Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo...

29
Over Over grootschaligheid, grootschaligheid, kleinschaligheid en kleinschaligheid en de inhoud van de de inhoud van de zorg zorg Van Kleef lezing 2008 Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg Margo Trappenburg

Transcript of Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo...

Page 1: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Over grootschaligheid, Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de kleinschaligheid en de

inhoud van de zorginhoud van de zorg

Van Kleef lezing 2008Van Kleef lezing 2008

Margo TrappenburgMargo Trappenburg

Page 2: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Mijn Utrechtse werkplekMijn Utrechtse werkplekHet pand

John, de conciërge

Marcel van de kantine

Page 3: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

De Uithof, Universiteit Utrecht

Page 4: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Eerstejaars cursus Eerstejaars cursus

Plato Machiavelli Max Weber

Over Griekse stadsstaatjes en de omvang daarvan.

Over de imperialistische neigingen van vorsten bij Machiavelli.

Over bureaucratie als gevolg van schaalvergroting, bij Weber.

Page 5: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Lessen uit UtrechtLessen uit Utrecht

Klein zijn is intrinsiek anders dan groot Klein zijn is intrinsiek anders dan groot zijn.zijn.

Willen groeien uit ambitie of om redenen Willen groeien uit ambitie of om redenen van veiligheid lijkt een natuurlijke impuls.van veiligheid lijkt een natuurlijke impuls.

Klein blijven en ‘hetzelfde blijven’ of ‘jezelf Klein blijven en ‘hetzelfde blijven’ of ‘jezelf blijven’ kost moeite, maar kan de moeite blijven’ kost moeite, maar kan de moeite waard zijn.waard zijn.

Page 6: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Deze lessen gelden (bijna) overalDeze lessen gelden (bijna) overal

Bedrijven ..Bedrijven .. De Europese Unie ..De Europese Unie .. Scholen, faculteiten ..Scholen, faculteiten .. Kinderdagverblijven ..Kinderdagverblijven .. Zorginstellingen: ziekenhuizen, Zorginstellingen: ziekenhuizen,

instellingen voor verstandelijk instellingen voor verstandelijk gehandicapten, verpleeg- en gehandicapten, verpleeg- en verzorgingshuizen, thuiszorgorganisaties.verzorgingshuizen, thuiszorgorganisaties.

Page 7: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Inzoomen op de zorgInzoomen op de zorg

Ontwikkelingen in de afgelopen Ontwikkelingen in de afgelopen jaren. Beschrijving aan de hand van jaren. Beschrijving aan de hand van de rechtvaardigheidstheorie van de rechtvaardigheidstheorie van Michael Walzer.Michael Walzer.

Page 8: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Spheres of JusticeSpheres of Justice

Geld en Geld en goederengoederen

(markt)(markt)

goddelijke goddelijke genadegenade

Politieke Politieke machtmacht

medische medische zorgzorg

onderwijsonderwijs

ambtenambten

uitkeringenuitkeringen

liefdeliefde

Page 9: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

De sfeer van de gezondheidszorgDe sfeer van de gezondheidszorg

Medische zorg wordt verdeeld naar Medische zorg wordt verdeeld naar medische behoefte.medische behoefte.

Medische behoefte is niet het zelfde Medische behoefte is niet het zelfde als ‘vraag van de patiënt’. Soms als ‘vraag van de patiënt’. Soms weet de professional het beter.weet de professional het beter.

Professionals zijn collega’s en maken Professionals zijn collega’s en maken geen reclame voor hun werk.geen reclame voor hun werk.

Page 10: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Gedragsregels voor artsen 1936

“Iemand, die geen roeping voelt voor het geneesheerschap, kan het niet ten volle goed uitoefenen.

Geneesheer zijn wil zeggen dienaar zijn, dienaar van den zieken mensch.”

“Een beroep als het onze moet niet met dat van een handelsman over één kam geschoren kunnen worden; een medicus die graag reclame maakt doet beter, evenals zijn collega, wien het alleen om geld verdienen te doen is, in den handel te gaan, waar zijn karakter en gaven meer tot hun recht kunnen komen dan in de medische praktijk.”

“Zoo nadrukkelijk mogelijk moeten wij aanstonds als onze meening hier neerschrijven, dat wanneer een arts, in welke mate of in welk opzicht dan ook, er toe meewerkt om de aandacht van het publiek op zich te vestigen, hij een daad begaat die strijdt met de eerste beginselen van de medische ethiek.”

Page 11: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Dit is wat we rechtvaardig vindenDit is wat we rechtvaardig vinden

- SCP 2002. 75 % van de Nederlanders SCP 2002. 75 % van de Nederlanders vond dat zorg toegankelijk zou moeten zijn vond dat zorg toegankelijk zou moeten zijn ongeacht inkomen.ongeacht inkomen.

- SCP 2004. 91 % van de Nederlanders zou SCP 2004. 91 % van de Nederlanders zou het onwenselijk vinden als mensen die het onwenselijk vinden als mensen die meer kunnen betalen ook betere zorg meer kunnen betalen ook betere zorg krijgen.krijgen.

Paul SchnabelVan het SCP

Page 12: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Vanaf de jaren tachtig: Bezuinigen Vanaf de jaren tachtig: Bezuinigen in de zorg.in de zorg.

Hoe moest dat? Drie logische manieren.Hoe moest dat? Drie logische manieren.1. 1. Bezinning op het criterium ‘medische Bezinning op het criterium ‘medische behoefte’.behoefte’. Wat is medische behoefte?Wat is medische behoefte?Over de grens tussen ziekte, verdriet, Over de grens tussen ziekte, verdriet, leed, problemen, onvolkomenheden van leed, problemen, onvolkomenheden van het lichaam. In tijden van economische het lichaam. In tijden van economische tegenspoed kun je het begrip ziekte tegenspoed kun je het begrip ziekte scherper afbakenen. scherper afbakenen.

Page 13: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Manieren van bezuinigenManieren van bezuinigen

2. Bezinnen op het begrip ‘medische zorg’2. Bezinnen op het begrip ‘medische zorg’

Alleen bewezen effectieve zorg is Alleen bewezen effectieve zorg is medische zorg, dus geen homeopathie of medische zorg, dus geen homeopathie of andere alternatieve geneeswijzen.andere alternatieve geneeswijzen.

Een ziekenhuis hoeft geen paleisje te zijn Een ziekenhuis hoeft geen paleisje te zijn met dvd en internet aan je bed, eigen met dvd en internet aan je bed, eigen suite met eigen sanitair enz. suite met eigen sanitair enz.

Page 14: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Manieren van bezuinigenManieren van bezuinigen

3. Bezuinigen op personeelslasten:3. Bezuinigen op personeelslasten: inkomens van artsen, verpleegkundigen, inkomens van artsen, verpleegkundigen, therapeuten, ziekenhuisdirecteuren, raden therapeuten, ziekenhuisdirecteuren, raden van toezicht, raden van bestuur enz.van toezicht, raden van bestuur enz.

Al deze ingrepen zijn ‘sfeereigen’ Al deze ingrepen zijn ‘sfeereigen’ manieren van bezuinigen. De eerste twee manieren van bezuinigen. De eerste twee manieren werden ook daadwerkelijk manieren werden ook daadwerkelijk toegepast. toegepast.

Page 15: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

VoorbeeldVoorbeeld

Per 1-1-2005 uit het pakket:Per 1-1-2005 uit het pakket:

Behandeling tegen snurkenBehandeling tegen snurkenFlapoorcorrectieFlapoorcorrectieBovenooglidcorrectie (behalve bij aangeboren aandoeningen)Bovenooglidcorrectie (behalve bij aangeboren aandoeningen)Borstprothese (behalve bij amputatie)Borstprothese (behalve bij amputatie)BuikwandcorrectieBuikwandcorrectieHersteloperatie na sterilisatieHersteloperatie na sterilisatieBesnijdenissenBesnijdenissen

Eerder ook: fysiotherapie, langdurige psychotherapie, Eerder ook: fysiotherapie, langdurige psychotherapie, anticonceptiepil, vruchtbaarheidsbehandelingen.anticonceptiepil, vruchtbaarheidsbehandelingen.

Page 16: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Maar daar bleef het niet bij ..Maar daar bleef het niet bij ..

Sinds eind jaren 80 ook: steeds meer Sinds eind jaren 80 ook: steeds meer nadruk op markt (plan Dekker).nadruk op markt (plan Dekker).

En steeds meer gehamer op En steeds meer gehamer op kwaliteitsverbetering door middel kwaliteitsverbetering door middel van controle, toezicht, management, van controle, toezicht, management, meting en registratie.meting en registratie.

Page 17: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Vermarkting op last van de politiekVermarkting op last van de politiek

Sfeer van de Sfeer van de politiekpolitiek

Gezondheids-Gezondheids-

zorgzorgSfeer van geld Sfeer van geld en goederenen goederen

Page 18: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Effecten op de zorgEffecten op de zorg

Eigenaardigheid van de Nederlandse Eigenaardigheid van de Nederlandse politieke cultuur: aanpassen, politieke cultuur: aanpassen, meebuigen met de tijdgeest, meebuigen met de tijdgeest, inspelen op veranderingen.inspelen op veranderingen.

Page 19: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

De wijkverpleegkundige in De wijkverpleegkundige in verschillende landenverschillende landen

Hannerieke van den Boom, Home Hannerieke van den Boom, Home nursing in Europe (Denemarken, nursing in Europe (Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Nederland).Duitsland, Frankrijk, Nederland).

Page 20: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

NWO project over de effecten van NWO project over de effecten van vermarkting op diverse beroepsgroepenvermarkting op diverse beroepsgroepen

Chirurg:Chirurg:““Kijk maar naar de oncologie. Als mensen redelijk hopeloze Kijk maar naar de oncologie. Als mensen redelijk hopeloze vormen van kanker hebben waarbij je gewoon weet dat een vormen van kanker hebben waarbij je gewoon weet dat een operatie gewoon geen winst meer oplevert, zijn er zoveel operatie gewoon geen winst meer oplevert, zijn er zoveel mensen die zeggen, al is er maar een procent kans, wil je mensen die zeggen, al is er maar een procent kans, wil je het alsjeblieft doen. En naarmate de marktwerking sterker het alsjeblieft doen. En naarmate de marktwerking sterker is en die dokter zegt ja, ik kan nog een uur gaan zitten is en die dokter zegt ja, ik kan nog een uur gaan zitten praten waarom het niet hoeft maar ik kan ook denken: men praten waarom het niet hoeft maar ik kan ook denken: men wil het, iedereen roept dat het meer patiëntgerichte zorg wil het, iedereen roept dat het meer patiëntgerichte zorg moet worden. Dus ik ben politiek correct bezig, ik verdien moet worden. Dus ik ben politiek correct bezig, ik verdien er meer aan, ik vind het veel leuker om te opereren dan om er meer aan, ik vind het veel leuker om te opereren dan om een uur lang te gaan zitten praten. Dus welke incentive heb een uur lang te gaan zitten praten. Dus welke incentive heb ik nog om aan de patiënt uit te leggen dat het echt niet ik nog om aan de patiënt uit te leggen dat het echt niet hoeft. Dus er ligt daar een redelijk complexe balans.”hoeft. Dus er ligt daar een redelijk complexe balans.”

Page 21: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Niches vinden in de marktNiches vinden in de markt

Chirurg:Chirurg:

““een vriendje van hem, die in de maag, darm en leverziekten een vriendje van hem, die in de maag, darm en leverziekten opgeleid was, die begon een privé-scopie kliniek. En die gaat opgeleid was, die begon een privé-scopie kliniek. En die gaat adverteren met: Weet u wel zeker dat u geen dikke darm kanker adverteren met: Weet u wel zeker dat u geen dikke darm kanker hebt? U weet het pas zeker als u bij mij bent geweest voor een hebt? U weet het pas zeker als u bij mij bent geweest voor een scopie. Genereert gewoon zijn eigen aanbod. En het is in zijn scopie. Genereert gewoon zijn eigen aanbod. En het is in zijn financieel belang dat alle mensen erg bang zijn dat ze dikke darm financieel belang dat alle mensen erg bang zijn dat ze dikke darm kanker hebben.”kanker hebben.”

Page 22: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Huisarts interviewsHuisarts interviews ““Ook in deze praktijk zullen zo nu en dan ECG’tjes gedraaid Ook in deze praktijk zullen zo nu en dan ECG’tjes gedraaid

worden, niet omdat ik het noodzakelijk vind, maar omdat de worden, niet omdat ik het noodzakelijk vind, maar omdat de patiënt het gedeeltelijk vraagt en omdat ik daar een vergoeding patiënt het gedeeltelijk vraagt en omdat ik daar een vergoeding tegenover zie staan, terwijl ik vroeger misschien gezegd zou tegenover zie staan, terwijl ik vroeger misschien gezegd zou hebben: Nou dat lijkt me niet zo’n nuttige bijdrage aan het hebben: Nou dat lijkt me niet zo’n nuttige bijdrage aan het onderzoek.” onderzoek.”

““Wat ik vaak merk is dat je meer defensief wordt en meer Wat ik vaak merk is dat je meer defensief wordt en meer klantgericht wordt. Dat gaat niet altijd samen met die eed, denk ik klantgericht wordt. Dat gaat niet altijd samen met die eed, denk ik hè. Als ik uitga van het uitgangspunt: ik doe iets voor jou omdat hè. Als ik uitga van het uitgangspunt: ik doe iets voor jou omdat het goed is voor je gezondheid, dan betekent ook wel eens dat we het goed is voor je gezondheid, dan betekent ook wel eens dat we het niet met elkaar eens zijn. Als je servicegerichtheid vooropstelt, het niet met elkaar eens zijn. Als je servicegerichtheid vooropstelt, dan probeer je een klant tevreden te stellen.”dan probeer je een klant tevreden te stellen.”

Page 23: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Grapje op huisartsencongres.

Vroeger zeiden we: als het over twee weken niet over is komt unog maar een keertje terug. Nu zeggen we: zullen we een afspraakmaken voor over twee weken? Kassa!

Page 24: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Effecten van vermarkting op Effecten van vermarkting op organisatiesorganisaties

Nieuwe toetreders (kleine Nieuwe toetreders (kleine organisaties)organisaties)

Fusies en schaalvergroting (grotere Fusies en schaalvergroting (grotere organisaties)organisaties)

Page 25: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Politiek lijkt soms spijt te hebben van vermarkting Politiek lijkt soms spijt te hebben van vermarkting en van de toegenomen bureaucratieen van de toegenomen bureaucratie

Aanvullende vormen van toezicht en Aanvullende vormen van toezicht en controle? Fusietoets?controle? Fusietoets?

Toch liever geen voorkeursbehandeling op Toch liever geen voorkeursbehandeling op basis van verzekeringsstatus?basis van verzekeringsstatus?

Meldpunt bureaucratie en regeldruk.Meldpunt bureaucratie en regeldruk.

Page 26: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Advies aan zorgsectorAdvies aan zorgsector

Vaar eigen koers. Laat je leiden door Vaar eigen koers. Laat je leiden door zorginhoudelijke overwegingen. Als zorginhoudelijke overwegingen. Als de politiek de grenzen tussen de politiek de grenzen tussen maatschappelijke sferen niet maatschappelijke sferen niet bewaakt, doe het dan zelf. Als bewaakt, doe het dan zelf. Als professionals en als burgers.professionals en als burgers.

Page 27: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Eigen koersEigen koers

Een grote institutie is lang niet altijd Een grote institutie is lang niet altijd beter maar soms wel: dure beter maar soms wel: dure apparaten, zeer gespecialiseerde apparaten, zeer gespecialiseerde zorg.zorg.

Ook in grote organisaties kun je Ook in grote organisaties kun je sympathiek besturen.sympathiek besturen.

Annemiek Stoopendaal,Zorg met afstand,diss. EUR 2008

Page 28: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Maar bedenk bij elke veranderingMaar bedenk bij elke verandering

In het algemeen zijn zorginstellingen in Nederland In het algemeen zijn zorginstellingen in Nederland al groter dan elders. Schaalvoordelen zijn niet al groter dan elders. Schaalvoordelen zijn niet waarschijnlijk.waarschijnlijk.

In dubio abstine. Veranderen doet pijn. In dubio abstine. Veranderen doet pijn. Doorbreken van routines is vervelend en riskant. Doorbreken van routines is vervelend en riskant. Breng de nadelen uitvoerig in kaart.Breng de nadelen uitvoerig in kaart.

Page 29: Over grootschaligheid, kleinschaligheid en de inhoud van de zorg Van Kleef lezing 2008 Margo Trappenburg.

Dank u wel.Dank u wel.

Verder informatie op Verder informatie op

www.margotrappenburg.nlwww.margotrappenburg.nl

En in: En in: