Tips voor depressieve

ouderen en hun omgeving

Ouderen en depressie

Praat erover, luister ernaar

Inhoud

Is het wel de leeftijd? blz. 6

Wat zijn kenmerken van een depressie? blz. 10

Hoe ontstaat een depressie? blz. 14

Wanneer hulp zoeken en waar? blz. 18

Denken aan de dood blz. 22

Hoe gaat u om met een depressie? blz. 26

Tips om geestelijk gezond in het leven te staan blz. 32

Waar u terechtkunt voor hulp blz. 37

3

Depressie komt bij ouderen veel voor. Toch blijft dit moeilijk bespreekbaar, zowel voor de persoon die zelf met depressieve gevoelens kampt, als voor zijn omge-ving.De diagnose van een depressie bij ouderen is boven-dien niet altijd gemakkelijk te stellen, omdat de symp-tomen soms onduidelijk zijn of omdat klachten toe-geschreven worden aan “ouder worden”. Daardoor is depressie bij ouderen ook een miskend probleem.

Deze brochure biedt u een duidelijke kijk op wat een depressie is en wat niet: hoe ontstaat een depressie, hoe gaat u ermee om en waar kunt u terecht voor hulp? Omdat niet alleen een gezond lichaam, maar ook een gezonde geest belangrijk is om “gelukkig” oud te wor-den, krijgt u ook tips om “geestelijk gezond” in het le-ven te staan. Want ook dat vindt u in de brochure: er is iets aan te doen.

Onder het motto “Praat erover, luister ernaar” hopen we met deze brochure de aanzet te geven om dat ook te doen. Graag dank ik de provinciale Dienst Zorg en de leden van de Werkgroep Ouderen van SPIL (Samen-werking Psychiatrische Initiatieven Limburg) voor hun samenwerking en hun inbreng in deze brochure.

Mieke Ramaekers, gedeputeerde van Welzijn, voorzitter vzw Limburgse Logo’s

Praat erover, luister ernaar

5

Hebt u de laatste tijd meer last van kwaaltjes of van pijn? Vergeetachtigheid, het gevoel dat u erg moe bent of nergens nog zin in hebt? Misschien denkt u dat dat gewoon hoort bij een dagje ouder worden? Maar die klachten zijn niet altijd te wijten aan uw leeftijd: mis-schien hebt u wel een depressie of depressieve gevoe-lens?

Een depressie is geen teken van zwakte. Het is een ziekte die u kunt overwinnen. Wellicht moet u met de jaren meer naar begrafenissen. Misschien moet u ver-huizen? Of laat uw lichaam u al wat meer in de steek? Allemaal veranderingen die kunnen zorgen voor rouw en verdriet. Doordat uw sociaal netwerk kleiner wordt zorgt dit ook voor eenzaamheid.

“Een depressie is een ziekte die je kunt overwinnen.”

“Dit voelt toch als iets lichamelijks?”“De laatste maanden ben ik vaak naar mijn huisarts gegaan. Buikpijn, constipatie, hoofdpijn: ik was bang dat ik iets ernstigs mankeerde, maar elke keer opnieuw leverde het onderzoek niets op. Uiteindelijk dacht ik: het zal wel gewoon horen bij ouder worden. Maar toen ik weer met een kwaaltje naar mijn huisarts ging, zei die dat ik misschien een depressie heb. Mijn eerste re-actie was: maar ik mankeer iets lichamelijks.”

Is het wel de leeftijd?

7

>>

X

“Ik schaamde me enorm.”“Toen ik van mijn huisarts te horen kreeg dat ik een depressie had, schaamde ik me enorm en durfde ik er met niemand over te praten. Toen ik het aarzelend vertelde aan mijn beste vrien-din, bleek dat haar zus ook een depressie doorgemaakt had. Toen ik meer durfde te praten over mijn klachten, kwam ik er meer en meer achter dat ik ook buren, vrienden of kennissen heb met een depressie. Dat had ik nooit eerder gemerkt.”

In elk geval bent u niet de enige die kampt met een depressie: iedereen kan depressief worden. Officieel is ongeveer zes procent van de mensen van 65 tot 74 jaar depressief. Bij 75-plussers is er een groot ver-schil tussen mannen en vrouwen: van de mannelijke 75-plussers is drie procent depressief, van de vrou-welijke 75-plussers kreeg negen procent de diagnose “depressie”, bijna 1 op 10 dus.

In deze brochure krijgt u tips om er iets aan te doen. Voor uzelf of voor ouderen in uw omgeving. En voor een gelukkige “oude dag”.

98

>>

X

Hebt u veel lichamelijke klachten zoals buikklachten, onverklaarbare pijn, druk op de borst, hoofdpijn of dui-zeligheid? Vindt uw dokter geen duidelijke oorzaak?

Hebt u een groot deel van de dag een leeg of somber gevoel? Zit u veel en lang stil? Of loopt u net rusteloos heen en weer, bent u prikkelbaar en snel geïrriteerd of boos?

Is het moeilijk om u te concentreren, bent u vergeetach-tig en hebt u moeite om besluiten te nemen?

Piekert u veel? Hebt u moeite met inslapen? Wordt u dikwijls wakker? Komt u moeilijk uit uw bed? Bent u moe of slaapt u te veel? Misschien bent u zelfs moe of futloos van te veel te slapen?

Hebt u geen belangstelling of geen plezier meer in uw dagelijkse bezigheden of hobby’s? Hebt u het gevoel dat u nergens meer van kunt genieten?

Hebt u minder eetlust? Verliest u gewicht? Of hebt u net overdreven veel eetlust en wordt u zwaarder?

Denkt u dikwijls aan de dood? Of aan zelfdoding? Ver-langt u zelfs naar de dood?

Voelt u zich hopeloos, hulpeloos of machteloos? Wan-hopig, bang of schuldig? Hebt u het idee dat u niets meer waard bent?

Huilt u voortdurend zonder dat dat oplucht? Of kunt u net niet huilen, ook al zou u dat graag doen?

Bent u erg bang voor een probleem en hebt u het ge-voel dat uw omgeving u daarin niet begrijpt? Vindt u het leven zinloos of doelloos?

BIj het woord depressIe denken veel mensen aan verdrIet of aan een somBere BuI. maar een depressIe Is meer dan dat.

Wat zijn kenmerken van een depressie?

Goed om te weten: depressie – dementieHebt u problemen met uw geheugen? Laat u dan zeker onderzoeken. Vaak beschouwen we depressie bij ouderen als teken van beginnende dementie: concentratieproblemen en besluiteloosheid lijken natuurlijk sterk op de geheugenstoornissen en de verwardheid die bij dementie horen. Daardoor krijgen depressieve ouderen vaak niet de juiste hulp. Toch kan uw huisarts u dan zeker helpen.

> >

>

>

>

>

>

>

>

>

1110

>>

X

“Op een dag hoopte ik niet meer wakker te worden.”

“Vroeger was ik een actieve, geluk-kige vrouw. Ik borduurde elke dag, ging elke week kienen en woonde zelfstandig. Geleidelijk aan kostte het me meer moeite om te gaan kie-nen. Als ik er eenmaal was, vond ik het wel plezierig, maar ernaartoe gaan werd hoe langer, hoe moeilij-

ker. Omdat ik al een paar keer niet meer gegaan was, stopte ik er uitein-delijk mee.

De laatste maanden had ik dikwijls buikpijn en een beklemmend gevoel in mijn borststreek. Mijn huisarts vond nooit een lichamelijke oorzaak. Uiteindelijk vroeg hij me of ik nog andere klachten had. Ik kon niet echt iets bedenken, maar moest toegeven

dat ik de laatste tijd weinig fut had. Alles vrat energie. Ik at bijna niet meer, had geen zin in huishoudelijk werk en borduren lukte al helemaal niet meer. Ik vond het zelfs moeilijk om uit bed te komen. Om 5 uur ’s morgens lag ik vaak wakker in bed en voelde ik spanning opkomen.

Ik piekerde veel: “Wat zou ik tegen mijn kinderen zeggen, als ze op be-

zoek komen? Zouden ze merken dat het niet goed gaat met mij?”

Elke dag zat ik uren in mijn relaxze-tel voor me uit te staren. Ik vroeg me af welke zin mijn leven nog had en hoopte op een dag niet meer wakker te worden. Ik wist niet wat er aan de hand was en durfde er met niemand over te praten tot mijn huisarts me vragen begon te stellen.”

Iedereen heeft wel eens van die klachten. Of dagen waarop alles wat moeilijker gaat. Dat hoeft niet echt een probleem te zijn. Het is pas als de klachten we-kenlang blijven duren, dat u kunt vermoeden dat u de-pressief bent.

Bovendien zijn de klachten niet altijd even gemakkelijk te herkennen. Misschien gaat u met vage lichamelijke klachten naar de dokter? Klachten die u helemaal niet doen denken aan een depressie? Een depressie zorgt trouwens niet altijd voor diepe somberheid. Toch is het belangrijk om stil te staan bij de klachten, ook al praat u misschien niet zo snel over uw gevoelens.

1312

>>

X

Iedereen kan een depressie krijgen, maar sommige dingen maken dat u er meer vatbaar voor bent. Een depressie heeft meestal ook verschillende oorzaken tegelijk.

Erfelijkheid kan een belangrijke rol spelen, maar ook hormonen, medicijnen of alcohol kunnen een depres-sie uitlokken. Invaliditeit en ziekte vergroten de kans op depressie. Bijvoorbeeld bij mensen met parkinson, diabetes, hartaandoeningen, aandoeningen aan de schildklier of kanker.

Ingrijpende gebeurtenissen zoals een scheiding, over-lijden of pensioen kunnen een depressie veroorzaken. Dat zijn allemaal verlieservaringen. Verdriet en rouw zijn dan normaal. Alleen als het verdriet na een tijd niet vermindert, kan rouw depressie worden.

Nog zo’n grote verandering is verhuizen naar een woonzorgcentrum. Dikwijls gaat die verhuizing ook sa-men met een minder goede fysieke conditie of minder zelfredzaamheid. De vertrouwde omgeving valt weg, sociale contacten veranderen en u moet zich aanpas-sen aan nieuwe gewoonten. Voor ouderen die moeilijk wennen aan hun nieuwe omgeving of situatie kan dat leiden tot een depressie.

Hoe ontstaat

een depressie?

“Als verdriet na een tijd niet vermindert, kan rouw depressie worden.”

15

>>

Is dit het leven?Rosa is 72 jaar. Ze denkt de laat-ste tijd veel na over haar leven. Ze overloopt elke fase in haar leven, dat ze zonder moeite aankon. Haar huwelijk met Carlo, waar haar moeder niet achterstond. De ge-boorte van Gio, Alicia en Maria.

Gio was altijd iets moeilijker dan de anderen. Hij studeerde niet vlot, vond moeilijker een baan en van trouwen sprak hij niet.

Uiteindelijk is hij toch gaan samen-wonen op zijn 35ste. Toen was het huis leeg. Maar Rosa had nog Car-lo. Altijd een goede man geweest die haar overal in steunde. Met Carlo

maakte ze reizen, niet al te ver, maar wel regelmatig.

Carlo is er nog altijd, maar zij is niet meer de Rosa van toen. Al een jaar heeft ze lichamelijke klachten. Sinds haar val vorig jaar kan ze haar leven niet terug oppakken. Die gebroken heup had haar lelijk te pakken. Nu neemt ze pillen die niet echt helpen tegen de pijn. Ook de revalidatie loopt niet zoals ver-wacht.

Waarom zij? Nu moet Carlo voor haar zorgen en zijn de rollen omge-keerd. Moet dit echt? Rosa kan het maar moeilijk aanvaarden.

Of mensen die lang moeten zorgen voor een zieke partner: ook een zware belasting. Als door die voort-durende zorg uw sociale contacten ook nog wegvallen en er weinig tijd blijft om op adem te komen, kan dat leiden tot depressie.

Ten slotte kan hoe u omgaat met een probleem of met verdriet, het verschil maken tussen wel of geen depres-sie krijgen.

1716

>>

X

“Ben ik dement aan het worden?”“Sinds enkele maanden voel ik me leeg. Ik heb geen fut meer en kom niet meer tot de dingen die ik altijd zo graag deed. Mijn partner zegt dat ik prikkelbaar ben, snel geïrri-teerd. Ik kan er niks aan doen, ook al neem ik mij elke dag voor om wat opgewekter te zijn. Ik snauw hem regelmatig af en dikwijls zit ik er maar wat bij zonder iets te zeggen. Een gesprek lijkt voor mij een loodzware opdracht.

Zou ik dement aan het worden zijn? Ik vergeet ook meer dan vroeger en krijg daar opmerkingen over van mijn kinderen. Tegenover hen pro-beer ik niet te laten merken dat ik me niet goed voel. Ik lach en praat

met ze mee. Maar eigenlijk inte-resseert het me niet, bereikt het me niet wat ze vertellen.

Daar voel ik me zo schuldig om. Nadat ze op bezoek geweest zijn, ben ik uitgeput, nog meer dan an-dere dagen.

Van mijn huisarts hoorde ik dat dat bij meer mensen voorkomt. Hij gaat me naar een psycholoog verwijzen en dan de geschikte be-handeling voor mij opstarten. Het was een hele geruststelling dat ik niet gek of dement aan het wor-den ben. Mijn huisarts zegt dat ik na een maand al beterschap mag verwachten.”

Wanneer hulp zoeken en waar?

19

X

wanneer zoekt u hulp?Iedereen heeft wel eens last van een dipje. Maar hebt u meer dan twee weken last van sombere gevoelens en is dat een rem op uw dagelijkse bezigheden? Herkent u bij uzelf meerdere kenmerken die we opsommen op bladzijde 10 en 11?Zoek dan zeker hulp. Raadpleeg uw huisarts of praat er-over met iemand van de familie, met een vriend of met uw thuisverpleegster. Denk zeker niet dat het gewoon “hoort bij ouder worden”.

waar zoekt u hulp?Uw huisarts is de eerste bij wie u terechtkunt met uw klachten. Hij zal u onderzoeken en met u praten. Als hij het nodig vindt, stelt hij een behandeling voor of ver-wijst hij u door naar gespecialiseerde hulp. Achteraan in deze brochure vindt u de adressen van hulpverleners.

“Een depressie is goed te behandelen.”

wat helpt?Een depressie is goed te behandelen. Pillen helpen en praten helpt, maar meestal werkt een combinatie van de twee het best. Uw huisdokter kan u medicatie voor-schrijven: antidepressiva. Die werken pas na een paar weken en soms moet uw huisarts even zoeken voor hij de medicatie en dosis vindt die voor u het best werkt. Laat u daarom regel-matig controleren door uw huisarts en volg altijd zijn advies. Antidepressiva zijn niet verslavend. Daarvoor hoeft u dus niet bang te zijn.

In gesprekstherapie bekijkt u samen met uw hulpverle-ner wat de oorzaken zijn van uw klachten en hoe u er an-ders mee om kunt gaan. Zo staat u sterker in het leven.

Wanneer hulp zoeken en waar?

2120

“Voor mij hoefde het niet meer.”“Op een bepaald moment zat ik zo diep in de put dat ik dacht dat er geen eind meer aan zou komen. Be-halve als ik er zelf maar een eind aan zou maken. Wat had het leven nog voor zin nu mijn vrouw gestorven was, ik alleen maar tot last was van mijn enige dochter en zij ook zelf nog eens ziek werd? Voor mij hoefde het niet meer. Ik kon op den duur aan niets anders meer denken. Ik kwam de deur niet meer uit, verzorgde mij niet meer, het was op. Mijn huisarts heeft voor

hulp gezorgd. Het was een psychologe die bij mij thuis kwam. Ze zei dat ik in een depressie zat. Ze raadde me aan om me-dicatie te nemen en stap voor stap heeft ze mij uit de put helpen klimmen. Ik kon het niet geloven dat er voor mij ook nog vriend-schap en geluk wegge-legd was. Nu weet ik wel beter. Ik voel me sterker, kom weer buiten en beleef plezier aan kleine dingen. Ik heb weer groenten ge-zaaid in de tuin en kijk er-naar uit hoe alles begint te groeien en bloeien.”

Denken aan de

dood

23

X

Zo nu en dan denken aan de dood, is heel normaal. Al-leen: als u in een depressie zit, kunnen die gedachten heel overweldigend worden. Misschien begint u dan zelfs te denken aan zelfmoord of zelfdoding? Dat is be-grijpelijk: de psychische pijn van een depressie maakt mensen dikwijls wanhopig en somber.

Soms geloven mensen dan niet meer dat iets of iemand ze kan helpen of dat het leven ooit nog de moeite waard wordt. Sommige mensen denken dan dat ze anderen al-leen maar tot last zijn en dat het voor iedereen beter is als ze er niet meer zijn. De dood zou ze dan “verlossen” uit de miserie. Die zwarte gedachten kunnen zo sterk worden, dat u op den duur aan niets anders meer denkt.

“U hoeft er niet alleen mee te blijven zitten.”

U hoeft daar niet alleen mee te blijven zitten. U kunt echt wel geholpen worden om uit die donkere periode te geraken. U doet er goed aan om toch hulp te zoeken en te praten met vertrouwenspersonen en met uw dok-ter. Dikwijls zorgt de depressie ervoor dat uw sombere gevoelens gaan overheersen, dat u helemaal geen zin meer hebt om nog verder te leven.

Veroordeel uw gevoelens zoals wanhoop, somberheid, leegte niet. Ze komen door uw depressie. Die is te be-handelen. Daarna worden ook uw zelfmoordgedach-ten meestal vanzelf veel minder sterk. En krijgt u weer zin in het leven.

Denken aan de

doodhet Is erg verdrIetIg als u In zo’n sItuatIe terechtkomt.

2524

Hoe gaat u om met een depressie?

wat u zelf kunt doen

Praat over uw gevoelens en gedachten. Gedeelde smart is halve smart. Praten lucht op.

Laat u niet ontmoedigen door een moeilijkere periode. Herstellen gaat niet in rechte lijn naar boven. Er zijn pieken en dalen.

Krijgt u medicijnen voor uw depressie? Neem ze in zo-als voorgeschreven: de juiste dosis is belangrijk om te genezen.

Ook een gezonde dagindeling is belangrijk: sta op nor-male tijden op en probeer ook op normale vaste tijden te eten.

Blijf u zelf goed verzorgen. Fris wassen ’s morgens en frisse kleren aan: het helpt om de dag goed te starten. Ga naar de kapper, maak u zelf mooi: goed voor uw eigenwaarde en stemming.

Zonder u niet af van anderen. Blijf mensen uitnodigen om langs te komen. Blijf ook in beweging: een wan-delingetje, een fietstochtje, het hoeft niet ver te zijn. Buiten komen en bewegen helpt u om te genezen.

Drink niet te veel alcohol.

Blijf geloven in herstel. Ook voor u is er beterschap mogelijk. Geduld is een mooie deugd. Een depressie is een ziekte die kan genezen, maar dat heeft tijd nodig.

>

>

>

>

>

>

>

27

wat u kunt doen voor iemand uit uw omgeving

Denk eraan dat depressie een ziekte is waarvan het her-stel tijd en geduld vraagt.

Verwijten zijn niet op hun plaats. Probeer alle gevoe-lens, klachten en problemen van de depressieve oudere te accepteren. Luister ernaar, toon begrip en vertrou-wen dat de depressie zal overgaan.

Blijf beschikbaar. Breng bezoekjes en stimuleer de ou-dere om samen eenvoudige bezigheden te doen. Doe dat op een vriendelijke, uitnodigende manier.

Praat over mooie gebeurtenissen uit het verleden. Geef complimenten voor wat wel lukt en prijs elke positieve stap vooruit.

Geef steun om de adviezen op te volgen voor daginde-ling, eten, drinken en medicatie.

Heeft de oudere het over zelfdoding? Vat dat niet te licht op. Die toespelingen wijzen erop dat iemand het heel moeilijk heeft. Vraag toestemming om contact op te ne-men met de hulpverlener en praat erover. Zorg er samen voor dat de oudere veilig door de moeilijke periode ge-raakt. Als de depressie genezen is, komen er weer meer positieve dingen in het leven om naar uit te kijken.

Zoek zelf steun. Zorg ook goed voor uzelf.

“Piekeren over last en kwaaltjes”“Nadat mijn man met pensioen ging, genoten we van onze vrije tijd. We wandelden en fietsten veel en gingen regelmatig een weekendje weg. Na een jaar kreeg hij last van kwaaltjes: hij had dikwijls hoofdpijn en was duize-lig. Daar piekerde hij veel over. Hij was bang dat hij een ernstige ziekte had. Hij liet zich onderzoeken, maar de dokter kon niets vinden. De klachten gingen niet over. Door dat piekeren kon mijn man

niet meer goed eten en vermagerde hij.Omdat hij zoveel hoofdpijn had, gingen we niet meer zoveel weg. ’s Avonds ging hij vroeg slapen, ’s nachts lag hij uren-lang wakker en ’s morgens was hij nog moe. Hij was ook snel geïrriteerd als ik met hem wou praten over wat er aan de hand was.

Ik voelde me machteloos en had me de jaren na zijn pensioen wel anders voor-gesteld. Na een gesprekje met een oud-

collega, is mijn man toch weer naar onze huisdokter gegaan. Die heeft lang met hem gepraat en ontdekt dat mijn man depressief is. Daarvoor krijgt hij nu een behandeling. Ik probeer hem te helpen door te zorgen dat we altijd op vaste mo-menten opstaan, eten en gaan slapen en ik probeer hem te motiveren om samen naar buiten te gaan voor korte wande-lingen. Veel meer kan ik niet doen, maar ik voel dat we er stilaan wel weer uit ko-men.”

“Blijf geloven in herstel. Ook voor u is beterschap mogelijk.”

>

>>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

2928

X

“Ik werd ook zelf moe en prikkelbaar.”

“Mijn zus en ik zorgen al jaren voor onze moeder van 88 die nog thuis woont. Een paar jaar geleden brak ze haar heup en sindsdien is ze moeilijk te been. In het begin hielpen we haar met boodschappen en schoonmaken. De rest kon ze nog zelf. Stilaan gingen ook andere dingen moeilijker. Ma werd ook vergeetachtig. Mijn zus en ik moesten meer en meer inspringen. Op den duur waren we bijna de hele dag bij ons ma. Eigenlijk kon ze niet meer alleen blijven wonen, maar van een rusthuis wou ze niet weten. Ook gezinshulp wou ze niet. Ze werd boos als we daar zelfs maar over praatten. Sinds een half jaar sla-pen mijn zus en ik om de beurt bij ma in huis, omdat ze niet meer alleen kan blijven.

Door de onderbroken nachten werd ik zelf heel moe en prikkelbaar. Mijn zus lijkt daar beter tegen te kun-nen. Dus hield ik ook maar vol. Ik be-

gon er meer en meer tegenop te zien om naar ons ma te gaan, zeker omdat zij dikwijls klaagde over wat we voor haar deden. Ik moest me sterk houden, voor mijn moeder en voor mijn zus. Maar hoe lang nog?

Omdat ik de laatste weken thuis veel ween, wou mijn man dat we naar onze huisarts gingen. Die zegt dat ik een depressie heb. Hij schreef iets voor en raadt me aan om een maatschap-pelijk werker van het OCMW te laten komen om eens te praten over de hele situatie. Ondertussen komt er vier keer per week een gezinshelpster en drie keer per week komt er een vrijwil-ligster slapen bij ons ma. Uiteindelijk vond ze dat wel oké.

Ik voel me zelf weer beter en probeer re-gelmatig tijd te nemen voor mezelf en voor mijn man. Soms voel ik me daar nog schuldig over, maar het betert. Nu ik me weer goed voel, ga ik ook niet meer tegen mijn zin naar mijn moeder.”

X

3130

Het belang van een gezonde manier van leven is be-kend. We doen ons best om gezond te eten, genoeg te bewegen, niet te roken of te stoppen met roken en te drinken met mate. Allemaal om ons lichaam in goede conditie te houden.

Aan de conditie van onze geest besteden we duidelijk minder aandacht, terwijl die minstens zo belangrijk is. Zeker als u ouder wordt en geconfronteerd wordt met verlieservaringen zoals slechter zien, horen of lopen, of bekenden die doodgaan, is het belangrijk uw veerkracht te versterken. Zo overwint u gemakkelijker tegenslagen en psychische klachten zoals een depressie.

Hebt u weer meer energie na uw depressie? Dan kunnen deze tips helpen om niet te hervallen. Een goede gees-telijke conditie helpt u om gelukkig en zinvol te leven.

We kunnen net zo goed tips en adviezen geven voor uw geestelijke als voor uw lichamelijke gezondheid. Ook voor uw geestelijke gezondheid gaat veranderen niet vanzelf. Uw geestelijke conditie op peil houden vraagt inzet, regelmatig oefenen en discipline. Regelmatig oefenen zorgt ervoor dat uw nieuw aangeleerde ge-drag en gedachten een automatisme worden.

Wilt u meer weten of hebt u nu al zin om aan de slag te gaan? De website www.fitinjehoofd.be is er voor ieder-een die meer wil weten over geestelijke gezondheid en daar zelf iets aan wil doen.

Tips om geestelijk gezond in het leven te staan

“Uw geestelijke conditie op peil houden, vraagt inzet, oefening en discipline.”

3332

zorg goed voor uzelf

Ontspanningsoefeningen kunt u leren.

Even piekeren mag, maar te veel tobben kost veel tijd en energie en lost uw problemen niet op. Zoek aflei-ding of doe een ontspanningsoefening.

Plan elke week enkele activiteiten die u energie geven: een natuurwandeling, gaan shoppen met vrienden, een koffietje gaan drinken met uw buurvrouw, naar een activiteit van de seniorenvereniging gaan, een be-zoekje bij kinderen of kleinkinderen. Beweeg ook re-gelmatig en eet gezond.

leef met aandacht

Probeer te genieten van de dingen, ook al lijken ze in uw ogen niet volmaakt. Geniet van uw kerstfeestje, ook al konden sommige gasten niet komen.

Probeer met aandacht te kijken, te horen, te voelen, te ruiken. Doe kleine alledaagse dingen met uw volle aandacht.

dit zijn alvast enkele tips

versterk uw veerkracht

Deel uw verhaal met anderen.

Vraag gerust hulp.

Sta niet te veel stil bij uw tekortkomingen. Denk aan po-sitieve dingen die u in uw leven gerealiseerd hebt: kinde-ren grootgebracht, goed gewerkt, mooi huis gebouwd.

Probeer te genieten van kleine dingen.

Sta uzelf toe om te lachen en plezier te maken.

Sta eens stil bij gedachten of gedragspatronen die niet helpen.

Stel prioriteiten en ga voor uzelf na wat echt belangrijk is in uw leven.

Investeer In posItIeve relatIes

Maak genoeg tijd vrij voor mensen om wie u geeft. Laat die andere mensen ook uw waardering blijken.

Communiceer duidelijk en laat conflicten niet uit de hand lopen.

Waarom u niet inzetten voor vrijwilligerswerk? Lid worden van een vereniging? Naar een lokaal dienstencentrum gaan?

>

>

>

>

>>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

3534

Maakt u zich zorgen om uw eigen geestelijke gezond-heid of die van iemand uit uw omgeving? Met uw vra-gen of problemen kunt u terecht bij verschillende hulpverleners of organisaties.

“Belangrijk om met iemand te praten over uw gevoelens.”

Stapt u liever niet meteen naar een professionele hulpverlener? Dan is het toch belangrijk om met ie-mand te praten over uw gevoelens. Het is niet nodig beschaamd te zijn over uw probleem. Praat erover met uw partner, uw kinderen, een vriend of vriendin. Of misschien vindt u het gemakkelijker om te praten met uw thuisverpleegkundige? Dan kunt u nog altijd samen de stap zetten om naar een professionele hulp-verlener te gaan.

Waar u terechtkunt voor hulp

37

u kunt terecht BIj verschIllende hulpverleners

uw huisartsUw huisarts is de vertrouwenspersoon bij wie u altijd te-rechtkunt met al uw lichamelijke en psychische klach-ten. Hij onderzoekt u, praat met u en gaat samen met u na of behandeling of verdere hulp nodig is.

Misschien raadt uw huisarts u aan om eens te gaan pra-ten met een andere hulpverlener. Uw huisarts kan u doorverwijzen naar een psycholoog, een psychiater of een maatschappelijk werker.

de sociale dienst van uw ocmwUw gemeente heeft een OCMW. Dat is een centrum voor het welzijn van iedereen: jong of oud, arm of rijk, Belg of allochtoon. Bij de sociale dienst van uw OCMW kunt u terecht met vragen over uw gezondheid of die van iemand voor wie u zorgt.

de dienst maatschappelijk werk van uw ziekenfondsOok bij de dienst maatschappelijk werk van uw mu-tualiteit kunt u terecht met uw vragen. Bel de mede-werkers of ga naar een zitdag van uw ziekenfonds. De medewerkers kunnen ook op huisbezoek komen.

centrum voor algemeen welzijnswerk (caw)In Limburg zijn er twee CAW’s die u een luisterend oor, opvang en psychosociale begeleiding bieden. Uw CAW staat open voor iedereen met vragen of problemen. Het is vlot bereikbaar, er zijn geen wachtlijsten en de eerste hulp is gratis.

caw sonar caw ’t verschilRozenstraat 25 Kuringersteenweg 439/33500 Hasselt 3500 Hasselt011 85 99 20 011 85 92 40info@cawsonar.be centraledienst@cawtverschil.be vanaf 1 januari 2013 worden beide centra samengevoegd tot:caw limburgLombaardstraat 203500 Hasselt011 21 20 20

>

>

>

3938

voor gespecIalIseerde hulp kunt u terecht BIj deze organIsatIes

centrum voor geestelijke gezondheidszorg (cgg)In een CGG kunt u terecht met psychische of psychiatri-sche klachten. Het CGG biedt u gespecialiseerde hulp zonder opname.

U krijgt hulp en begeleiding van goed opgeleide hulp-verleners zoals psychiaters, psychologen of maatschap-pelijk werkers die samenwerken en overleggen om u zo goed mogelijk te helpen. U komt verschillende keren naar het CGG op consultatie. Zowel kinderen, volwasse-nen als ouderen kunnen er terecht. Er zijn specialisten voor alle leeftijden.

Als dat nodig is, kan de hulpverlener uitzonderlijk bij u thuis komen. Neem eerst contact op met uw huisarts of met iemand anders die u al begeleidt. Die kan dan hel-pen beslissen of een CGG inderdaad iets voor u is.

deze cgg’s heBBen een ouderenteam

cgg genk cgg hasseltWeg naar As 54 bus 31 Ilgatlaan 11 bus 33600 Genk 3500 Hasselt089 32 97 77 011 28 68 40cgg.genk@cgglitp.be cgg.hasselt@cgglitp.be

cgg zuid-limburg dagg maaseikToekomststraat 15 Koningin Astridlaan 1053800 Sint-Truiden 3680 Maaseik011 68 59 36 089 56 38 94cgg.sinttruiden@cgglitp.be maaseik@dagg-cgg.be

dagg lommel vggz vzw tongerenKapelstraat 67 Henisstraat 173920 Lommel 3700 Tongeren011 54 23 62 012 23 44 91lommel@dagg-cgg.be tongeren@vggz.be

meer informatie: www.litp.be (klik op Centrum Geestelijke Gezondheidszorg), www.dagg-cgg.be of www.vggz.be.

>

>

> >

>

>

4140

psychiatrische ziekenhuizenDe psychiatrische ziekenhuizen behandelen mensen met ernstige psychische problemen. Meestal verwijst een an-dere hulpverlener u door naar een psychiatrisch zieken-huis. Bij ernstige problemen wordt u er opgenomen. Ook als het thuis niet meer lukt of als het u allemaal te veel wordt, kan een opname nodig zijn. Soms is opname over-dag al genoeg. Dan kunt u ’s avonds naar huis.

asster – campus stad asster – campus melverenHalmaalweg 2 Melveren-Centrum 113800 Sint-Truiden 3800 Sint-Truiden011 78 95 11 011 69 06 11

medisch centrum sint-jozef opzc rekemAbdijstraat 2 Daalbroekstraat 1063740 Bilzen 3621 Rekem-Lanaken089 50 91 11 089 84 70 00

psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhui-zen (PAAZ- of A-diensten)In sommige algemene ziekenhuizen is er een aparte afdeling waar mensen met psychische problemen kort kunnen blijven. Tijdens zo’n “acute opname” wordt samen met u gezocht naar de beste vervolgzorg voor uw situatie.

jessa ziekenhuis, Campus Virga Jessa Hasselt, 011 30 81 11mariaziekenhuis, Overpelt, 011 82 60 00sint-franciskusziekenhuis Heusden-Zolder, 011 71 55 55ziekenhuis oost-limburg, Campus Sint-Jan Genk, 011 32 51 51

gerontopsychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen (SP-diensten)In enkele algemene ziekenhuizen is er een gespeciali-seerde dienst voor de behandeling en revalidatie van ouderen met psychische problemen.

jessa ziekenhuis, Campus Virga Jessa Hasselt, 011 30 81 11ziekenhuis oost-limburg, Campus Sint-Barbara Lanaken, 011 32 51 51

privépraktijkenNiet alle hulpverleners in de geestelijke gezondheids-zorg werken in een erkende of gesubsidieerde orga-nisatie. Hulpverleners werken soms ook privé. Neem eerst contact op met uw huisarts. Samen kunt u dan beslissen waar ze u het best verder kunnen helpen.

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

4342

de Bekendste zorgverleners In deze centra, organIsatIes, zIekenhuIzen of prIvé

psychiaterPsychiaters zijn artsen die gespecialiseerd zijn in psy-chiatrische ziekten. Ze houden zich vooral bezig met stoornissen zoals dementie, depressie, verslaving of wanen. Omdat psychiaters dokters zijn, betaalt uw zie-kenfonds een consultatie gedeeltelijk terug. Artsen zijn de enige gezondheidswerkers die medicijnen kunnen voorschrijven.

Neem eerst contact op met uw huisarts. Die kan nagaan of het nodig is dat u naar een psychiater gaat. Uw huisarts kan u ook helpen om uit te zoeken bij welke psychiater u het best terechtkunt.

psycholoogPsychologen zijn master in de psychologie. Ze zijn gron-dig opgeleid om het gedrag, de emoties en de gedach-ten van mensen te begrijpen en wegen naar verandering te zoeken. Samen met u onderzoeken ze uw problemen en klachten. Met gespecialiseerde behandeltechnieken proberen ze samen met u tot een oplossing te komen.

Neem eerst contact op met uw huisarts. Samen kunt u dan be-slissen wie u het best kan helpen.

maatschappelijk assistentMaatschappelijk assistenten hebben een diploma van een hogeschool. Ze zijn goed getraind om mensen te helpen om bij de juiste hulpverlener terecht te komen. Ze kunnen u ook helpen om persoonlijk, sociaal en maatschappelijk uw weg te vinden.

Meestal werken maatschappelijk assistenten bij socia-le diensten: Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg, Centra voor Algemeen Welzijnswerk, mutualiteiten of ziekenhuizen.

psychotherapeutDe titel van psychotherapeut is niet beschermd. Daar-door kan iedereen zich psychotherapeut noemen. Vaak kregen psychotherapeuten wel een goede voor-opleiding. Informeer u toch altijd goed als u naar een psychotherapeut gaat en vraag om zijn of haar kwalifi-caties.

4544

hulpverlenIng aan de telefoon of onlIne

tele-onthaal: 106Tele-Onthaal is een gratis telefonische hulpdienst voor als u het moeilijk hebt in uw leven. U kunt er altijd uw verhaal kwijt aan een deskundige vrijwilliger. Alles ge-beurt anoniem en in vertrouwen.Tele-Onthaal is op elk moment van de dag bereikbaar, tijdens de week en in het weekend.

www.tele-onthaal.beBij de website van Tele-Onthaal kunt u elke avond én woensdag al vanaf 15 uur terecht voor een chat, een ge-sprek online. U hoeft uw naam niet op te geven. De chat blijft strikt vertrouwelijk tussen u en de vrijwilliger. Er blijven geen sporen achter op uw computer.

zelfmoordlijn: 02 649 95 55Bij de Zelfmoordlijn kunt u vrijuit en anoniem spreken over moeilijkheden en zelfdodingsgedachten. Ook als nabestaande of als u denkt dat een familielid of vriend speelt met de idee van zelfdoding, kunt u bij de Zelf-moordlijn terecht. De Zelfmoordlijn is een gratis tele-foonlijn die 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 bereikbaar is. Deskundig opgeleide vrijwilligers luisteren zonder te oordelen en proberen u te helpen.

www.zelfmoordlijn.beBij de website van de Zelfmoordlijn kunt u iedere avond (behalve woensdag en zaterdag) van 19 uur tot 21.30 uur terecht voor een gesprek online, via de “chatknop”. Ook hier is de chat anoniem en veilig. Niemand kan dus zien dat u contact heeft gezocht met de Zelfmoordlijn.

InformatIe, zelfhulpgroepen en lotgenotencontact

Brochure: dementie, je staat er niet alleen voor…Er zijn best wel wat gelijkenissen tussen de kenmerken van depressie en dementie bij ouderen. Nochtans is de behandeling van beide aandoeningen zeer verschil-lend. Een juiste en vroegtijdige diagnose is dan ook zeer belangrijk.Als u meer informatie wenst over dementie, dan is er de brochure “Dementie, je staat er niet alleen voor...”. Naast antwoorden op vragen als: “Wat is dementie en hoe kan ik de ziekte herkennen?”, bevat deze brochure ook tips voor mantelzorgers, zoals “Wat als thuiszorg niet (meer) mogelijk is?”. De brochure “Dementie, je staat er niet alleen voor...” kunt u gratis bestellen bij de provinciale Dienst Zorg via de contactgegevens die u op de achterzijde van deze brochure vindt.

4746

www.fitinjehoofd.beDeze website is voor alle mensen die hun mentale veer-kracht willen versterken. U vindt er heel wat informatie, opdrachten en tips om de balans tussen uw draaglast (al wat het u in uw leven moeilijk maakt) en draagkracht (al wat u de nodige energie geeft in uw leven) in even-wicht te houden. Voor ernstige klachten doet u toch be-ter een beroep op professionele hulp.

www.uilenspiegel.netUilenSpiegel is er voor patiënten, gebruikers, cliënten en ervaringsdeskundigen die te maken hebben (gehad) met geestelijke gezondheidszorg – ook voor mensen met psychische moeilijkheden, levensmoeilijkheden en mensen met bijzondere psychische ervaringen.Op regionale bijeenkomsten, studiedagen, ontspan-ningsmomenten en weekends komt u in contact met lotgenoten.

nl.similes.beSimiles is een vereniging voor gezinsleden en andere mensen die van dichtbij te maken krijgen met psychi-atrische problemen, waaronder depressies. Similes verenigt partners, ouders, kinderen, broers en zussen, vrienden. Kortom: iedereen die betrokken is bij iemand die psychisch ziek is.

Bronnengezondheidsenquête (interview), 2008huub Buijssen, 46 tips voor depressieve ouderen, Ne-derlands Kenniscentrum Ouderenpsychiatrie, Utrecht, 2005www.fitinjehoofd.be

>

>

>

COLOfON

Uitgave

De deputatie van de provincieraad van Limburg

Herman Reynders, gouverneur-voorzitter

Marc Vandeput, Walter Cremers, Gilbert Van Baelen, frank Smeets,

Jean-Paul Peuskens, Mieke Ramaekers, gedeputeerden,

en Renata Camps, provinciegriffier

Tekst

Werkgroep Ouderen van SPIL (Samenwerking Psychiatrische Initiatieven Limburg)

provinciale Dienst Zorg

Limburgse Logo’s

Eindredactie

Ilse Van Aelst, provinciale Dienst Zorg

Coördinatie

provinciale Dienst Zorg

Vormgeving

Jan Beulen, Grafische Producties, Informatie en Communicatie, provincie Limburg

fotografie

www.shutterstock.com

Drukwerk

drukkerij Paesen Opglabbeek

Oplage

8 000 ex.

Wettelijk depotnummer

D/2012/5857/40

Ouderen en depressie

limburg.be

provincie limburguniversiteitslaan 1B-3500 hasselt

Deze brochure is gratis aan te vragen bij de provinciale Dienst ZorgUniversiteitslaan 1, 3500 Hasselttel.: 011 23 72 80e-mail: ouderenzorg@limburg.be