aardappelen, granen, peulvruchten en deegwaren. ICO beperkt zich niet tot één enkele les! ICO

2.3 Derde en vierde productgroep: groenten/fruit/kruiden

273 Het juiste materiaal en materieel kunnen gebruiken bij de toepassing van de verschillende technieken.

EDV B

Toepassen van basistechnieken: koken, stoven, stomen, bakken, roerbakken Toepassen van bewaartechnieken: inmaken, invriezen, diepvriezen, koelen Toepassen van verdeeltechnieken: hakken, knippen, persen, pureren, raspen, snijden

Klein keukenmateriaal.

274 Verschillende gerechten kunnen bereiden met groenten en verse kruiden.

EDV B

Verschillende gerechten bereiden met groenten en verse kruiden: als bijgerecht, hoofdschotel, eenpansgerecht, restverwerking

Aan de hand van verschillende informatiebronnen het belang illustreren van: - zelf geteelde groenten en kruiden; - biologisch geteelde groenten; - groenten elke dag op het menu. Klasgesprek, discussie.

LER TA.BE

GEZ SOC

275 Verschillende gerechten kunnen bereiden met fruit. EDV B

Verschillende gerechten bereiden met fruit: als hapjes, bijgerecht, hoofdgerecht, dessert, tussendoortje

Aan de hand van verschillende informatiebronnen een standpunt verdedigen over: - fruit ter vervanging van suikerhoudende of zoutsmakende tussendoortjes; - fruit elke dag op het menu. Klasgesprek, discussie.

LER TA.BE GEZ SOC

Page 105: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

104

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

276 Gerechten op een geschikte manier kunnen presenteren: oog hebben voor kleur en vorm.

EDV B

Presentatie van gerechten in buffetvorm Vigerende hygiënereglementering in acht nemen. Risico-analyse op kritische controlepunten (HACCP).

GEZ

2.4 Vijfde en zesde productgroep: vlees, vis, eieren en melkproducten

277 Het juiste materiaal en materieel kunnen gebruiken bij de verschillende technieken.

EDV B

Toepassen van basistechnieken: rauwe verwerking, au bain-marie, koken, stoven, stomen, bakken (oven+vuur), braden, pocheren, roosteren (oven+vuur), marineren Toepassen van verdeeltechnieken: mengen, kloppen, versnijden, malen

278 Bereidingstechnieken kunnen toepassen. EDV B

Verschillende gerechten bereiden met vlees, wild en gevogelte, vis, schaal- en schelpdieren en eieren: als bijgerecht, hoofdschotel, eenpansgerecht, restverwerking

Gebruik van een wok.

279 Verschillende voorbereide producten die in de handel voorkomen kunnen vergelijken en verwerken.

EDV B

Verschillende gerechten bereiden met vervangproducten voor vlees, vis en eieren: gedeeltelijk of volledig voorbereide producten Verschillende gerechten bereiden met melkproducten: als dessert, basis voor sauzen, dranken

Gebruik van de magnetron. Regenereren van vacuümproducten.

2.5 Zevende productgroep: smeer- en bereidingsvet

280 Het juiste materiaal en materieel kunnen gebruiken bij de toepassing van de verschillende technieken.

EDV B

Toepassen van basistechnieken: stoven, bakken (oven+vuur), roosteren, emulgeren, frituren Toepassen van verdeeltechnieken: mengen, kloppen, roeren

Mixer, keukenrobot, ...

Page 106: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

105

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

281 Technieken kunnen toepassen in verschillende gerechten. EDV B

Verschillende vetsoorten gebruiken bij de bereiding van diverse gerechten; kiezen in functie van de bereiding. Beoordelen op kwaliteitseisen.

LER

TA.BE

2.6 Achtste productgroep: restgroep

282 Technieken kunnen toepassen in bereidingen. EDV B

Toepassen van basistechnieken volgens aanduidingen op de verpakking. Toepassen ven verdeeltechnieken: mengen, kloppen. Verschillende zoetigheden en suikerrijke dranken bereiden: als nagerecht, tussendoortje.

Mixer, keukenrobot, ...

2.7 Synthese-oefening

283 Zelfstandig een dagelijks menu kunnen samenstellen volgens het actuele voedingsvoorlichtingsmodel.

EDV LER 4 GEZ 2

B

Zelf een dagelijks menu opstellen en de gemaakte keuze verantwoorden. Deze synthese-oefening verschillende keren per schooljaar realiseren.

284 Zelfstandig een maaltijd kunnen realiseren aan de hand van een hand van een stappenplan: - met goed gekozen grondstoffen; - met aangepaste middelen en technieken.

EDV LER 6 LER 7 LER 8 GEZ 2

B

Realiseren van een maaltijd. Werken volgens het stappenplan van het technologisch proces. LER

285 .Deeltaken op een zelfstandige wijze kunnen uitvoeren. EDV B

Page 107: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

106

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

3 HYGIENE

ALG KWALITEITSBEWUST HANDELEN, ACTUELE ONDERHOUDSPRODUCTEN KENNEN, REKENING HOUDEND MET MILIEUVRIENDELIJKHEID.

EDV MIL 2

B

Het gaat hier om het onderhoud van de keuken. De andere ruimtes komen aan bod in “Zorg voor woon- en leefsituatie”.

286 Werkhouding kunnen aanpassen en werkpost kunnen organiseren in functie van ergonomie en veiligheid.

EDV GEZ 3 GEZ 7

B

Ergonomisch handelen: schikken van gerief, organiseren van de vaat Het belang van veilig werken benadrukken. GEZ

287 De uit te voeren zorgprocessen op een methodische wijze realiseren, volgens een bepaald stappenplan.

EDV LER 4

B

Methodisch handelen: volgorde bij de vaat, onderhoud van het lokaal Werken volgens het stappenplan van het technologisch proces. LER

288 Regelgeving omtrent persoonlijke hygiëne, keuken- en voedselhygiëne stipt en correct naleven.

EDV GEZ 1 GEZ 2

B

Hygiënisch handelen: keukenreglement - keukenhygiëne - voedselhygiëne - persoonlijke hygiëne

Gebruik van milieuvriendelijke producten stimuleren. Wijzen op besmettingsgevaar bij bereiding van voeding.

Risico-analyse op kritische controlepunten. (HACCP).

MIL

GEZ

289 Onderhoudstechnieken en producten kunnen toepassen en gebruiken.

EDV B

Werkplaats: vloeren, kasten. Werkmaterieel.

290 Respect opbrengen voor het door anderen geleverde werk. EDV B

In afspraak met de collega TV Huishoudkunde: omgangskunde. SOC

Page 108: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

107

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

291 Afval selectief kunnen sorteren volgens reglementering. EDV MIL 3

B

Hieraan wordt niet uitsluitend in deze lessen aandacht besteed, afspreken met alle collega’s.

MIL

292 Betekenis van het energielabel kennen. EDV B

Energieverbruik in de keuken Informatiemateriaal van energiemaatschappijen bv. Electrabel (zie bijkomende informatie).

293 Tips i.v.m. energiebesparing toepassen. EDV MIL 2

B

cd-rom: De energiezuinige woning (zie bibliografie). ICT

294 Veiligheidsreglementering naleven. EDV GEZ 3

B

Informatiemateriaal: zie bibliografie.

295 Juist kunnen onderhouden (dagelijks – grondig) met gebruik van de juiste producten.

EDV B

Keukentoestellen: - elektrisch fornuis - gasfornuis - dampkap - oven - microgolfoven - koelkast - diepvriezer - mixers - vaatwasser, …

Op een verantwoorde manier leren omgaan met onderhoudsproducten. MIL

Page 109: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

108

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

4 BASISVAARDIGHEDEN EN GRONDSTOFFEN

ALG GRONDSTOFFEN, PRODUCTEN EN TECHNIEKEN KUNNEN GEBUIKEN OM EEN KEUKEN OORDEELKUNDIG TE ONDERHOUDEN.

EDV B

4.1 Glas

296 Verschillende glassoorten kunnen onderscheiden. EDV B

Soorten i.f.v. gebruik Prijs/kwaliteitsverhouding

Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering. LER

297 Juiste onderhoudstechnieken kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Aangepaste onderhoudsproducten Milieuvriendelijke producten gebruiken. MIL

298 De eigenschappen van de verschillende soorten kennen en hiermee rekening houden bij het gebruik.

EDV B

Eigenschappen i.f.v. gebruik

299 Belang van recyclage inzien. EDV MIL 2

B

In samenwerking met P.A.V.: informatie verwerven en verwerken. PAV

300 Weten wat te doen bij kwetsuren door glas veroorzaakt. EDV GEZ 4

B

In coördinatie met PV: “Hygiënische Verzorging”. GEZ

4.2 Aardewerk

301 Soorten kunnen onderscheiden. EDV B

Soorten i.f.v. gebruik Kenmerken i.f.v. gebruik (vaatwas- en microgolfbestendig)

Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering. LER

Page 110: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde:- Zorg voor de voeding: koken en onderhoud 2de graad BSO

109

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

302 Tips kunnen geven met betrekking tot doelgericht aankopen. EDV B

Prijs/kwaliteitsverhouding

303 Juiste onderhoudstechnieken kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Aangepaste onderhoudsproducten Milieuvriendelijke producten gebruiken. MIL

4.3 Metalen

304 Verschillende soorten kunnen onderscheiden. EDV B

Gebruik Prijs/kwaliteitsverhouding

Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering. LER

305 Juiste onderhoudstechnieken kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Aangepaste onderhoudsproducten Milieuvriendelijke producten gebruiken. MIL

4.4 Kunststoffen

306 De hygiënereglementering kennen m.b.t. voorwerpen voor keukengebruik.

EDV GEZ 1

B

Hygiënereglementering Risico-analyse op kritische controlepunten (HACCP). GEZ

307 Typische kenmerken kunnen noemen. EDV B

Soorten aangepast aan specifiek keukengebruik Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering. LER

308 Specifieke onderhoudstips toepassen. EDV GEZ 1

B

Aangepaste onderhoudsproducten Milieuvriendelijke producten gebruiken. MIL

Page 111: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

110

PV PRAKTIJK HUISHOUDKUNDE

ZORG VOOR WOON- EN LEEFSITUATIE: Functionele decoratie, materialenkennis en onderhoud: 4u

1 BEGINSITUATIE VAN HET VAK Er is geen specifieke voorkennis vereist. De verscheidenheid in vooropleiding en individuele ervaring maken het onmogelijk verder te bouwen op verworven vaardigheden. 2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN 2.1 Decoratie - De behoefte aanvoelen om zinvol bezig te zijn. - Een groot aantal basistechnieken voor materiaalverwerking kunnen toepassen. - Fantasie, creativiteit, esthetische zin en voldoening ontwikkelen. - Het economisch aspect van eigen handenarbeid kennen. - Het belang van eigen creaties als sfeerscheppende elementen in de woning inzien. 2.2 Onderhoud (het keukenonderhoud gebeurt bij “Zorg voor voeding”) - Basisprincipes bij onderhoud kennen en toepassen. - Juiste onderhoudsproducten kunnen kiezen en gebruiken. - Etikettering, gebruiksaanwijzingen kunnen interpreteren. - Volgens economische, ecologische en ergonomische principes kunnen handelen. - Een stappenplan voor gecombineerde opdrachten kunnen opstellen en uitvoeren

bv. bij grote schoonmaak van een kamer. - Getuigen van veiligheidsbewustzijn en verantwoordelijkheidszin. - Een preventieve houding ontwikkelen, een noodsituatie correct benaderen (EHBO, materiële schade voorkomen of beperken, ...). 3 ALGMENE DIDACTISCHE WENKEN Het is zeker niet de bedoeling de onderdelen decoratie en onderhoud na elkaar af te handelen. Integendeel, deze deeldomeinen worden best benaderd vanuit eenzelfde thema. De volgorde van de leerinhouden in dit graadleerplan is immers niet dwingend, maar wordt bepaald door de beginsituatie, de interesse van de leerlingen, de keuze van de thema’s, het uitwerken van een project, ...

Page 112: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

111

4. MINIMALE MATERIELE VEREISTEN voor woon- en leefsituatie, textielzorg inbegrepen 4.1 Specifieke inrichting 4.1.1 Nutsvoorzieningen:

- voorzieningen voor koud en warm water; - elektriciteitsvoorziening voor verlichting, aansluiting toestellen en apparatuur.

4.1.2 Infrastructurele voorzieningen:

- zone en uitrusting voor praktijk reinigen en opmaken van textiel; - zone en uitrusting voor theorie/decoratieve zorg; - zone voor berging van producten en gerief voor interieurzorg, textielzorg en zorg voor

decoratieve en/of functionele realisaties. 4.2 Specifieke uitrusting Het aantal keer dat bepaalde voorzieningen moeten aanwezig zijn, is afhankelijk van het aantal leerlingen. Er dient voldoende te zijn voor elke werkende leerling; niet noodzakelijk in één en hetzelfde lokaal. 4.2.1 Specifieke uitrusting naar gelang van de volgende zorgprocessen:

- reinigen van textiel; - gebruiks- en kastklaar maken van textiel; - uitvoeren van decoratieve en/of functionele realisaties.

4.2.2 Hedendaags klein werkmateriaal, toestellen en apparaten voor

- interieurzorg, naargelang van . de afwerkmaterialen: - vloeren, hout, keramisch afwerkmateriaal, natuursteen kunststof, textiel; - bekledingen: behangpapier, glas, kunststof, leder, metalen en legeringen, tegelwanden, verf en vernis; . de technieken:

- reinigen: dweilen, inwrijven, ontkalken, ontstoffen (droog en nat), ontvetten, ragen, schrobben, schuren, shamponeren, spoelen, stofwissen, stofzuigen, uitkloppen, vegen, zemen ... - onderhouden (beschermen): boenen, glanzen, oliën, opwrijven, voeden ... - technieken voor specifieke zorgen: bergen, klasseren, ontstoppen, ontgeuren;

- textielzorg, naar gelang van: . de reinigingsprocessen voor hand- en machinewas:

- voorbereidende zorg: sorteren - reinigen: kleur vastzetten, weken, ontvlekken, voorwassen, wrijven, knijpen, slaan, spoelen, uitwringen, uitduwen, verzachten, appreteren, waterafstotend maken; - drogen en bewaren: droogzwieren, drogen (liggend, hangend, machinaal), ophangen;

Page 113: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

112

. de processen omtrent gebruiks- en kastklaar maken - voorbereidende zorg: verstellen met handnaaiwerk, invochten; - opmaken: (bij)strijken, (stoom)strijken; - bergen: hangen, stapelen;

- decoratieve en/of functionele zorg: aangepaste middelen aan de gekozen te bewerken grondstoffen en technieken.

4.2.3 Producten en gerief in verband met eerste hulp bij ongevallen 4.3 Informatiebronnen:

- algemeen: werkpostschikking en werkhouding, product- en proceskwaliteit - interieurzorg: hygiëneplannen en instructiefiches, documentatie over

interieurinrichting, schematisch overzicht – etiketten en documentatie over reinigings- en onderhoudsproducten;

- textielzorg: grondstof en onderhoudsetikettering, schematisch overzicht van textielgrondstoffen.

- decoratieve en/of functionele zorg: documentatiemateriaal, instructiefiches. 4.4 Uitzicht en afwerking Het geheel is ingericht, uitgerust en afgewerkt volgens de regelgeving in verband met hygiëne en veiligheid.

Page 114: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

113

PV PRAKTIJK HUISHOUDKUNDE: ZORG VOOR WOON- EN LEEFSITUATIE 4u

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1 OVERZICHT VAN DE BASISTECHNIEKEN DIE AAN BOD KOMEN

ALG VAARDIGHEDEN BIJ DE VERSCHILLENDE TECHNIEKEN BEHEERSEN.

EDV B

Motorische vaardigheden inoefenen in coördinatie met de leerkracht Plastische Opvoeding.

PO

1.1 Decoratietechnieken

309 Technieken kunnen toepassen. EDV B

Decoratietechnieken: keuze uit: - plooien - knippen - kleven (papier, stof) - rijgen - zagen/timmeren - smelten/gieten - embossen - sjabloneren - drogen - zaaien, planten, verzorgen - scheuren - schilderen - encausting (schilderen met was) - kleine renovatietechnieken - snijden - naaien - kneden - ponsen - marmeren - stempelen - …

Technieken aanleren en toepassen bij het verwerken in eenvoudige werkstukken.

Een bepaalde techniek kan in het tweede jaar herhaald worden op moeilijkere werkstukken bv. kartonnage, stempelen, sjabloneren, …

Er wordt gewerkt in functie van: - de stages in de derde graad; - het latere beroepsleven in dienstencentra en kleuter- of peutertuinen.

LER

310 Kunnen aangeven dat sfeermakers bijdragen tot de gezelligheid in de woning.

EDV B

In coördinatie met “Textielzorg”.

311 Technieken kunnen toepassen rekening houdend met de veiligheidsreglementering.

EDV GEZ 3

B

312 Creatieve technieken kunnen toepassen als uiting van persoonlijke expressie.

EDV SOC 3

B

In samenwerking met de leerkracht Plastische Opvoeding. PO

Page 115: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

114

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

313 Kleine huishoudelijke klusjes durven uitvoeren. EDV LER 12

B

1.2 Onderhoud

314 Basistechnieken kunnen toepassen. EDV B

Basistechnieken - schuren - dweilen - boenen - poetsen - ………..

Een aantal technieken worden ook geoefend bij het onderhoud van de keuken (zie “Zorg voor voeding”).

315 Uit te voeren zorgprocessen op een methodische wijze, volgens een welbepaald stappenplan kunnen realiseren.

EDV LER 6

B

Werken volgens het stappenplan van het technologisch proces. LER

316 Zo nodig persoonlijke bescherming voorzien vooraleer met het werk te beginnen.

EDV GEZ 1

B

2 ZORGOEFENINGEN I.V.M. MATERIALEN IN WOON- EN LEEFOMGEVING

ALG ONDERHOUDSPRODUCTEN EN JUISTE TECHNIEKEN KUNNEN AANPASSEN AAN DE MATERIALEN.

EDV B

317 Informatie omtrent interieurzorg kunnen verzamelen, selecteren en klasseren.

EDV LER 2

B

Kan ook onder de vorm van groepswerk gebeuren, in samenwerking met P.A.V. PAV SOC

Page 116: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

115

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2.1 Decoratieve werkvormen

318 De opbouw van de werkstukjes kunnen uitleggen. EDV B

Decoratieve werkvormen: keuze uit: - papier/karton/perkamentpapier - metaal: draad/folie - rubber - keukenovenklei/zelfhardende klei - bloemschikken: planten/bloemen/kruiden/zaden - verwerken en opbinden van bloemen/droogbloemen - zoutdeeg - was - textiel: stof/wol/draad/touw - leder - parels - gips - kurk - recyclagemateriaal

Overleg met de leerkracht AV Plastische Opvoeding voor de keuze van de werkvormen. Inspelen op trends, interesse van de leerlingen, …

Verschillende technieken kunnen gelijktijdig aan bod komen: groepswerk, individuele keuze, … stimuleren de betrokkenheid en bijgevolg de motivatie. Het aantal toepassingen is ruim, maar de keuze is afhankelijk van de leerkracht, van de interesse van de leerlingen, mode en lokaal.

Er kan gewerkt worden naar bepaalde thema’s bv. Kerstmis, Valentijn, Pasen, enz.

P.O.

SOC LER

319 Zin voor nauwkeurigheid en creativiteit tonen. EDV B

320 Een werkplan kunnen opstellen en uitwerken om een groter werkstuk te realiseren.

EDV LER 6

B

Werken volgens het stappenplan van het technologisch proces. LER

321 Rekening kunnen houden met eigen beperkingen (kennis, vaardigheden, verantwoordelijkheid, …).

EDV LER 7 SOC 3

B

In afspraak met TV Huishoudkunde: omgangskunde. SOC

322 Kritisch een afgewerkt geheel kunnen evalueren. EDV LER 8

B

De leerlingen leren uit leerervaringen conclusies trekken voor een nieuwe leertaak. LER

323 Een kostenberekening van een werkstuk kunnen maken. EDV B

In samenwerking met de leerkracht Wiskunde of P.A.V.: functionele rekenvaardigheid.

PAV

Page 117: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

116

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2.2 Onderhoud

324 Een werkplan kunnen opstellen voor dagelijks, wekelijks, geregeld onderhoud en grote schoonmaak.

EDV LER 6

B

325 Uit te voeren zorgprocessen op een methodische wijze, volgens een welbepaald stappenplan kunnen realiseren.

EDV LER 6

B

Werken volgens het stappenplan van het technologisch proces. LER

326 De meest voorkomende metaalsoorten kunnen herkennen. EDV B

Metalen: - soorten: ferro, non ferro, edele metalen - herkomst - gebruik - kenmerken

De soorten die niet aan bod zijn gekomen in PV Praktijk Huishoudkunde: zorg voor voeding worden besproken. Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering.

LER

327 Onderhoudstechnieken aan de verschillende metalen kunnen aanpassen.

EDV GEZ 1

B

328 De meest voorkomende houtsoorten kunnen herkennen. EDV B

Hout: - soorten - herkomst - gebruik - kenmerken

Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering. LER

329 Onderhoudstechnieken aan de verschillende houtsoorten kunnen aanpassen.

EDV GEZ 1

B

Page 118: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

117

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

330 De meest voorkomende ledersoorten kunnen herkennen. EDV B

Leder en kunstleder: - herkomst - kenmerken - gebruik

Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering. LER

331 Onderhoudstechnieken aan de verschillende ledersoorten kunnen aanpassen.

EDV GEZ 1

B

332 Weten dat er speciaalzaken zijn waar men leder kan laten herstellen, opfrissen, schoonmaken.

EDV B

333 De meest voorkomende soorten vloeren en vloerbedekkingen kunnen herkennen.

EDV B

Vloeren en vloerbedekkingen: - soorten: hard, halfhard, zacht - doel/keuze i.f.v. gebruik - prijs/kwaliteit

Aandacht vestigen op de modetrends, stijl en functionaliteit, bv. hout, parket, natuursteen, tegels, tapijten, laminaat, kurk, vinyl, e.d. Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering.

LER

334 Onderhoudstechnieken aan de verschillende vloeren en vloerbedekkingen kunnen aanpassen.

EDV GEZ 1

B

335 De meest voorkomende muren en muurbekledingen kunnen herkennen.

EDV B

Muren en muurbekledingen: - soorten en toepassingen: behangpapier, verf, …

Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering. LER

Page 119: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

118

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

336 Onderhoudstechnieken aan de verschillende muurbekledingen kunnen aanpassen.

EDV GEZ 1

B

337 Enkele soorten ramen en raambekledingen kunnen opnoemen. EDV B

Ramen en raambekledingen: - soorten

Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering. LER

338 Prijs, kwaliteit en duurzaamheid kunnen vergelijken. EDV LER 4

B

Oefeningen en onderhoudstechnieken worden uitgevoerd in PV Praktijk Huishoudkunde: textielzorg.

339 Eenvoudige berekeningen kunnen maken van de volledige doe-het-zelf kost om een kamer op te knappen.

EDV B

In samenwerking met de leerkracht Wiskunde of P.A.V.: functionele rekenvaardigheid.

PAV

2.3 Analyse van de hulpmiddelen

2.3.1 Producten

340 In functie van de te onderhouden materialen de juiste onderhoudsproducten, ontvlekkingsmiddelen of oplosmiddelen correct en veilig kunnen gebruiken.

EDV GEZ 1 GEZ 3 MIL 2

B

- onderhoudsproducten - ontvlekkingsmiddelen - afwerkingsproducten - oplosmiddelen

Bezoek aan een speciaalzaak. Milieuvriendelijke producten gebruiken.

MIL

Page 120: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

119

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2.3.2 Materieel

341 In functie van de te onderhouden materialen het juiste onderhoudsmaterieel kunnen gebruiken.

EDV GEZ 1

B

- onderhoudsmaterieel: borstels, emmers, zemen, enz. - apparaten: stofzuiger, e.a.

2.3.3 Schoonmaken en opbergen van onderhoudsmaterieel

342 Veiligheidsregelementering bij het wegbergen van producten in acht kunnen nemen.

EDV GEZ 3

B

343 Werk oordeelkundig kunnen uitvoeren. EDV B

- dagelijks – grondig Werken volgens het stappenplan van het technologisch proces. LER

344 Werkpost kunnen organiseren en werkhouding aanpassen in functie van ergonomie en veiligheid.

EDV GEZ 3 GEZ 7

B

Ergonomie en veiligheid kaderen in het gehele veiligheids- en gezondheidsbeleid. GEZ

3 BESPREKING PER INDIVIDUELE WOONRUIMTE: uitrusten, inrichten en decoreren van de woonruimtes

ALG BEHOEFTE AAN ERGONOMISCH EN FUNCTIONEEL VERANTWOORDE, VEILIGE, HYGIENISCHE EN SFEERVOLLE LEEF- EN WERKRUIMTES KUNNEN MOTIVEREN.

EDV GEZ 1 GEZ 3

B

Hygiëne en veiligheidsbewustzijn enerzijds en creativiteit, respect en zorgzaamheid anderzijds vormen de basis voor deze lessen. Milieuvriendelijke omgevingsaspecten worden hierbij benadrukt!

GEZ SOC MIL

Page 121: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

120

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

3.1 Uitrusten, inrichten en decoreren

345 De ruimten esthetisch, functioneel, budget- en onderhoudsvriendelijk kunnen inrichten.

EDV B

Overzicht van de te bespreken ruimtes:

- hall/trapzaal - woonkamer - keuken - slaapkamer - badkamer/toilet - hobbykamer/bureau - bergruimten

Leerlingen opdrachten geven bv.:

- inrichting van kamers op schaal tekenen; - inrichting illustreren.

Hierbij criteria hanteren i.v.m. - keuze van meubilair - plaatsing - onderhoud - esthetisch aspect - functie van kleur - modetrends.

PO

346 Consumentenvoorlichting kunnen raadplegen. EDV LER 2

B

Documentatie verzamelen en verwerken. Advertenties bespreken, in samenwerking met de leerkracht Nederlands of P.A.V.: functionele taalvaardigheid..

LER PAV

TA.BE

3.2 “V.G.V.M.” (Veiligheid Gezondheid Verfraaiing Milieu) in de woon- en leefomgeving

347 VGVM en werkorganisatie kunnen toepassen in de woon- en leefomgeving.

EDV GEZ 1 GEZ 3 MIL 2

B

- veilig handelen - hygiënisch handelen - ergonomisch handelen - decoratief werken - milieusparend handelen - georganiseerd werken

cd-rom “De energiezuinige woning (zie bijkomende informatie).

Syntheselessen organiseren: eenvoudige en grondige onderhoudsbeurten van de verschillende ruimtes uitvoeren.

ICT

LER

Page 122: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

121

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

348 Invloed van omgevingsfactoren op de gezondheid inzien. EDV GEZ 1 GEZ 3 MIL 1

B

Folders gebruiken en brochures raadplegen, in samenwerking met P.A.V.: informatie verwerven en verwerken.

TA.BE PAV

3.3 Analyse van de elementen in de woon- en leefruimte

349 Specifieke eisen gesteld aan verlichting, verwarming, verluchting en afvalverwijdering kunnen weergeven en verantwoorden.

EDV MIL 3

B

- verlichting - verwarming - verluchting - afvalverwijdering

Bezoek aan “het huis van de toekomst” organiseren. Verlichtingsbronnen vergelijken. Wijzen op de noodzaak van spontaan en regelmatig verluchten.

In samenspraak met PV Praktijk Huishoudkunde: zorg voor de voeding.

cd-rom “De energiezuinige woning (zie bijkomende informatie).

GEZ

ICT

350 Budget-, energie- en milieubewuste keuze kunnen maken i.v.m. verlichting, verwarming, verluchting.

EDV MIL 2

B

In samenwerking met P.A.V.: functionele rekenvaardigheid. PAV

351 Selectief kunnen sorteren. EDV MIL 3

B

Milieukalender raadplegen. MIL

3.4 Aangepaste decoraties per woonruimte

352 Aangepaste decoraties per woonruimte kunnen vervaardigen. EDV B

In samenwerking met de leerkracht Plastische Opvoeding. PO

Page 123: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde: Zorg voor woon- en leefsituatie 2de graad BSO

122

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

353 Een aantal technieken en materialen kunnen verwerken in een jaarwerk.

EDV B

Het aantal toepassingen is ruim, maar de keuze is afhankelijk van de leerkracht, van de interesse van de leerlingen, van de mode en het lokaal. Er kan gewerkt worden naar bepaalde thema’s bv. Kerstmis, Valentijn, Pasen, enz.

LER

354 Creativiteit ontwikkelen en kunnen inspelen op de woontrends. EDV B

Page 124: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Kleding: textielzorg 2de graad BSO

123

PV PRAKTIJK HUISHOUDKUNDE/KLEDING

TEXTIELZORG: Onderhoud en verstellen: 2u

1 BEGINSITUATIE VOOR HET VAK Er is geen specifieke voorkennis vereist. 2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN - Etikettering, gebruikaanwijzingen kunnen interpreteren. - Basisprincipes en –technieken bij textielzorg (wassen, strijken, verstellen), kennen, toepassen en kunnen uitvoeren. - Juiste producten en materieel kunnen kiezen en gebruiken. - Volgens economische, ecologische en ergonomische principes kunnen handelen. - Een stappenplan voor gecombineerde opdrachten kunnen opstellen en uitvoeren. - Getuigen van veiligheidsbewustzijn en verantwoordelijkheidszin. - Een preventieve houding ontwikkelen, een noodsituatie correct benaderen (EHBO, materiele schade voorkomen of beperken, ...) 3 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN Textielzorg wordt gekaderd binnen het geheel van de Zorg voor woon- en leefsituatie. Op deze wijze worden de onderwerpen zinvol voor de leerlingen en functioneel ingevuld. Een thematische aanpak van de leerinhouden (één thema waarbinnen leerinhouden van interieurzorg, decoratie en textielzorg aan bod komen), de uitwerking van een project in overleg met de collega’s algemene en technische vakken, ... scheppen andere vormingskansen voor de leerlingen. 4 MINIMALE MATERIELE VEREISTEN Zijn opgenomen bij “Zorg voor woon- en leefsituatie”.

Page 125: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Kleding: textielzorg 2de graad BSO

124

PV PRAKTIJK HUISHOUDKUNDE/KLEDING: Textielzorg 2u

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1 REINIGEN VAN TEXTIEL

ALG DE BEHOEFTE AAN FUNCTIONEEL, VEILIG, HYGIENISCH EN SENSORISCH AANTREKKELIJK HUISHOUD-, WONING- EN KLEDINGTEXTIEL KUNNEN MOTIVEREN.

EDV B

Hygiëne en veiligheidsbewustzijn vormen de basis van deze lessen ; in coördinatie met zorg voor woon- en leefsituatie.

GEZ

1.1 Grondstoffen

355 Het belang van de bouw van de vezel of weefsel voor het onderhoud en de verdere behandeling kunnen illustreren.

EDV B

Opbouw van vezel – weefsel Gebruik maken van audiovisueel materiaal.

356 Symbolen kunnen verklaren en interpreteren. EDV LER 3

B

Etikettering: verklaring van symbolen Non-verbale elementen in de communicatie benutten. TA.BE.

357 Etiketten correct kunnen lezen en interpreteren. EDV LER 4

B

Etikettering: soorten en gebruik Soorten laten verzamelen, etikettering interpreteren = functionele taalvaardigheid. PAV

358 Hoofdgroepen van de textielvezels herkennen en van elkaar kunnen onderscheiden.

EDV B

Vezelindeling: - natuurlijke - chemische - mengvezels

Theoretische informatie: uitsluitend indien nodig voor de praktische uitvoering. LER

359 Kunnen aangeven dat veredeling, afwerking, model, merk, prijs invloed hebben op de keuze, gebruik en onderhoud.

EDV B

Oorsprong, bewerkingen i.v.m. gebruik/onderhoud, eigenschappen, toepassingen en gebruik

Page 126: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Kleding: textielzorg 2de graad BSO

125

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1.2 Producten

Reclameboodschappen analyseren, kritisch consumentengedrag ontwikkelen. Actualiteit opvolgen. Nieuwe trends bespreken: voor- en nadelen, prijs/kwaliteit, …

TA.BE PAV

1.2.1 Wassen

360 Het verschil tussen hard en zacht water kennen en de gevolgen van hard water kunnen voorkomen/oplossen.

EDV MIL 3

B

Water Proefondervindelijk aantonen. LER

361 Het belang van milieuvriendelijk werken kunnen toelichten. EDV MIL 1

B

Waterontharders Schooltaal inoefenen: beschrijven, oorzaak en gevolg bepalen. TA.BE PAV

362 “Waterontkalkers” met kennis van zaken kunnen gebruiken. EDV MIL 2

B

363 Soorten wasmiddelen kunnen indelen en gebruiken i.f.v. textiel en verontreiniging.

EDV GEZ 1

B

364 Het onderscheid tussen zeep en synthetische wasmiddelen kunnen verwoorden.

EDV MIL 1

B

Inweekmiddelen Wasproducten Ontvlekkingsmiddelen Bleekmiddelen: ontkleurende – optische

Leer de leerlingen de leerstof in eigen woorden om te zetten. TA.BE

365 Aanduidingen op verpakkingen correct kunnen interpreteren. EDV LER 3

B

Gebruiksaanwijzingen lezen, schematische voorstellingen interpreteren. TA.BE PAV

Page 127: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Kleding: textielzorg 2de graad BSO

126

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1.2.2 Strijken

366 Het doel van stijfsel kunnen verklaren in functie van het gebruik. EDV B

Appreteer- en stijfselsoorten Schooltaal inoefenen: beschrijven, oorzaal en gevolg bepalen, ... TA.BE

367 Producten die het strijken vergemakkelijken kritisch kunnen beoordelen.

EDV MIL 2

B

Hulpmiddelen In samenwerking met P.A.V.: productenbespreking, consumentenvoorlichting raadplegen.

PAV

1.3 Materieel

1.3.1 Wassen

368 Gebruiksaanwijzingen correct kunnen interpreteren. EDV LER 3

B

De wasmachine Droogsystemen: droogzwierder, droogtrommel, droogrekjes

Energie-labels bespreken, gebruiksaanwijzingen lezen, schematische voorstellingen interpreteren.

TA.BE PAV

369 De meeste gebruikte types wasmachines en droogsystemen economisch en milieubewust kunnen bedienen.

EDV MIL 2

B

370 Verband prijs/kwaliteit kunnen illustreren. EDV LER 4

B

In samenwerking met P.A.V.: productenbespreking, consumentenvoorlichting raadplagen.

PAV TA.BE

371 Oorzaken van kleine defecten kunnen opsporen en weten dat geregeld vakkundig onderhoud noodzakelijk is.

EDV B

372 Veiligheidsreglementering nauwkeurig opvolgen. EDV GEZ 3

B

Page 128: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Kleding: textielzorg 2de graad BSO

127

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1.3.2. Strijken

373 Het meest voorkomende materieel kennen en correct kunnen gebruiken, wegbergen en onderhouden.

EDV B

Strijkijzers, strijkrol, strijkplanken, mouwplankjes, persdoeken, …

374 Toestellen doeltreffend kunnen ontkalken. EDV MIL 2

B

375 Gebruiksaanwijzingen correct kunnen interpreteren. EDV LER 3

B

Gebruiksaanwijzingen lezen, schematische voorstellingen interpreteren. TA.BE PAV

376 Veiligheidsreglementering nauwkeurig opvolgen. EDV GEZ 3

B

2 GEBRUIK- EN KASTKLAAR MAKEN VAN TEXTIEL

ALG DE BEHOEFTE AAN HYGIENISCH EN AANTREKKELIJK TEXTIELGOED KUNNEN MOTIVEREN.

EDV B

Hygiënisch werken kan ook het welbevinden bevorderen, is niet synoniem voor “steriel”!

GEZ

2.1 Wassen

377 Wastechnieken correct kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Technieken: handwas en machinale was Bedienen van machines oefenen tijdens een bezoek aan een wasserette, wasserij, … Kostenvergelijking: eigen wasmachine of wasserette in functie van beschikbaar budget. In samenwerking met de leerkracht Wiskunde of P.A.V.: functionele rekenvaardigheid.

PAV

Page 129: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Kleding: textielzorg 2de graad BSO

128

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

378 Een verantwoorde keuze kunnen maken tussen handwas en machinaal wassen.

EDV LER 4

B

379 Volgens een logische en efficiënte planning economisch en milieubewust kunnen werken.

EDV LER 6 MIL 2

B

Opeenvolgende fasen: verzamelen, sorteren, inweken/voorwassen, wassen, spoelen, centrifugeren, drogen

Werken volgens het stappenplan van het technologisch proces. LER

380 Volgorde en doel van de handelingen kunnen verklaren. EDV B

Schooltaal inoefenen: een proces volgen en uitvoeren. TA.BE

381 Verschillende droogmethodes kennen en oordeelkundig kunnen toepassen.

EDV LER 4

B

382 Veiligheidsreglementering in acht nemen bij het gebruik en het opslaan van ontvlekkingsmiddelen.

EDV GEZ 3

B

Bijzondere bewerkingen: ontvlekken, bleken, appreteren/stijven Veiligheid kadert in het geheel van het veiligheidsbeleid. GEZ

383 Meest voorkomende probleemsituaties (bv. vlekken) kunnen oplossen.

EDV LER 5

B

2.2 Strijken

384 Basistechnieken bij het strijken en kastklaar maken beheersen. EDV B

Basistechnieken: strijken (vochtig/stoom), persen, vouwen/ophangen, wegbergen

385 Een correcte werkhouding kunnen aannemen. EDV GEZ 7

B

Ergonomie kadert in het geheel van het gezondheidsbeleid. GEZ

Page 130: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Kleding: textielzorg 2de graad BSO

129

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2.3 Verstellen

2.3.1 Eenvoudig verstelwerk met de hand

386 Technieken op een correcte manier kunnen uitvoeren. EDV B

- naden - zomen - knopen aanzetten - kleine herstellingen, …

Kledingstukken meebrengen om te verstellen.

387 De nodige herstellingen kunnen uitvoeren. EDV B

In functie van de stages in de derde graad, vooral thuiszorg. LER

2.3.2 Gebruik van de naaimachine

388 De basistechnieken van de naaimachine kunnen uitvoeren. EDV B

Eenvoudig gebruik van de naaimachine: snelheid, houding tijdens het werk, onderhoud

389 Eenvoudige stikoefeningen en technieken kunnen toepassen op stof. EDV B

Eenvoudige stikoefeningen en technieken i.f.v. modegebonden werkstukjes, huishoudelijke decoratie en herstelwerkjes

Bv. broodjeshouder, tafellakentjes, placematjes, sierkussens, in coördinatie met “Zorg voor woon- en leefsituatie.”

Page 131: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging: hygiënische verzorging 2de graad BSO

130

PV PRAKTIJK HUISHOUDKUNDE/VERZORGING

HYGIENISCHE VERZORGING: 2u

1 BEGINSITUATIE VAN HET VAK Er wordt geen specifieke voorkennis vereist. Alle leerlingen werden reeds geconfronteerd met aspecten van gezondheid en wenselijke gezondheidszorgen door o.a. gezondheidsvoorlichting en -opvoedingsprogramma’s, de vakoverschrijdende ontwikkelingsdoelen “Gezondheidseducatie” in de eerste graad. 2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN

- De theoretische kennis uit TV Huishoudkunde/Verzorging: Gezondheidsleer in praktische situaties kunnen gebruiken.

- De juiste technieken toepassen. - De geschikte producten kunnen gebruiken. - Dringende eerste hulp kunnen verlenen in noodsituaties.

3 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN

- Coördinatie met TV Huishoudkunde/Verzorging: Gezondheidsleer is noodzakelijk, het is wenselijk dat één leerkracht beide vakken geeft.

- Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding komt in al zijn aspecten aan bod bv. veiligheid in huis, op straat, weerbaarheid, ... overleg met de collega’s van Omgangskunde, zorg voor woon- en leefsituatie is dus een noodzaak.

- EHBO komt bij elke aandachtspunt aan bod bv. ogen – oren – huid; technieken moeten ingeoefend worden.

- Bezoeken zijn wenselijk om de ervaring, opgedaan in de klas, aan de werkelijkheid te toetsen.

- Het belang van consumentenvoorlichting m.b.t. de prijs/kwaliteit-verhouding aantonen. Hierbij wordt documentatie niet alleen verzameld, maar ook besproken en verwerkt door de leerlingen.

4 MINIMALE MATERIELE VEREISTEN Inrichting van het lokaal:

- moet rollenspel en EHBO-interventie mogelijk maken. Dit veronderstelt tenminste een lokaal: . dat voldoende groot is om bovenstaande activiteiten toe te laten met daarnaast de mogelijkheid dat alle andere leerlingen het gebeuren goed kunnen observeren. . met verplaatsbare tafels en stoelen.

Recent EHBO-materiaal Het aantal keer dat aangepast EHBO-materiaal aanwezig is, is afhankelijk van het aantal leerlingen. Er dient voldoende te zijn voor elke werkende leerling; niet noodzakelijk in één en hetzelfde lokaal.

Page 132: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging: hygiënische verzorging 2de graad BSO

131

PV PRAKTIJK HUISHOUDKUNDE/VERZORGING: hygiënische verzorging 2u

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1 INLEIDENDE BEGRIPPEN In coördinatie met TV Huishoudkunde/TV Verzorging: gezondheidsleer. TV

2 LICHAAMSVERZORGING

2.1 Geraamte

390 Gezondheidsregels voor een juiste houding kunnen toepassen volgens basisprincipes van ergonomie.

EDV GEZ 7

B

Gezondheidsregels i.v.m. houding: staan, zitten, lopen, liggen, dragen, tillen, verplaatsen Wijzen op de gevolgen van een verkeerde houding bv. in de klas, bij TV kijken, bij het dragen van schooltassen, bij het opheffen van zware voorwerpen. Hef- en tiltechnieken inoefenen.

GEZ

2.2 Voeten en nagels

391 Een dagelijkse voetverzorging kunnen uitvoeren. EDV GEZ 1

B

Dagelijkse voetverzorging Bv. voetbad.

392 Een uitgebreide voetverzorging kunnen uitvoeren. EDV GEZ 1

B

Uitgebreide voetverzorging Bv. nagelverzorging, eeltverzorging, voetmassage, voetgymnastiek. Vergelijken met voetverzorging in andere culturen bv. henna.

ICO

393 De juiste techniek kunnen toepassen voor het knippen van voetnagels.

EDV GEZ 1

B

Bij nagels knippen het ingroeien van nagels vermijden.

394 Verzorgingsmiddelen oordeelkundig kunnen gebruiken. EDV GEZ 1

B

Behandelen van voetkwaaltjes en aandoeningen Productbespreking: ontgeurders, poeders, crèmes, … TA.BE

Page 133: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging: hygiënische verzorging 2de graad BSO

132

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

395 Deskundig advies kunnen opvolgen. EDV SOC 2

B

Bv. wratten, kloven, schimmels, zweetvoeten, … GEZ

2.3 Handen en nagels

396 Een dagelijkse hand- en nagelverzorging kunnen uitvoeren. EDV GEZ 1

B

Dagelijkse hand- en nagelverzorging In coördinatie met voeding.

397 Een uitgebreide hand- en nagelverzorging kunnen uitvoeren. EDV GEZ 1

B

Uitgebreide hand- en nagelverzorging Bv. nagels knippen en vijlen, nagels lakken en ontlakken. Eventueel een bezoek brengen aan een manicure. Vergelijken met handverzorging in andere culturen, bv. henna.

ICO

398 De juiste techniek kunnen toepassen bij het nagelknippen. EDV GEZ 1

B

399 Verzorgingsmiddelen oordeelkundig kunnen gebruiken. EDV GEZ 1

B

Behandelen van kwaaltjes en aandoeningen

400 Deskundig advies kunnen opvolgen. EDV SOC 2

B

Bv. kloven verzorgen, verzorging bij nagelbijten, bij nagelriemontsteking en ingescheurde nagel.

GEZ

2.4 Gebit

401 Een mond- en tandverzorging kunnen uitvoeren. EDV GEZ 1

B

Mond- en tandverzorging Demonstratie: juist tandenpoetsen.

Page 134: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging: hygiënische verzorging 2de graad BSO

133

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

402 De juiste techniek kunnen toepassen bij het tandenpoetsen. EDV GEZ 1

B

Gebruik en onderhoud van hulpmiddelen O.a. tandenborstel, tandpasta, spoelproducten, orthodentische apparaten bespreken.

403 Verzorgings- en hulpmiddelen oordeelkundig kunnen gebruiken/onderhouden.

EDV GEZ 1

B

Behandelen van kwaaltjes en aandoeningen

404 Deskundig advies kunnen opvolgen. EDV

B

Bv. voorkomen van tandplak, cariës, ontstekingen van het tandvlees met bloedingen als gevolg, zorgen bij aften: spoelen, aanstippen met vloeistof of gel.

GEZ

2.5 Huid

405 Een dagelijkse verzorging kunnen uitvoeren. EDV GEZ 1

B

Dagelijkse verzorging van de huid Steunen op functie en delen van de huid, ook make-up aanbrengen en verwijderen.

406 De producten voor de verschillende huidtypes kunnen gebruiken. EDV GEZ 1

B

Specifieke verzorging van de verschillende huidtypes Bv. vette/droge huid reinigen en voeden, maskers aanbrengen, verzorging tijdens en na het zonnebaden. Productbespreking, eventueel een schoonheids- en/of ontspanningscentrum bezoeken.

TA.BE PAV

407 Deskundig advies kunnen opvolgen. EDV SOC 2

B

Behandelen van kwaaltjes en aandoeningen Bv. verzorging bij hevig transpireren, voorkomen en behandelen van acné, zweren, …

GEZ

Page 135: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging: hygiënische verzorging 2de graad BSO

134

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

2.6 Haar

408 Een dagelijkse haarverzorging kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Dagelijkse verzorging Bv. haar ontwarren, de juiste kammen en borstels gebruiken en onderhouden.

409 Een specifieke haarverzorging kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Specifieke haarverzorging Bv. haar wassen in bad, aan lavabo, in bekken; haar drogen, brushen, rollen indraaien.

410 Producten voor haarverzorging oordeelkundig kunnen gebruiken. EDV GEZ 1 MIL 2

B

Productbespreking: bv. verschillende shampoos voor vet, droog haar, schilfers; gebruik van gel, mousse, crèmebad, kleurbad, haarlak.

TA.BE

411 Deskundig advies kunnen opvolgen. EDV SOC 2

B

Aandoeningen en kwaaltjes Bv. haarverzorging bij luizen, roos, … GEZ

2.7 Zintuigen

2.7.1 Ogen

412 Oogverzorging bij oogontsteking kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Verzorging bij oogontsteking, indruppelen, onreinheden verwijderen Wijzen op de houdbaarheid van oogdruppels: bijsluiter, vervaldatum aflezen : functionele taalvaardigheid.

TA.BE PAV

413 Producten om brillen en lenzen te reinigen oordeelkundig kunnen gebruiken.

EDV GEZ 1 MIL 2

B

Bezoek aan optiek, keuze bril/zonnebril bv. model, soorten glazen.

Page 136: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging: hygiënische verzorging 2de graad BSO

135

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

414 Deskundig advies kunnen opvolgen. EDV B

Wijzen op de noodzaak van geregelde controle bij oogafwijkingen. GEZ

2.7.2 Oren

415 Oorverzorging kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Verzorging: reinigen, indruppelen, zorgen bij het prikken van gaatjes in de oren Oordruppels: bijsluiter lezen = functionele taalvaardigheid. TA.BE PAV

416 Producten voor oorverzorging oordeelkundig kunnen gebruiken. EDV GEZ 1 MIL 2

B

417 Deskundig advies kunnen opvolgen. EDV SOC 2

B

Wijzen op de gevaren van blijvende gehoorvermindering door scherpe, harde geluiden.

GEZ

2.7.3 Neus

418 Neusverzorging kunnen toepassen. EDV GEZ 1

B

Verzorging: reinigen, indruppelen, dampen Neusdruppels, verstuivers, e.a.: bijsluiter lezen. In samenwerking met P.A.V.: functionele taalvaardigheid.

TA.BE PAV

419 Producten voor neusverzorging oordeelkundig kunnen gebruiken. EDV GEZ 1 MIL 2

B

420 Deskundig advies kunnen opvolgen. EDV SOC 2

B

Page 137: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging: hygiënische verzorging 2de graad BSO

136

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

3 ZORG VOOR LEVENSRITME

421 Ontspanningstechnieken kunnen toepassen. EDV GEZ 6

B

Inspanning - ontspanning – overspanning In coördinatie met de leerkracht Lichamelijke Opvoeding: een fitnesscentrum bezoeken. Wijzen op het belang van opwarmingsoefeningen, vermijden van afkoelen, hygiëne. De verschillen tussen recreatie- en competitiesport bespreken.

L.O.

GEZ

4 E.H.B.O

4.1 Begrip

422 Het begrip “E.H.B.O.” kunnen omschrijven. EDV B

“Eerste hulp verlenen” Bespreken aan de hand van concrete voorbeelden. TA.BE

4.2 Noodsituaties vaststellen en melden

423 Alarmtekens kunnen herkennen. EDV GEZ 4

B

- algemene regels om eerste hulp te verlenen - eerste hulppost - pictogrammen en symbolen

Ongevallensituatie: zie GVO-map (met foto’s). Wijzen op het gebruik van telefooncel, praatpaal, signalisatie in de straat.

GEZ TA.BE

424 Een beroep kunnen doen op een hulpdienst. EDV SOC 6 GEZ 4

B

Verwittigen van hulpdiensten Rollenspel, in samenwerking met de leerkracht Nederlands of P.A.V.: functionele taalvaardigheid.

TA.BE PAV

425 De situatie rustig kunnen inschatten en op een juiste manier reageren.

EDV SOC 4 GEZ 4

B

Page 138: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging: hygiënische verzorging 2de graad BSO

137

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

426 Een overzicht kunnen geven van de meest voorkomende noodsituaties.

EDV GEZ 4

B

Noodsituaties: flauwte, bewusteloosheid, hyperventilatie, epilepsie, verslikking, verstikking

4.3 Verbandmiddelen

427 Soorten verbanden kunnen onderscheiden. EDV B

Soorten Een documentatiemap aanleggen, in samenwerking met P.A.V.: informatie verwerven en verwerken.

PAV

428 Verbanden kunnen aanleggen. EDV GEZ 4

B

Aanleggen van verbanden Bv. spiraalverband, kruisverband, scharnierverband; driehoeksverband.

4.4 Letsels van het beenderstelsel

429 Eerste zorgen kunnen toedienen. EDV GEZ 4

B

Begrippen: verzwikking, verstuiking, Maatregelen

Begrippen: definiëren en omschrijven; maatregelen: oorzaak en gevolg bepalen. TA.BE

4.5 Bloedingen

430 Soorten bloedingen kunnen onderscheiden en weten hoe ze te stelpen.

EDV GEZ 4

B

- soorten bloedingen - stelpen van bloedingen, bv. neusbloeding - kneuzing, blauwe plek

Didactisch materiaal gebruiken en bespreken. TA.BE

4.6 Wondverzorging

431 De ernst van een wonde kunnen bepalen. EDV GEZ 4

B

De ernst van de wonde

Page 139: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging: hygiënische verzorging 2de graad BSO

138

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

432 De noodzaak om een wonde te verzorgen kunnen inschatten. EDV GEZ 4

B

Noodzaak om een wonde te verzorgen

433 De gepaste producten kunnen gebruiken bij de verzorging van verschillende wonden.

EDV GEZ 4 MIL 2

B

Wondverzorgingsproducten Verzorgen van: snijwonden, schaafwonden, bijtwonden, brandwonden, insectenbeet, blaar, splinter

Didactisch materiaal gebruiken en bespreken. TA.BE

4.7 Huisapotheek

434 Een huisapotheek kunnen samenstellen. EDV MIL 2

B

Inhoud Bewaren, vervaldatum

Verpakkingen en bijsluiters interpreteren, in samenwerking met de leerkracht Nederlands of P.A.V.: functionele taalvaardigheid.

TA.BE PAV

435 De producten correct kunnen gebruiken aan de hand van doktersvoorschriften en bijsluiter.

EDV GEZ 5

B

Juist gebruik en toedienen van geneesmiddelen: inwendig, uitwendig

436 Verantwoord en veilig kunnen omgaan met geneesmiddelen. EDV GEZ 5

B

Veiligheid In Biologie (complementair gedeelte) wordt het verantwoord gebruik van farmaceutische vitamine- en mineralenpreparaten behandeld.

BIO

4.8 De zieke thuis

437 Het belang inzien van een aangepaste inrichting en van een efficiënt onderhoud.

EDV GEZ 1

U

Ziekenkamer De kamer aan de noden van de patiënt aanpassen: inrichting, temperatuur, verluchting, dagelijks onderhoud. In coördinatie met PV Praktijk Huishoudkunde: zorg voor woon- en leefsituatie.

GEZ

Page 140: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG PV Praktijk Huishoudkunde/Verzorging: hygiënische verzorging 2de graad BSO

139

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

438 De dagelijkse verzorging van de zieke thuis kunnen uitvoeren. EDV SOC 4

SOC 11 GEZ 5

U

Comfort van de zieke

Page 141: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

140

COMPLEMENTAIR GEDEELTE

AV BIOLOGIE: 1u

1 BEGINSITUATIE VOOR HET VAK De leerlingen kunnen erg uiteenlopende vooropleidingen hebben. De meesten komen ofwel uit het Tweede leerjaar van de Eerste graad ofwel uit het Beroepsvoorbereidend leerjaar. In de Eerste graad bevat het leerplan Biologie volgende feitenkennis, inzichten en vaardigheden:

- feitenkennis: morfologie van de zaadplanten; anatomie van de gewervelde dieren; functies van de stelsels.

- inzichten: eenheid in verscheidenheid; verband structuur-functie.

- vaardigheden: waarnemingen weergeven; dichotomische tabel hanteren; verslag opstellen; naslagwerken raadplegen; een microscoop gebruiken; zelfstandig een proef uitvoeren.

Voor meer details raadpleeg het OVSG-leerplan O/2/1997/008. In de B-stroom komen in natuurwetenschappen volgende onderwerpen aan bod:

- de begrippen cel, weefsel, orgaan, stelsel; - zaadplant: bouw, voortplanting; - mens: spijsverteringsstelsel, bewegingsstelsel, voortplantingsstelsel,

ademhalingsstelstel, bloed- en bloedsomloop, uitscheidingsstelsel, stofwisseling, voeding;

- milieuzorg; - stofeigenschappen; - warmte.

Het is noodzakelijk om de beginsituatie geregeld te controleren, want de leerlingen hebben verschillende combinaties van A- en B-stroom achter de rug, komen uit verschillende scholen of zijn op basis van leeftijd toegelaten tot de tweede graad.

Page 142: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

141

2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Rekening houdend met de achtergrond van de leerlingen, legt de leraar Biologie de nadruk op de vorming van bewuste leden van onze samenleving. Het biologieonderwijs draagt bij tot :

- een harmonische persoonlijkheid; - een ruime belangstelling; - kritische zin; - vertrouwen in de rationele benadering van problemen; - bereidheid tot communicatie en samenwerking; - verantwoordelijkheidsbesef in verband met de eigen levensstijl; - zelfvertrouwen.

Deze doelstellingen zijn van groter belang voor het verdere leven van de leerlingen dan de leerplandoelstellingen bij de leerinhouden. Het maakt de taak van de leraar-opvoeder niet gemakkelijk, maar we kunnen er niet naast: de absolute prioriteit ligt bij het nastreven van deze algemene doelstellingen. Kennisoverdracht fungeert in de eerste plaats als hulpmiddel. 3 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN Biologie vraagt, en in deze context in het bijzonder, een affectieve benadering. Betrokkenheid bij en liefde voor het verschijnsel “leven” behoren tot de essentie van het vak. De biologieleraar krijgt in dit leerplan voldoende ruimte; die moet worden benut om onderwerpen te kiezen waar hij/zij in die mate mee verbonden is dat de leerling dit aanvoelt. Tastbaar materiaal laat een diepere indruk dan afbeeldingen of teksten. Biologie is een bevoorrecht vak voor de zintuigen: in andere vakken hebben de leerlingen niet de kans om studieobjecten op vergelijkbare manier te manipuleren. Daarom is het belangrijk te zorgen voor:

- excursies. De leerlingen hebben dikwijls niet het minste contact met de natuur. Als de bioloog hen niet meeneemt, laat hij/zij de verantwoordelijkheid voor natuurbeschermingseducatie over aan weekbladen en televisie. Beperkte excursies met een welomlijnd doel zijn ook met deze groepen realiseerbaar. Er bestaan trouwens heel wat organisaties die gidsen of didactisch materiaal ter beschikking stellen: zie adressenlijst achteraan dit leerplan.

- leerlingenproeven. Een aantal onderwerpen lenen zich goed voor onderzoek of proefjes: studie van parasieten, insecten, microbiologie, e.d.

De leraar bepaalt zelf de volgorde waarin de leerstof van dit leerplan wordt verwerkt. Hier moet men weten dat het vak Biologie niet totaal los staat in de lessentabel van deze studierichting. De leerlingen hebben ook nog AV Natuurwetenschappen, TV Huishoudkunde/Verzorging (Gezondheidsleer) en TV Huishoudkunde (Zorg voor voeding). Een behoorlijke schoolorganisatie zorgt ervoor dat Biologie en Natuurwetenschappen door éénzelfde leerkracht wordt onderwezen. Coördinatie tussen de vernoemde vakken is in elk geval nodig om overlappingen en lacunes te vermijden: een uitgeschreven schoolwerkplan is optimaal.

Page 143: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

142

Vakoverschrijdend kan Biologie een belangrijke bijdrage leveren aan het schoolbeleid voor de vakoverschrijdende thema’s:

- leren leren: o.a. informatie verwerven en verwerken, probleemoplossend denken; - sociale vaardigheden: o.a. in groep samenwerken; - opvoeden tot burgerzin: o.a. meewerken met acties van de school, verheldering van

het biologisch begrip “soort” in functie van de universaliteit van mensenrechten; - gezondheidseducatie in alle aspecten; - milieueducatie: bijdragen in de milieuzorg op school, studie van een natuurgebied.

Page 144: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

143

AV BIOLOGIE: 1u

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1 VOORPLANTING VAN DE MENS Het onderwerp voortplanting moet biologisch grondig worden behandeld. De impact op het latere leven van de leerlingen is immers te groot om er slechts oppervlakkig aandacht aan te besteden.

1.1 Geslachtskenmerken Diamontage “Wees lief voor je eigen lichaam”, G.V.O. GEZ

1 Kunnen omschrijven wat primaire en secundaire geslachtskenmerken zijn.

EDV B

Primaire geslachtskenmerken (van bij de geboorte aanwezig). Leerlingen zelf laten inventariseren: Seksflop van de Socialistische Mutualiteit. Overleg met collega’s van o.a. moraal/godsdienst is gewenst, wat betreft de relationele aspecten, contraceptie, seksueel overdraagbare aandoeningen, e.d. C.G.S.O.’s : didactisch materiaal.

LER ICT TV

SOC

2 De primaire en secundaire geslachtskenmerken van jongens en meisjes kunnen benoemen.

EDV B

Secundaire geslachtskenmerken (vanaf de puberteit): - jongens: schaamhaar, okselhaar, baardgroei, lichaamsbeharing, zwaardere stem, toename spiermassa, agressiviteit. - meisjes: schaamhaar, okselhaar, borsten, menstruatie.

Page 145: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

144

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1.2 Voortplantingsstelsel van de man

3 Op een afbeelding de onderdelen van het voortplantingsstelsel van de man kunnen benoemen.

EDV B

Teelbal: vorming van zaadcellen en productie van mannelijke hormonen.

Bijbal: opslaan van zaadcellen

Balzak: huidplooi waarin teelbal en bijbal liggen. Temperatuur iets lager dan in de buikholte: gunstig voor vorming van zaadcellen.

Zaadleider: vervoer van zaadcellen.

Zaadblaasjes: vocht toevoegen aan zaadcellen, nodig voor hun beweging.

Prostaat: idem

Sperma: zaadcellen plus vocht van zaadblaasjes en prostaat.

Urinebuis: vervoer van urine en sperma.

Penis: zwellichamen brengen penis in erectie (doordat bloedafvoer wordt verhinderd, niet door spieren). De eikel is gevoelig voor prikkels. De voorhuid bedekt de eikel.

Teksten over voortplanting:

- Biologie I, voor de eerste graad van het secundair onderwijs; - Biologie voor jou:2:; - Biologie voor jou 3CD; - Bijnens: serie Kringloop, deel 11.

TA.BE

4 De functies van de delen van het voortplantingsstelsel van de man kunnen uitleggen.

EDV B

Page 146: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

145

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

5 De correcte terminologie kunnen opzoeken en gebruiken. EDV LER 2 LER 3

B

Moeilijke woorden en termen verklaren. TA.BE

6 Gericht zijn op degelijke hygiëne. EDV GEZ 1

B

1.3 Zaadlozing

7 Kunnen opsommen op welke manieren een zaadlozing kan optreden. EDV B

Bij een zaadlozing komt sperma met schokken uit de penis. Een zaadlozing geeft een aangenaam gevoel: orgasme, klaarkomen. Een zaadlozing ontstaat door beweging van de penis in de vagina, door zelfbevrediging (masturbatie) of vanzelf in de slaap (natte droom).

Handboeken voor de eerste graad bevatten ook hoofdstukken over voortplanting bv. - Bijnens: Biologie in woord en beeld, werkboek 1. - Bekaert, Leerwerkbladen Biologie 1, - Volpe, Bioscoop 2, - Elen en Wyndaele, Kijk, het leeft 1, - De Facq, Soffers en Degadt, Biologie 1,

NB. andere werkbladen gebruiken dan die waarmee de meeste leerlingen in de eerste graad werkten.

Page 147: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

146

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1.4 Voortplantingsstelsel van de vrouw Wetenschappelijke informatie over voortplanting vindt men samengevat in Verschuuren, Grondslagen van de Biologie, deel 2.

8 Op een afbeelding de onderdelen van het voortplantingsstelsel van de vrouw kunnen benoemen.

EDV B

Eierstokken: vorming van eicellen.

Eileider: vervoer van de eicel, plaats waar bevruchting gebeurt.

Baarmoeder: ontwikkeling embryo.

Vagina (schede): geslachtsgemeenschap, geboorte.

Maagdenvlies: onvolledige afsluiting (menstruatie).

Kleine en grote schaamlippen

Clitoris: gevoelig voor prikkels.

Leer de leerlingen de leerstof in eigen woorden om te zetten. TA.BE

9 De functies van de delen van het voortplantingsstelsel kunnen uitleggen.

EDV B

10 Gericht zijn op een degelijke hygiëne. EDV GEZ 1

B

1.5 Zaadcel en eicel

11 De verschillen tussen eicel en zaadcel kunnen noemen en verklaren. EDV B

Verschillen in aantal, grootte, reserve, beweeglijkheid Schooltaal inoefenen: beschrijven, oorzaak en gevolg bepalen, ... TA.BE

Page 148: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

147

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1.6 Ovulatie, menstruatie

12 Het normale verloop van een menstruatiecyclus kunnen beschrijven. EDV B

Ovulatie: - eicel komt vrij uit eierstok; - eicel leeft nog 12 à 24 u in de eileider.

Menstruatie: - afstoten van een deel van het baarmoederslijmvlies wanneer eicel niet bevrucht werd; - menstruatie ongeveer twee weken na de ovulatie.

Cyclus: - lengte; - vruchtbare periode; - temperatuur.

Leer de leerlingen de leerstof in eigen woorden om te zetten. TA.BE

13 Gericht zijn op een degelijke hygiëne. EDV GEZ 1

B

1.7 Bevruchting

14 Weten in welke periode van de cyclus de bevruchting gebeurt. EDV B

Zaadcellen leven nog ongeveer twee dagen in het lichaam van de vrouw, bewegen zich naar de eileiders.

Bevruchting: - in eileider; - mogelijk als geslachtsgemeenschap 2 dagen voor tot 1 dag na ovulatie gebeurt. - eicel kan slechts door één zaadcel worden bevrucht, nadien ontstaat een ondoordringbare buitenlaag.

Page 149: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

148

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1.8 Zwangerschap

15 De functie van baarmoedervlies, moederkoek en navelstreng kunnen verwoorden.

EDV B

- een aantal delingen (reserve van eicel). - klompje cellen herstelt zich in het baarmoederslijmvlies, dat de eerste werken voor voeding van zorgt (geen menstruatie); - moederkoek, (placenta): deel van de baarmoederwand, waar bloed van het embryo in bloedvaten stroomt en stoffen uitwisselt met het omringende bloed van de moeder. - enkele weken na bevruchting ontstaan de navelstreng (bloedvaten van embryo naar placenta en terug) en vruchtvliezen en vruchtwater (bescherming tegen stoten, uitdrogen, temperatuurschommelingen). - melkklieren ontwikkelen zich.

Moeilijke woorden en termen verklaren. De leerlingen oefenen ook het gebruik van schooltaal, bv. “als-dan” om oorzaak en gevolg aan te geven.

TA.BE

1.9 Ontwikkeling van embryo en foetus

16 De ontwikkeling van een menselijke embryo in grote trekken kunnen weergeven.

EDV U

VOB: jaarboeken, M. Asperges, Embryonale ontwikkeling, 1995.

1.10 Geboorte

17 De fasen van de geboorte kennen. EDV B

- gemiddeld na 280 dagen. - ontsluiting: spieren van de baarmoederwand trekken samen (weeën): vruchtvliezen scheuren, vruchtwater loopt weg; - uitdrijving: persweeën; - nageboorte: moederkoek, vruchtvliezen.

1.11 Borstvoeding

18 De voordelen van borstvoeding kunnen verwoorden. EDV U

Page 150: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

149

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

1.12 Contraceptie

19 Technieken voor contraceptie kennen. EDV U

Zeker coördinatie met moraal/godsdienst goed bespreken en met TV Huishoudkunde: Gezondheidsleer.

TV

1.13 Seksueel overdraagbare aandoeningen

20 Seksueel overdraagbare aandoeningen en preventiemaatregelen kennen.

EDV GEZ 9

U

Didactisch materiaal CGSO (zie bibliografie).

2 OVERZICHT VAN DE LEVENDE WEZENS

Bruikbaar tekstmateriaal voor de leerlingen vindt men in: - Verschuuren, Grondslagen van de biologie, deel 3; - Bijnens en Thonnon, Bouw van levende wezens (Serie Kringloop nr. 1) met o.m. spelopdrachten; - De Facq en Soffers, Biologie I; - Bekaert, leerwerkbladen Biologie 1; - Elen en Wyndaele, kijk het leeft, 1 - De Cock, W.,: Video “Bio in beeld 1” (o.m. overzicht van het dierenrijk).

2.1 Basis van de systematiek

21 De hiërarchische opbouw van de systematiek der dieren begrijpen. EDV B

Page 151: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

150

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

22 Inzien dat de verscheidenheid toeneemt in de taxa, van soort naar rijk.

EDV B

Taxonomische niveaus: - soort; - geslacht; - (familie); - (orde); - klasse; - stam; - rijk.

23 Kunnen omschrijven wanneer twee organismen tot één soort behoren.

EDV B

Definitie van het begrip soort. Interessant zijn verder: - Biologie voor jou 1, - Biologie voor jou 3CD, - Verschuuren, Grondslagen van de biologie, deel 3, (het begrip “soort”).

TA.BE

24 Inzien dat het begrip ras arbitrair is en dat racisme geen biologische fundamenten heeft.

EDV B

Het begrip ras: willekeur! Het arbitraire karakter van het begrip ras kan men ook duidelijk maken door oude handboeken aardrijkskunde en werken over antropologie te tonen, waar de wirwar inzake menselijke rassen proporties aanneemt die we nu niet meer voor mogelijk houden. Wetenschappelijk samengevat in Verschuuren, Grondslagen van de Biologie, deel 3.

BUR 3

2.2 Voorname stammen uit het dierenrijk

25 Kunnen beschrijven hoe het dierenrijk wordt ingedeeld. EDV B

Van 3 stammen de algemene kenmerken, de onderverdeling in klassen, de typische structuren en bijhorende functies, enkele bekende vertegenwoordigers.

Er bestaat een enorme keuze van organismen die men kan gebruiken in deze lessen. De leraar maakt zelf uit welke dieren het meest de interesse van de leerlingen kunnen opwekken.

Page 152: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

151

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

26 Aan de hand van de nodige informatie een dier kunnen klasseren. EDV LER 3 LER 4

B

Op een groot prikbord kan men met enkele tientallen foto’s of geconserveerde dieren (mug, mosselschelp, zeester, slakkenhuis, kever, hagedis, ...) een behoorlijk beeld geven van de onderverdeling van het dierenrijk. Liefst elk jaar een nieuw overzicht laten opbouwen door de leerlingen.

LER

27 Aan de hand van instructiebladen een praktische opdracht kunnen uitvoeren (individueel of in groep).

EDV LER 5

B

Eén practicum per besproken stam. Practicumoefeningen: er bestaat een uitgebreide reeks mogelijkheden, waaruit we hier een kleine greep aanbieden: - Biologie voor jou 1, (regenworm, huisjesslak, pissebed, skelet, insecten, slootwater, strooisellaag). - Biologie voor jou 3CD, (tubifex en mossel). - VOB-jaarboeken, o.a. 1988, Desfossés Micropreparaten Geleedpotige diertjes, 1990, Van Campen, Protozoa, cultuur, vitaalkleurig, prepareren. - Video “Bio in Beeld 1”, De Cock, W., e.a.

Verder kan men met de leerlingen een bezoek brengen aan het Museum Thiery in Gent, dat zeer goede werkbladen ter beschikking stelt, o.a. over slakken en insecten.

Wanneer de leraar Biologie ook Natuurwetenschappen onderwijst in dezelfde klas, kunnen de organismen in dit hoofdstuk zo gekozen worden dat ze aansluiten op onderwerpen zoals water en bodem in het leerplan Natuurwetenschappen. Dit laat ook gemakkelijker toe om een excursie in te lassen waarop organismen worden verzameld.

LER

NAT

3 HUISDIEREN

28 Inzien dat verzorging van huisdieren enige basiskennis vereist. EDV U

Systematiek. Kan behandeld worden in functie van de latere beroepspraktijk in “Thuis- en bejaardenzorg”: huisdierenproblematiek.

Page 153: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

152

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

29 Enkele basisbegrippen van dierengedrag kennen. EDV U

30 Enkele voorname ziekten bij dieren kunnen beschrijven. EDV U

Gedrag van dieren (basisbegrippen ethologie). Teksten:

- De Facq, Soffers en Degadt, Biologie I. - Verschuuren, Grondslagen van de biologie, deel 2, - VOB-jaarboeken: W. Mariën, Agressie, 1984,. L. Hens, Omgeving en mentale gezondheid, 1986,. - Het gedrag van dieren, uitg. Nib (5 delen: Hoe dieren samenleven, Waarom dieren vechten, Seksueel gedrag van dieren, Hoe verzorgen dieren hun jongeren, Het dier en zijn milieu, telkens met diareeks en audiocassette).

TA.BE

31 Weten welke hygiënische maatregelen men moet treffen om gezondheidsproblemen te voorkomen bij huisdieren en het gezin waarin ze leven.

EDV GEZ 1

U

Ziekten van huisdieren; Verzorging van huisdieren: voeding, opvoeding.

Zie apart deel in de Bibliografie. Bovendien kunnen de gratis brochures van de uitgeverij Zorn gebruikt worden, o.a. Koning kat en Houden van honden. Dit is leuk gepresenteerde informatie op een aanvaardbaar niveau.

Een bezoek aan een kennel of asiel en/of een gesprek met een verzorger en/of dierenarts kan een antwoord geven op die vragen waar de leerkracht zelf geen raad mee weet.

4 VERMENIGVULDIGEN VAN PLANTEN

32 Informatie over verzorging van planten kunnen opzoeken. EDV LER 2

U

Geslachtelijke voortplanting; Ongeslachtelijke voortplanting; Praktische toepassingen: aanleg van een tuintje, zaaien, stekken, verpotten, ...

Dit onderwerp sluit eveneens aan bij de latere beroepspraktijk. In gezinshulp kan enige handigheid inzake verzorging van kamerplanten en tuintjes diensten bewijzen. Coördinatie met het vak “Zorg voor woon- en leefsituatie” is noodzakelijk.

Page 154: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

153

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

33 Basishandelingen in verband met verzorging van planten kunnen uitvoeren.

EDV U

34 Aandacht besteden aan planten in en om de woning. EDV U

Bijnens, Tuinier met plezier (Serie Kringloop, nr. 12). Het WWF begeleidt projecten in het kader van haar actie “Educatieve reservaten”. Bij de Groene Winkels van Natuurreservaten vzw zijn meerdere boekjes te verkrijgen over schooltuinen.

MIL

5 MENSELIJKE FYSIOLOGIE

5.1 Samenstelling van levende wezens

35 De gemiddelde samenstelling van levende wezens in een diagram kunnen voorstellen.

EDV LER 3

B

Water Koolstofverbindingen Mineralen

Zeer goed afspreken met de leerkracht Huishoudkunde! In Zorg voor voeding worden de stoffen beschouwd uit het oogpunt van de voedingssamenstelling. In Biologie gaan we na wat de verwerking en de functies van deze stoffen in het organisme zijn.

TV

36 Weten wat de verschillende categorieën koolstofverbindingen zijn, wat hun functies zijn.

EDV B

Koolstofverbindingen: - sachariden - lipiden - proteïnen

37 Voorbeelden van mineralen en vitaminen kunnen geven, met functie. EDV B

Mineralen; Vitaminen.

Deze leerstof biedt de gelegenheid tot talrijke kwalitatieve en kwantitatieve proefjes, waarvoor geen ingewikkelde apparatuur nodig is.

LER

Page 155: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

154

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

38 Kunnen uitleggen waarom men voorzichtig moet omspringen met farmaceutische vitamine- en mineralenpreparaten.

EDV GEZ 5

B

Bv.: - bepaling watergehalte, asgehalte; - aantonen zetmeel (fotosynthese); - aantonen glucose (Clinistix, Fehlingtest, ...); - aantonen eiwitten (koken, Albustix, ...). Ga na of de leerlingen niet dezelfde proefjes deden in de Eerste graad.

Opmerking: de moeilijke namen “proteïnen, lipiden, sachariden” vinden de leerlingen ook terug op etiketten van allerlei voedingsmiddelen. Leer deze analyseren.

LER

TA.BE

5.2 Stelsels

39 Inzicht hebben in de organisatie van een levend wezen. EDV

B

Niveaus van organisatie van een levend wezen: moleculen, cellen, weefsels, organen, stelsels.

Brochures van de Vlaamse Liga tegen Kanker. GEZ

40 De stelsels van de mens kunnen aanwijzen op een schema. EDV B

Overzicht van de stelsels van de mens:

41 Weten wat enzymen uitvoeren met ons voedsel. EDV B

- spijsvertering: enzymen, transport (diffusie, osmose, actief transport).

Bij de bespreking van de stelsels over elk stelsel slechts enkele aspecten uitdiepen en niet het hele onderwerp oppervlakkig behandelen. De onderwerpen enzymen en transport lenen zich goed tot eenvoudige proeven.

LER

42 De transportmechanismen in levende wezens kunnen uitleggen. EDV U

43 De werking van lever en nieren kunnen uitleggen. EDV B

- uitscheiding: . werking van de nieren; . werking van de lever.

VOB-jaarboeken: V. Casteels e.a, Nieren, 1991. In samenwerking met “Zorg voor voeding”.

TV/PV GEZ

Page 156: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

155

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

44 De taak van de verschillende bloedcellen kennen. EDV B

- .transport: .samenstelling van het bloed .taken van bloedcellen (o.a. zuurstoftransport, immuniteit, bloedstolling). .bloedgroepen.

Bij de werking van de lever kan o.a. het GVO-pakket “Het kan ook zonder” worden gebruikt. Er zit bv. een tekenfilmpje (op video) in over de eliminatie van alcohol.

GEZ

45 Weten wat bloedgroepen zijn en het ABO- en resussysteem kunnen uitleggen in verband met transfusies.

EDV B

Als men proeven doet met bloed (bv. bloedgroep bepalen), dienen extreme voorzorgen te worden genomen om infecties te voorkomen.

GEZ

6 MICROBIOLOGIE

6.1 Overzicht micro-organismen

46 Een overzicht kunnen geven van de micro-organismen met enkele voorbeelden van elk.

EDV B

Eéncelligen; Bacteriën; Schimmels, gisten; Virussen.

cd-rom “Microbiologie”, de Digitale wetenschappelijke bibliotheek van “Natuur en Techniek”.

ICT

6.2 Rol van micro-organismen in de natuur en in onze samenleving

47 De rol van micro-organismen in verschillende processen kunnen bepreken.

EDV B

Afbraak, verrotting; (o.a. bodemvorming, waterzuivering).

Symbiose; (o.a. korstmossen, bacteriën in ingewanden van termieten of koeien).

Ziekten; bv. van organismen uit de verschillende groepen en de ziekten die ze veroorzaken.

Hygiëne;

Gistingen.

De nadruk leggen op de alomtegenwoordigheid van micro-organismen en op hun veelzijdigheid. Duidelijk maken dat de meerderheid niets te maken heeft met ziekten.

GEZ

Page 157: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Complementair gedeelte: AV Biologie 2de graad BSO

156

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Didactische wenken en hulpmiddelen Link

6.3 Levensvoorwaarden

48 Inzicht hebben in de levensvoorwaarden van micro-organismen. EDV B

Nagaan hoeveel de leerlingen van dit onderwerp hebben verwerkt in het vorige leerjaar. Proefjes met voedingsbodems kunnen duidelijk maken wat de rol is van vochtigheid, temperatuur, zuurtegraad, zout, antibiotica, ...

6.4 Bewaring van voedsel

49 De technieken van voedselbewaring kennen. EDV GEZ 2

B

- drogen; - verhitten (UHT, sterilisatie, ...); - zuur; - suiker; - pekel; - alcohol; - vacuûm, - diepvriezen.

Leerlingen verpakkingen laten meebrengen met informatie over de bewaartechnieken.

LER TA.BE

6.5 Gistingen

50 Verschillende toepassingen van gistingen kunnen bespreken. EDV B

Soorten gistingen: alcoholische gisting, melkzuurgisting, methaangisting, ... Voorbeelden: brood, wijn, bier, yoghurt, ...

Proefjes: zelf alcohol maken, yoghurt, ... VOB-jaarboeken: M. Asperges, Gisten en gisting, 1990, Gistingsproces, 1990; J. Moens, Ademhaling en gisting, 1991.

LER

6.6 Eenvoudig practicum microbiologie

51 Aan de hand van instructiekaarten een praktische opdracht kunnen uitvoeren.

EDV LER 5

U

Indeling van de micro-organismen; Groei van micro-organismen: het begrip exponentiële groei; Levensvoorwaarden; Voedselbederf en -bewaring;

Overleg is nodig met de collega’s van de technische en praktische vakken “Zorg voor voeding”.

Kweek van bacteriën uit verschillende milieus op verschillende voedingsbodems. Invloed nagaan van temperatuur, antibiotica, UV-licht, e.d.

TV/PV

Page 158: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

157

4 LEERMIDDELEN 4.1 Minimale materiële vereisten Een vast lokaal voor Biologie, dat eventueel ook wordt gebruikt voor andere wetenschappelijke vakken, met bergruimte voor het didactisch materiaal, met een vast bord, met een demonstratietafel met voldoende elektrische en watervoorzieningen. Volgende toestellen zijn in de vestigingsplaats aanwezig en verplaatsbaar naar het lokaal waar Biologie gegeven wordt:

- een televisietoestel; - een videorecorder; - een diaprojector met scherm; - een overheadprojector.

Didactisch materiaal:

- modellen of wandplaten i.v.m. de stelsels; - verwarmingstoestel: bunsenbrander of elektrische verwarmingsplaat; - glaswerk: reageerbuisjes, pipetten, warmwaterbed, petrischalen, maatbekers,

maatcilinders, erlenmeyers, stoppen, gebogen buisjes, thermometers. 4.2 Nuttige didactische hulpmiddelen:

- microscopen: minstens één per drie leerlingen; - een stereomicroscoop; - toebehoren voor microscopie-oefeningen: per drie leerlingen een scalpel of

scheermesje, een pincet, een loep, naalden, een druppelteller, voorwerp- en dekglaasjes, kleurstoffen;

- microscopische preparaten; - een computer met cd-rom en aangesloten printer; - een eenvoudige cd-i-speler; - transparanten, dia’s of software over de stelsels van de mens; - videobanden, cd-rom’s of cd-i-’s over de stelsels van de mens; - een vakbibliotheek met naslagwerken en tijdschriften voor de leraar en voor de

leerlingen; - een prikbord; - een koelkast met vriesvak, eventueel in een gemeenschappelijk lokaal voor

wetenschappen. 5 BIBLIOGRAFIE BEKAERT, G., e.a., Leerwerkbladen biologie (delen 1, 2, 3 en 4), De Sikkel, Oostmalle BIJNENS, G. en Thonnon, G., “Kringloop” serie (deel 1: Bouw van de levende wezens, deel 2: Instandhouding van levende wezens, deel 11: Nieuw leven, deel 12: Tuinier met plezier), Standaard Uitgeverij, Antwerpen

Page 159: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

158

DELBAERE, M., DELTOUR, A., e.a., Biologie tweede en derde graad ASO/TSO, Standaard uitgeverij, Antwerpen CAMPERS, D., WYNDAELE, P., Wetenschappelijk Werk Biologie 1, NOVUM, Deurne, 2000 DE FACQ, F., DEGADT D., SOFFERS, R.,

Biologie I, voor de eerste graad van het secundair onderwijs (handboek, exploratie- en experimenteerschrift 1 en 2, Wetenschappelijk Werk 1 en 2) en Jaarboek Biologie (geen auteur opgegeven),

De Sikkel, Oostmalle, 1998 DISCART, C., DECAMBRAY, R., LUYPAERS, H., Bio Natuurlijk, Wolters Plantyn, Antwerpen ELEN, P., WYNDAELE, P., Kijk, het leeft 1, NOVUM, Deurne, 2000 GEUNS, J., CASTEELS, V., e.a., Macro micro in de biologie, Wolters Plantyn, Antwerpen HOOFSTEDE-QUIK, M., e.a., Samen leven, biologie voor de basisvorming (deel 1 over ordening en voeding, deel 2 over diergedrag en leverfuncties, deel 3 over voortplanting en micro-organismen, telkens met docentenhandleiding), Van Walraven, Apeldoorn, 1993-1995 KOCH, Egmont R., Praktisch milieubeheer in en om het huis, Bruna, Utrecht, 1986

Landelijke Pedagogische Centra, Vakwerk biologie (deel 2 over werkvormen, deel 3 over evaluatie), Culemborg, Educaboek, 1987, 1991 TEENSTRA, D., Houden van huisdieren, Teleac, Utrecht, 1994 VAN WIJNSBERGHE, H., SCHUERMANS, G., DELTOUR, A., Ontdek Leven biologie 1 en 2, Standaard Uitgeverij, Antwerpen VERENIGING “DE SAMENWERKENDE LANDELIJKE PEDAGOGISCHE CENTRA”, Biologie voor jou (delen 1, 2 en 3CD), Malmberg, Den Bosch (verdeeld door Vaassen Maaseik),

Page 160: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

159

VERSCHUUREN, DE BRUIN, H., HALSEMA, M.W., Grondslagen van de biologie (deel 1: cellen, deel 2: organismen, deel 3: populaties), Houten, Educaboek, 1990-1993 VOLPE, e.a., Bioscoop (delen 2 en 4), Pelckmans, Kapellen WEEBER, F., Wat is er aan de hand? (reeks bestaande uit 12 deeltjes die telkens de beschrijving brengen van een kind met een gezondheidsprobleem: beugel, astma, slapen, suikerziekte, stotteren, hartafwijking, …), De Ruiter, Gorinchem, 1985-1993 De jaarboeken van de Vereniging voor het Onderwijs in de Biologie (V.O.B.), ISSN 0250-7714 bevatten een schat aan informatie. Hieronder staat i.f.v. het leerplan een selectie van de artikels die sinds 1979 zijn verschenen: ASPERGES, M., gisten en gisting, 1990 ASPERGES, M., gistingsproces: temperatuurinvloed op - , 1990 ASPERGES, M., Biologie via het PAV in het BSO van het V.O., 1994 ASPERGES, M., Embryonale ontwikkeling, 1995 BEKAERT, G., Didactische middelen bij het biologieonderwijs, 1987 CAPIAU, L., Voeding bij adolescenten, 1987 CASTEELS, V., e.a., Nieren, 1991 CASTEELS, V., uitscheidingsstelsel bij de mens: nieren, 1991 DECAMBRAY, R., Didactische visie op een leerwandeling, 1986 DESFOSSES, F., Cellen en weefsels, 1995 DESFOSSES, F., Micropreparaten geleedpotige diertjes, 1988 HENS, L., Omgeving en mentale gezondheid, 1986 MARIEN, W., Agressie, 1984 MARIEN, W., Systematiek: ja, maar …, 1987 MOENS, J., Ademhaling en gisting, 1991 VAN CAMPEN, F., protozoa: cultuur, kleuring en prepareren; 1990 VAN DER STRAETEN, E., Zoogdierbescherming: nieuwe wetgeving, 1995 Didactisch materiaal Video “Bio In Beeld 1”, van DE COCK, W., e.a., (de microscoop, dissectie van het konijn, overzicht van het dierenrijk, de cel, seizoensgebonden verschijnselen: de herfst), De Sikkel, Oostmalle Diamontage “Wees lief voor je eigen lichaam”, G.V.O., Sint-Jansstraat 2, 1000 Brussel Lespakketten “(W)eet je alles?”, Gezonde voeding voor de drie graden van het SO; “Niet roken, mijn vrijheid”; Tabakspreventie voor de eerste graad SO; “Alle risico’s inbegrepen”, Veiligheid voor de drie graden van het SO, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie, G. Schildknechtstraat 9, 1020 Brussel cd-rom en boek “Body Works” (het menselijk lichaam), Artis-Historia, Carlistraat 1, 1140 Brussel

Page 161: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

160

cd-rom “Microbiologie”, De Digitale Wetenschappelijke Bibliotheek van “Natuur en Techniek”, Postbus 1528, 1000 BM Amsterdam, tel. 003120-5310953 cd-rom “Maaltijdwijzer”, Jongerenbeweging van de Socialistische Mutualiteiten, Sint-Janssstraat 32, 1000 Brussel MJA-Floppenlijn, een uitgave van de Jongerenbeweging van de Socialistische Mutualiteiten, Sint-Jansstraat 32, 1000 Brussel, tel. 02-515 02 52, fax 02-511 07 13: De SexFlop, een quiz en info over aids en veilig vrijen; De JobFlop, info over jobstudenten, schoolverlaters en sociale zekerheid; De EetFlop, een quiz en info over gezond eten; De EuroFlop, informatie en een quiz over jongeren in de Europese Unie; De EH-Flop, een quiz en info over eerstehulp i.s.m. het Jeugd Rode Kruis; De DrugFlop, informatie en een quiz over aspecten van de drugsproblematiek. Op de website van digischool (http://www.digischool.bart.nl/vz/Lesmaterialen/) is lesmateriaal te vinden. Vaktijdschriften Leefmilieu (tweemaandelijks) Kipdorp 11, 2000 Antwerpen, tel. 03-231 64 48 Natuurreservaten (tweemaandelijks) Koninklijke Sint Mariastraat 105, 1030 Brussel, tel. 02-245 43 00 Natuur en techniek (maandelijks) Postbus 1528, 1000 BM Amsterdam, tel. 0031220-5310953, Postbus 3144, 1800 DC Breda (NL) en Postbus 34, 3620 Lanaken (B) Panda (driemaandelijks themanummer) Wereld Natuur Fonds (WWF) Waterloosteenweg 608, 1050 Brussel, tel. 02-340 09 99 6 BIJKOMENDE INFORMATIE

Adressen CGSO Trefpunt (ook regionale centra), Meersstraat 138B, 9000 Gent, tel. 09-221 07 22 Gezondheidspromotie van de Socialistische Mutualiteiten (G.V.O.), Nationaal Secretariaat, Sint-Jansstraat 2, 1000 Brussel, tel. 02-515 03 19 Jongerenbeweging van de Socialistische Mutualiteiten, Sint-Jansstraat 32, 1000 Brussel, tel. 02-515 02 52 Jeugd en Gezondheid, Haachtsesteenweg 579, 1031 Brussel, tel. 02-246 49 73 Uitgeverij Thieme (publicaties biologie “Pasteur” voor het voortgezet onderwijs: handboek, werkboek en docentenhandleiding), Postbus 7, 7200 AA Zutphen

Page 162: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

161

Vereniging voor Alcohol en Andere Drugproblemen (VAD), Edmond Tollenaerestraat 15, 1020 Brussel, tel. 02-423 03 33 Vereniging voor het Onderwijs in de Biologie (V.O.B.), de Milieuleer en de Gezondheidseducatie, Administratie, Minister de Clercqlaan 2 (dhr. Vic Rasquin), 8500 Kortrijk, tel. 056-21 62 39 Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG), G. Schildknechtstraat 9, 1020 Brussel, tel. 02-422 49 49 Vlaamse Liga Tegen Kanker, Koningsstraat 217, 1210 Brussel, tel. 02-227 69 69, www.tegenkanker.net

Page 163: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

162

7 Het gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) 7.1 Instructie, differentiatie en remediëring met behulp van ICT

ICT kan het lesgeven ondersteunen. ICT biedt immers de mogelijkheid om bepaalde leerinhouden op verschillende manieren voor te stellen en aan te brengen via tekst, geluid, stilstaand en bewegend beeld.

Bepaalde programma’s verhogen het inzicht d.m.v. visualisatie, simulatie, door schema’s op te bouwen, iets wat zonder computer maar in beperkte mate mogelijk is.

Sommige softwareprogramma’s zijn interactief zodat een meer geïndividualiseerd leerproces kan worden doorlopen. De leerling kan dan op eigen tempo werken en eventueel een eigen parcours kiezen. Een aantal programma’s oefenen vaardigheden en oplossingsstrategieën of zijn geschikt om individueel of in groep te differentiëren en te remediëren. Via tests kan worden nagegaan in hoeverre kennis en vaardigheden verworven zijn. Dit heeft zeker voordelen als het programma een goede feedback aan de leerling geeft en toelaat op verschillende niveaus te werken. 7.2 Informatie verwerven en verwerken met ICT Bij dit belangrijke deelaspect van ‘leren leren’ kan ICT een uitgelezen rol spelen. Er bestaan heel wat cd-rom’s die allerlei informatie interactief aanbieden. De informatie wordt hier op een andere manier aangeboden dan met een ‘lineaire’ informatiebron. Via de talrijke ‘links’ bouwt de leerling een individueel parcours op en komt zo tot zijn eigen ‘hypertekst’. Er zijn dus andere ‘leesstrategieën’ nodig dan bij een lineaire tekst. Om leerlingen hierbij te ondersteunen zijn gerichte zoekopdrachten en verwerkingstaken noodzakelijk (informatie ordenen, schema’s aanvullen, informatie vergelijken, verbanden leggen, woordbetekenissen afleiden, ...).

Ook het internet is een onuitputtelijke bron van informatie. Om zich een weg te banen door het grote aanbod is een kritische ingesteldheid noodzakelijk. Deze houding moet aangeleerd worden. Als leerlingen binnen of buiten de klas informatie op het web zoeken, moeten ze over een aantal beoordelingscriteria voor ‘tekstmateriaal’ beschikken. Hiervoor kunnen ze met de instructiekaart in bijlage werken.

Sommige opdrachten kunnen de leerlingen van ‘huiswerksites’ plukken. Opgaven zullen met deze nieuwe realiteit moeten rekening houden, willen ze zinvol blijven: bronvermelding eisen, meer vergelijkende opdrachten, meer persoonlijke en kritische verwerking. Aan groepsopdrachten en -eindproducten kunnen kwalitatief hogere eisen worden gesteld qua vormgeving en presentatie. Aan bepaalde opdrachten kan een mondelinge presentatie gekoppeld worden: ‘powerpoint’ kan hier ondersteunend werken. Samenwerken met de leerkracht (toegepaste) informatica behoort tot de mogelijkheden. 7.3 Communiceren met ICT Een belangrijke meerwaarde voor ‘leren leren’ is dat ICT de mogelijkheid geeft aan jongeren om met elkaar te communiceren over de leerstof via e-mail of elektronische briefwisseling. E-mail laat samenwerken van leerlingen toe. Deze samenwerking kan gebeuren binnen een klas of school, maar ook met leerlingen van andere scholen in binnen- en buitenland. Een gezamenlijk interscolair project opzetten behoort tot de mogelijkheden.

Page 164: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

163

Communicatie tussen leerkracht en leerling(en) is ook mogelijk: de leerkracht kan cursusmateriaal elektronisch beschikbaar stellen, voorbeelden van toets- en examenvragen, jaarplanning, … Leerlingen kunnen verslagen, huistaken e.d. elektronisch naar de leerkracht sturen.

Page 165: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

164

8 Intercultureel onderwijs en de principes van non-discriminatie Conform met de uitgangspunten van de non-discriminatieverklaring en intercultureel onderwijs wordt in het leerplan rekening gehouden met het feit dat de huidige maatschappij een multiculturele samenleving is.

Intercultureel Onderwijs stelt zich tot doel bij de leerlingen de nodige inzichten, vaardigheden en houdingen te ontwikkelen die nodig zijn om, op basis van gelijkwaardigheid, harmonieus te kunnen omgaan met mensen die een andere cultuur hebben, andere talen spreken en andere waarden bezitten.

8.1 Uitgangspunten 8.1.1 ICO is een onderwijsprincipe. ICO is meer dan ‘aandacht besteden aan andere culturen’. ICO wil jongeren voorbereiden op deelname aan de samenleving, een samenleving waar diversiteit volop aanwezig is. Het is dus noodzakelijk hen te leren omgaan met die diversiteit, hen te leren samenleven op basis van gelijkwaardigheid en respect. 8.1.2 Etnisch bewustzijn ICO wil een bijdrage leveren tot een beter samenleven van verschillende etnische groepen die elk een culturele eigenheid hebben. In die zin confronteert dit onderwijsprincipe leerkrachten en leerlingen met hun eigen etnisch bewustzijn. Je kan immers als leerkracht maar op een eerlijke en degelijke manier hierover praten wanneer je zelf de nodige openheid aan de dag kunt leggen t.o.v. andere culturen. Aangewezen is een kritische ingesteldheid t.o.v. de eigen cultuurelementen en die van anderen. 8.1.3 Interactie De aard en de frequentie van de interacties die zich tussen individuen en groepen ontwikkelen kunnen leiden tot een harmonieus samenleven van de verschillende participanten. 8.2 Doelstellingen 8.2.1 Affectieve doelstellingen - een positief zelfbeeld bij de leerlingen ontwikkelen; - zich bewust worden van zelfperceptie en de wijze waarop we anderen percipiëren; - de eigen identiteit en cultuur en de daarbij horende waarden en normen relativeren; - openstaan voor andere culturen om elkaars identiteit te leren aanvaarden en respecteren; - de multiculturele samenleving beleven als positief en verrijkend; - zich bewust worden van etnocentrisme, vooroordelen, stereotypen en maatschappelijke achterstelling.

Page 166: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

165

8.2.2 Cognitieve doelstellingen - inzicht verwerven in andere culturen; - inzicht hebben in de eigen cultuur en die van anderen; - inzicht verwerven in het dynamische van culturen en in de regionale en individuele verschillen; - inzicht verwerven in de oorzaken en de uitingen van racisme. 8.2.3 Vaardigheidsgerichte doelstellingen - relationele vaardigheden verwerven: de taal beheersen, zich inleven in de andere, respect tonen voor meningsverschillen, geweldloos oplossen van conflicten, trouw zijn aan een engagement; - leren observeren (zichzelf, de anderen, andere culturen, de eigen maatschappij); - verschillende informatie kritisch beoordelen; - probleemoplossend werken; - meningsverschillen uiten; - argumenteren, aanvoelen en samenvatten; - actief meewerken aan keuze- en beslissingsprocessen. 8.3 Intercultureel onderwijs: geen vak apart ICO is een manier van handelen en denken. Het hoort doorheen de verschillende vakgebieden verweven te zitten in het gehele curriculum. Niet alleen in leerinhouden, werkvormen, pedagogische activiteiten, leermiddelen,... maar ook binnen het beleid en de organisatie van de school (in de omgang met leerlingen en ouders, bij het hanteren van conflictsituaties, in de samenwerking met de buurt) zou interculturaliteit een vanzelfsprekende leidraad moeten zijn.

De omschreven doelstellingen worden in het leerplan systematisch opgenomen naast de leerinhouden en de didactische wenken. Bij didactische wenken en hulpmiddelen zijn in de mate van het mogelijke suggesties gedaan i.f.v. het intercultureel referentiekader. Er wordt aandacht besteed aan aangepast lesmateriaal. Eventueel kan bestaand lesmateriaal getoetst worden op al dan niet verborgen discriminatie en racistische vooroordelen.

De ICO-doelstellingen zijn soms overlappend met de leerplandoelstellingen, de vak-overschrijdende eindtermen en de eindtermen. In dit geval wordt in het laatste vakje de afkorting ICO vermeld.

Page 167: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

166

9 Taalbeleid

Naast de aandacht voor de vakinhoud is er tijdens alle lessen (AV, TV, PV) ook aandacht voor de taal waarmee de vakinhoud wordt overgebracht en verwerkt: van taalgericht vakonderwijs worden alle leerlingen beter.

Bij taalgericht vakonderwijs luisteren leerlingen niet alleen, ze krijgen ook uiteenlopende tekstsoorten aangeboden: opdrachten, gebruiksaanwijzingen, teksten uit boeken, maar ook uit tijdschriften , van internetsites, mondeling of schriftelijk, geïllustreerd, audiovisueel, … Bovendien voeren de leerlingen taken uit die hen helpen om verbanden te leggen tussen woorden en begrippen. Ze lezen en luisteren niet alleen, maar ze doen ook zoveel mogelijk. Ze komen zelf uitgebreid aan het woord. 9.1 Lessen en lesmateriaal taalgericht maken In het algemeen kan men stellen dat een didactiek die de leerlingen activeert, aanzet tot taalproductie: gebruik werkvormen die de leerlingen aanzetten tot onderlinge interactie. Allerlei vormen van groepswerk kan je terugvinden in de kolom didactische wenken bij het leerplan. Werk samen met de leerkracht Nederlands i.v.m. de aangeleerde lees- en luisterstrategieën: als leerlingen herkennen dat de aanpak in Nederlands ook vereist wordt bij de andere vakken, zullen deze leerstrategieën voor hen beter renderen (zie instructiekaarten ‘lezen’ en ‘luisteren’ in bijlage). 9.2 Enkele tips - Moeilijke woorden en vaktermen uitleggen: heldere definities geven, non-verbale

middelen gebruiken, synoniemen of tegengestelden (laten) geven, de betekenis van woorden laten raden (uit de context afleiden), informatie in een schema laten zetten, schooltaal (woorden zoals ‘veronderstel’, …) samen herhalen.

- Naast vaktaal moet je er ook op letten welke schooltaal de leerlingen moeten verwerven en oefenen: beschrijven, identificeren, classificeren, ordenen, definiëren, oorzaak en gevolg bepalen, een proces volgen en uitvoeren.

bv. om een rangorde te bepalen moeten de leerlingen in begrippen ‘groter, meer omvattend …’ kunnen denken en spreken. Voor het bepalen van oorzaak en gevolg moet een leerling ‘als …dan’-redeneringen kunnen uitvoeren.

- Bedenk een activiteit die uit een schema is af te leiden (tekstdelen bij het schema brengen, sleutelwoorden aanbrengen, schema verwoorden).

- Bedenk een activiteit waardoor leerlingen schema’s leren onthouden en reproduceren. Laat leerlingen hierbij samenwerken en maak de opdracht toepasbaar in andere reële contexten.

- Laat leerlingen elkaar beoordelen, laat ze na de toets bespreken wat ze geleerd hebben, hoe ze dit aanpakten en hoe ze hun aanpak kunnen bijsturen.

- Bij groepswerk moeten de leerlingen elk afzonderlijk een bijdrage leveren. Bij zo’n opdracht moeten ze gestimuleerd worden om de taal actief te gebruiken. Dit kan door elk groepslid een rol te geven met een eigen opdracht: gespreksleider, tijdbewaker, verslaggever, procesbewaker, materiaalmeester, … tijdens het groepswerk, bij de besluitvorming en bij de presentatie van de opdracht.

- Leer de leerlingen de leerstof in eigen woorden om te zetten.

Page 168: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

167

- Bij aanvang van de les de structuur van de les op het bord weergeven; dit lesoverzicht de hele les laten staan.

- De structuur van het handboek (of de cursus) met de leerlingen bij aanvang van het schooljaar bekijken; aanduiden hoe deze structuur hen kan helpen bij het leren.

- De ‘buitenkant’ van teksten bekijken (lay-out, illustraties, …), de betekenis ervan laten verwoorden.

- De leerlingen actief met de schriftelijke leerstof laten bezig zijn: laten samenvatten, in een schema zetten.

- Maak leerlingen duidelijk wat er bij een vraag (bv. op een toets) van hen verwacht wordt: beschrijven, ordenen, verbanden leggen, oordeel weergeven, …

Page 169: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

168

10 Evaluatie Een belangrijk maar moeilijk element in het onderwijsproces is het evalueren. Wat evalueren we? Hoe evalueren we? Weten de leerlingen dat?

Evalueren heeft zowel een productgericht als een procesmatig karakter. Niet alleen het resultaat dat door de leerling wordt bereikt, maar ook de weg daarheen is belangrijk.

Procesevaluatie wil bijdragen tot de evaluatie van het zelfstandig denken en handelen van leerlingen.Ze geeft aan leerkrachten de mogelijkheid om het leerproces van de leerlingen van dichtbij te volgen en indien nodig bij te sturen of te differentiëren.

Ze geeft aan ouders de kans om een reëel beeld te verkrijgen van de schoolse vorderingen van hun kinderen en hen eventueel te ondersteunen in hun leerproces.

Evaluatie bepaalt in grote mate hoe de leerlingen naar het vak zullen kijken: toetsing stuurt a.h.w. het ‘leren leren’. Het is dus uitermate belangrijk dat leerlingen steeds de bedoeling van de les weten, er zelf een duidelijke structuur in zien en dat ze vooral weten wat en hoe er getoetst zal worden. 10.1 Het goed functioneren van evaluatie wordt gekenmerkt door volgende eigenschappen:

Planmatigheid: de leerlingen en hun ouders weten op welk moment er wordt geëvalueerd; dit betekent niet dat elk evaluatiemoment moet worden aangekondigd: men kan onverwachts bepaalde zaken toetsen, mits iedereen weet dat zoiets tot de mogelijkheden behoort.

Voorspelbaarheid (het zgn. “Test as you teach”-principe): de leerlingen hebben een zicht op de manier waarop wordt geëvalueerd en dit zowel voor dagelijks werk als voor de examens. De opdrachten komen overeen met de doelstellingen en de onderwijsmethodiek. Verrassingen zijn slechts zinvol, indien ze als stimulans overkomen.

Efficiëntie: evalueren is een noodzakelijk deel van het didactisch proces, maar geen doel op zich. Evaluatie moet gezien worden als een middel om de leerlingen beter te begeleiden bij hun studies en geeft de mogelijkheid tot een meer geïndividualiseerde begeleiding. Het evaluatiebeleid van de school richt zich op de responsabilisering van de leerlingen.

Snelle verwerking: om te kunnen remediëren hebben leraar en leerlingen binnen de kortste tijd de resultaten in handen.

Validiteit: evaluatie levert zo objectief en volledig mogelijke gegevens over de vorderingen van elke leerling. De diversiteit van het aangeleerde komt aan bod: de verschillende onderdelen van elk vak worden geëvalueerd. Toetsen zijn geen machtsmiddel: moeilijke vragen stellen om leerlingen te treffen, is niet valabel.

Relevantie: enkel persoonlijk werk wordt beoordeeld;

het belang van de quotering van huiswerk dient duidelijk gerelativeerd te worden in de totale evaluatie; groepswerk dient regelmatig te worden opgevolgd door de leraar om te

Page 170: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

169

controleren of ieder lid van de groep een bijdrage levert; de factor ‘geluk’ speelt geen rol van betekenis.

Diversificatie: niet enkel het cognitieve wordt geëvalueerd, ook vaardigheden en vakattitudes komen in aanmerking. Dit moet niet noodzakelijk via een cijfer, het kan ook in woorden vermeld worden; belangrijk is het feit dat er degelijke afspraken gelden. Voor het rapportcijfer wordt gesteund op verscheidene resultaten van evaluatie. Een rapportcijfer is niet uitsluitend het rekenkundig gemiddelde van prestatiecijfers.

Evaluatie moet procesmatig opgevat worden: er is een systematische progressie in de opbouw van kennis, inzicht, vaardigheden en vakattitudes (zie leerplannen).

Objectiviteit: als evaluatie planmatig, voorspelbaar, efficiënt, valide, relevant en gediversifieerd is, kan men stellen dat de leerkrachten en de school de objectiviteit bij het evalueren maximaal benaderen en dat ze streven naar een optimale professionaliteit.

10.2 De invloed van permanente evaluatie (of procesevaluatie) op het leren van de leerlingen

Een rendabel leerproces hangt af van de gerichtheid op het einddoel en de concrete evaluatieopdrachten die daaraan verbonden zijn, m.a.w. het einddoel gebruiken om het didactisch proces tot een goed einde te brengen.

Een doordachte evaluatie van het proces: - is een weergave van de mate waarin doelstellingen bereikt zijn; - toont aan iedere betrokken leerkracht hoe elke leerling evolueert; - schept ruimte voor bijsturing, remediëring en differentiatie; - betrekt de leerlingen bij de evaluatie van het eigen leerproces; - motiveert leerlingen voor de bijsturing van het eigen leerproces; - evalueert niet enkel de opgedane kennis maar ook het proces dat nodig was ominzichten, vaardigheden en attitudes te bereiken; - wordt gedragen door de hele school. 10.3 Een doordacht evaluatiebeleid is gebaseerd op het samenspel van

verschillende factoren

Beoordelen vanuit doelstellingen

Wanneer men beoordeelt vanuit doelstellingen, is de beoordelingsvraag niet: ‘Welk cijfer of welk percentage behaalt de leerling op de toets?’ maar wel: ‘Wat kent of kan de leerling? Beheerst de leerling op voldoende wijze de leerdoelen?’ Hierbij wordt nagegaan in welke mate de leerling de vooropgestelde leerdoelen heeft bereikt.

Dit is maar mogelijk als de leerdoelen vooraf duidelijk, concreet en specifiek omschreven zijn.

Het geeft de leerkracht ook de mogelijkheid om voor zichzelf na te gaan in welke mate hij/zij de leerdoelen heeft helpen bereiken. Hij/zij kan zo informatie bekomen over de kwaliteit van het didactisch proces in de klas.

Page 171: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

170

Een vorderingsgerichte evaluatie

Onderzoekt in welke mate de leerling vorderingen heeft gemaakt t.o.v. zijn prestaties op een vroeger tijdstip.

De leerling krijgt een beeld van de eigen progressie.

De leerkracht krijgt informatie over de vorderingen van de leerlingen en aanwijzingen waar er eventueel moet bijgestuurd of geremedieerd worden.

Een goed uitgebalanceerd vorderingsplan is een bruikbaar instrument op de begeleidende klassenraad en is een duidelijke weergave van het kennen en kunnen van leerlingen.

10.4 Permanent evalueren kan verwerkt worden in een document dat tegelijkertijd bruikbaar is: Voor het evalueren van:

Vaardigheden: kan men beschouwen als welbepaalde methodes, strategieën, werkwijzen, procédés die men gebruikt om probleemstellingen (taken of opdrachten) op te lossen. Algemene vaardigheden zoals experimenteren, observeren, beoordelen, controleren, plannen,… zijn vaardigheden die ook in andere vakken voorkomen en dus vakoverschrijdend zijn.

Vakvaardigheden zoals basisprincipes uitvoeren, planning uitvoeren, technieken toepassen,…zijn vaardigheden die meer specifiek zijn voor het vak en dus meer vakgebonden.

Attitudes: zijn algemene sociale houdingen, het kunnen ook beroepshoudingen of houdingen eigen aan een vak zijn. Het evalueren van attitudes is gevoelige materie. Nochtans moet het voor de leerlingen duidelijk zijn dat zij op vakgebonden attitudes kunnen/zullen geëvalueerd worden. Deze attitudes staan in leerplan vermeld en kunnen te maken hebben met bv. stiptheid, zorg, luisterbereidheid, inzet, kunnen samenwerken, tegen een deadline kunnen werken.

Ook hier geldt het principe van de voorspelbaarheid voor de leerlingen. Zij moeten vooraf weten welke vaardigheden en attitudes voor evaluatie in aanmerking zullen komen.

Als bewijs van permanente evaluatie wanneer geen examens worden ingericht:

- voor de begeleidende klassenraad; - voor de delibererende klassenraad; - om de resultaten van de GIP (GP) te beoordelen; - om de beginsituatie van de leerling te bepalen; - om de leerlingen te betrekken in hun eigen evaluatie (zelfevaluatie); - om preventief te werken met leerlingen; - om remediërend te werken met leerlingen; - voor de rapportering naar de ouders; - om de evolutie en resultaten weer te geven van de leerlingbegeleiding; - voor het puntenboek;

Page 172: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

171

10.5 Permanent evalueren betekent:

- observeren; - feedback geven; - een goede relatie tussen de leerkracht en de leerling bewerken; - differentiëren; - remediëren; - doelgerichte vragen stellen; - meten, beoordelen, beslissen; - rapporteren; - teamoverleg; - efficiënt klassenraad houden.

Bronnen en publicaties

Declercq E., De rol van ouders in de studiebegeleiding van hun kind, HLBG – Ouders Methode, Afl. 23, juni 1998 – 183

De Block A. – Heene J., Attitudes en eindtermen, Standaard Uitgeverij n.v., Antwerpen 1997

De Block A., Evaluatie van attitudes via observatie en gedragingen, De Sikkel n.v., Antwerpen 1973

Gols P. – Ausum P., Leerlingen bespreken op de klassenraad. Hoe wordt de leerling er wijzer van? Handboek voor Leerlingenbegeleiding – Begeleiding en schoolorganisatie, Afl. 13, november 1994 – 45

Meurisse E., Toetsvormen, vraagsoorten en beoordelingsschema’s, Handboek voor Leerlingenbegeleiding, Afl.25, februari 1999 – 183

Standaert R. – Troch F., Leren en onderwijzen, Acco Leuven/Amersfoort 1998

Troch F., Impuls, Themanummer; Evaluatie: geen model, geen punten, Acco Leuven 1997

Page 173: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

172

11 Leermiddelen De minimale materiële vereisten zijn in het leerplan opgenomen per vak.

Page 174: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

173

12 Bibliografie 12.1 Algemeen

GEERLIGS, T., VAN DER VEEN, T., Lesgeven en zelfstandig leren Van Gorcum, Assen, 1996 ISBN 90 232 3129 5 HOOGEVEEN, P., WINKELS, J., Het didactisch werkvormenboek Dekker & van de Vegt, Assen, 1992

STANDAERT, R., TROCH, F., Leren en onderwijzen, Inleiding tot de algemene didactiek Acco, Leuven, 1998 STANDAERT, R., TROCH, F., Leren en onderwijzen, Beheersingsboek Acco, Leuven, 1998 12.2 TV Toegepaste informatica Gezien de uiterst snelle evolutie binnen het computergebeuren, zowel wat betreft de hardware als de software, is het weinig zinvol om titels op te geven van boeken en handleidingen daar deze binnen een paar maanden reeds achterhaald zijn. Het is echter wel een feit dat de fabrikanten van hardware en software duidelijke handleidingen bijleveren die didactisch bruikbaar zijn. Bij de meeste programma’s zitten leerpakketten die van een beginsituatie uitgaan tot en met handleidingen voor gevorderden. In de gespecialiseerde boekhandel zijn ook handboeken en leerpakketten te verkrijgen voor specifieke programma’s, op cd op diskette. 12.3 Omgangskunde Materiaal van de relatiestudio van Nand Cuvelier, tel. (09)220 70 00 Materiaal van het Centrum Informatieve Spelen, tel (016)22 25 17 Materiaal van het Vlaams Spellenarchief, Piet Notebaert, tel. (05)35 93 07 Lions-Quest Leefsleutels in actie, vaardighedengids ADAMS, Bewust omgaan met jezelf en anderen Tirion, Baarn BANKS, M. De kunst met jezelf te leven Omgangskunde; deel 1 en 2 Acco, Leuven, 1999

Page 175: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

174

GORDON, T., Luisteren naar kinderen. Nieuwe methode voor overleg in het gezin. Brussel-Amsterdam, De Elsevier, 1980 GROSFELD, F., BERMAN, M., Te pas I. Zo hoort het nu. Etiquette voor de jaren tachtig Amsterdam-Brussel, Elsevier, 1984 HARIS, Ik ben OK, jij bent OK Ambo, Baarn HOLZHAUER, F.F.O., e.a., Omgaan met mensen Stenfert Kroese, Leiden/Antwerpen, 1981 KRANENBURG, Etiquette, hoe hoort het Spectrum, Utrecht MEULEMEESTER, F., Omgangskunde 1 Uitg. Bohn-Scheltema OOMKES, F., Praten met plezier Meppel, Boom, 1987 OOMKES, F., Communicatieleer Meppel, Boom, 1991 OOMKES, F., Handboek voor gesprekstraining Meppel, Boom, 1976 SCHUTTER, J., Met elkaar; omgangskunde voor het middelbaar beroepsonderwijs Infoboek n.v. , Meerhout, 1987 VAN DEN BROECK, H., Opvoeden in de klas Lannoo, 1996 1.2.4 Gezondheidsleer en Hygiënische verzorging Eerstehulpflop, een product van het Jeugd Rode Kruis, Vleurgatsesteenweg 98, 1050 Brussel, tel. (02)344 19 18 en in samenwerking met de Jongerenbeweging van de Socialistische Mutualiteiten (diskette) Handboek voor helpers, D/1984/0665/12 Handboek voor ziekenhelpers, D/1989/0665/1

Page 176: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

175

Gezondheidsopvoeding voor onderwijzend personeel en ouders, 1992 Belgische Rode Kruis, Brussel Gezondheid-Pakketten voor Secundair Onderwijs te verkrijgen bij het Vlaams instituut voor Gezondheidspromotie (VIG):

Veiligheid-Verslaving-Alcohol-Tabak-Voeding, 1992 Stuurgroep G.V.O. in het onderwijs Ministerie Vlaamse Gemeenschap Adm. Gezondheidszorg Markiesstraat 1; 1000 Brussel

Gezondheidsopvoeding, VVKSO, Personenzorg tweede graad – eerste leerjaar Licap, Guimardstraat 1, 1040 Brussel, 1998 Gezondheidsopvoeding, VVKSO, Personenzorg tweede graad – tweede leerjaar Licap, Guimardstraat 1, 1040 Brussel, 1999 Goed in je vel?! project over hygiëne voor jongeren, 1998 GVO-Zelfzorgbrochures: verkoudheid, diarree, insectenbeten, luizen, maaglast, teken, hoofdpijn, slaapproblemen Dienst GVO, Landsbond Christelijke mutualiteiten Wetstraat 121 1040 Brussel Recente uitgaven van het Rode Kruis Dienst Gezondsheidsopvoeding, Vleurgatse Steenweg 98 1050 Brussel Werkmap en videoprogamma’s Jongeren en relaties: “Later begint nu” – 1991 OVSG in samenwerking met CVPO Ravensteingalerij 3 bus 7, 1000 Brussel Besteladres: Montrealstraat 6, 2030 Antwerpen, tel. (03)540 01 00 COKELAERE, M., Gezondheidsleer: beter voorkomen dan genezen Aurelia zorgboekjes, Sint Martens-Latem, 1982 COKELAERE, M., VANHOVE, I., Mijn lichaam Aurelia zorgboekjes, Sint Martens-Latem DE BELDER, L., DE CLEENE, D., Gezondheidsleer/Ziekenverzorging Wolters-Noordhoff, Leuven/Groningen DE BELDER, L., DE CLEENE, D., Tijd voor de gezondheid Uitgeverij Wolters, Leuven DEKKER, C., Leren helpen, Deel 1, Deel 3 Infoboek n.v., Meerhout

Page 177: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

176

DEURSEN, van, e.a. Gezondheidskunde (verzorging) Infoboek n.v., Meerhout DOESBURG Gezond gedrag, Gezondheid, Vrije tijd Wolters-Noordhoff, Leuven/Groningen DROST-SCHOORE, M., Leren verzorgen, Deel 1: werken als verzorgende, Deel 3: professionele zorg Infoboek n.v., Meerhout 1.2.5 Zorg voor voeding: TV en PV BARTELS; S., HERTOGS; V., Kookblaadjes Standaard Uitgeverij Antwerpen, 2000 COKELAERE; M., Algemene voedingsleer 1987, Praktische voedingsleer 1983, Praktische dieetleer 1987 Aurelia Books, Sint Martens-Latem COMPEERS, J., De KEYSER, F., SEGERS, H., Voedingsleer 1991, Dieetleer, 1992 De Sikkel, Malle DEKKERS, C., Leren helpen, Deel 2: zorg voor huishouding, Deel 4: zorg voor voeding Infoboek n.v., Meerhout DROST, M., e.a., Huishoudkunde en budgettering Infoboek n.v., Meerhout DROST-SCHOORL, M., Leren verzorgen, Deel 2: zorg voor huishouding, Deel 4: zorg voor voeding Infoboek n.v., Meerhout KVLV Ons kookboek Katholiek vormingswerk van landelijke vrouwen Schapenstraat 34, 3000 Leuven VANHAEVERBEKE; L., Gids voor goede hygiënepraktijken in grootkeukens en verzorgingsinstellingen HACCP een handleiding om zelf uw HACCP-plan uit te werken, 1996, Vereniging van Gemeenschapsrestaurateurs van België, Eikenbergstraat 23, 3020 Winksele Beginselen van de ergonomie: Spaar je rug. ABB, Minderbroedersstraat 8, 3000 Leuven

Page 178: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

177

Belgische voedingsmiddelentabel, 3de editie, 1999 Nubel, Rijksadministratief centrum, Esplanadegebouw, lokaal 1104, 1010 Brussel Goede voeding: een praktische preventiegids Belgische federatie tegen kanker Nederlandse voedingsmiddelentabel, Voorlichtingsbureau voor de voeding, IPB Jezusstraat 16B, 2000 Antwerpen Tafeldecoraties Nederlandse uitgave M&P Schoutlaan 4, 6002 EA Weert Tijdschriften - De eetbrief. Biblo NV; Brasschaatsesteenweg 308, 2920 Kalmthout - Mens, driemaandelijks populair-wetenschappelijk tijdschrift Limburgs Universitair Centrum, Te Boerlaarlei 21, 2140 Antwerpen - Nutrinews, driemaandelijks tijdschrift, Nice vzw Nutrition Information Center, Treurenberg 16, 1000 Brussel e-mail : [email protected] www.nicevzw.be - Test-aankoop, Hollandstraat 13, 1000 Brussel - Voeding en voorlichting, IPB, Jezusstraat 16B, 2000 Antwerpen Folders De voedingsdriehoek, voor een evenwichtige keuze en hoe je ermee werkt Voeding en voorlichting VZW, G. Schildknechtstraat 9, 1020 Brussel, 1997. De voedingswaarde op het etiket, wat biedt deze informatie ons als gebruiker? Algemene eetwareninspectie, 1997 Gezond aan tafel GVO-Christelijke mutualiteiten, Wetstraat 121, 1040 Brussel Het etiket: geen geheimtaal OIVO, Ridderstraat 18;1050 Brussel, 1999 Veilig voedsel, hoe houden we het bij? OIVO, Ridderstraat 18, 1050 Brussel, 1998 Diverse uitgaven van de VLAM, Leuvenseplein 4, 1000 Brussel cd-rom’s en diskettes EetMeter eXtra, IPB, Jezusstraat 16, 2000 Antwerpen, tel. (03)232 88 55 Inhoud Hoeveel levert een maaltijd, een totale dagvoeding of een weekgemiddelde aan energie, eiwitten, vet, verzadigd vet, koolhydraten, natrium en alcohol (berekeningen op basis van analysecijfers van ruim 1000 voedingsmiddelen, lijst nog zelf uit te breiden)

Page 179: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

178

Maaltijdwijzer, project van Jongerenbeweging van de Socialistische Mutualiteiten Sint-Jansstraat 32; 1000 Brussel, tel. (02)515 02 52 en dienst Gezondheidsbevordering van het NVSM, tel. (02)515 03 19 Inhoud: Intro Lijstje met persoonlijke gegevens Editor voedingsmiddelenlijst Wat doe je op een dag? Kies je maaltijd Stel je maaltijd samen Oordeel (aanbevelingen/persoonlijk advies over voeding en gewicht) NUBEL-Voedingsplanner, Ministerie van Volksgezondheid – R.A.C., Esplanadegebouw (contactpersoon: Carine Seeuws), 1010 Brussel, tel. (02)210 48 28 Inhoud Persoonlijk dagboek: registratie van ingenomen voedsel per maaltijd Geautomatiseerde voedingsmiddelentabel Receptenboek: opslaan van persoonlijke recepten Tip van de dag Dieetplan en opstellen van een aangepast voedingsplan Tuinieren/ecologische, biologische groetetuin, in samenwerking met Velt consumentenorganisatie van de biologische sector, Uitbreidingsstraat 392C, 2600 Berchem, tel. (03)281 74 75 1.2.6 Zorg voor woon- en leefsituatie, textielzorg inbegrepen Belgisch Brandtijdschrift + technische dossiers, Nationale Vereniging voor Beveiliging tegen Brand, Louvain-la-Neuve Creatief en decoratief, verzamelmap, IMP Nederland, Postbus 178, 2300 Turnhout Nationale vereniging tot voorkoming van arbeidsongevallen Veiligheid en gezondheid De Sikkel, Malle, 1990 Textiel-abc voor aankoop en onderhoud Etitex, Belgisch comité voor etikettering van textielwaren Lange leemstraat 137; 2018 Antwerpen, 1993 Veiligheidscontrolelijsten, tijdschrift “ Doe het veilig” Provinciaal Veiligheidsinstituut, Antwerpen BROWAEYS, E., LERBUT, G., VAN DAM A.G., VIVIER, F., Handboek voor schoonmaak en onderhoud – Technisch handboek BIP; Tangemolenlaan 18, 1850 Grimbergen (in opdracht van de ABSU = Algemene Belgische Schoonmaak Unie). HALDERMANS, M., KOCKAERTS, G., Materialenwijzer Plantijn, Deurne, 1988 KOK, G., e.a., Huishoudelijke verzorging Infoboek n.v., Meerhout

Page 180: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

179

MANSCHOT, M., HORIO, Br., Vaardighedenboek huishoudkunde Wolters-Noordhof, Groningen MANSCHOT, M., SIEMERINK, I.W.Th., FABER, E., Huishoudkunde voor verzorgenden – Basisboek – Vervolgboek Wolters – Noordhof, Groningen MORIE, G., RIEMSDIJK, M.M.M., VRIES, A., (redactie) Integraal – Zorg voor huishouding Integraal – Zorg voor huishouding, vaardighedenboek De Sikkel, Malle POLFLIET, G., Exploratie Plantijn, Deurne, 1989 SCHOLTJES, H., BUISMAN, M., WILLEMS, D., Stof genoeg – Richtlijnen voor schoonmaakwerkzaamheden, textiel – en maaltijdverzorging in de thuiszorg NIZW = Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn, postbus 19152, 3500 DD Utrecht SNELLER, C., e.a., Huishoudkunde Infoboek n.v., Meerhout VANDOORNE, G., Een huis om in te wonen Aurelia boeken, Sint Martens-Latem, 1984 YZERMAN, R.K., Huishoudkunde anders Klein Huishouden praktijk- en theorieboek + docentenexemplaar Thieme, Zutphen, 1990 cd-rom De energiezuinige woning verantwoordelijke uitgever: Paul De Fauw – WVEM Hoogstraat 37-41, 8000 Brugge, tel. (050)44 77 11, fax. (050)33 07 05, e-mail: [email protected]

Page 181: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

180

13 Bijkomende informatie 13.1 Adressen Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 164 3001 Leuven tel.: 016/22 25 17 fax: 016/29 50 99 http://www.spelinfo.be e-mail: [email protected] ELECTRABEL Regentlaan 8 1000 Brussel tel.: 02/518 61 11 fax.: 02/518 64 00 Gezondheidspromotie van de Socialistische Mutualiteiten (G.V.O.) Nationaal Secretariaat Sint Jansstraat 2 1000 Brussel tel.: 02/515 03 19 Het Belgische Rode Kruis/Vlaamse Gemeenschap Dienst Leergangen Vleurgatsesteenweg 98 1050 Brussel tel.: 02/645 44 11 fax.: 02/646 04 41 I.P.B. (Instituut voor Praktische bibliografie) Jezusstraat 16 B 2000 Antwerpen tel.: 03/232 80 55 fax.: 03/232 88 55 Kind en Gezin Guldenvlieslaan 67 1060 Brussel Nationale Vereniging ter Voorkoming van Arbeidsongevallen (NVVA) Gachardstraat 88 bus 44 1050 Brussel tel.: 02/648 03 37 fax.: 02/648 68 67 Nationale Vereniging voor Beveiliging tegen Brand (NVVB) Parc Scientifique 1348 Louvain-la-Neuve tel. : 010/47 52 11 fax.: 010/47 52 70

Page 182: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

181

NUBEL vzw Rijksadministratief Centrum Esplanade Pachecolaan 19 1010 Brussel tel.: 02/210 48 28 O.I.V.O (Onderzoeks- en informatiecentrum van de verbruikersorganisaties Ridderstraat 18 1050 Brussel tel.:02/547 06 11 fax.: 02/547 06 01 http://www.oivo-crioc.org e-mail : [email protected] OVAM De Deckerstraat 22 2800 Mechelen Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel tel.: 02/506 41 50 fax: 02/502 12 64 http://www.ovsg.be e-mail: [email protected] Provinciaal Veiligheidsinstituut (PVI) Dienst Publicaties Jezusstraat 28 2000 Antwerpen tel.: 03/203 42 00 fax.: 03/203 42 30 Relatiestudio Nand Cuvelier Voskenslaan 167 9000 Gent tel.: 09/220 70 00 Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen (VAD) Edmond Tollenaerestraat 15 1020 Brussel tel.: 02/423 03 33 fax. 02/423 03 33 e-mail: [email protected] VIG (Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie) Gustave Schildknechtstraat 9 1020 Brussel tel.: 02/442 49 49 fax.: 02/422 49 59 http://www.vig.be Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening (VMW) Belliardstraat 73 1040 Brussel

Page 183: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

182

Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) Alfons Van de Maelestraat 96 9320 Erembodegem Vlaamse Liga tegen Kanker Koningsstraat 217 1210 Brussel tel.: 02/227 69 69 http://www.tegenkanker.net V.L.A.M. Leuvenseplein 4 1000 Brussel tel.: 02/501 62 35 fax.: 02/501 62 05 13.2 Websites Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Onderwijs www.ond.vlaanderen.be

Page 184: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

183

14 Bijlagen

14.1 Vakoverschrijdende eindtermen tweede graad

Leren leren

Opvattingen over leren

1 De leerlingen kunnen hun leeropvattingen, leermotieven en leerstijl in vraag stellen en zonodig veranderen. Informatie verwerven en verwerken Informatieverwerving

2 De leerlingen kunnen diverse informatiebronnen en –kanalen kritisch kiezen en raadplegen met het oog op te bereiken doelen. Informatieverwerking

De leerlingen kunnen 3 informatie kritisch analyseren en samenvatten. 4 zinvol inoefenen, herhalen en toepassen.

Problemen oplossen

5 De leerlingen kunnen probleemoplossingsstrategieën toepassen en de resultaten evalueren.

Regulering van het leerproces

Cognitieve reguleringsvaardigheden

De leerlingen kunnen 6 een realistische werk- en tijdsplanning op korter termijn maken. 7 hun leerproces beoordelen op doelgerichtheid en zonodig aanpassen. 8 uit leerervaringen conclusies trekken voor een nieuwe leertaak.

Affectieve reguleringsvaardigheden

De leerlingen beseffen 9 dat ze de oorzaak van slagen en mislukken vaak subjectief toeschrijven. 10 dat het affectieve het leerproces beïnvloedt.

Page 185: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

184

Keuzebekwaamheid Zelfconceptverheldering De leerlingen kunnen

11 hun eigen interesses, capaciteiten en waarden verwoorden. 12 een positief zelfbeeld ontwikkelen op basis van betrouwbare gegevens.

Horizonverruiming

De leerlingen 13 kunnen, rekening houdend met de eigen interesses, capaciteiten en waarden, een zinvol overzicht verwerven over studie- en beroepsmogelijkheden. 14 zijn bereid een onbevooroordeelde houding aan te nemen ten aanzien van studieloopbanen en beroepen. Keuzestrategieën

15 De leerlingen kennen de verschillende fasen van een keuzeproces en kunnen ze doorlopen.

Page 186: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

185

Sociale vaardigheden Interactief competenter worden De leerlingen 1 zoeken uit welke relatievormen ze vaak gebruiken en in welke contexten. 2 oefenen zich in relatievormen die ze minder goed beheersen, bijvoorbeeld: - zich als persoon present stellen en respect en waardering uitdrukken voor

anderen; - zich dienstvaardig opstellen, om hulp vragen en dankbaarheid tonen; - leiding geven, verantwoordelijkheid nemen en meewerken; - kritiek uiten en zich verdedigen, neen zeggen; - discreet en terughoudend zijn; - ongelijk of onmacht toegeven. 3 uiten hun zelfwaardegevoel en opvattingen. 4 worden zich bewust van en houden rekening met (on)gewenste effecten in een

interactie. Communicatieve vlotheid verwerven De leerlingen 5 herkennen functie en belang van een aantal elementen van goede communicatie en geven aan welke van deze elementen zij al beheersen 6 oefenen zich in elementen van het communicatieve proces die ze minder goed

beheersen, bijvoorbeeld: - actief luisteren; - beslissen over en mogelijke eigen reactie; - zich helder uitdrukken in ik-termen; 7 zijn bereid om de inbreng van de gesprekspartner ernstig te nemen. Zorg dragen voor relaties De leerlingen 8 kunnen het belang aangeven van volgende kenmerken van relaties: afspraken

regels, rolpatronen, machtsverhoudingen en gelijkwaardigheid. 9 kunnen aangeven dat men binnen een relatie keuzes maakt en dat men een

relatie vorm geeft op basis van inzicht in haar kenmerken. 10 oefenen zich in het opbouwen en onderhouden van een relatie door: - in overleg afspraken te maken en taken te verdelen; - bewust / bedachtzaam om te gaan met gevoelens; - verschillen en conflicten binnen een relatie te herkennen en er mee om te

gaan; - zich weerbaar op te stellen en persoonlijke autonomie te behouden; - het afwegen van het belang van een relatie t.o.v. hun andere relaties; - om te gaan met vormen van afscheid nemen.

11 accepteren verschillen en hechten belang aan respect en zorgzaamheid binnen een relatie.

Page 187: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

186

In groep probleemoplossend samenwerken De leerlingen 12 passen belangrijke elementen van overleg en gezamenlijke probleemoplossing

toe bijvoorbeeld: - zoeken en aanbrengen van argumenten voor en tegen; - voortbouwen op andermans inbreng; - gezamenlijk zoeken naar een probleemoplossingswijze en ze toepassen; - meewerken aan het proces van besluitvorming; - de wijze van samenwerking evalueren.

13 zijn bereid om samen te denken, te argumenteren en te discussiëren om met anderen een situatie te verbeteren of een probleem op te lossen.

Page 188: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

187

Opvoeden tot burgerzin

Mensenrechten

De leerlingen

1 kunnen de inhoud van de mensenrechten toelichten aan de hand van voorbeelden uit de mensenrechtencharters, inzonderheid aan de hand van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind.

2 kunnen in eigen woorden uitleggen dat mensenrechten onderling afhankelijk zijn. 3 kunnen het universele karakter van mensenrechten aantonen. 4 kunnen voorbeelden geven dat mensenrechten van iedereen voortdurend

aandacht en inspanningen vergen en een dynamisch geven zijn. 5 herkennen schendingen van mensenrechten. 6 herkennen vooroordelen en discriminerend optreden bij zichzelf, bij anderen en in

de media. 7 hebben belangstelling en respect voor mensenrechten en zijn bereid zich actief

en opbouwend in te zetten voor hun eigen rechten en die van anderen. 8 hebben kritische belangstelling voor de behandeling van de

mensenrechtenthematiek in de media. Actief burgerschap en besluitvorming De leerlingen 9 kunnen besluitvorming op reële schoolse situaties toepassen. 10 oefenen inspraak en participatie in de school en beargumenteren het belang ervan ook in andere organisatievormen. 11 kunnen meerderheids- en minderheidsstandpunten onderscheiden en benoemen. 12 kunnen rechten en plichten binnen een concrete situatie uitleggen. 13 kunnen verschillende belangen op korte en langere termijn afwegen. 14 spannen zich in om de belangstelling, de standpunten en de argumenten van anderen te respecteren. 15 spannen zich in om voorstellen of argumenten genuanceerd te benaderen. 16 voelen zich aangesproken om binnen en buiten de school verantwoordelijkheid op te nemen en deel te nemen aan allerlei initiatieven.

Page 189: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

188

Gezondheidseducatie

Gezonde en actieve leefstijl

De leerlingen 1 verzorgen en gedragen zich hygiënisch. 2 hanteren de richtlijnen voor een gezonde voeding, voor de aankoop en bewaring

van voedingsmiddelen en de hygiënische bereiding van maaltijden. 3 passen veiligheidsvoorschriften toe en nemen veiligheidsvoorzorgen in

werkplaatsen, labo’s en in andere situaties. 4 herkennen een noodsituatie en treden daarbij efficiënt op. 5 schatten de risico’s bij gebruik van genotsmiddelen en medicijnen in en reageren

assertief in verschillende aanbodsituaties. 6 kunnen omgaan met taakbelasting, examenstress en teleurstellingen. 7 tonen het belang aan van ergonomie en nemen een gevarieerde zithouding aan

in leef- en werkomgeving. Relaties en seksualiteit De leerlingen 8 kunnen omgaan met vriendschap, verliefdheid, seksuele identiteit, seksuele

gevoelens. 9 vormen een opinie over relaties en seksualiteit, en reflecteren over eigen gedrag. 10 bespreken de regelgeving over seksuele meerderjarigheid en ongewenst intiem

gedrag. 11 bespreken vormen van machtsmisbruik binnen relaties en oefenen zich in fysieke

en mentale weerbaarheid. 12 uiten hun wensen en gevoelens binnen een intieme relatie op een constructieve

en onbevangen manier, stellen en aanvaarden grenzen. 13 staan kritisch tegenover seks en erotiek in de media.

Page 190: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

189

Milieueducatie

Milieuzorg

De leerlingen 1 kunnen milieuaspecten op school identificeren en gericht zoeken naar informatie

m.b.t. omgaan met middelen, grondstoffen en verbruiksgoederen. 2 zijn bereid tot een duurzaam gebruik van grondstoffen, goederen, energie en

vervoermiddelen. 3 kunnen aan een milieuzorgsysteem op school meewerken en zoeken hierbij naar acties die bijdragen tot een duurzame oplossing voor een bepaald

milieuprobleem. 4 kunnen contacten leggen met buitenschoolse milieu-instanties bij het werken aan

het milieuzorgsysteem en sensibiliseren de school voor milieubesparend gedrag. 5 kunnen omgaan met het gegeven dat een duurzame oplossing voor een

milieuprobleem afhangt van rationele en niet-rationele factoren en niet altijd beantwoorden aan hun verwachtingen.

Natuurzorg De leerlingen 6 kunnen de specificiteit van en de verscheidenheid binnen een landschappelijk

waardevol gebied met een hoge natuurwaarde beschrijven en bespreken 7 kunnen elementen verzamelen die de kwetsbaarheid van een landschappelijk

waardevol gebied met een hoge natuurwaarde aantonen en anderen sensibiliseren voor natuurbehoud of natuurwaardering.

8 voelen de waarde aan van persoonlijke natuurbeleving en het genieten van de natuur en de landschappen.

9 beseffen dat mensen met andere historische, socio-economische of culturele achtergrond de natuur en een landschap anders kunnen ervaren.

10 zijn bereid zich in te zetten om de biodiversiteit en de waarde van een natuurgebied en van een landschap te behouden.

Verkeer en mobiliteit De leerlingen 11 maken veilig gebruik van eigen en openbaar vervoer. 12 kunnen de voor- en nadelen van verschillende vervoerswijzen afwegen.

Page 191: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

190

14.2 Instructiekaart beoordelingscriteria voor tekstmateriaal

INSTRUCTIEKAART

Criteria om een tekst kritisch te beoordelen

Wie is de auteur? - een persoon - een organisatie - een commercieel bedrijf - onbekend

In welke mate is de auteur geloofwaardig t.a.v. het onderwerp? - waarom wel? - waarom niet? Wat is het doel van de auteur? - informatie geven - overtuigen - verkopen - ontspannen - niet duidelijk Vind ik een andere bron waarin de gevonden informatie bevestigd wordt? - indien ja: ook bij deze bronnen de eerste drie vragen beantwoorden - indien neen: verder zoeken ! (denk ook aan andere bronnen: encyclopedieën, boeken, schoolhandboeken, internet, kranten, …)

Page 192: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

191

14.3 Instructiekaart leesvaardigheid

INSTRUCTIEKAART LEZEN

INSTRUCTIEKAART LEZEN

deel 1: vóór het lezen

deel 2: tijdens het lezen

Oriënteren

Algemeen - Wat is het doel van de auteur van de tekst: informeren, overtuigen, gevoelens beïnvloeden, aansporen, ontspannen, beoordelen? - Op welk publiek is de tekst gericht? - Wie is de auteur?

Terugkijken - Heb ik eerder zo’n tekst gelezen? - Welke moeilijkheden heb ik ondervonden? - Welke fouten heb ik toen gemaakt?

Vooruitzien - Waarom moet ik deze tekst lezen?

Voorbereiden: verkennend lezen (skimmen)

Om de inhoud van de tekst te verkennen - Lees de titels en tussenkopjes - Bekijk de illustraties en onderschriften - Bij langere teksten: lees de flaptekst en bekijk de inhoudstafel

Beantwoord daarna de volgende vragen - Waarover gaat deze tekst? - Wat weet en vindt ik zelf al over dit onderwerp? Wat zou ik er meer over willen weten? - Wat verwacht ik van de tekst?

Uitvoeren

Genietend lezen Je leest een tekst op eigen tempo en voor je eigen plezier. Achteraf wordt je alleen gevraagd of je het boeiend of leuk vond, …

Zoekend lezen of selecterend lezen (scannen) Je leest nauwkeurig dat tekstgedeelte dat een antwoord op de vraag bevat.

Intensief lezen - Op het niveau van de hele tekst: je zoekt de inleiding, het slot. - Op het niveau van de alinea: in de alinea duid je de kernzin aan. - Op het niveau van de zin: je zoekt ‘verbindingswoorden’ en ‘verwijswoorden’ om het geheel beter te begrijpen.

Page 193: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

192

INSTRUCTIEKAART LEZEN

deel 3: na het lezen

Reflecteren

Terugkijken - Heb ik de boodschap begrepen? - Zijn de vragen die ik had, beantwoord? - Heb ik nog vragen over de tekst, zijn er nog dingen die ik niet begrijp? - Begrijp ik het doel van dit soort teksten? - Begrijp ik de bedoeling van de schrijver?

Vooruitzien - Op welke punten is mijn aanpak succesvol gebleken? - Op welke punten moet ik mijn aanpak verbeteren?

Page 194: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

193

14.4 Instructiekaart luistervaardigheid

INSTRUCTIEKAART LUISTEREN

INSTRUCTIEKAART LUISTEREN

deel 1: vóór het luisteren

deel 2: tijdens het luisteren

Oriënteren

Algemeen - Wat is het doel van de spreker: informeren, overtuigen, gevoelens beïnvloeden, aansporen, ontspannen, beoordelen? - Op welk publiek is de tekst gericht? - Wie is de spreker? (Welk taalgebruik kun je verwachten: formeel, informeel, …)

Terugkijken - Heb ik eerder zo’n luisteroefening gehad? - Welke moeilijkheden heb ik ondervonden? - Welke fouten heb ik toen gemaakt?

Voorzien - Wat moet ik met deze luistertekst doen?

Voorbereiden

- Wat weet ik al over het onderwerp? - Wat zou ik willen weten over het onderwerp?

Uitvoeren

Genietend luisteren Je luistert naar een verhaal, een liedje, een gedicht, … Achteraf wordt je alleen gevraagd of je het boeiend of leuk vond, of je het mooi of lelijk vond, …

Selecterend luisteren Je noteert alle informatie waarnaar je op zoek bent bv.: antwoorden op vooraf gestelde vragen Op basis van die informatie noteer je de hoofdgedachte, onderscheid je hoofdpunten en details.

Page 195: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

194

INSTRUCTIEKAART LUISTEREN

deel 3: na het luisteren

Reflecteren

Terugkijken - Heb ik de boodschap begrepen? - Zijn de vragen die ik had, beantwoord? - Heb ik nog vragen over de tekst, zijn er nog dingen die ik niet begrijp? - Begrijp ik het doel van de uiteenzetting? - Begrijp ik de bedoeling van de spreker? - Heb ik problemen ervaren?

Vooruitzien - Op welke punten is mijn aanpak succesvol gebleken? - Op welke punten moet ik mijn aanpak verbeteren?

Page 196: OVSG Leerplan Muzikale Opvoeding 2de Graad B

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG Verzorging - Voeding 2de graad BSO

195

Colofon Dit leerplan werd ontwikkeld door de leerplancommissie Verzorging - Voeding 2de graad BSO van OVSG met medewerking van vertegenwoordigers van de inrichtende machten Aarschot, Antwerpen, Gent en Mechelen.