1 Zet bij de spetter zoveel mogelijk woorden waar jij aan denkt als je het woord ‘overheid ‘ hoort

2 Kun je uitleggen waar de overheid voor is?

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

Calvijn en de overheid

niVeAu 1 niVeAu 2 niVeAu 3 niVeAu 4In

stap Instap Instap In

stap

L7-n1

overheid

Verwer

king

Gezag

De overheid heeft gezag. Dat betekent dat je moet doen wat de overheid van je vraagt. Denk maar aan verkeers-regels: die worden door de overheid bedacht. En stel je voor dat niemand naar de politie zou luisteren, dan zou het een rare toestand worden in ons land. Mensen zou-den misschien veel te hard gaan rijden, dieven zouden hun gang kunnen gaan, en ga zo maar door. Nee, wees maar blij dat er een overheid is. Dat er wetten en regels zijn waar iedereen zich aan moet houden. Anders zou het veel onveiliger en gevaarlijker worden in Ne-derland.

3 Bedenk nog meer voorbeelden waarmee je dui-delijk maakt dat het goed is dat iedereen zich houdt aan de wetten van de overheid.

__________________________________________

__________________________________________

__________________________________________

__________________________________________

Calvijn heeft in boeken en preken benadrukt dat God de overheid heel belangrijk vindt. Je zou kunnen zeg-

gen dat God de overheid bedacht heeft. Hij wil graag dat mensen het goed hebben en daarvoor moeten er re-geringen zijn. Alles moet immers in goede banen geleid worden? Er moeten goede wetten komen. De overheid is Gods dienaar. Ze zorgt er – in opdracht van God – voor dat alle burgers het goed hebben. Calvijn heeft dat niet zelf bedacht. Hij haalde het uit de Bijbel.

4 Zoek in de Bijbel op Romeinen 13:1-8. Dat is het gedeel-te waar Calvijn zijn gedachten over de overheid vooral uit haalde. Schrijf drie zinnen op die Calvijn heeft ge-bruikt toen hij nadacht over hoe de overheid moet zijn.

__________________________________________

__________________________________________

__________________________________________

__________________________________________

__________________________________________

__________________________________________

een goede overheid?

in nederland hebben we een goede overheid. Maar er zijn ook landen waar dat heel anders is. Daar zijn mensen bang, ze worden onderdrukt. Ze komen in gevangenissen terwijl ze niets verkeerd deden.

5 Weet je een voorbeeld van zo’n land?

__________________________________________

In de zestiende eeuw kwamen mensen die een ander geloof hadden dan de koning soms op de brandstapel.

Verwer

king

Verwer

king

Lang geleden – in de 16e eeuw – was dat in Nederland ook zo. Toen was de koning van Spanje de baas in Ne-derland. Hij wilde dat iedereen hetzelfde geloof had als hij. Als je iets anders geloofde kon het gebeuren dat je gearresteerd werd en zelfs gedood. Nederlanders zijn toen in opstand gekomen tegen de Spaanse koning. We noemen dat de 80-jarige oorlog.

Calvijn had op de leiders van de opstand (bijvoorbeeld prins Willem van Oranje en Marnix van St Aldegonde) veel invloed. Zij lazen zijn boeken. Sommigen hadden bij hem in Genève gestudeerd. Calvijn vond dat je de overheid moet gehoorzamen. Maar vond hij dat altijd? Of was er een grens aan die gehoorzaamheid? Ja! zei Calvijn. Als de overheid alleen maar onderdrukt, als de overheid het je onmogelijk maakt in God te geloven, dan doet die overheid het helemaal verkeerd. Dan kan er een moment aanbreken dat een volk – aangevoerd door belangrijke leiders – in opstand mag komen.

6 Jullie kennen vast wel een paar coupletten van ons volkslied, het Wilhelmus. Het is geschreven aan het be-gin van de 80-jarige oorlog, waarschijnlijk door Marnix van St Aldegonde. We gaan het straks zingen, maar eerst kijken we naar een paar coupletten waarin je Calvijns gedachten kunt herkennen. Onderstreep in de coupletten

• metrood:datdeoverheidgehoorzaamd moet worden • metblauw:datjeheelsomsinopstandmagkomen,

en waarom

Een nieuw christelijk lied

Wilhelmus van Nassouweben ik, van Duitsen bloed,den vaderland getrouweblijf ik tot in den dood.Een Prinse van Oranjeben ik, vrij onverveerd,den Koning van Hispanje heb ik altijd geëerd.

Mijn schild ende betrouwenzijt Gij, o God mijn Heer,op U zo wil ik bouwen,Verlaat mij nimmermeer.Dat ik doch vroom mag blijven,uw dienaar t’aller stond,de tirannie verdrijvendie mij mijn hart doorwondt.

Overheid en kerk

Calvijn heeft in Genève geprobeerd het zo te regelen dat de overheid zich niet met de kerk bemoeide. Dat viel niet mee. Overheden waren in die tijd gewend zich wel te mengen in dingen van de kerk. Ook omgekeerd kwam het veel voor dat de kerk probeerde te heersen over de overheid. Hoe Calvijn geprobeerd heeft te voor-komen dat de overheid van Geneve zich met van alles in de kerk zou blijven bemoeien, dat kun je mooi zien als je luistert naar de geschiedenis van Calvijns eerste periode in Geneve (1536-1538).

7 Maak op de volgende bladzijde een mooie tekening van de belevenissen van Calvijn en Farel in Genève.

Verwer

king

Verwer

king

plaats voor een tekening

‘Calvijn en de overheid’ drs. J.H. Doornbos is lesbrief 7, niveau 1, uit een serie van acht lesbrieven op vier niveaus (PO en VO) over Calvijn en het calvinisme. Niveau 1 is bedoeld voor de groepen 5 en 6 van het primair onderwijs.

Deze lesbrief maakt deel uit van het educatieve materiaal dat ontwikkeld is door de Werkgroep Jongeren Educatie 500 jaar Calvijn, een initiatief van het Instituut voor Reformatieonderzoek te Apeldoorn. Behalve de lesbrievenserie is er een documentaire en een

opstelwedstrijd beschikbaar. Zie de website www.calvijn2009.nl voor aanvullend lesmateriaal, lesideeën en handreikingen voor de docent.

Er is zorgvuldig geprobeerd de rechthebbenden van de afbeeldingen te achterhalen. Mocht iemand desondanks menen op een van deafbeeldingen rechten te kunnen laten gelden, dan kan hij contact opnemen met het Instituut voor Reformatieonderzoek.

Copyright: Instituut voor Reformatieonderzoek, Apeldoorn 2008.

Opmaak en drukwerk: Drukkerij Verloop, Alblasserdam.

Verwer

king