1

Oude Stadsbibliotheek en Boudelokapel Gent.

THIJS VANDENBORRE 5/05/2014

KLAS 1A

In september 2012 werd de oude stadsbibliotheek van

Gent samen met de Boudelokapel te koop aangeboden.

De bibliotheek was bezit van stad Gent en de

Baudelokapel was bezit van de Vlaamse Gemeenschap

( meer specifiek: het Gemeenschapsonderwijs). De

gebouwen zijn gegroeid over vele jaren heen, hierdoor

is het een mix van verschillende stijlen zoals

laatgotiek, neoclassicisme, barok en classicisme. Deze

verschillende stijlen heeft men te danken aan sommige

grote architecten uit Gent, zoals stadsarchitect Louis

Roelandt (gekend van onder andere de opera in Gent,

het oud gerechtsgebouw in Gent en de universitaire

aula in Gent), Adolphe Pauli (onder andere gekend van

het instituut der wetenschappen Gentse rijksuniversiteit

(Jozef Plateau) en het Gentse stadhuis) en Jean-

Baptiste Pisson (gekend van onder andere de

Nederkouter in Gent en hij hielp mee aan de bouw van het Gentse stadhuis).

De verkoop De ingang van het gebouw bevindt zich aan de

Ottogracht bij het Sint Jacobsplein in Gent, op

100 meter van de Vrijdagsmarkt. Achter het

complex is er het vroegere Koninklijk

Atheneum, dat nu gebruikt wordt voor een

school voor muziek, dans en woord. De grootte

van de stadsbibliotheek is ongeveer 1500m² en

de grootte van de kapel is ongeveer 750m². De

ondernemers hadden ook de keuze ofwel het

gebouw kopen ofwel erfpachten voor 50 jaar.

Het werd niet zomaar uit handen gegeven. Er werd een wedstrijd uitgeschreven voor de

ondernemer die de gebouwen zo goed mogelijk kon hergebruiken. Daar waren enkele

voorwaarden aan verbonden : de jury was gekozen door de gemeenteraad en die gingen

beoordelen op de volgende punten:

1. Duurzaamheid (15%)

2. Invulling (50%)

3. Prijs (35%)

2

Aangezien het gebouw beschermd was moest de gemeente er natuurlijk rekening mee houden

dat het niet afgebroken mocht worden, noch mochten er grote verbouwingen in plaatsvinden.

In totaal waren er 7 inzendingen geweest en bij het winnende concept zou de leeszaal een

combinatie van wonen, horeca, winkels en kantoorruimtes worden. De oude leeszaal aan de

kant van de Ottogracht zou omgebouwd worden tot 4 ruimtes: een tentoonstellingsruimte, een

boekencafé en twee loften. De kapel zou worden omgebouwd tot een polyvalente ruimte voor

onder andere tentoonstellingen, beurzen, concerten, lezingen. Er werd ook een hangende

verdieping gemaakt in de kapel waarop een restaurant zou komen. Het enige dat afgebroken

zou worden was het dwarse gebouw in de tuin, waar een tearoom zou komen. De publieke

toiletten zouden verplaatst worden naar de hoofdingang van de bibliotheek en de kapel.

De totale verkoopprijs was 1.260.000 euro door

projectontwikkelaar Trobo (een Gentse BVBA), waarvan er

960.000 euro werd betaald aan de Stad voor de bibliotheek en

300.000 euro aan de Vlaamse Gemeenschap voor de Kapel. De

verkoop van de gebouwen werden op 22 april 2013

goedgekeurd door Stad Gent. Op 17 februari 2014 werd er een

‘bekendmaking aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning’

opgehangen (zie foto) en het openbaar onderzoek liep van 26

februari tot 28 maart 2014 (30 dagen). Op 3 mei 2014 stond er

in de krant dat de vergunning voor de verbouwingen

goedgekeurd zijn.

De Baudelokapel Op de locatie werd er gebouwd door de Cisterciënzerorde van Sinaai,

die dit eerst als refugiéhuis binnen de Gentse stadsmuren gebruikten

in woelige tijden. Het gebouw werd steeds meer uitgebouwd en toen

hun abdij in Sinaai volledig verwoest werd gingen ze permanent

wonen in Gent. Ze kregen de toestemming om uit te breiden en een

kerk te bouwen. In 1602 begon men aan de bouw van de kapel.

De kapel is in laatgotische stijl en heeft drie beuken (in gotische

stijl): de middenbeuk is een stuk breder dan de twee zijbeuken. Men

maakte duidelijk gebruik van

spitsbogen om de ruimte te

overspannen. Er wordt er veel

ingespeeld op ruimtebeleving en

lichtinval. Het is een hoog gebouw overwelfd met

kruisribgewelven en booggewelven die steunen op de zuilen.

In de beginjaren van de kapel was er enkel een houten kap,

maar in 1644 werd er een stenen gewelf aangebracht. De

twee zijkoren naast het koor zijn halfrond terwijl het koor

zelf een halve achthoek is. De ingang is langs de westgevel

en die heeft drie oculi waarvan de zijden gebogen zijn en in

het midden heb je een zeer groot spitsboogvenster dat een

3

zeer neutraal uitzicht heeft . In de 18e eeuw zijn de ramen

vervangen door steekboogvormige ramen maar achteraan

het gebouw zie je wel nog de klassieke laatgotische

structuur (de monelen en vlamvormige structuur) in een

dichtgemetselde ruit van een zijkoor (zie foto) .

De zuilen in de kerk waren eerst ook vrij typisch laatgotisch,

ze zijn niet exact rond maar het zijn achthoeken, met een

Dorisch kapiteel en langs 4 zijden Korinthische pilasters die

geribd zijn over de ganse lengte van de zuil.

In de tweede helft van de 18e eeuw werd Pieter Norbert Van Reysschoot aangesteld om de

kerk aan te passen in een classicistische stijl. Alle muren werden bekleed met marmer

(zwartmarmeren muren met witte panelen en witte zuilen). De totale bekleding was vrij

eenvoudig, behalve de marmerbekleding in het koor:

die werd bekleed met meer decoraties (guirlandes,

rocailles en arabesken).

Toen de kapel werd verbouwd om als nieuwe functie

bibliotheek te worden, hebben ze gevraagd aan

architect Jean-Baptiste Pisson om de kerk te

hervormen. Daardoor is de oorspronkelijke inrichting

en verschillende delen van de kerk verloren gegaan om

boekenrekken te kunnen plaatsen.

De toren

In 1660 werd er op het dak tussen het koor en het schip

een dakruiter gezet. Het is in barokke stijl; Je ziet het

aan het verschil in versieringen met de rest van de

kerk. De klokkentoren heeft een zeshoekig grondplan

met onderaan galmgaten. Dan heb je een houten

balustrade waarop de ingesnoerde spits gedragen wordt

door 6 smalle zuilen. In de spits zitten zes

dakkapelletjes waarvan de scharnieren eruit zien als lelies. In de toren is ook een beiaard van

26 klokken opgehangen, die nu weggehaald is wegens diefstalgevaar en gedeeltelijk is

gebruikt om de beiaard van het belfort uit te breiden.

De bibliotheek

Het voorportaal

Het voorportaal is gebouwd in 1820. De bedoeling ervan was om een algemene ingang te

maken en de toen nieuwe burgerlijke functie te kunnen benadrukken want in 1817 waren de

gebouwen overgedragen aan de nieuw opgerichte universiteit van Gent. Het gebouwtje is

ontworpen door de stadsarchitect Louis Roelandt. Het is in Neoclassicistische stijl en dat kan

4

je duidelijk herkennen aan de

soberheid van het gebouw. Je ziet

dat de ingang een uitspringende

zuilenportiek/ peristylium heeft met

2 Korinthische zuilen (dit zijn wel

niet de meest gebruikte zuilen

tijdens het Neoclassicisme) en 4

pilasters met Korinthisch kapiteel.

Het lijkt een beetje op een pronaos

van een Helleense tempel. Boven

op het gebouw staat een balustrade.

Je ziet onder de balustrade een soort

van fries, waar onderaan

oorspronkelijk de woorden

‘Bibliotheek der Universiteit’ stond maar toen de Universiteitsbibliotheek verhuisde en de

gebouwen terug overgedragen werden aan de stad in 1935, plaatste men er de woorden

’Openbare Stadsbibliotheek’. Daar juist boven lijkt de afwerking wel iets op trigliefen (zonder

de metopen weliswaar).

Als je langs de hoofddeur naar binnen gaat, kom je in een ronde vestibule, met 4 rechthoekige

en 4 ronde nissen. Het geheel wordt overspannen door een achthoekige koepel en aan de top

van de koepel is een glazen oculus. Alles is wit bepleisterd en vrij sober maar toch straalt het

prestige uit die nodig is voor de toen nieuwe universiteit.

De leeszalen

Toen ze de locatie begonnen te gebruiken als bibliotheek werd eerst alleen de kapel gebruikt

als opslag voor boeken en als bibliotheekzaal. De kapel was er volledig naar aangepast door

architect Jean-Baptiste Pisson.

Maar er was wel nood aan meer ruimte. Zo hebben ze in 1861 de plannen geaccepteerd om

een nieuwe leeszaal te bouwen. Die zaal werd gebouwd tegen de

zuidkant van de kapel. Het gaat over een witgepleisterd gebouw van

1 verdieping met neutrale rechthoekige ramen. Om de leeszaal te

verbinden met de kapel en de ingang werd er een nieuwe vestibule

gebouwd juist voor de kapel, naast de vestibule van het voorportaal.

In de vleugel waren het allemaal vrij neutrale ruimten met onder

andere een voordrachtszaal.

In 1880-1881 werd de bibliotheek opnieuw uitgebreid. Architect

Adolphe Pauli ontwierp het gebouw dat zich nu ten zuiden van de

hoofdingang bevindt en meeloopt langs de Ottogracht. In de nieuwe

ruimte is er onder meer een nieuwe leeszaal en een boekenruimte. Er is ook een tweede

verdieping waar boeken konden opgeslagen worden. In de nieuwe leeszaal is gehamerd op

soberheid maar wat direct opvalt is de grote schouw in het midden van de zaal. De witte gevel

is bepleisterd en heeft imitatiebanden. Op de gevel zijn er gedenkplaten aanwezig waarop

5

verschillende architecten en andere belangrijke figuren staan die iets te maken hebben met de

geschiedenis van de bibliotheek. Een voorbeeld van zo’n persoon is Karel Van Hulthem, een

Gents politicus, die meehielp aan de Bibliotheek van de Centrale School - later werd dit de

Universiteitsbibliotheek. Het gebouw was

oorspronkelijk veel groter dan het nu is, maar

toen ze de Bibliotheekstraat bouwden in de 20ste

eeuw werd een deel van de zuidelijke vleugel

afgebroken. De vleugel van het gebouw dat er

nu nog staat heeft op het uiteinde op dit moment

nog de openbare toiletten.

Motivatie De reden dat ik dit gebouw heb gekozen is

omdat het in mij opkwam tijdens een les. De

laatste twee jaar heb ik geschiedenis gestudeerd en ik was (en ben nog altijd) gepassioneerd

door ‘vergane glorie’. Ik vroeg mij altijd af, wanneer ik daar passeerde, of je daar binnen kon.

Ik zou dat gebouw zo graag eens van binnen zien.

6

Grondplan kapel en bibliotheek

Bibliografie BOGAERT, C., LANCLUS, K., & VERBEECK, M. (sd). Koninklijk Atheneum en Stadsbibliotheek met

oorlogsmonument (ID: 25508). Opgeroepen op april 30, 2014, van

www.inventaris.onroerenderfgoed.be: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/25508

KVK. (2014, mei 03). Groen licht voor verbouwingen oude stadsbibliotheek. Opgeroepen op mei 03,

2014, van www.nieuwsblad.be:

http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20140502_01089579

NAAKTGEBOREN, J. (2013, maart 29). Oude stadsbibliotheek en Baudelokapel aan Ottogracht krijgen

nieuwe bestemming. Opgeroepen op mei 2, 2014, van www.Gent.be:

http://www.gent.be/eCache/THE/4/125.bGlzdHZpZXc9cGVyc2JlcmljaHRlbl9oZWV0dmFuZGVuYWFsZ

CZyZWM9MTgzNDI1.html

Kapel

Voorportaal

Leeszaal 1

Ottogracht

Bibliotheekstraat

Wordt afgebroken

Leeszaal 2

Vleugel van A. Pauli Openbare

WC

7

nvt. (sd). Abdij van Boudelo. Opgeroepen op mei 03, 2014, van wikipedia:

http://nl.wikipedia.org/wiki/Abdij_van_Boudelo

nvt. (sd). karel Van Hulthem. Opgeroepen op mei 03, 2014, van wikipedia:

http://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_van_Hulthem

nvt. (sd). oproep kopers oude stadsbibliotheek. Opgeroepen op april 30, 2014, van Abdij van Boudelo:

http://www.boudelo.be/index.php/nl/abdij-boudelo/nieuws/138-oproep-kopers-oude-

stadsbibliotheek

STAES, B., & DAENINCK, B. (2013, april 23). Oude stadsbibliotheek verkocht voor 1,26 miljoen euro.

Opgeroepen op mei 01, 2014, van www.nieuwsblad.be:

http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20130423_058