Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen...

80
Overtuig als spreker DE PROFESSIONELE GIDS VOOR EEN SUCCESVOLLE PRESENTATIE Expert Academy HERZIENE UITGAVE

Transcript of Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen...

Page 1: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

Overtuigals spreker

DE PROFESSIONELE GIDS VOOR EEN SUCCESVOLLE PRESENTATIE

Expert Academy

HERZIENE UITGAVE

Page 2: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken
Page 3: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

INHOUD

Overtuig als spreker: de 6 V’s! 2

Voorwoord van onze trainers 4

DEEL 1 Verbinden 7

Lichaamstaal of non-verbale communicatie 12 Stemgebruik 14 Inhoud 16

DEEL 2 Voorbereiden 17

Storytelling 26 Elevator Pitch 29 Oefenen 31

DEEL 3 Vorm 33

Hoe overleef ik PowerPoint? 35 Minder slides 36 Minder tekst en een duidelijke lay-out 39 Wees zuinig met bullet points 41 Zeg het met beelden 41 Eén slide, één boodschap 47 Wat met grafieken, tabellen en diagrammen? 49 ‘10-20-30’ en andere regels 51 PowerPoint, Keynote of Prezi? 55

DEEL 4 Verjaag de stress 59

DEEL 5 Verwachtingen en vragen van het publiek 65

DEEL 6 Valkuilen en valschermen 71

Het handboek ‘Overtuig als spreker’ is een uitgave van Expert Academy in een redactie van Lieven Buyse en Gui Van Roy. Copyright © 2018 – Verantwoordelijke uitgevers: Lieven Buyse & Gui Van Roy. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Page 4: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 2 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Overtuig als spreker: de 6 V’s!

Wil je graag vol zelfvertrouwen en met impact voor een groep spreken? Hoe zorg je ervoor dat je boodschap duidelijk is en blijft hangen? Met welke technieken kan je verhaal visueel en non-verbaal versterkt worden? Hoe presenteer je overtuigend en met impact voor klanten, directie of collega’s tijdens een vergadering?

In dit praktijkgericht handboek leer je hoe jij je presentatie af kunt stemmen op de verwachtingen van het publiek. Je leert optimaal gebruik te maken van vaak ongekende tools en technieken om een publiek te inspireren. Tegelijkertijd leer je welke valkuilen je absoluut moet vermijden voor een geslaagde en succesvolle presentatie.

Het boek is opgedeeld in zes hoofdstukken. Dit zijn meteen ook de zes belangrijkste onderdelen van je presentatie.

Page 5: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

O V E RT U I G A L S S P R E K E R : d E 6 V ’S ! | P G . 3Expert Academy

1 . V E R B I N D E N

Een boodschap overbrengen kan alleen succesvol als je een goede band creëert met je publiek.We noemen dat ‘rapport’. In dit hoofdstuk geven we je inzichten en tips om die link zo krachtig mogelijk te maken en sterk te starten met je presentatie.

2 . V O O R B E R E I D E N

Zonder een goede voorbereiding slaagt een presentatie nooit. We geven je een paar suggesties voor een degelijke structuur en een overtuigende inhoud, met onder meer een link naar de technieken storytelling en Elevator Pitch.

3 . V O R M

Niet alleen de presentator speelt een grote rol, een goed opgebouwde slideshow kan je verhaal sterker maken. Maar hier zitten heel wat addertjes onder het gras. Hoe kan je ‘death by PowerPoint’ vermijden? Wat is Prezi eigenlijk? En hoe kan je diagrammen en grafieken toch aantrekkelijk maken? Wij geven je tips.

4 . V E R JA A G D E S T R E S S

Een droge mond, trillende handen, een zwetend voorhoofd: allemaal symptomen van spreekangst. Een aantal eenvoudige suggesties helpen je om met die podiumangst om te gaan.

5 . V E RWA C H T I N G E N E N V R A G E N VA N H E T P U B L I E K

Leer je publiek kennen. Weet wat ze verwachten, hoelang ze zich kunnen concentreren en hoe je omspringt met vragen. Hoe beter je hen kan inschatten, hoe beter je de boodschap zal overbrengen. Zorgeloos omgaan met lastige vragen en weerstand is een kunst.

6 . VA L K U I L E N E N VA L S C H E R M E N

Een tiental tips op een rij: als geheugensteuntjes om op zak te steken en om er zelf mee aan de slag te gaan.

?? ??

Page 6: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

“Zweten, hartkloppingen en honderden gedachten voor verschillende

rampscenario’s. Zo voelde ik me twintig jaar geleden tijdens een presentatie

voor een groep mensen. Ik heb al snel ondervonden dat het ook helemaal

anders kan. Tenslotte ben jij als spreker de kenner. En je kennis en ervaring

delen met anderen, je plannen en visie vertalen naar een groep mensen om

ze op die manier te motiveren en inspireren, werkt ontzettend verslavend.

Volg de tips en tricks, oefen ze in en je komt tot geweldige resultaten. Ik

geef het je op een (presenteer)blaadje.”

— Robin Vissenaekens

Voorwoord van onze trainers

“Als je wil dat je collega’s, medewerkers of klanten meer luisteren naar WAT je zegt, dan is het vooral belangrijk om aandacht te schenken aan HOE je het zegt. Je toehoorders inspireren doe je door een aantrekkelijke vorm te geven aan je boodschap, je verhaal helder op te bouwen en dit te ondersteunen met sterke lichaamstaal. Overtuigend spreken en presenteren met impact zijn vaardigheden die je zeker nodigt hebt in de wereld van morgen.”— Véronique Hoex

“Een publiek verwacht drie dingen van een spreker:

• kennis van zaken• What’s in it for me?• een aangename, levendige en inspirerende speech

Dat is goed nieuws, want de meeste presentatoren slagen daar niet in. Je kan er

dus uitspringen! Door een uitstekende voorbereiding, een duidelijke structuur,

de techniek van storytelling, een maximale impact van je lichaamstaal, een

correct stemgebruik (intonatie, articulatie, tempo en volume), stimulerende

slides en respect voor je publiek, zal je ongetwijfeld het verschil maken.”

— Jan Buermans

PG. 4 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 7: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

“Spreken voor een groep is voor veel mensen een angstaanjagend idee.Voor jou misschien ook. Ik kan me daar erg goed in inleven. De tips en tricks die ik dagelijks aan cursisten meegeef, pas ik ook nog regelmatig op mezelf toe. Tien jaar televisie-ervaring en honderden optredens als presentatrice ten spijt, de plankenkoorts zal nooit verdwijnen. Maar het vertrouwen dat het elke keer weer goed komt, heeft zich intussen gelukkig ook rotsvast in mijn lijf en brein genesteld. Je kan het dus leren, het is niet louter een kwestie van talent. Deze syllabus is daar alvast een hulpmiddel bij. Maar het is met spreken voor publiek zoals met alles in het leven: oefening baart kunst!”— Lies Martens

“Het doel van communicatie is dat de ander zal horen, begrijpen en

onthouden wat jij wilt dat die hoort, begrijpt en onthoudt. Te dikwijls heb

ik het gevoel bij sprekers dat hun doel ‘ik heb mijn boodschap gegeven’ is,

en daar stopt het dan bij. Ik heb ook nog een gouden tip voor sprekers en

die heeft met tijd te maken. Om je impact te verhogen, is het belangrijk

om heel traag te praten en met zeer veel pauzes. Alles is sterker dan - bij

tijdsnood - snel de boodschap af te haspelen, zonder te weten of de ander

alles heeft begrepen. Veel succes!”

— Jerko Bozikovic

“Presenteren is voor een stuk herhalen. Vermeld je drie kernboodschappen in je inleiding. Tijdens het middenstuk van je presentatie werk je ze één voor één uit. In de conclusie herhaal je ze nog eens beknopt. Als er dan nog iemand de zaal verlaat met de vraag ‘waarover ging dit?’, zal het alvast niet aan jou liggen.

En vooral: begin positief. Excuseer je bij voorbaat niet voor één of andere onvolkomenheid. Als your English not so good is, then zullen we dat binnen de kortste keren wel merken. You don’t need to put it extra in the paint!”

— Harald Van Beeck

V O O Rw O O R d VA n O n z E T R A I n E R S | P G . 5Expert Academy

Page 8: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 6 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 9: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V E R b I n d E n | P G . 7Expert Academy

D E E L I

Verbinden“Als je wil dat het publiek

je boodschap meedraagt,

moet je je eerst met hen verbinden.”

Page 10: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 8 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 11: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V E R b I n d E n | P G . 9Expert Academy

Zelfs zonder telefoon kan je verkeerd verbonden zijn. Zo is ook een band smeden met je publiek of ‘rapport’ een absolute eerste stap in het overbrengen van je boodschap. Connecteer met je toehoorders, het is de enige manier om ervoor te zorgen dat ze je boodschap mee naar huis nemen.

Hoe maak je ‘rapport’? Deze vijf tips zorgen ervoor dat je vanaf de eerste seconde de aandacht van het publiek grijpt.

Z O E K O O G C O N TA C T E N H O U DAT VA S T

Als je voor een kleine groep spreekt (max. twintig mensen) kan je makkelijk elke persoon apart aankijken. Hou die blik een paar seconden vast, de tijd die je nodig zou hebben om voor die man of vrouw een glas water uit te schenken. Denk ook aan een dirigent, net voor het orkest de eerste noot speelt: alle ogen zijn op hem gericht. Vermijd om één persoon te fixeren en de rest te negeren, je geeft er iedereen een ongemakkelijk gevoel bij.

Als de groep groter is, verdeel je denkbeeldig de zaal in vier gelijke kwadranten. Verspreid je blik regelmatig in die vier stukken, dan zorg je ervoor dat iedereen het gevoel krijgt dat je hem of haar persoonlijk aankijkt.

G L I M L A C H

Onderzoek heeft uitgewezen dat de boodschap van een vriendelijk kijkende spreker langer blijft hangen. Bovendien zal het publiek je makkelijker geloven als je je gezicht ontspant. Fronsen en bijten op je onderlip helpt nooit om de kern van je verhaal sterker te maken. Bovendien zal niemand in het publiek vermoeden dat je last hebt van zenuwen als je glimlacht. Hoe je concreet omgaat met stress en spreekangst, bekijken we verder in deze gids.

C R E Ë E R B E W US T S T I LT E S E N PAU Z E S

We zijn allemaal zo bang van de stilte. Horror vacuï, zegt het Latijn. En dus praten we het vol. Te snel, te veel. Pauzes zijn ongelooflijk sterke werktuigen om ervoor te zorgen dat je boodschap kan doordringen en dus langer blijft hangen. Stiltes onderstrepen je kernverhaal. Bouw ze bewust in.

V I N D D E J U I S T E G O L F L E N GT E

Voel aan wat er leeft bij je publiek, wacht tot iedereen met volle aandacht naar je kijkt en luistert. Vraag die aandacht ook letterlijk: ‘is iedereen er klaar voor? Kunnen we van start gaan?’

1

2

3

4

Page 12: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken ze op hun horloge? Grijp dan in en bouw een nieuw ‘rapport’-moment in.

W E E S D E L E I D E R

Een heel belangrijk beeld is dat van de ruiter en het paard. Jij bent de ruiter, het publiek ga je leiden met de teugels stevig in handen. Jij bepaalt of ze naar je luisteren en waar ze naar kijken. Jij bepaalt het ritme en de toon. Gebruik je stem (stiller of luider, hoger of lager) om hun aandacht te trekken en te houden, bouw een grapje of een anekdote in om de aandacht opnieuw te verhogen, verras je publiek af en toe. (Zie later, wanneer we het hebben over de aandachtsboog en de elementen van een goede INTRO)

“Je hebt maar één kans om een eerste indruk te maken.”

Je merkt meteen dat lichaamstaal blijkbaar heel belangrijk is bij het overbrengen van een boodschap: oogcontact, glimlachen… De impact die je hebt op je publiek hangt daar voor het grootste deel mee samen. Vooral bij een eerste indruk heeft lichaamstaal een enorme invloed. We zijn in de eerste plaats kijkende wezens en we ‘scannen’ een nieuwe, onbekende persoon razendsnel. We doen dat onbewust, ons brein wil snel inschatten of we de andere persoon kunnen vertrouwen of niet.

Bij zo’n eerste indruk zorgt je lichaamstaal of non-verbale communicatie voor meer dan de helft van de impact op je publiek. Nog voor je één woord hebt gezegd, vormt het publiek zich al een mening over je. Dat is dus de 55% die je in onderstaande grafiek terugvindt.

38% van je impact heb je aan je stemgebruik te danken. Stem, uitspraak, toonhoogte, volume, taalgebruik... Ze zijn allemaal bijzonder cruciaal in het overbrengen van je boodschap. Amper 7% van de eerste impact op je publiek veroorzaak je met de inhoud van je verhaal.

5

Page 13: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V E R b I n d E n | P G . 1 1Expert Academy

Nee toch?Toch wel. Maar daarmee willen we niet zeggen dat de inhoud onbelangrijk is, integendeel. Die 7% moet héél goed zitten, anders slaagt je presentatie niet. Vandaar het belang van een goede voorbereiding. Maar het verschil maak je met je stem en je lichaamstaal. Gebruik deze twee krachtige elementen om nog meer impact te hebben bij het publiek.

Lichaamstaal is niet alleen belangrijk bij het connecteren met je publiek aan het begin van je presentatie (de zogenaamde ‘rapport’), ook de hele presentatie door hou je best rekening met de volgende tips.

7% Inhoud

38% Stem55% Lichaamstaal

55%

7%

38%

Page 14: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 12 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Lichaamstaal / non-verbale communicatie

Wat is een goede houding? Er zijn drie cruciale elementen waar je rekening mee dient te houden: voeten, handen en ogen.

1 Plant je voeten naast elkaar, ongeveer op dezelfde afstand als je schouders. Maak contact met de vloer als twee bomen die je plant in de grond. Het is pure fysica, stabiliteit krijg je niet met twee voeten dicht bij elkaar of met gekruiste voeten. STABILITEIT IN JE LICHAAM = GELOOFWAARDIGHEID IN JE VERHAAL

Natuurlijk mag je bewegen tijdens een presentatie, graag zelfs. Maar maak de stappen die je zet meteen ook groot en duidelijk genoeg. Snelle, zenuwachtige pasjes verzwakken je verhaal.

2 Wat dan met je armen en handen? Die twee dingen die we van Moeder Natuur meekregen en naast je lichaam bengelen, maar waarvan veel mensen niet weten wat ze ermee moeten aanvangen tijdens een presentatie. Een paar dingen doe je beter niet:

» gekruiste armen voor je borst: een gesloten houding die geen openheid creëert en waardoor je ook niks kan geven. Gekruiste armen vormen een barrière tussen jezelf en het publiek.

» handen op je rug: dit is de houding van een soldaat die wacht op zijn orders en dat ben je als spreker niet.

» handen in de broekzakken: je handen verstoppen is nooit een goed idee. Als je met open vizier het publiek aanspreekt, laat je best ook je open handen zien. Niets te verbergen!

» vermijd ook om dingen in je hand te houden die kunnen afleiden (balpen, opgerolde papieren, trouwring): geen gefriemel, geen geflapper, geen geklik.

» zet je handen niet ‘op slot’ door ze te krampachtig samen te wringen, dat verraadt alleen nervositeit.

7% Inhoud

38% Stem55% Lichaamstaal

55%

7%

38%

55%

Page 15: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V E R b I n d E n | P G . 1 3Expert Academy

Wat dan wel? Probeer je handen zoveel mogelijk te laten meespelen in je verhaal. Ze onderstrepen je boodschap, ze versterken het punt dat je wil maken. Een goede starthouding is je beide handen losjes in elkaar te leggen en ze voor je bovenlichaam te houden. Ontdek zelf of je dat liever wat hoger of lager doet. Van daaruit kunnen ze meespelen, in bewegingen die groot en duidelijk genoeg zijn. Je handen losjes naast je lichaam laten hangen, is ook een mogelijkheid. Let daarbij wel op dat je voldoende dynamiek uitstraalt.

Tip: hou regelmatig denkbeeldig een (basket)bal vast en beweeg je handen vanuit die positie. Je handen maken je verhaal dynamischer. Ze kunnen je verhaal sterker maken. Zoek de open ruimte op, zelfs als er een spreekgestoelte is. Kom los van de dingen waarachter je je verstopt. Toon jezelf, maak van je houding een open houding.

OEFENING

Je handen en armen op een ondersteunende manier gebruiken, kan je elke dag oefenen. Iedere keer als je de komende dagen of weken je armen wil kruisen in een gesprek met een collega of tijdens een vergadering, open ze dan terug en ga op zoek naar een comfortabele, open houding. Het is een leerproces, maar wel eentje dat je dagelijks kan bijschaven.

3 Je ogen zijn je connectoren: ze verbinden je met je publiek. Kijk niet opzij, naar boven of naar beneden. Onbewust leest een toehoorder die bewegingen als een teken van onzekerheid. Probeer ook te glimlachen met je ogen. Samen met een ontspannen, vriendelijke mond, zorgt dit ervoor dat het publiek liever naar je gaat luisteren. Een vriendelijk glimlachend gezicht maakt dat de boodschap beter blijft hangen.

Algemene regel: probeer alles wat de aandacht van je verhaal afleidt te vermijden: opvallende kleding, kapsel, kleine bewegingen, storende tics… Maak je houding zo open en dynamisch mogelijk.

OEFENING

Vraag aan iemand uit je omgeving om je te filmen (vb. met een smartphone of een tablet). Gebruik een breed kader, ‘ten voeten uit’. Stel jezelf nu heel kort even voor (max. 1 min) en herbekijk dit filmpje kritisch. Corrigeer wat je minder goed vond in je lichaamstaal en doe de oefening opnieuw.

Page 16: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 14 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Stemgebruik

Helder en duidelijk communiceren heeft natuurlijk alles te maken met je stem en je taalgebruik. Alles start daar bij goed ademen. Door stress gaan we vaak minder goed (lees: minder diep) ademen en komen we soms halverwege een zin in ademnood. Geen fijne ervaring. Bovendien creëert dat meer stress en zo verzeil je al gauw in een vicieuze cirkel.

Een goede ademhaling is buikademhaling. Die kan je eenvoudig aanleren door op de grond te gaan liggen met een zwaar boek op je onderbuik. Bij het inademen moet dat boek omhoog gaan, niet je borstkas. Het voordeel van deze techniek is dat het stressverlagend werkt (zie verder) en bovendien zorgt voor een beter gebruik van je stem.

Probeer in je stemgebruik te variëren: kies voor afwisselende toonhoogtes en ritmes om je verhaal aantrekkelijk te houden. Varieer ook met volume. Spreek luider of net veel stiller als je een heel belangrijk punt wil maken. Volume kan je oefenen, klemtonen leggen ook. Je stembanden zijn spieren, er bestaan heel wat oefeningen om ook die spieren (net als je rug- of buikspieren) te gaan trainen.

OEFENING OM JE STEMVOLUME TE TESTEN EN TE VERGROTEN

Ga met twee personen tegenover elkaar staan, bijna neus tegen neus. Stel jezelf kort voor terwijl je oogcontact houdt. Doe dat allebei na elkaar. Ga dan een grote stap achteruit en herhaal de oefening.

Ga nu elk met je rug tegen een muur van de kamer staan, tegenover elkaar, met veel ruimte ertussen. Herhaal de oefening. Laat nu één persoon de kamer verlaten en doe dezelfde oefening. Je zal merken dat je vanzelf luider zal gaan spreken, zonder dat je gaat roepen.

7% Inhoud

38% Stem55% Lichaamstaal

55%

7%

38% 38%

Page 17: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V E R b I n d E n | P G . 1 5Expert Academy

Ook je uitspraak en je taalgebruik zijn essentieel. Wie presenteert, wil dat het publiek de boodschap onthoudt. Voor we zover zijn, moet het publiek je eerst begrijpen. Op dat elementaire niveau situeert je taalgebruik zich. Praat duidelijk en vermijd jargon of moeilijke woorden. Afkortingen of Engelse termen die in jouw vakgebied misschien heel evident zijn, zijn dat niet voor een (overigens intelligente) toehoorder in het publiek.

Euh… en stopwoordjes. Als we nadenken over wat we willen vertellen, maar er komt nog niet meteen een zin in ons hoofd, gaan we die stilte meestal vullen met een niet zo mooie ‘euh’ of een stopwoordje. Maak van je ‘euh’ liever een stilte, sluit je mond. Die vervelende klank brengt geen informatie met zich mee, het is alleen een ‘vuller’. Ook dat kan je oefenen.

OEFENING

Vertel luidop wat je vanochtend gegeten hebt als ontbijt, of hoe je familie (met alle tantes, ooms, nichtjes en neefjes) eruitziet, of waar je volgende vakantie naartoe gaat. Probeer - iedere keer als je ‘euh’ of een stopwoordje wil gebruiken - gewoon je mond te sluiten. Het helpt soms als je een vertrouwenspersoon mee laat luisteren om je attent te maken op je ‘euhs’ en stopwoordjes!Tip: doe dit bijvoorbeeld in je auto op weg naar het werk, gebruik de file nuttig.

Gebruik ook zoveel mogelijk actieve spreektaal. Passieve zinnen halen de dynamiek van je verhaal naar beneden, schrijftaal maakt het saai.

Voorbeelden:

OEFENING

Lees een artikel in de krant of een tijdschrift. Zoek de passieve zinnen en probeer ze te herschrijven naar een actievere vorm.

“Er moet voor meer afwisseling gezorgd worden in het werkrooster.”

“Elke week wordt het gras rond het bedrijventerrein gemaaid.”

“U wordt zo snel mogelijk geholpen.”

(er is geen echt onderwerp, het werkwoord ‘worden’ verraadt meestal

dat het om een passieve zin gaat)

XPassief

V

“We willen graag wat meer afwisseling zien in het werkrooster.”

“Onze groendienst maait elke week het gras rond het bedrijventerrein.”

“Wij helpen u graag zo snel mogelijk.”

Actief

Page 18: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 16 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Inhoud

De taartdiagram over impact toont ons dat amper 7% van de impact die je hebt op een publiek samenhangt met de inhoud (bij een eerste indruk, weliswaar).Die 7% moet dan wel memorabel zijn.

Je merkt meteen dat hier de grootste valkuil verborgen zit. Hoewel de inhoud slechts 7% van de impact maakt op het publiek, is dit net het onderdeel waar we als spreker de meeste aandacht aan besteden. We spenderen uren, soms dagen, aan het maken van onze slides en het opleuken van onze PowerPoint-presentatie. We denken dan dat we goed voorbereid zijn, wanneer we onze slides af hebben. Niets is minder waar. Dan begint het pas. Want 93% van onze impact wordt bepaald door hoe we onze presentatie gaan brengen en niet door hoe onze slides eruitzien.

In het volgende hoofdstuk hebben we het uitgebreid over de inhoud en hoe je je het best kunt voorbereiden.

7% Inhoud

38% Stem55% Lichaamstaal

55%

7%

38%

7%

Page 19: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O O R b E R E I d E n | P G . 17Expert Academy

D E E L 2

Voorbereiden“Als je je vergeet voor te bereiden,

bereid je dan voor om vergeten

te worden.”

Page 20: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 18 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 21: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O O R b E R E I d E n | P G . 1 9Expert Academy

Een goede voorbereiding bepaalt het vallen of staan van een presentatie. Dat lijkt een evidentie, en toch zien te veel sprekers een goede voorbereiding over het hoofd. Te vaak zien ze ‘voorbereiding’ als het voltooien van hun slideshow. “Voilà, mijn PowerPoint is klaar! Ik ben helemaal voorbereid voor die presentatie van donderdag.” Helaas, niets is minder waar. Een goede presentatie vraagt meer.

Deze tip zal je leven veranderen: start elke presentatie op een plek waar je geen toegang hebt tot een computer. Start met denken, start met praten. Ga wandelen, rij met de wagen rond, neem een bad en denk na. Wat wil ik mijn publiek vertellen? Welke ideeën moeten ze meenemen naar huis? (De zogenaamde ‘take-home messages’) Dat mogen er maximum drie zijn, meer dan dat onthoudt zelfs een intelligent, hoog opgeleid publiek niet. Zet die ideeën eerst even op papier, nog niet meteen op je pc. Of nog beter: vertel het luidop aan jezelf. Je hoort meteen welk idee goed klinkt en welk niet.

“A good presentation should be like a ladies’ skirt:long enough to cover the essentials, short enough to keep the interest going.”

– Winston Churchill

Churchill had gelijk. Vandaag zouden we spreken van het KISS-principe: Keep It Short and Simple. Dat wil niet zeggen ‘stupid’! Maar wel zo beknopt en zo helder mogelijk.

De basisstructuur voor een goede presentatie is eenvoudig en klassiek. Begin met een degelijke intro, zorg voor een onderbouwd middenstuk en eindig met een conclusie.

I N T R O

Connecteren met je publiek doe je, zoals we al zeiden, grotendeels met je lichaamstaal, maar de inhoud speelt meteen ook al een grote rol. Wat vertel je in die inleiding? Een handig memotechnisch middeltje helpt je hierbij:

I N T R OIJsbreker Noodzaak Timing Regels 0 slides

Page 22: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 20 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

1 . I Js b r e k e rAls je voor een publiek gaat staan, is er een spanning te voelen. Van jou naar het publiek toe (gaan ze willen luisteren, ga ik geen fouten maken, zullen ze moeilijke vragen stellen?), maar evengoed omgekeerd (gaat dit lang duren, wat heb ik hieraan, is dit een goede spreker?). Die spanning doorbreek je best meteen. Daarvoor dient de IJsbreker. Daar kan je mee gaan spelen, er is een hele waaier aan mogelijkheden:

» Humor: je publiek laten lachen, is zowat de sterkste ijsbreker die er is, maar het houdt ook het grootste gevaar in. Als de grap flauw is en het publiek lacht niet, dan stijgt de spanning.

» Vertel een anekdote: iets wat je zelf hebt meegemaakt, een persoonlijk verhaal of een eigen ervaring. Deze anekdotes maken je presentatie altijd geloofwaardiger.

» Stel een vraag: de interactie met je publiek is dan instant. Dat hoeft niet meteen een vraag te zijn waarop mensen ook echt moeten antwoorden of waarvoor ze hun hand moeten opsteken. De meeste mensen huiveren er namelijk voor om op te vallen in publiek of om luidop iets te moeten zeggen. Maar dit kan ook een retorische vraag zijn. Laat het publiek in elk geval nadenken over je vraag.

» Start met een choquerende uitspraak of cijfer: je schudt je publiek wakker door een extreem standpunt te citeren. Wees dan maar zeker dat de belangstelling van het publiek meteen gewekt is.

» Speel in op de actualiteit: als een gebeurtenis die gelinkt is aan je onderwerp die ochtend in het nieuws zat, gebruik de actualiteit dan als opstapje naar jouw verhaal.

» Breng een intrigerend voorwerp mee dat met je onderwerp te maken heeft. Mensen kijken graag, laat ze raden hoe het werkt en waarvoor het dient. Je publiek wordt meteen uitgedaagd.

Het belangrijkste is dat je bij de start van je presentatie origineel en verrassend bent. Blijf uit de buurt van alle clichés. Zinnetjes als ‘Ik ga u iets vertellen over…’ of ‘Mijn naam is Jan Janssen, ik woon in Kruishoutem en werk bij de NMBS’ of ‘Geachte aanwezigen, het is een bijzondere eer om hier vandaag uitgenodigd te zijn’ laat je beter achterwege. Die heeft het publiek al ontelbare keren gehoord waardoor het meteen veronderstelt dat je presentatie net zo slaapverwekkend zal zijn als die van de vorige spreker. Verontschuldig je ook nooit. Zinnetjes als ‘Mijn excuses, ik had niet zoveel tijd om me voor te bereiden’ of ‘My English is not so good’ brengen je meteen in een ondergeschikte positie, terwijl je als spreker een leidende rol vervult.

Page 23: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O O R b E R E I d E n | P G . 2 1Expert Academy

Wees creatief, kietel het brein van je toehoorders en gebruik een frisse, heldere taal. Originaliteit is belangrijk om jezelf te onderscheiden van de spreker voor of na jou.

Een paar intro’s die altijd werken:

Je intro zet de toon, met de intro maak je ‘rapport’: het is dus een binnenkomer die meteen goed moet zitten. Zorg ervoor dat je die helemaal uit het hoofd kent, dat je niet naar je woorden hoeft te zoeken. Luidop oefenen is, zeker voor je intro, een must!

2 . No o d z a a kBelangrijk is ook om meteen aan te geven dat je gaat inspelen op de verlangens van je publiek. Je toehoorders stellen zich vanaf de eerste seconde de vraag: “what’s in it for me?”. Het is jouw taak om daarop te antwoorden, van bij het begin. Je doet dus een belofte aan je toehoorders: “Als u straks hier buiten gaat, dan zal u alles weten over...” Waarom moeten ze deze presentatie zeker volgen? Dat is de Noodzaak. Je kan hier al je kernboodschappen aan bod laten komen, maar dan heel summier en zeker niet in een opsomming. Probeer ze in één zin te verwerken.

Minder goed voorbeeld:Eerst en vooral wil ik graag de cijfers van vorig kwartaal overlopen, ten tweede zou ik dan graag de verwachtingen voor het volgende kwartaal bespreken en tenslotte zet ik graag op een rijtje welke actiepunten we daarvoor moeten ondernemen.

Beter:Ik wil met jullie graag de cijfers van het eerste kwartaal overlopen, om zo de verwachtingen voor de nabije toekomst te kennen, die ons vooral leiden naar actiepunten die we samen kunnen aanpakken.

V“Meer dan de helft van kinderen onder de 12 jaar heeft een smartphone!” (choquerend statement)

“Ik hoorde net bij de koffie een dame zeggen:…” (je publiek direct betrekken bij je verhaal)

“Toen ik 22 was en voor het eerst een presentatie gaf, trilden mijn benen zo erg dat ik moest gaan zitten. Sindsdien heb ik me voorgenomen het anders aan te pakken.” (persoonlijk verhaal)

“Wie van u is vanochtend met de wagen naar dit colloquium gekomen?” (op een debat over groene energie)

Page 24: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 22 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

3 . T i m i n gAls spreker ben jij de leider, jij hebt de teugels in handen, jij bepaalt dus ook de tijdsindeling of Timing. Geef aan het begin heel even kort aan hoelang je gaat spreken. Je neemt je publiek bij de hand en gaat samen op weg voor een bepaalde duur. Dat kan in een korte toespeling gebeuren:vb. “In de volgende vijftien minuten geef ik u het antwoord op de vraag waar u al lang mee zit” of “Laten we in het volgende half uur samen eens gaan kijken naar een paar alternatieven voor dit probleem.”

4 . R e g e l sHet aangeven van de regels hangt daar nauw mee samen: jij geeft aan welke spelregels de groep zal volgen. Je kan iets zeggen over telefoons of laptops, maar belangrijker is dat je afspreekt hoe je met vragen uit het publiek omgaat. Mogen ze je onderbreken of heb je liever dat alle vragen aan het einde komen? Laat het weten, jij bepaalt het verloop, jij bent de regisseur van de tijd die het publiek samen met jou gaat doorbrengen. In het hoofdstuk over vragen en verwachtingen van het publiek, geven we je nog meer concrete tips hierrond.

5 . 0 s l i d e sDe O van INTRO blijkt een cijfer te zijn: nul. Dit betekent geen slides tijdens je inleiding. Een lichtgevend scherm vraagt zoveel aandacht, je publiiek zal zich nooit helemaal op jou focussen. Denk maar aan een televisiescherm dat ergens in een lawaaierig café of restaurant hangt. Ook al wil je het niet, toch zal je kijken. Zelfs al is dat in Turkije op vakantie en begrijp je er geen woord van. Een scherm zuigt aandacht, terwijl jij bij het begin van je presentatie alle aandacht verdient.

Het publiek, dat vertelden we hierboven al, is in de eerste plaats een kijkend publiek. Het kijkt dus in de eerste ogenblikken. Pas een paar seconden later zal het écht luisteren en uiteindelijk begrijpen wat je vertelt. Die hele sequentie vraagt wat tijd. Geef de toehoorders tijd om je te ‘scannen’, om aan je stem te wennen en uiteindelijk mee in je verhaal te rollen. Voeg daarom geen extra informatie toe op slides, het zal je boodschap alleen onzuiver maken.

Een manier om dat op te vangen, is door naar een zwart scherm te gaan. Dat kan op een paar manieren, maar deze tip is heel krachtig: B is for Black! Als je slideshow in de presentatiemodus staat en je drukt op de B-toets (de Z-toets voor Nederlandse versies, N-toets voor de Franstalige toetsenborden), dan wordt je scherm zwart. Erg handig als je even wil uitweiden over een onderwerp, en je wil niet dat mensen afgeleid worden door wat er nog op het scherm staat. Een druk op eender welke toets brengt je scherm weer terug. Een wit scherm krijg je als je op de W-toets drukt (B voor Franse toetsenborden).

Page 25: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O O R b E R E I d E n | P G . 2 3Expert Academy

Sommige afstandsbedieningen hebben een apart knopje voor een zwart scherm, experimenteer daar even mee. Het kan handig zijn om zelf te investeren in een eenvoudige remote, zodat je altijd je eigen materiaal bij je hebt.

Een derde optie is je presentatie starten met een zwarte slide of meteen na de titelslide (waarop soms je naam en je bedrijfslogo staan) een zwarte slide in te voegen. Dan is één klik op de remote voldoende voor een moment van rust.

M I D D E N S T U K O F B O DY

Hier horen je drie kernboodschappen of key messages thuis. Probeer jezelf te beperken tot drie kernboodschappen en zeker niet meer. Uit onderzoek blijkt dat een gemiddeld publiek slechts drie kernboodschappen onthoudt. Houd daar dus rekening mee.

Het zijn de ideeën die het publiek zeker mee naar huis moet nemen en onthouden. Werk ze uit met concrete voorbeelden. Je kan rationele voorbeelden gebruiken en emotionele.

Rationeel voorbeeld: om aan te geven dat het met de kostenstructuur niet goed gaat, kan je dat concreter maken door te zeggen: “we zullen volgend kwartaal 5% moeten besparen in de uitgaven.” Een emotioneel voorbeeld is dan: “dat kunnen we halen door bijvoorbeeld de gratis desserts in de lunchpauze af te schaffen.”

Een alternatief voor de drie key messages is de probleemstructuur. Je schetst eerst het probleem, geeft dan je argumenten waarom dat een probleem is, stelt vervolgens je oplossing voor en hoe die kan werken, en eindigt met een actieplan.Een tweede alternatief is de demonstratiestructuur, die perfect past in een commerciële presentatie. Waarom zou het publiek kiezen voor jouw product, voor welke problemen biedt het een antwoord en hoe werkt het? Een functioneel driestappenplan.

“Alle goede dingen

bestaan uit drie.”

probleem oplossing actieplan

Page 26: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 24 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Je kunt het hele verhaal visualiseren als een boom. De stam is het inleidende verhaal. Of je nu vijf minuten, tien minuten of langer spreekt, je moet beginnen bij de stam om de presentatie te kaderen. Die stam mondt uit in een aantal hoofdtakken, dit is jouw rode draad. Dit zijn jouw belangrijkste zinnen (geen topics zoals in een agenda dus). Ideaal is dus te focussen op drie hoofdtakken maar je kan er uiteraard meer hebben. Bedenk alleen dat je de structuur goed in je hoofd moet hebben. Elke hoofdtak heeft zijtakken. Hoe meer zijtakken, hoe langer jouw presentatie wordt. Eigenlijk maak je op deze manier een soort mindmap van je presentatie. Experimenteer gerust en zie wat voor jou het beste werkt.

Drie hoofdthema’s lijken misschien weinig, maar niets belet je om die drie key messages uit te werken met onderverdelingen, voorbeelden, concrete verhalen.

Durf te schrappen in je verhaal. ‘Kill your darlings’ zegt het Engelse spreekwoord. Soms is het niet makkelijk de onderwerpen waar je echt aan verknocht bent, overboord te gooien. Maar als blijkt dat je publiek ze toch niet meedraagt naar huis, moet je meedogenloos het mes zetten in je presentatie.

C O N C LUS I E

Vreemd hoe veel mensen erin slagen om een goede start te nemen bij een presentatie, maar zelden weten hoe ze gaan eindigen. “Voilà, dat is het zo’n beetje...”, daar doe je het niet mee. Jammer dat een degelijke presentatie vaak in het water valt op het einde. Maak daar dus een goed doordacht onderdeel van het geheel van.Herhaal je drie kernboodschappen, zodat ze blijven hangen bij het publiek. Voeg vooral geen nieuwe informatie toe! Zoek eventueel een link met je intro.Bedank je publiek, spoor hen aan tot actie en stel je open voor vragen of opmerkingen.

“Als het afgelopen is,

is het gedaan.”

KERNBOODSCHAP 3KERNBOODSCHAP 1

KERNBOODSCHAP 2

Page 27: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O O R b E R E I d E n | P G . 2 5Expert Academy

Een sterke manier om goed af te sluiten, is door de cirkel rond te maken. Daarmee bedoelen we dat je eindigt waarmee je begonnen bent. In je intro kan je eigenlijk je ‘take home message(s)’ al meegeven als antwoord op de kernvraag die het publiek zich stelt. Die werk je uit in het middenstuk en je komt er in de conclusie op terug. In het Frans zeggen ze het mooi: ‘boucler la boucle’.

Hoe krijg je nu aan het einde een spontaan applaus? Het leukste voor jou en de zaal is een enthousiast applaus, of op zijn minst een begripvol applaus. Dit kun je goed sturen. Hoe goed voelt het niet om op het einde van je presentatie spontaan applaus te krijgen?

Je kan dit aan het toeval overlaten, maar je kan het ook zèlf in de hand werken met deze eenvoudige en bewezen techniek die politici en ervaren sprekers vaak gebruiken: eindig je speech of presentatie met drie kernwoorden of zinnen.Deze sequentie van drie opeenvolgende boodschappen geeft een sterk signaal aan het publiek en lokt vaak spontaan applaus uit.

Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen: “dankzij deze techniek verbruiken we minder stroom, besparen we meer geld en zorgen we beter voor het milieu.”

Een ander voorbeeld: “ik hoop dat ik jullie met deze presentatie heb kunnen inspireren, maar ik hoop vooral dat jullie hierdoor nieuwe inzichten hebben gekregen. Maar wat mij het meeste zou verheugen, is dat iedereen onder u de belangrijkste boodschap meeneemt van deze avond en dat is…”

Geef deze drie kernboodschappen, bedank de aanwezigen en maak een vriendelijke lichte buiging. Dat is alles. Zo creëer je een spontaan applaus.

Belangrijk hierbij is de energie die je uitstraalt. Wanneer je presentatie als een nachtkaars uitgaat, krijg je niet snel applaus. Het is onbevredigend, voor zaal en spreker. Typerende leegloop-teksten: ‘dit was het wel zo ongeveer’ of ‘dit wilde ik met jullie delen’. De energie sijpelt weg. Geef dus op het laatste van je presentatie nog een extra boost en je wordt er gegarandeerd voor beloond. Het enige wat je nu nog hoeft te doen, is het applaus in dank aannemen. Ga niet meteen lopen, maar glimlach, knik dankbaar en kijk je publiek aan. Heerlijk!

Page 28: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 26 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Storytelling

We onderstreepten het al een paar keer: het is belangrijk je verhaal eenvoudig te houden. Maar ook dat het onverwachte een belangrijke rol speelt en dat je je verhaal voor je toehoorders zo concreet mogelijk maakt. Een grote hulp daarbij zijn de technieken van storytelling.

Het concept storytelling lijkt recent en toch is het zo oud als de mens zelf. Verhalen zijn sinds mensenheugenis de beste manier om een boodschap over te brengen, omdat het publiek de boodschap makkelijker onthoudt. Zeker wanneer je beseft dat de meeste toehoorders het grootste deel van onze geschiedenis ongeletterd waren, wordt de belangrijke rol van de orale of mondelinge traditie duidelijk. Alleen een verhaal dat goed gestructureerd is, waar concrete visuele en auditieve elementen in zitten en dat zich afspeelt op een duidelijk tijdstip met heldere personages, zal blijven hangen.

Vreemd genoeg zijn we dat, door te leren lezen en schrijven, een beetje verleerd. Ons geheugen moet zich niet meer zo hard inspannen, we kunnen alles nadien immers makkelijk opnieuw opzoeken en nalezen. Daardoor volgen veel sprekers een schriftelijk voorbereide tekst of tekst op een PowerPoint-presentatie. We vertellen niet meer, we lezen af. We gebruiken onze slideshow als een autocue. En dat is jammer, want goede sprekers zijn goede vertellers.

De technieken van storytelling kunnen je helpen om de draad van de vertelkunst weer op te nemen. We wijzen je de weg met de hulp van het CAST-model. CAST staat voor Content, Audience, Story en Telling.

C A S TContent Audience Story Telling

Page 29: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O O R b E R E I d E n | P G . 2 7Expert Academy

1 . C O N T E N T

Bepaal de inhoud van je verhaal door een antwoord te geven op de belangrijkste vragen. Dat zijn onder meer de vijf W’s: wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe…?

2 . AU D I E N C E

We maken een onderscheid tussen een primair publiek en een secundair. Primair, dat zijn de mensen in de zaal of aan de andere kant van het scherm. Het publiek dat je live kan horen en zien, dat bij wijze van spreken op de eerste rij zit.Secundair is het publiek dat jouw boodschap te horen krijgt van het primaire publiek. Bijvoorbeeld één van de mensen in de zaal komt op kantoor en vertelt de inhoud van je presentatie aan zijn leidinggevende.

Zorg er dus voor dat het een duidelijke en eenvoudig over te dragen boodschap is. Anders beland je in het bekende spelletje: tien mensen staan in een kring. De eerste fluistert een boodschap in het oor van de tweede, de tweede doet hetzelfde bij de derde, enzovoort… Uiteindelijk vertelt de laatste van de groep de boodschap luidop en die blijkt helemaal af te wijken van de originele.

3 . S T O RY

Hoe bouw je nu een sterk verhaal?Eerst schets je de context, dit noemen we de ‘expositie’. Een beetje later ga je bewust evolueren naar een incident of een conflict. Dat kan bijvoorbeeld een probleem zijn waarmee je als onderzoeker geconfronteerd werd, een vraag die het publiek zich stelt, de hindernissen die je tegenkwam… In elk geval een keerpunt in je betoog. Tenslotte zet je stappen naar de reactie, het resultaat, de conclusie.

4 . T E L L I N G

Hier gaat het om hulpmiddeltjes om het vertellen op zich, de stijl die je hanteert, toegankelijker en aantrekkelijker te maken. Vaak zijn het retorische technieken die je al terugvindt bij de Griekse en Romeinse redenaars.

» IJsbrekers, zoals hierboven vermeld, zijn zeer efficiënt, gebruik ze.

» Vertaal je zintuigen: wat zag je toen dat gebeurde, wat hoorde je, welke geur hing er, welk gevoel gaf dat aan je handen of voeten, wat heb je geproefd… Allemaal kleine elementen die bijdragen tot een beeldende taal. Je maakt het makkelijker voor het publiek om zich iets te kunnen voorstellen.

» Gebruik dialogen van de verschillende personages. Citeer letterlijk wat de andere zei in de directe rede. vb. “Vorige week komt mijn chef naar me

Page 30: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 28 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

toegestapt en hij zegt met zijn typische luide stem: ‘Bart, we gaan onze export-afdeling hervormen.’”

» Probeer humor en overdrijvingen als stijlfiguur.

» Gebruik de ‘Regel van 3’: als je iets beschrijft, geef er dan drie synoniemen voor. “We stonden voor een raadsel, het leek onoplosbaar, niemand begreep wat er was misgelopen.” Zorg ervoor dat je derde element het langste is.

» Vertel in spreektaal. Te veel mensen schrijven een tekst ter voorbereiding van een presentatie en zelfs als ze hem niet helemaal aflezen, blijven ze stijf taalgebruik en stadhuiswoorden gebruiken. Zorg voor een heldere, toegankelijke taal. Wees niet bang dat je niveau zal dalen, het tegendeel is waar.

Dit CAST-model is een handige leidraad bij de voorbereiding van je presentatie. Maar ook als je het schema niet strikt volgt, kan je er elementen uitplukken, die het resultaat gegarandeerd frisser zullen maken.

OEFENING

Een mooi voorbeeld van storytelling vind je op YouTube.

Barack Obama brengt het relaas van een verkiezingscampagne die hij voerde in Greenville, South Carolina en hij gebruikt duidelijk de technieken die we hier net schetsten. Probeer er minstens drie te ontdekken.

Tip: scan deze QR-code om de

video te bekijken.

Page 31: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O O R b E R E I d E n | P G . 2 9Expert Academy

Elevator Pitch

Ook de technieken van Elevator Pitch of Elevator Talk kunnen je helpen in de opbouw van je presentatie. De term komt uit de Angelsaksische wereld en duidt op de korte tijd die je denkbeeldig zou hebben tijdens een ritje in de lift, om bijvoorbeeld een bedrijfsleider te overtuigen van je project.

Elevator Pitch wordt dus gekenmerkt door het feit dat het snel gaat. Bondig blijven is essentieel. Maar er zijn andere kenmerken. Je komt best meteen to the point, zonder ellenlange introducties. Je taalgebruik moet fris en helder zijn, geen vakjargon en technische details. Zorg ervoor dat je standpunt uniek is: waarmee maak jij het verschil? Een al te bekend verhaal zal die bedrijfsleider in de lift niet overtuigen.En tenslotte: je overstijgt nooit drie kernboodschappen.

In die zin bevestigt Elevator Pitch alles wat we hiervoor al meegaven als zinvolle tips.Maar er is meer. De zogenaamde ‘Golden Circle’ is een bijzonder krachtige houvast om mee aan de slag te gaan. Voor het eerst geformuleerd door Simon Sinek, een Britse managementspecialist, die bekend werd door zijn bestseller ‘Start with why’.

“Iedereen weet wat hij doet, sommigen weten hoe ze het doen,

maar weinigen weten waarom ze het doen” - Simon Sinek.

WAAROM

HOE

WAT

Page 32: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 30 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Zijn oplossing is om het precies andersom aan te pakken: start met ‘waarom’!De meeste sprekers richten zich tot het publiek vanaf de buitenste gouden cirkel: ze beginnen met ‘wat’ en werken zich zo via de ‘hoe’ naar de kern. Dit wordt de ‘outside in’-methode genoemd.

De geïnspireerde sprekers beginnen echter bij de kern ‘waarom’ en werken zich zo een weg naar buiten. Dit wordt de ‘inside out’-methode genoemd. Wil je dus meteen een publiek bij de keel grijpen en alle aandacht meehebben? Start dan je verhaal met de ‘waarom’-vraag. Waarom sta je daar? Waarom heb je die resultaten meegebracht? Waarom ben je ervan overtuigd dat er in de organisatie iets moet veranderen?

‘Hoe’ is dan de methode die je daarvoor zou kunnen voorstellen (de mensen die je nodig hebt, de technieken die je gebruikt, de aanpassingen die moeten gebeuren etc…) en ‘wat’ is dan het resultaat. Dat kan een verhoogde winst zijn of de invulling van andere concrete behoeften binnen je organisatie.

OEFENING OM BONDIGER TE LEREN COMMUNICEREN

Neem een artikel uit de krant of een tijdschrift en vat het samen tot één alinea.Als je dit gedaan hebt, vat je de alinea samen tot één zin.Daarna vat je die ene zin samen tot één woord.Een moeilijke oefening, die je dwingt te schrappen en naar de essentie te gaan. Wat is het enige woord dat je niet kan weglaten? Probeer de oefening met een paar collega’s of vrienden en kijk of er een discussie ontstaat over de essentie van het artikel. Je zal meteen merken dat ‘bondigheid’ een moeilijke opgave is.

Page 33: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O O R b E R E I d E n | P G . 3 1Expert Academy

Oefenen

“Oefen niet tot het goed zit. Oefen tot het niet meer fout kan gaan.”

Te vaak denkt een spreker dat de presentatie klaar is, als de slideshow af is. Integendeel, dan start het pas. Er zijn een paar redenen om je presentatie luidop te gaan oefenen.

We kennen allemaal het visueel geheugen, waarbij we informatie opslaan in onze hersenen door iets te zien of te lezen. Onze tekst en onze slides, bijvoorbeeld. Maar er is ook het auditief en motorisch geheugen, waarbij je iets nog beter gaat memoriseren door het luidop te zeggen. Je hoort het en slaat het op, je spreekt het uit en je mond onthoudt die beweging. Zo is de inhoud in drievoud in je hersenen geprent.

Door te oefenen, check je je timing pas echt. Zelfs al kan je best goed inschatten hoelang je over elke slide gaat praten, toch loopt dat in de realiteit altijd uit. Als je tijd echt afgemeten is, weet je beter op voorhand waar je moet inkorten.

Het luidop oefenen zal je ook confronteren met fouten of rare zinsconstructies. Die herken je beter vooraf, dan wanneer je voor het publiek staat.

En wat als het technisch fout loopt: ineens loopt je PowerPoint vast, valt de beamer uit, kan je laptop je presentatie niet openen of terugvinden. “Error. File not found.” Wat dan? Als je je verhaal echt helemaal kent en beheerst, zal de presentatie toch kunnen doorgaan, zelfs zonder de technische ondersteuning van slides.

1

2

3

4

Page 34: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 32 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 35: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 3 3Expert Academy

D E E L 3

Vorm“Bedenk dit: hebben Nelson

Mandela of Martin Luther King

ooit PowerPoint gebruikt?”

Page 36: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 34 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 37: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 3 5Expert Academy

Hoe overleef ik PowerPoint?

Wie gaat presenteren, grijpt snel naar ondersteunende middelen als PowerPoint, Keynote, Prezi of andere programma’s. Dat is prima, maar laat je slides nooit je presentatie domineren. Stel jezelf eens de vraag: wat als ik geen slides zou gebruiken? Je kan best een steengoede presentatie afleveren zonder slides. Dan ben je een ‘naked presenter’.

Of je kan een flipchart gebruiken, of een voorwerp meebrengen. Prima alternatieven!Maar als je dan toch PowerPoint wil gebruiken, dan geven we je graag enkele tips voor een geslaagde slideshow.

Page 38: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 36 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Minder slides

Denk erom dat het verhaal van jou moet komen en niet van wat er op het scherm staat. Beperk daarom hoe dan ook het aantal slides in je presentatie. Sommigen spreken van maximum tien slides voor een presentatie van een twintigtal minuten. Anderen raden je aan er nog minder te gebruiken.

Een gouden regel is er niet, zorg er gewoon voor dat je publiek niet overdonderd wordt door de hoeveelheid aan slides. Reken ook niet in termen van het aantal seconden per slide. Bij sommige slides zal je langer stil blijven staan dan bij andere. Pin je daar dus zeker niet op vast.

Bedenk ook: hoe meer slides, hoe meer kans dat je de draad kwijt raakt tijdens je presentatie. Idealiter ken je de volgorde van je slides van buiten, zodat je perfect uit je hoofd weet welke slide er volgt. Anders kom je in een situatie dat je naar het scherm moet kijken om te zien wat er op je volgende slide staat. Zo krijgt je publiek de indruk dat je de slaaf bent van je PowerPoint-presentatie. Zorg dat jij de controle houdt over je presentatie. Hoe minder slides, hoe beter.

Page 39: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 37Expert Academy

Minder tekst en een duidelijke lay-out

Van alle informatie gaat visuele informatie het snelst naar ons brein. Visuele informatie blijft ook het langst hangen. Zorg er daarom voor dat je slides niet te veel tekst bevatten. Beperk die tot een aantal kernwoorden, een vaststelling, een slogan, een onderzoeksresultaat…Ideaal stel je de lettergrootte in op 30. Standaard staat deze op 18! Waarom dan zo groot? Twee voordelen. Bij een belabberde projectie omwille van een oud toestel, een klein scherm of te veel licht in de ruimte, zal iedereen toch nog kunnen lezen wat er op je scherm staat. Bovendien belet zo’n groot lettertype je van te veel tekst op je scherm te zetten.

Je kiest best voor schreefloze lettertypes. Bij schreefloze lettertypes zit er aan het einde van elk letterteken niet zo’n vervelend streepje. Dat streepje vormt een soort voetje aan elk uiteinde van het letterteken. Al die voetjes naast elkaar kunnen wel eens één lijn gaan vormen. Dat komt de leesbaarheid alvast niet ten goede. Het meest bekende voorbeeld is Times New Roman. Erg geschikt voor brieven, maar niet zo geschikt voor tekst die van een scherm wordt afgelezen.

Kies daarom voor een schreefloos lettertype zoals Arial, Calibri, Trebuchet of Verdana.We raden je aan om te kiezen voor één van de standaard lettertypes die PowerPoint of Keynote je bieden. Een eigen lettertype is immers niet steeds compatibel met andere versies van deze programma’s.

Welk lettertype je ook kiest, let ervoor op dat je er hoe dan ook maar één gebruikt in je hele slideshow. Je wil vermijden dat het een collage van lettertypes wordt.

SCHREEFLOZE LETTERTYPES

Arial

Calibri

Trebuchet

Verdana

ImpactLETTERTYPES MET SCHREEF

Palatino

Times New Roman

Courier

Georgia

Gebruik bij voorkeur deze schreefloze lettertypes

Page 40: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 38 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Zorg ook voor voldoende contrast tussen de tekst en de achtergrond van je slide. Als je een achtergrond gebruikt zoals een foto of een kleur, moet je erop letten dat het contrast met de tekst voldoende is. Zoniet, kan je altijd een balkje in een neutrale kleur achter je woorden plaatsen om de leesbaarheid te vergroten.

Zie je het verschil tussen deze twee slides? Door de tekst in een oranje achtergrond te plaatsen wordt deze veel beter leesbaar.

Deze tekst is moeilijk leesbaar

Deze tekst is beter leesbaar

FreeImages.com/carl dwyer

Page 41: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 3 9Expert Academy

Wees zuinig met bullet points

Bullet points zijn perfect om op een compacte manier de essentie mee te geven. De meest complexe ideeën kan je in een bullet point-lijst samenvatten zodat iedereen meteen het licht ziet. Helaas, zo werkt het niet altijd. Wat is nu het probleem?

Vaak zie je dat sprekers in hun enthousiasme bullet points gaan misbruiken. Het heeft dan ook totaal geen zin om 42 bullets op één slide te zetten. Denk er aan dat je enkel de essentie wil meegeven. Daarom moet je vooraf een beslissing maken en enkel de kernpunten opnemen in je slide en de details vertel je er gewoon bij.Sta er even bij stil. Als je hele verhaal tot in detail op je slides zou staan, dan kan het publiek gewoon lezen wat er staat en kan je even goed naar huis gaan.

Een bijkomend voordeel van enkel de kernwoorden op je slides te plaatsen, is dat je op die manier niet de neiging zult hebben om je slides te gaan aflezen. Dit is de meest ergerlijke fout die veel sprekers maken: ze lezen letterlijk elk woord af. Op deze manier valt je publiek gegarandeerd in slaap.

FreeImages.com/toomas järvet

Overdrijven met bullet points• Open je PowerPoint• Voeg een nieuwe slide toe• Eerste bullet point• Voeg er nog een paar toe• Blijf doorgaan• Dit gaat vlot• Bullet points zijn geweldig• Hoe cool is dit?

• Ik krijg er niet genoeg van• Ben je nog aan het lezen?• Nog eentje om het af te leren• Oké, nog twee dan• Je snapt het al• Bullet points zijn dodelijk

Page 42: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 40 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Hieronder zie je een voorbeeld van hoe je met een minimum aan tekst een aantrekkelijke slide kunt maken. Het beeld trekt de aandacht en wekt de interesse en de tekst is net voldoende om je verhaal te ondersteunen.

Titel van de slide1. Beperk de tekst tot een minimum2. Benadruk de belangrijkste punten3. De rest vertel je er gewoon bij

Page 43: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 4 1Expert Academy

Zeg het met beelden

Wat trekt het meest de aandacht op een slide? Woorden of beelden? Beelden natuurlijk. Hoe komt dat? Er zijn verschillende redenen, eerst en vooral verwerken je toehoorders visuele informatie veel sneller dan tekst. Beelden roepen emotie op en hebben een directe impact. Bovendien herinnert je publiek de beelden achteraf veel beter dan de tekst. Dus hoe meer beelden je gebruikt, hoe sterker je boodschap overkomt.

Als je weet dat een gemiddeld publiek amper 10% van je verhaal onthoudt, als ze het alleen hebben gehoord (het auditieve), dan toont dit al aan dat het visuele veel sterker is. Maar onderzoek heeft uitgewezen dat tekst alleen ook amper blijft hangen. 20% van je verhaal in tekstvorm zullen je toehoorders zich herinneren. Toch heeft tekst een grotere aantrekkingskracht dan wat je aan het zeggen bent.

Dat komt hierdoor: zodra we kunnen lezen, zullen we ook elke letter lezen die we tegenkomen. Thuis, maar bijvoorbeeld ook in het straatbeeld. Zelfs als we het zouden willen negeren, lukt het ons brein niet om NIET te lezen. Denk maar aan ondertiteling. We zijn er aan gewend om deze te lezen, omdat we in onze taal niet met gedubde tv-series werken. Maar ook als de serie Nederlands gesproken is èn ondertiteld, zullen we toch de ondertiteling lezen. We kunnen simpelweg niet anders.

Tekst is dus dominant, maar blijft helaas niet echt hangen. Pas als je echt met beelden gaat spreken, zal 80% van je inhoud door het publiek onthouden worden. Gebruik dus fotomateriaal of goede grafieken.

WE ONTHOUDEN

10% van wat we horen

20% van wat we lezen

80% van wat we zien

Page 44: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 42 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Met foto’s en afbeeldingen kan je visuele pareltjes maken van je presentatie, maar je kan ook serieus de mist in gaan. Daarom hierbij enkele tips die je leven kunnen redden.

Niets zo tenenkrullend als gepixelde foto’s of afbeeldingen waar het watermerk van de maker nog doorheen loopt. Kies hoe dan ook voor degelijk fotomateriaal en stretch het zeker niet. Ofwel worden de personen op je foto daardoor lang en dun, of klein en gedrongen. In geen van beide gevallen zijn die mensen daar blij om. Als je een foto groter wil maken, maak je hem dus gelijkmatig groter. Dat doe je door te klikken op één van de hoeken van de afbeelding en dan te glijden tot je de gewenste grootte bekomt.

G o o g l e i s e e n o n u i t p ut te l i j k e b r o n v a n b e e l d m a te r i a a l Zoek hier naar foto’s met een hoge resolutie om in je presentatie te gebruiken.

Ga daar op zoek naar beeldmateriaal dat uniek is of toch niet zo wijd verspreid. Heb je al eens nagevraagd bij de communicatiedienst van je onderneming of er geen database bestaat met foto’s van je bedrijf, je producten of de mensen? Hoe origineler je materiaal, hoe boeiender je presentatie.

Page 45: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 4 3Expert Academy

B a n c l i p a r t Dit mannetje zou voorgoed verbannen moeten worden, maar soms duikt het nog wel eens op. Meestal met de vermelding ‘any questions?’ Stel je eerst en vooral de vraag: heb ik wel een slide nodig om mijn vragenronde aan te kondigen? Het antwoord is neen.Projecteer een zwart scherm, of zet de projector helemaal af en open zo de dialoog met je publiek. Als je vreest dat je presentatie onvolledig is als je geen Q&A-slide hebt, googel dan even en kom aanzetten met iets leukers dan het clipart-mannetje.

Ve r m i j d a f b e e l d i n g e n d i e a l te v a a k w o r d e n g e b r u i k t e n d u s c l i c h é s g e w o r d e n z i j nOm te bepalen of een afbeelding geschikt is voor je presentatie kan je jezelf twee vragen stellen

1 Is de afbeelding relevant? Ondersteunt en versterkt ze mijn boodschap of niet?2 Is de afbeelding uniek? Trekt ze de aandacht en prikkelt ze de nieuwsgierigheid

van het publiek?

Als je beelden gebruikt van slechte kwaliteit, afbeeldingen die saai of cliché zijn of beelden die niet relevant zijn voor je boodschap, dan ondermijnen ze eerder jouw boodschap dan dat ze je verhaal versterken.Een paar voorbeelden van afbeeldingen die al te vaak worden gebruikt en dus clichés geworden zijn. Stel dat je een afbeelding zoekt rond het thema vergaderen, wat krijg je dan meestal? Of een afbeelding rond doelstellingen? En hoe veel keer hebben we al niet de foto gezien van de handdruk? Of de receptioniste met headset?

Freeimages.com/Jyn Meyer

Page 46: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 44 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Dit zijn het soort foto’s die je telkens opnieuw terug ziet komen in presentaties van ongeïnspireerde sprekers. Als je echt impact wil maken, dan moet je proberen je publiek te verrassen. Zoek dus wat verder naar foto’s die:

» realistisch zijn (dus geen perfecte fotomodellen of in scène gezet)

» een verhaal vertellen

» emoties oproepen

Hierbij drie essentiële tips voor het efficiënt gebruik van foto’s en afbeeldingen in je PowerPoint-presentatie. Ze zijn eenvoudig en uiterst doeltreffend!

1 . V U L H E T V O L L E D I G E S C H E R M M E T J E F O T O

Er is niets verkeerds aan een afbeelding die maar een deel van je slide in beslag neemt, maar de meest indrukwekkende slides zijn vaak die waar de foto de volledige ruimte inneemt. Op die manier krijg je echt meer impact en komt de foto het best tot zijn recht.

2 . G E B RU I K D E RU I M T E O P J E F O T O V O O R D E T E K S T

Zoek foto’s die niet te druk zijn, maar ook een stuk effen vlak of neutraal gebied hebben zodat je daar een titel of een korte tekst kunt plaatsen.

3 . V E R M I J D T E D RU K K E A F B E E L D I N G E N

Een drukke afbeelding maakt het soms lastig om tekst te lezen. Om dat te verhelpen kan je een de tekst in een contrastrijke balk zetten of een schaduw toevoegen om de leesbaarheid te vergroten zoals hier in dit voorbeeld.

Gekleurde balk maakt tekst beter leesbaar

Vermijd stress en blijf in balans

1. Plan vooruit2. Ontspan3. Adem diep in en uit4. Ga elke dag sporten5. Eet gezond

VRIJE RUIMTE VOOR TEKST

Page 47: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 4 5Expert Academy

Eén slide, één boodschap

Het is hoe dan ook niet de bedoeling om veel informatie op je slide te zetten. Beperk je tot één boodschap, één uitgangspunt of één topic. Zo kan je bijvoorbeeld je betoog uit de doeken doen aan de hand van één vaststelling of één citaat. Maak daarvan een mooie slide. Het verhaal zelf vertel je mondeling.

O ve r d r i j f n i e t m e t a n i m a t i e sHet is niet omdat PowerPoint je 798 verschillende manieren biedt om tekst op je slide te laten verschijnen, dat je ze ook allemaal moet gaan gebruiken. De ene animatie (molenwieken, ontploffen) is al lachwekkender dan de andere (uit de lucht komen vallen, stuiteren) en bovendien leiden ze de aandacht af van je boodschap.Waarvoor zijn ze dan wel nuttig? Wanneer je processen wil uitleggen of de verschillende stappen van een procedure, kan je animaties gebruiken om de verschillende stappen op het scherm te laten verschijnen.

Ho e ove r l e e f j e e e n b e d r i j f s te m p l a te ?Zit je boordevol goede wil om je slides op te leuken, maar ben je aan handen en voeten gebonden omdat je een bedrijfstemplate moet gebruiken? Geen nood. Het komt er dan gewoon op neer om te roeien met de riemen die je hebt. Kijk even naar onderstaand voorbeeld. De maker van deze slide heeft alles goed onthouden: de boven- en onderbanner ongemoeid laten, weinig tekst gebruiken en een illustratie toevoegen. Maar ziet het er mooi uit? Niet echt.

SHIPPING COMPANY

• 26877 ton gewicht• 698735 werkuren• 536 nieuwe

contracten

VOOR

Page 48: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 46 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Ho e k a n d i t b e te r ?Zoek een foto in het thema van je onderwerp, maar ook in dezelfde kleurenreeks van je template. Waarom zou je een foto van een gele boot nemen als je bedrijfskleuren blauwe tinten zijn? Gebruik de hele beschikbare ruimte, d.w.z. de ruimte tussen de boven- en de onderbanner. Om bullet points te vermijden kan je elk cijfer in een balk schrijven. Die balken maak je blauw en daarna licht transparant.

De vraag die nu natuurlijk op je lippen brandt, is: waar vind ik goed beeldmateriaal? Google is een goed startpunt, maar ook de fotosite Flickr heeft een ruim aanbod. Hierbij een lijst van enkele gratis websites waar je degelijk beeldmateriaal kunt vinden.

» www.flickr.com/creativecommons

» www.freeimages.com

» www.morguefile.com

» www.stockvault.net

SHIPPING COMPANY

26877 ton gewicht

698735 werkuren

536 nieuwe contracten

NA

Page 49: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 47Expert Academy

Wat met grafieken, tabellen en diagrammen?

Grafieken, tabellen en diagrammen kunnen nauwelijks sexy genoemd worden en meestal doen ze je publiek al bleek wegtrekken van zodra je er één durft te tonen. De valkuil is dat vele grafieken of tabellen veel te ingewikkeld zijn en te veel informatie bevatten. Het doel van de grafiek moet in één oogopslag duidelijk zijn. Belangrijk hierbij is om de essentiële informatie uit een ingewikkelde tabel te halen en er een vereenvoudigde versie van te maken.

Kijk eens naar deze twee slides, welke brengt de boodschap duidelijker over?

Hierbij de drie belangrijkste tips om je publiek heldere en duidelijke grafieken te presenteren.

Eerst en vooral dit. Meestal komen de cijfers die je moet presenteren uit een Excel-document, een Word-tabel of een andere software en de verleiding is groot om die gegevens gewoon via copy and paste in een slide te plakken. Dit is helemaal geen goed idee, want het resultaat is zelden geslaagd. Excel-documenten bevatten meestal te veel details en dat maakt je slide te complex en verwarrend voor je publiek.

• 1e jaar verkoop: 1200

• 2e jaar verkoop: 1750

• 3e jaar verkoop: 2500

0

1200

jaar 1

1750

jaar 2

2500

jaar 3

50010001500200025003000

Page 50: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 48 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

T I P 1 : V E R E E N V O U D I G D E DATA

Denk na wat je met de grafiek wil aantonen? Een omzetstijging? Een kostenvermindering? Een spectaculaire winstgroei? Gebruik dan enkel de cijfers die je punt versterken en verwijder alle dingen uit de grafiek die daar niets mee te maken hebben. Alles wat de aandacht afleidt van je kernboodschap heeft geen plaats in je grafiek of diagram. Verwijder dus achtergronden, onnodige lijnen, cijfers, labels, schaduwen en 3D-effecten.

De essentiële informatie in deze grafiek is hier: een stijging van 9,7% na renovatie. Door de niet relevante gegevens op deze slide weg te laten, komt de grafiek beter tot zijn recht. Resultaat? Je boodschap is meteen veel duidelijker voor het publiek.

Procentuele stijging van de bestedingen in het winkelpunt

Procentuele stijging van de bestedingen in het winkelpunt

9.7%5,4%

9,4% December 2010

Oktober van elk jaar

Verk

oop

in m

io E

UR

Voor derenovatie

Na derenovatie

12.0

10.0

8.0

6.0

4.0

2.0

0.0

5,3% 5,

7% 6,0%

5,5%

5,0%

4,4% 4,

7%

6,6%

10,1%

9,7%

‘01 ‘03 ’05 ’07 ’09 ’11

VOORrenovatie

NArenovatie

‘01 ’02 ‘03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11

5,3% 5,7% 6,0%5,5% 5,0%

4,5% 4,7%

6,6%

10,1%9,7% 9,4%

Procentuele stijging van de bestedingen in het winkelpunt

Procentuele stijging van de bestedingen in het winkelpunt

9.7%5,4%

9,4% December 2010

Oktober van elk jaar

Verk

oop

in m

io E

UR

Voor derenovatie

Na derenovatie

12.0

10.0

8.0

6.0

4.0

2.0

0.0

5,3% 5,

7% 6,0%

5,5%

5,0%

4,4% 4,

7%

6,6%

10,1%

9,7%

‘01 ‘03 ’05 ’07 ’09 ’11

VOORrenovatie NA

renovatie

‘01 ’02 ‘03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11

5,3% 5,7% 6,0%5,5%

5,0%4,5% 4,7%

6,6%

10,1%9,7% 9,4%

Deze grafiek is te

complex en bevat

te veel informatie.

Page 51: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 4 9Expert Academy

T I P 2 : G E B RU I K D E J U I S T E G R A F I E K

Let er op dat je het juiste type grafiek gebruikt om de gegevens weer te geven. Er zijn drie soorten diagrammen, deze vormen de basis: taartdiagrammen, lijndiagrammen en staafdiagrammen.

Kostenverdeling

0

125

250

375

500

Noord Zuid West Oost

500 250 300 350

Een staafdiagram dient meestal om de waarde of hoeveelheid van iets weer te geven om dit te vergelijken met andere factoren. Bijvoorbeeld de omzet van een product in verschillende regio’s.

Marketingkost Productiekost Saleskost Verzekeringskost

Taartdiagrammen zijn vooral geschikt om verhoudingen of percentages weer te geven. Bijvoorbeeld de verhouding man/vrouw op het werk. Of zoals hier de procentuele kostenverdeling.

20%

45%

30%

5%

Een lijndiagram wordt vaak gebruikt om te laten zien hoe iets zich in de loop van de tijd ontwikkelt. Om bijvoorbeeld de evolutie, stijging of daling weer te geven. De tijd komt meestal op de horizontale as en de gemeten factor op de verticale as.

17,5

35

52,5

70

januari februari maart april mei juni juli augustus

Page 52: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 50 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

T I P 3 : Z O R G E R V O O R DAT J E K E R N B O O D S C H A P M E T E E N D U I D E L I J K I S

Grafieken waarbij het doel niet meteen duidelijk is, brengen het publiek in verwarring. Je toehoorders moeten dan op zoek naar de informatie en de kans is groot dat ze met de verkeerde boodschap naar huis gaan. Heel wat sprekers gaan ervan uit dat het publiek zelf de grafiek zal analyseren en dan de juiste conclusie zal trekken. Een goede tip hierbij is om in de titel van de grafiek de belangrijkste conclusie al mee te geven. In plaats van ‘Omzet per regio’ zet je bijvoorbeeld ‘Regio Noord heeft de hoogste omzet’.

Nog een laatste dingetje: de kleuren van een diagram zijn heel belangrijk en kunnen de aandacht trekken of juist afleiden. Bij onderstaand diagram gaat de aandacht vooral naar het oranje segment, omdat deze kleur veel feller is, maar eigenlijk is het zwarte segment groter. Kies dus contrastrijke kleuren als je de aandacht op iets wil vestigen en zoek uit welk deel van de ‘taart’ de grootste aandacht moet krijgen.

0

125

250

375

500

Noord Zuid West Oost

500 250 300 350

Regio Noord heeft de hoogste omzet

27%

20%12%5%

36%

Dit segment valt het meest op

Dit segment is het grootst

Page 53: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 5 1Expert Academy

‘10-20-30’ en andere regels

Het belangrijkste om te onthouden is dat bij elke presentatie de boodschap het belangrijkst is. En die boodschap wordt gebracht door jou, de spreker. En daar is waar je het verschil kan maken. De beste presentaties zijn die waarbij de spreker centraal staat en niet de PowerPoint. Je slides zijn maar een hulpmiddel. Het is de bedoeling dat je PowerPoint jou, de spreker, ondersteunt en niet omgekeerd.

De hamvraag is natuurlijk: hoe moet een perfecte PowerPoint-presentatie eruitzien?Er is één belangrijke regel die door vele succesvolle sprekers wordt toegepast en dat is de ‘10-20-30’-regel van de presentatie-expert Guy Kawasaki.

We spraken er eerder al even over, maar we gaan er graag wat dieper op in. Wat houdt deze regel in? De ’10-20-30’-regel is een gemakkelijk toepasbare en zeer doeltreffende methode om je presentatie te optimaliseren. De regel zorgt voor een betere structuur, een duidelijke lay-out en een helder design voor je PowerPoint-presentatie. Drie vliegen in één klap!

Dit is de regel in het kort: beperk je presentatie tot tien slides, spreek niet langer dan twintig minuten en gebruik een lettergrootte van minimum dertig punt.Laten we even inzoomen.

10 20 30slides minuten punt

Page 54: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 52 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

1 0 S L I D E S

Tien is het optimaal aantal slides voor een succesvolle zakelijke presentatie. Als je meer dan tien slides hebt, dan loop je gauw het risico dat je presentatie langdradig wordt of te veel details bevat en dan gaat je publiek afhaken. Dit betekent echter niet dat je zo veel mogelijk informatie op één slide moet gooien. Trap niet in die val. Concentreer je op je drie kernboodschappen.

Tien slides lijkt wel erg weinig. Het is waarschijnlijk een uitdaging om je slides te beperken tot dit aantal. Maar zie het als een streefdoel, less is more. En denk eens aan de voordelen. Als je maar tien slides hebt, is het gemakkelijk om ze uit het hoofd te kennen en ook perfect te weten wanneer welke slide zal verschijnen tijdens je presentatie. Dit is een stuk moeilijker, of laat ons zeggen onmogelijk, als je bijvoorbeeld 73 slides in je presentatie hebt. Maar bij tien slides werkt het perfect. Je hebt dan de volledige controle over je PowerPoint-presentatie. En dat is de bedoeling: jij moet de meester zijn en niet de slaaf van je slides.

De meeste sprekers hebben veertig, zestig of zelfs meer slides voor een presentatie van ongeveer één uur. Dat is te veel. Wanneer je jezelf beperkt tot tien slides ga je veel bewuster omgaan met wat belangrijk is voor je publiek en wat niet. Elke overbodige slide, elk woord, beeld of grafiek die niet bijdragen aan de essentie, kan je gerust weglaten. Je verhaal wordt er alleen maar duidelijker mee en het publiek zal je dankbaar zijn.

WA A RV O O R S TA AT D E 2 0 ?

Beperk je uiteenzetting tot een duurtijd van twintig minuten, ook al heb je meer tijd gekregen. De gemiddelde aandachtsboog van een publiek bedraagt amper zeven tot tien minuten! Dit betekent dat na tien minuten de aandacht begint te verslappen en mensen beginnen af te haken. (zie ook deel 5 over ‘Vragen en Verwachtingen’) Spreek dus maximum twintig minuten en gebruik de overblijvende tijd voor interactie en vragen.

Hou er ook rekening mee, dat als je gevraagd wordt om bijvoorbeeld bij een klant of in een vergadering een presentatie te geven, dat de tijd meestal beperkt is en dat je het vaak zelfs met minder dan twintig minuten zal moeten doen. De grootste ergernis bij toehoorders is dat presentaties meestal te lang duren en niet boeiend zijn. Beperk jezelf dus tot de essentie. Wanneer je veel interactie inbouwt, kan je het rekken tot een half uur, maar laat zeker de clichés weg en hou het kort en krachtig.

10

20

Page 55: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 5 3Expert Academy

Nu hoor ik je denken: “hoe kan ik in hemelsnaam mijn verhaal brengen in twintig minuten?” Wel, om een publiek te motiveren, te inspireren en te overtuigen heb je niet meer nodig. Steve Jobs gaf één van zijn meest succesvolle keynotes aan de universiteit van Stanford en hij deed het in vijftien minuten. Martin Luther King veranderde de wereld met zijn speech en deed dat in slechts zeventien minuten. Als deze sprekers hun publiek kunnen inspireren in minder dan achttien minuten, dan kan jij de essentie van je boodschap zeker in twintig minuten overbrengen, toch?

G E B RU I K E E N L E T T E R G R O O T T E VA N 3 0 P U N T

Dit helpt om te vermijden dat je gewoon te veel tekst en informatie op één slide gaat zetten. Bovendien is dit de minimum grootte om er zeker van te zijn dat de tekst goed leesbaar is voor het publiek. Niets zo ergerlijk voor je toeschouwers om onleesbare tekst op slides te zien. Kijk maar naar dit voorbeeld:

30

30 punt25 punt20 punt

15 punt

10 punt

Page 56: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 54 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Over het algemeen is de ’10-20-30’-regel een goede richtlijn voor elke presentatie, wat ook het onderwerp is. Het blijft uiteraard een richtlijn dus enige flexibiliteit is zeker mogelijk. Als je echt twaalf of vijftien slides nodig hebt, doe dat dan. Lukt het met acht slides, des te beter. Als je echt dertig minuten moet spreken en dat op een boeiende manier doet, ook goed. Bedenk wel dat als je langer dan een half uur spreekt, je al sterk uit de hoek moet komen om je publiek te blijven boeien.

Probeer volgende keer eens de ’10-20-30’-regel op jouw presentatie toe te passen. Wedden dat je een veel sterker resultaat neerzet?

TOPTIP!

We herhalen deze tip graag nog een keertje. Als je slideshow in de presentatiemodus staat en je drukt op de B-toets (de Z-toets voor Nederlandse versies, N voor een Franstalig toetsenbord), dan wordt je scherm zwart. Erg handig als je even wil uitweiden over een onderwerp, maar als je niet wil dat mensen afgeleid worden door wat er nog op het scherm staat. Een druk op eender welke toets brengt je scherm weer terug.

Een wit scherm krijg je als je op de W-toets drukt. (B voor een Franstalig toetsenbord)

B is for black

Page 57: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 5 5Expert Academy

PowerPoint, Keynote of Prezi?

Welke tool kan je nu het beste gebruiken voor je presentatie?Kies je voor PowerPoint? Wordt het Keynote of wil je graag wat creatiever uit de hoek komen met Prezi?

Ondertussen weet je al dat jij als spreker de belangrijkste succesfactor bent voor je presentatie, niet je slides. Je publiek is er in de eerste plaats om naar jou te luisteren. Je slides zijn dus maar een ondersteuning, een hulpmiddel en niet omgekeerd.

De keuze tussen PowerPoint en Keynote is afhankelijk van het besturingssysteem op je toestel. Werk je met Windows, dan is PowerPoint de voor de hand liggende keuze. Gebruik je Apple, dan is Keynote de beste optie. Beide presentatietools zijn aan elkaar gewaagd en kunnen uitstekend gebruikt worden als visuele ondersteuning.

Het buitenbeentje in de rij is Prezi. Terwijl PowerPoint en Keynote meer geschikt zijn voor lineaire presentaties (slide na slide na slide), geeft Prezi meer mogelijkheden voor een presentatie waarin je een verhaal vertelt. Bij Prezi krijg je het volledig overzicht omdat je presentatie als het ware op één groot canvas wordt gezet. En je gaat inzoomen op de verschillende onderwerpen.

Laten we even tonen hoe het werkt. Starten met Prezi is vrij eenvoudig, je gaat naar www.prezi.com en maakt daar een gratis account aan. Je kan kiezen voor een bestaande template, maar wij maken een nieuwe blanco presentatie.

Page 58: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 56 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Zet nu in het groot je kernboodschappen op je blad. Stel, we hebben er drie.Stel dat je presentatie gaat over de resultaten van een onderzoek. Dan kunnen dit de drie hoofdthema’s zijn: onderzoek, methode, resultaat.

De voorbeelden die je kiest om je kernboodschappen te illustreren, zet je ergens in de buurt van je hoofdonderwerpen. Als je alle informatie bij elkaar hebt, kan je een pad gaan uitstippelen. Daarbij zeg je tegen de camera van Prezi waar die precies heen moet en op welke punten hij precies moet gaan inzoomen. Zoom ook eens een keertje uit. Zo behoudt je publiek het overzicht en zien ze waar ze precies aanbeland zijn in je presentatie.

Belangrijk is dat je op een aantal dingen gaat letten, als je met Prezi aan de slag gaat. Gebruik het niet zoals je een PowerPoint zou gebruiken. Zet dus niet te veel tekst op je scherm, gebruik geen bullet points maar zo veel mogelijk beelden. En als je op zoek gaat naar beelden, zoek dan beelden van een zeer goede kwaliteit, zoals we hierboven al aangaven. Want je wil niet dat die gaan pixelen als je inzoomt met Prezi. Net dát is het leuke aan Prezi: je kan haast eindeloos in- en uitzoomen op je canvas.

En dat hangt samen met een tweede element waarop je moet letten: maak je publiek niet zeeziek. De Prezi-camera kan inzoomen tot in het kleinste detail en kan ook eindeloze draaibewegingen maken en heel snel heen en weer gaan. Dus als je publiek wat bleek wordt en je vriendelijk om een emmer gaat vragen, dan weet je dat je misschien wat overdreven hebt in je bewegingen.

Prezi is een ontzettend leuke en intuïtieve tool. Gun jezelf dus zeker wat tijd om er mee aan de slag te gaan. Je zal zien dat je het heel snel onder de knie hebt en snel tot een erg leuk resultaat zal komen. Denk trouwens ook eens aan de verademing voor je publiek als jij na de zoveelste PowerPoint-spreker komt aanzetten met je Prezi.

PREZIPresentatie

Onderzoek Resultaat

Methode

Page 59: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V O R m | P G . 57Expert Academy

C O N V E R S AT I O N A L P R E S E N TAT I O N

Een tijd geleden kwam Prezi op de proppen met het concept van ‘conversational presenting’. Presenteren alsof je gewoon met iemand aan het praten bent. Het globale idee is dat je alle onderdelen van je onderwerp ergens op je canvas plaatst en dat je in functie van waar het gesprek heen gaat een bewust onderdeel naar boven haalt. Tablets zijn ideaal voor dit soort presentaties. Je pincht, swipet en tapt je een weg door je presentatie.

Ho e w e r k t h e t ? Laten we het voorbeeld van hierboven nemen. We hadden al drie topics afgebakend: onderzoek, methode en resultaten. Over het hele project valt nog wel meer te zeggen. Laten we er dus nog enkele topics bij creëren en op hetzelfde canvas plaatsen, bijvoorbeeld toepassingen, partners, en voor wie het echt niet kan laten: historiek.

Stel dat je je project gaat voorstellen aan een klein groepje mensen. Dan is een gesprek wellicht eerder aangewezen dan een presentatie, waarbij jij bij de projector staat en je gesprekspartners op een afstand zitten.

Je neemt de tablet in de hand, met daarop je hele Prezi. Het gesprek zal wellicht gaan over je onderzoek en de resultaten, twee topics die je op dat moment kunt aantikken en al pinchend en swipend kunt toelichten. Is er iemand van het gezelschap benieuwd naar de toepassingen van je project, dan tap je op dat onderwerp om het te laten verschijnen op je scherm. Een ander is meer geïnteresseerd in hoe het hele project ontstaan is, dus dan pinch en swipe je naar het onderwerp historiek dat je op je canvas hebt staan. Het kan best zijn dat het onderwerp partners helemaal niet aan bod komt, omdat het op dat moment geen zin heeft in het hele gesprek. Dan is er ook geen reden om het onderwerp aan te tikken of te laten zien.

Het algemene idee is dat je alle nodige info en visuele ondersteuning bij de hand hebt, in één bestand. Met een eenvoudige vingerbeweging haal je het onderwerp naar boven dat je op dat moment nodig hebt. Het grote voordeel is dat je één enkele Prezi kunt maken die je in verschillende situaties kunt gebruiken: voor klanten, partners, financiers, management…, in functie van de verschillende behoeften. Iets wat moeilijker is in een lineaire voorstelling zoals PowerPoint, want dan moet je slides gaan overslaan. Zelden elegant!

Page 60: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 58 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

P R E Z I N E X T

Sinds enige tijd is er ook Prezi Next, de nieuwe generatie. Prezi Next maakt het nog eenvoudiger. Als gebruiker moet je geen pad meer uitstippelen, dat doet Prezi al voor je. Bovendien heb je de keuze uit een enorm aantal templates die keurig ondergebracht zijn in handige categorieën zoals Sales & Business Development, Marketing, HR & Training…

Creatievelingen blijven wat op hun honger zitten, omdat Prezi Next er alles aan doet om je toch maar één van de templates te laten kiezen. De ‘blank template’ zit ergens weggemoffeld in de laatste categorie ‘general’.

Maar die nieuwe templates zien er stuk voor stuk erg indrukwekkend uit. Ga dus zeker aan de slag met deze zeer creatieve en intuïtieve tool.

Meer weten over Prezi Next? Bekijk dan zeker deze YouTube-video.

Page 61: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V E R jA AG d E S T R E S S : | P G . 59Expert Academy

D E E L 4

Verjaag de stress: omgaan met stress en spreekangst

“Ik geloof stellig dat het enige wat we

moeten vrezen… de vrees zelf is.”

– Franklin D. Roosevelt – oud-president VSA

Page 62: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 60 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 63: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

O m G A A n m E T S T R E S S E n S P R E E K A n G S T | P G . 6 1Expert Academy

Het is allicht heel herkenbaar: je bent gevraagd als spreker, maar wanneer het zover is, heb je een droge mond, ben je aan het beven en zweten, slaat je hart op hol, heb je een rommelend gevoel in je maag en bibberen je benen.

P L A N K E N KO O RT S !

Eerst en vooral: dat is perfect normaal. Aanvaard dat je stress hebt, geen enkele grote spreker doet het zonder enige vorm van zenuwen. Zelfs de meest ervaren sprekers blijven worstelen met een zeker niveau van spreekangst. Een goed idee is om dat gevoel om te dopen van ‘stress’ naar ‘taakspanning’. Als je het positiever benoemt, wordt het vanzelf minder bedreigend. Je gaat immers een taak uitvoeren, die ver boven het gemiddelde ligt van wat je dagelijkse activiteiten zijn. Je moet dus op een hoger niveau presteren. Je geest en lichaam zullen dus wat extra energie nodig hebben. Daar zorgt de taakspanning voor.

F I G H T O R F L I G H T

Maar laten we even gaan kijken wat er precies gebeurt in je lichaam op het moment dat je het woord moet nemen. Je hele systeem ervaart die situatie als bedreigend. Je ervaart dus angst. We reageren dan met een oeroude reflex: de ‘fight or flight’-reflex. Als een wild dier ons aanvalt, gaan we snel lopen of we gaan er tegen vechten. Daarvoor heb je snelle reactiesnelheden nodig, meer spierkracht, een scherpere blik… Op dat moment treedt ons brein in actie en gaan we onbewust meer adrenaline, insuline, cortisol etc. ontwikkelen, allemaal stresshormonen die ons in staat stellen om sterker en alerter te worden.

Natuurlijk zijn geen van beide reflexen een optie: je kan niet gaan lopen en vechten doe je ook al beter niet. Hoe kan je die stroom van adrenaline dan doorbreken? Hoe kan je ervoor zorgen dat je handen en je voeten, die te veel energie krijgen, toch weer rustig worden?

Eén heel effectieve truc is je ademhaling controleren. We herinneren je aan de buikademhaling, waarover we al spraken. Probeer voor de start van je presentatie minstens drie keer diep in en uit te ademen. Adem in door je neus en doe dat redelijk traag (vier trage tellen). Hou dan even je adem vast (twee tellen) en adem dan uit door je mond, alsof je door een rietje blaast (minstens zes trage tellen). Het zal je stressniveau met de helft doen dalen, gegarandeerd.

Page 64: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 62 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Een ander hulpmiddeltje situeert zich op het bewustzijnsniveau: zeg aan jezelf dat het niet nodig is om weg te lopen, om bang te zijn. Je wil die presentatie echt graag doen, je wil hier en nu aanwezig zijn. Je goed concentreren op voorhand, in je eigen cocon komen, kan helpen.

Een derde manier om je zenuwen de baas te kunnen, is bewegen: schud als het ware de overtollige energie uit je handen, ga een eindje stappen. Je geeft met die handeling een uitweg aan het teveel aan adrenaline in je lijf.

OEFENING

Ga rechtop staan en laat je handen langs je lichaam hangen. Haal nu langzaam je beide schouders op tot aan je oren en laat ze in één beweging weer vallen. Nu is de spanning die zich in je nek en schouders had genesteld, verdwenen! Bovendien zit je hoofd recht en ga je niet met een schuin hoofd presenteren.

Er is ook goed nieuws wat stress betreft: amper 10% van je zenuwen zijn ook effectief zichtbaar voor je omgeving. Beschouw het als een ijsberg, waarvan het overgrote deel onder de waterlijn zit. Zelfs al voel je je erg benauwd, het publiek heeft daar zelden iets van gemerkt. Haal jezelf dus niet onderuit door je zenuwen een te grote rol toe te bedelen.

Je plankenkoorts verbergen doe je door te glimlachen, stevig te gaan staan en het publiek aan te kijken. Zelfs zonder één woord te zeggen, zal het publiek op die manier al de indruk krijgen dat je met plezier aan je presentatie begint. Niemand zal denken dat je staat te sterven.

Heb ook mededogen met jezelf. Zelfbeoordeling is vaak nefast. Terwijl je spreekt, vermijd dan om jezelf te gaan bekritiseren. (Hoe sta ik hier nu? Ai, dat was een verspreking! Daar geeuwt iemand, help, ik ben zeker niet goed bezig!) Je brein is dan voor de helft bezig met die zelfkritiek, terwijl je je volledige brein nodig hebt om gefocust te spreken voor een publiek.

Page 65: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

O m G A A n m E T S T R E S S E n S P R E E K A n G S T | P G . 6 3Expert Academy

V E R K E N H E T T E R R E I N O P V O O R H A N D

Onderschat in je voorbereiding het belang van de omgeving waar je spreekt niet. Kom op tijd om te zien hoe die plek eruitziet: sta je op een podium of in een vergaderzaal? Is er een microfoon? Test die dan even uit. Hoe staan de stoelen opgesteld? Kan je daar iets aan veranderen als je de opstelling niet goed vindt?

Test vooral je eigen technisch materiaal: beamer, afstandsbediening en/of pointer, loop even door je slideshow om te zien of alles werkt. Er is niks vervelender dan bij de start van je presentatie te merken dat er iets schort aan de techniek. Mocht dat toch ooit gebeuren, zorg er dan best voor dat je je verhaal volledig beheerst, dat het helemaal in je hoofd én lichaam zit. Een papieren back-up of een spiekbriefje kan geen kwaad, zolang je niet gaat aflezen.

Tip: gebruik geen losse vellen A4-papier waarop je speech of presentatie uitgeschreven staat. Dat is altijd slordig en als je écht veel zenuwen hebt, zullen ze trillen in je handen. Gebruik liever een iets dikker papier of karton op A5-formaat (de helft van een gewoon blad papier), waarop je enkele steekwoorden meeneemt. Dat zie je tv-presentatoren ook doen. Of gebruik een tablet als je er handig mee bent.

K E N J E B E G I N E N J E E I N D E

Eén van de sterkste tips in het beheersen van je spreekangst, is controle hebben over het begin en het einde van je presentatie. Zorg dat je die eerste minuut zonder kleerscheuren doorkomt en dan daalt het stressniveau vanzelf. Hetzelfde met je afsluiter. Als die goed zit en je weet perfect wat je daar gaat zeggen, houdt het publiek een sterke indruk aan je presentatie over. Voorwaarde: je moet die twee stukken door en door kennen!

Bekijk deze video met extra tips over hoe je met zenuwen en spreekangst om kunt gaan.

Page 66: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 64 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 67: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V E RwAc h T I n G E n E n V R AG E n VA n h E T P U b L I E K | P G . 6 5Expert Academy

D E E L 5

Verwachtingen en vragen van het publiek

?? ??

Page 68: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 66 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 69: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V E RwAc h T I n G E n E n V R AG E n VA n h E T P U b L I E K | P G . 6 7Expert Academy

Je relatie met het publiek is van het allergrootste belang. Goed weten wat ze van je verwachten, is dus essentieel. Goed reageren op vragen al evenzeer. Stel je niet boven je publiek, je bent één van hen, maar vergeet niet dat JIJ even de teugels in handen hebt.

Laat je ook niet uit het lood slaan door foutieve veronderstellingen. Maar al te vaak zal een spreker het publiek te hoog inschatten en zichzelf te nietig. Het feit dat JIJ vooraan staat om een presentatie te geven, betekent dat jij over dat onderwerp op dat ogenblik het meeste weet. Jij bent de expert, onthoud dat gedurende je hele verhaal.

Het belangrijkste is dat je de aandacht van je publiek blijft vasthouden. Niets is vervelender dan mensen te zien knikkebollen, geeuwen of op hun telefoon kijken. Niet altijd is dat de fout van de spreker, maar toch kan je een aantal technieken toepassen om je toehoorders bij je verhaal te houden.

Eerst en vooral moet je weten hoelang een gemiddelde luisteraar zich kan concentreren zonder eventjes afgeleid te zijn. Het zal misschien verrassen, maar de gemiddelde aandachtsboog van een toehoorder is amper zeven tot tien minuten. Als je dat in het achterhoofd houdt, weet je dat je best elke tien minuten opnieuw ‘rapport’ moet maken. En dat je dus best iets verrassends in je presentatie inwerkt. Een pakkend beeld laten zien, een vraag stellen, een grap of anekdote vertellen, je stem verlagen of verhogen... Alle elementen die we je aanreikten om bij de start van je presentatie meteen te connecteren met je publiek, kan je dus een aantal keer herhalen.

Een normaal verloop van de aandacht tijdens een presentatie ziet er zo uit:

INTRO MIDDEN

Tijd in minuten

Aand

acht

van

het

pub

liek

100

75

50

25

0 10 20 30 40

SLOT

Page 70: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 68 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Zorg ervoor dat je vooraf goed weet wat het publiek van je verwacht: wat is de doelgroep? Wat zijn hun behoeftes? Hoeveel tijd hebben ze? Welke voorkennis hebben ze al? Een pre-conference-call doet wonderen: zo vermijd je om te veel of te weinig informatie in je presentatie te stoppen. Zoals we al zeiden, vraagt het publiek zich vanaf de eerste seconde af: “what’s in it for me?” Essentieel is dat je die vraag beantwoordt. Hoe kan je je publiek iets meegeven, waar ze nadien effectief mee aan de slag kunnen.

Hou je ook strikt aan de timing. Niets is vervelender dan als toehoorder te moeten blijven luisteren, terwijl je eigenlijk een andere afspraak hebt. Voor commerciële presentaties geldt dit zeker: vertel je verhaal in de tijd die je krijgt, loop niet uit.

Vermijd te allen tijde dat er onderaan je slides iets dergelijks te zien is: 6/72.Dat zijn vaak kleine cijfertjes die automatisch in een template sluipen en de paginanummering van je slides aangeven. Op die manier ziet het publiek dat je op dat moment aan slide nummer zes van de 72 bezig bent. En dat er dus nog… 64 te gaan zijn! Laat die cijfertjes beter weg.

In deel 3 vertelden we al dat je slideshow niet hetzelfde is als je hand-out. Als je hand-outs of nota’s wil uitdelen of doormailen, doe dat dan na je presentatie. Deel ze niet vooraf uit, je publiek zit beter niet te bladeren in papieren, want jij hebt hun onverdeelde aandacht nodig. Zorg eventueel voor blanco papier voor wie toch iets wil opschrijven tijdens je uiteenzetting of maak een ‘persoonlijke checklist’ waar de toehoorders actiepunten kunnen op noteren.

Page 71: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

V E RwAc h T I n G E n E n V R AG E n VA n h E T P U b L I E K | P G . 69Expert Academy

WAT M E T V R A G E N ?

Veel sprekers zijn vooral bang voor onverwachte vragen uit het publiek. Toch is daar geen enkele reden toe. Hier zijn enkele nuttige tips om met meer zelfzekerheid te reageren op vragen van je toehoorders.

Omlijn het vragenmoment: spreek van bij het begin duidelijk af met het publiek wanneer je vragen beantwoordt (zie INTRO). Bij een key note-speech is dat ideaal na je presentatie, zo niet bestaat de kans dat het hele publiek inspeelt op een gestelde vraag en dat er een discussie op gang komt. Op dat moment liggen je teugels in het publiek en gaan zij met het verhaal aan de haal. Blijf meester van de gebeurtenissen!

Als je langer spreekt voor een publiek (vb. een halve of volledige dag) kan je moeilijk verwachten dat iedereen z’n vraag onthoudt tot op het einde. Bouw dan gecontro-leerde vragenmomenten in. Hou altijd de teugels in handen en de tijd in de gaten.

Als er tijdens je presentatie toch iemand de hand opsteekt, bedank die persoon dan voor zijn of haar aandacht en zin voor participatie en beloof dat je na je uiteenzetting als eerste naar hem of haar terugkomt.

Bereid je voor op potentiële vragen. Waar kan er mogelijk een discussie over ontstaan? Wat zijn de weerstanden? Trek nooit ten strijde zonder voorbereiding, anticipeer op dingen die leven bij je toehoorders.

Wat met vragen waarop je het antwoord niet weet? Wees eerlijk en zeg dat ook. Be-loof dat je de gevraagde info zal opzoeken en dat je persoonlijk zal terugkoppelen naar de vraagsteller. Of verwijs naar een collega die meer expertise heeft in dat spe-cifiek deelgebied. Vermijd vooral dat je onvolledige of foute antwoorden zou geven, dat is veel nefaster dan toegeven dat je het op dat ogenblik even moet opzoeken.

Krijg je af te rekenen met weerstand of iemand die blijft doorhameren op één thema, blijf je dan bewust van het feit dat jij de leiding hebt. Eén persoon kan alle aandacht naar zich toetrekken en misschien zelfs in een negatieve richting duwen. Dat vindt de rest van het publiek helemaal niet aangenaam en ook voor jou als spreker is dat best lastig. Zo’n situatie kan je ontmijnen door de betrokken persoon na je lezing individueel te woord te staan. Zeg dan: “ik stel voor dat ik uitgebreid op uw vragen en bedenkingen inga na mijn presentatie, er is ruimte en tijd tijdens de receptie.”

Oproepen tot vragen stellen na je presentatie is niet hetzelfde als een goed einde van je presentatie! Het vragenmoment komt NA een goede afsluiter. Maar vaak is het wel een essentieel onderdeel van een geslaagde lezing. Nodig dus je publiek zeker uit tot het stellen van vragen. Komen er geen? Gooi dan zelf een statement of een vraag in de groep, bereid er zelf één voor, het zal bijna altijd de discussie op gang brengen.

Page 72: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 70 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

P E R S O O N L I J K E E VA LUAT I E

Hoe goed je je ook voorbereidt, hoe sterk je slides ook zijn, hoe degelijk je lichaamstaal en de interactie met het publiek ook, zelfevaluatie is altijd noodzakelijk. Ga meteen na een presentatie even bij jezelf te rade en noteer de volgende elementen: wat ging er goed? Wat ga je de volgende keer zeker opnieuw doen? Wat kon er beter? En wat ga je de volgende keer zeker vermijden?

Je hoeft dat niet alleen te doen. Stel bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon aan uit je naaste omgeving die na je presentatie open en eerlijk feedback geeft over hoe je het deed. Met alle technische hulpmiddelen die er vandaag bestaan, is het ook makkelijk om iemand te vragen je te filmen tijdens je presentatie of speech. Jezelf zien is vaak veel krachtiger dan het verdict van iemand anders. Aanvaard punten van kritiek, maar vraag ook naar je sterke kanten.

Is het een presentatie die je vaker zal geven (vb. een commerciële roadtrip), durf dan streng te zijn voor de inhoud. Is het te lang? Zet het mes erin! Kill your darlings…

Page 73: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

VA L KU I L E n E n VA L S c h E R m E n | P G . 7 1Expert Academy

D E E L 6

Valkuilen en valschermen

Page 74: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 72 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 75: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

VA L KU I L E n E n VA L S c h E R m E n | P G . 7 3Expert Academy

Deze gids wil je helpen om van je volgende presentatie een succes te maken. Daarom geven we je tot slot graag nog tien samenvattende tips mee, waarmee je meteen aan de slag kan.

10TIPS

Beschouw je slides niet als een autocue

7 Zorg voor interactie

met je publiek, hou ze wakker

8

Praat duidelijk en

gebruik toegankelijke taal

3

Stop er maximum drie kern-

boodschappen in

6

Oefen je presentatie luidop!

9

KEEP IT SHORT AND

SIMPLE (KISS)

10

Gebruik je handen, je ogen en je voeten

2

Zorg voor een open,

vriendelijke lichaamstaal

(glimlach!)

1

Vertel een verhaal, doe dat met passie en

helderheid

4

Maak je presentatie

persoonlijk en visueel, in

inhoud en vorm

5

Page 76: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 74 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Gewapend met deze adviezen, zal je er zeker in slagen je publiek te boeien. We beloven je een groter vakmanschap, een vruchtbare presentatie met een onvermijdelijk warm

applaus en een goed gevoel achteraf.

Bedankt om dit boek te lezen en veel succes bij je volgende presentatie!

Page 77: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

n OT I T I E S | P G . 7 5Expert Academy

Notities

Page 78: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

PG. 76 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy

Page 79: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

O V E R D E AU T E U R :

Wij bij Expert Academy zijn ervan overtuigd dat door training en coaching iedereen een expert kan worden in zijn of haar vakgebied. Het ontwikkelen van uw talent is onze passie.Onze trainers zijn gedreven professionals die hun passie en ervaring willen doorgeven zodat u op professioneel vlak kunt groeien door inzicht, betere resultaten kunt behalen en met succes uw doelstellingen kunt bereiken.

C O N TA C T E E R O N S :

Volg ons via Facebook: www.facebook.com/expertacademy Connecteer via LinkedIn: www.linkedin.com/in/expertacademy Volg ons op Twitter: twitter.com/expertacademy Volg ons op Instagram: instagram.com/expertacademybelgium Bekijk gratis trainingsvideo’s op Youtube: www.youtube.com/expertacademy

Meer info over onze organisatie: www.expertacademy.be

Page 80: Overtuig als spreker...PG. 10 | OVERTUIG ALS SPREKER Expert Academy Blijf opmerkzaam bij het lezen van de lichaamstaal van je publiek: zakken je toehoorders onderuit, geeuwen ze, kijken

Hoofdkantoor AntwerpenMechelsesteenweg 1092018 Antwerpen

Tel. +32(0)3 235 32 49Gsm +32(0)479 27 00 56

[email protected]

Expert Academy