1

Nieuwsbrief met activiteiten op het gebied van de Antieke Wereld

Waarde studenten en andere geïnteresseerden,

Allereerst de beste wensen voor het nieuwe jaar namens de sectie Oude Geschiedenis - moge het een jaar met een mooi klassiek tintje zijn!

Bij dezen willen wij u wederom graag attent maken op een aantal activiteiten die in de nabije en iets verdere toekomst op het programma staan.

ONDERWIJS aan de UVA In het eerste semester van studiejaar 2013/14 verzorgt de vakgroep Oude Geschiedenis de onderstaande vakken.

Bachelorvakken Mysteriën, profeten en godenverschijningen – Religie in de Griekse wereld na Alexander de Grote Docent: mw. Dr. C.G. Williamson Semester 1, blok 1 Zie: http://studiegids.uva.nl/web/uva/sgs/nl/c/740298.html

Inhoud Wanneer wij denken aan religie in de Griekse wereld denken wij aan goden zoals Athene en Zeus en monumentale staatsheiligdommen zoals het Parthenon, of grote panhelleense heiligdommen zoals in Olympia en Delphi. Griekse religie wordt terecht geassocieerd met de bloei en ontwikkeling van de stadstaat. Maar wat gebeurde er toen dit concept opengebroken werd door Alexander de Grote? Zijn soldaten en generalen hebben een spoor van gloednieuwe

OUD NIEUWS XXIV juni 2013

2

steden achtergelaten in gebieden die daarvoor nauwelijks geurbaniseerd waren. Net als bij de bevolking onstond er nieuwe religieuze mengvormen met andere bestaande culturen, niet alleen van goden maar ook van religieuze ervaringen die directe aanspraak maakte op het individu – denk aan Isis, Mithras en ook het Christendom, maar ook aan de vele godenverschijningen (epiphanies) uit deze tijd. Diverse historische, literaire en archeologische bronnen komen aan bod in dit college waarin wij de impact van de nieuwe wereld na Alexander de Grote op Griekse religie onder de loep nemen.

Onderwijsvorm Werkcollege, 1 x 2 uur per week.

Aanmelden Via SIS-UvA, van maandag 24 juni (11 uur) tot en met maandag 1 juli (15.00 uur). Studenten die een opleiding aan de faculteit Geesteswetenschappen volgen kunnen ook de aanmeldapp gebruiken.

Leven in het Romeinse gezin Docent: mw. prof. dr. E.A. Hemelrijk Semester 1, blok 2 en 3 Zie: http://studiegids.uva.nl/web/uva/sgs/nl/c/13526.html

Inhoud Het gezin nam in de Romeinse samenleving en ideologie een centrale plaats in. Het "traditionele" Romeinse gezin waar de man volledige zeggenschap had over zijn vrouw en zijn grote schare kinderen, waar de vrouw kuis, bescheiden en volgzaam was en de kinderen gehoorzaam, wordt in de Romeinse bronnen sterk geidealiseerd. De veranderde huwelijkssluiting, veelvuldig voorkomende scheidingen, de beperking van het kindertal en de grotere juridische en financiele onafhankelijkheid van vrouwen veranderden de verhoudingen binnen het gezin echter fundamenteel en leidden tot spanningen tussen het ideaalbeeld en de dagelijkse praktijk. Daarnaast deden in de eerste eeuw voor Chr. grote aantallen slaven hun intrede in de huishoudens van welgestelde Romeinen, die (een deel van) de traditionele gezinstaken overnamen en de verhoudingen binnen het gezin diepgaand beinvloedden. In dit college zal de aandacht uitgaan naar sociale en demografische aspecten van het Romeinse gezin die van invloed zijn geweest op (veranderingen in) de vorm en omvang van het gezin, de verhouding tussen de echtgenoten en die tussen (stief)-ouders en kinderen, en de verhouding tussen gezin en samenleving. Vragen die aan de orde komen zijn onder andere: welke invloed hadden de hoge sterfte onder jonge kinderen en het gebruik van slaven bij hun verzorging en opvoeding op de verhouding tussen ouders en kinderen? Hoe veelvuldig kwam infanticide (kinderdoding) voor als middel tot geboortebeperking en waren vooral meisjes hiervan het slachtoffer? Welke plaats namen vrouwen in het Romeinse gezin in als dochters, echtgenotes en moeders? Kan men spreken van (een ideaal van) huwelijkse liefde in de Romeinse samenleving en van (een ideaal van) liefde tussen ouders en kinderen? Hoe keek men aan tegen de ouderdom?

3

Onderwijsvorm Werkgroep.

Studiemateriaal Dixon, S., 1992, The Roman Family, Baltimore and London, en artikelen die tijdens het college worden opgegeven

Aanmelden Via SIS-UvA, van maandag 24 juni (11 uur) tot en met maandag 1 juli (15.00 uur). Studenten die een opleiding aan de faculteit Geesteswetenschappen volgen kunnen ook de aanmeldapp gebruiken.

Mastervakken Great debates in ancient historical studies II Docenten: mw. prof. dr. E.A. Hemelrijk, dr. J.A. van Rossum, mw. dr. L.A. Dirven Semester 1, blok 2 Zie: http://studiegids.uva.nl/web/uva/sgs/nl/c/14216.html

Leerdoelen Thorough introduction to several important themes in the study of the ancient world. Development of theoretical and methodical approaches, with special attention for interdisciplinary perspectives. Broadknowledge of the ancient world through careful study of primary and secondary sources regarding several important topics.

Inhoud What do Christianity and ancient mystery cults have in common? Is gender a useful category of historical analysis for the ancient world? Is there a link between Roman political culture and democracy? Each of these themes is topic of fierce debate between ancient historians. These debates will be central to this course. Using these debates, we will deal with methodical and theoretical questions, and come to grips with the difficulties of interpreting different types of source material. What are the developments in a specific debate? Which definitions and what sort of criteria are used? What are the reasons for stagnation of a debate and what does it take to make progress again?

Onderwijsvorm Seminar. Each debate will be discussed in three consecutive two-hour sessions. Students are required to actively participate through preparation of discussions, oral presentations and written papers, and giving and receiving feedback on said presentations and papers. On each debate a brief paper is written (of 2000 words). In the last session, each student presents a brief outline of his or her term-paper (to be written in period 3); topics may be selected from the debates of Great Debates I and II or from broadly related themes.

4

Aanmelden From Friday August 9 until Sunday Augustus 18. Students with a registration for a master program in History at Amsterdam University on August 1 will receive the form by e-mail, shortly before August 9.

Students in other studies who would like to register for this course please visit our Student Desk (Onderwijsadministratie GARS) between August 9 and August 15 to enlist.

City full of gods. Religion, society and politics in the Greek city Docent: mw. dr. C.G. Williamson Semester 1, blok 2 Zie: http://studiegids.uva.nl/web/uva/sgs/nl/c/740323.html

Inhoud Greek religion has been considered in various ways, but almost always in relationship with the city. Cities were known by their gods - what would Athens be without Athena, or Corinth without Aphrodite? Even great interstate sanctuaries such as Olympia and Delphi were principally characterized for their promotion of civic rivalry. In fact much of what it meant to be a citizen was defined through cult and public ritual. But was civic religion always political? What about public cults that were directed towards individuals, such as healing or mystery cults, and how should we consider private practices such as curses and the 'Orphic' rites? In this course we will focus on the triangular relationship between individual, community and the divine as we explore the wide range of religious experiences in the ancient Greek city, using a variety of historical, literary and archaeological sources.

Onderwijsvorm Seminar, 2 hours a week.

Aanmelden This course will be open for enrollment in SIS-Uva from Tuesday July 2 (11 hrs) to Friday July12 (15 hrs).

Students in master programs in History please use the second registration period for this course: from Friday August 9 until Sunday Augustus 18. For this enrollment a form will be provided.

Students with a registration for a master program in History at Amsterdam University on August 1 will receive the form by e-mail, shortly before August 9. Priority for ACASA and History students.

5

City life in the Roman empire Docent: mw. prof. dr. E.A. Hemelrijk Semester1, blok 1 Zie: http://studiegids.uva.nl/web/uva/sgs/nl/c/14221.html

Inhoud Roman culture was pre-eminently an urban culture. Cities formed the backbone of the Roman Empire; they were the centre of government and the heart of economics, religion and culture. In this course, attention will be paid to theories concerning the Roman city, the process of Romanisation, the discussion of the economic function of cities and, last but certainly not least, to social-cultural aspects of urban life during the Empire. We shall discuss the structure of Roman cities, their architectural organization, public buildings, funerary plots and cemetries (including rites and usages of sanitary and hygienic kind), the administration of towns, their priesthoods, religious and professional clubs, the role of benefactors (and benefactresses) and the relation between the various sections of the population (the elite, the middle classes and the lower ranks, citizens and foreigners, the free-born and the freedmen and finally, the slaves). We shall mainly deal with the towns of Italy and the western provinces , esp. Spain, Gallia and Northern Africa.

Onderwijsvorm Seminar.

Aanmelden This course will be open for enrollment in SIS-Uva from Tuesday July 2 (11 hrs) to Friday July12 (15 hrs).

Students in master programs in History please use the second registration period for this course: from Friday August 9 until Sunday Augustus 18. For this enrollment a form will be provided.

Students with a registration for a master program in History at Amsterdam University on August 1 will receive the form by e-mail, shortly before August 9.

Priority for ACASA and History students.

6

LEZINGEN

John Barclay, Lightfoot Professor of Divinity at Durham University, is one of the foremost scholars of early Christianity and Judaism. He has published extensively on the apostle Paul as well as on the socio-historical context of the Pauline communities. He has written a standard work on Jews in the Mediterranean Diaspora and a commentary on Josephus' Against Apion. John Barclay will speak on his forthcoming book on gift reciprocity: 'Gifts that Circulate and Gifts that Surprise: Early Christian Gifts in the Context of Graeco-Roman Benefactions' Setting the context of gift reciprocity in the Greek and Roman worlds, Barclay will explore Seneca's treatise De Beneficiis to outline a Stoic solution to the problem of benefactions. He will then trace what is, and is not, distinctive about the early Christian discourse (and practice) of gift. This session takes place in room 130 of the Faculty of Theology and Religious Studies, from 11.30-12.30. We hope to see many of you on the 4th of July!

Vooraankondiging lezing:

Op 4 juli 2013 van 11.30 – 12.30 zal prof. John Barclay in het kader van de Ancient World Seminars van de Universiteit Groningen spreken over

'GIFTS THAT CIRCULATE AND

GIFTS THAT SURPRISE: EARLY CHRISTIAN GIFTS IN THE CONTEXT OF GRAECO-

ROMAN BENEFACTIONS'

Op woensdag 20 november om 14.00 uur zal dr. Karel Innemee in het kader van de Eeuwig Egypte Experience tentoonstelling in het Allard Pierson Museum spreken over de opgraving te Deir el-baramus. Dit zijn de ruïnes van een van de oudste nederzettingen in Egypte.

7

PROMOTIES

Dear All, It is our great pleasure to invite you to the PhD ceremony of Karin Neutel. The title of her thesis is 'A Cosmopolitan Ideal. Paul's Declaration "neither Jew nor Greek, neither Slave nor Free,

nor Male and Female" in the Context of First-Century Thought'. Promotores are Prof Geurt Henk van Kooten (RuG), Prof Onno van Nijf (RuG) and Prof John Barclay (Durham). Karin will defend her thesis on Thursday, July 4 at 14.30. The ceremony takes place in the Aula of the Academy Building, Broerstraat 5. Earlier that day, at 11.30, there is an extra session of the Ancient World Seminar where Prof John Barclay will be our speaker (zie boven). We hope to see many of you on the 4th of July! On behalf of CRASIS, Birgit van der Lans

OUD-HISTORICI UVA GO CYBER!

Veel van onze activiteiten, maar ook handige studieweetjes, links en andere oudhistorische info vind je op onze cyber-hangout.

Blijf op de hoogte en ontmoet nog eens gelijkgezinden! Meld je nu aan op de facebook pagina van de Oud-historici van de UvA!

https://www.facebook.com/OudHistoriciUvA

8

Te doen in AMSTERDAM

Klassieken in de zomer Van 19 t/m 24 augustus 2013 organiseren de Amsterdamse universiteiten UvA en VU de Zomerschool Klassieken in Amsterdam. De zomerschool wordt, alweer voor de zevende maal, georganiseerd voor scholieren uit de bovenbouw van het VWO, studenten, docenten, zij-instromers en andere belangstellenden voor de literatuur van de oudheid. Lees meer over de zomerschool op deze site: http://www.zomerschoolklassieken.nl/home.html. Inschrijven kan vanaf 1 april 2013 tot 1 juli 2013 via deze zelfde site.

* * *

Deze spannende show wordt gecombineerd met de actualiteit van Nederlands en Vlaams archeologisch onderzoek in Egypte zelf. De zeven presentaties laten het werk achter de schermen ervaren. Wat komt er kijken bij een archeologische opgraving? Hoe gaat het in zijn werk, zijn de uitkomsten een bevestiging van bestaande ideeën en welke nieuwe inzichten leveren ze op? Bijzonder is dat de opgravingen zelf ook een overzicht bieden van de chronologie van het Oude Egypte net als de experience. Topstukken uit eigen Egyptische collectie van het museum waaronder een mummie, prachtig beschilderde sarcofagen, haarscherpe reliëfs en verfijnde bronzen, illustreren de presentaties.

Eeuwig Egypte Experience Beleef het oude Egypte als nooit tevoren 12 JULI 2013 T/M 5 JANUARI 2014 Eeuwig Egypte Experience . Maak op verrassende wijze kennis met de immense geschiedenis van het Oude Egypte. Het hart van de experience is een grote multimedia show, het Culturama, met negen metershoge schermen en 180° view. In slechts 20 minuten onder leiding van een gids langs de hoogtepunten van het Oude Egypte - van prehistorie, farao's en de grote piramides, tot de vroegchristelijke Koptische tijd.

9

Eeuwig Egypte Experience is te zien van 12 juli 2013 t/m 5 januari 2014 in het Allard Pierson Museum.

Eeuwig Egypte Experience is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen het Allard Pierson Museum, Bibliotheca Alexandrina / Cultnat en het Nederlands Vlaams Instituut in Cairo (NVIC.) Bij de tentoonstelling verschijnt de publicatie ' Eeuwig Egypte' over de Egyptische collectie van het Allard Pierson Museum (NL en EN, WBOOKS, €24,95) . Ook is er een uitgebreide randprogrammering met lezingen, activiteiten, educatief materiaal. Meer informatie hierover volgt binnenkort.

Zie ook: http://allardpiersonmuseum.nl/tentoonstellingen/

KLASSIEKEN IN DEN LANDE Persbericht Rijksuniversiteit Groningen / nummer 66 / 13 juni 2013

Een internationaal gezelschap astronomen, wiskundigen en historici is van 17-21 juni

samengekomen in het Leidse Lorentz Center om zich te buigen over de betekenis van

één van de meest intrigerende archeologische vondsten uit de Griekse Oudheid van de

afgelopen eeuw: het Antikythera mechanisme. Dit apparaat wordt wel omschreven als

de eerste analoge computer en bevat op elkaar afgestemde tandwielen die gezamenlijk

een mechanische weergave van de toen bekende hemel vormen.

Antikythera

Het apparaat werd rond 1900 door sponsduikers gevonden op de bodem van de zee nabij

het eilandje Antikythera, waar het schip dat het apparaat en andere rijkdommen vervoerde,

rond 80 voor Christus was vergaan. Het apparaat lag vervolgens vele decennia lang

De innovatie achter de tandwielen van Antikythera

10

opgeslagen in een Atheense loods totdat wetenschapshistoricus Derek de Solla Price met

behulp van röntgenfoto’s de ongekende vernuftigheid van het tandwielenmechanisme

aantoonde: het raadsel van de geavanceerde technologie achter het apparaat was geboren.

Amerikaanse onderwater-archeoloog

Was het apparaat vooral een astronomisch instrument, bedoeld om verduistering van maan

en zon te voorspellen? Kon het de bewegingen van planeten volgen? Wat zegt het

mechanisme over het belang van techniek en innovatie in de wereld waarin het werd

gemaakt? Hoe kan het dat een samenleving die wel over deze technologie beschikte deze

kennis niet heeft ingezet voor bijvoorbeeld economische ontwikkeling? Over deze en andere

vragen hebben de wetenschappers zich tijdens de workshop gebogen. Aanwezig was

bovendien de Amerikaanse onderwater-archeoloog Brendan Foley, die recentelijk een nieuwe

duikexpeditie heeft geleid naar het Antikythera scheepswrak. Er zijn aanwijzingen gevonden

dat destijds ongeveer de helft van het bewuste schip is gevonden. Mogelijk wachten op de

Griekse zeebodem nog belangrijke aanvullende aanwijzingen op ontdekking.

Exacte toepassing onbekend

RUG astronoom Rien van de Weijgaert was één van de organisatoren van de workshop,

samen met onder meer RUG hoogleraar Oude Geschiedenis Onno van Nijf en hun

gezamenlijke promovendus Niels Bos. Van de Weijgaert noemt het Antikythera mechanisme

een verbluffend voorbeeld van ‘state of the art’ astronomische technologie: “Het bevat

bijvoorbeeld twee kleine tandwielen die een onderling verbonden pin en een gleuf bevatten.

Hierdoor liepen de tandwielen met verschillende snelheden en wel zo, dat ze de elliptische

beweging van de maan kunnen volgen. We weten dat degene die hier voor het eerst een

model voor opstelde, de astronoom Hipparchos, in de tweede eeuw voor Christus op Rhodos

leefde. Zou het kunnen dat deze Hipparchos zelf te maken heeft gehad met ontwerp en

productie van dit apparaat?” De exacte toepassing van de tandwielen in het apparaat roept

de vraag op waarom dit technisch principe niet vaker en op grotere schaal is toegepast. “We

weten dat tandwielen aanwezig waren in ballista’s en in watermolens die bijvoorbeeld

gebruikt werden in enkele ‘fabrieken’ uit die tijd. Maar waarom is er wel dit apparaat en niet

bijvoorbeeld een rekenmachine gemaakt? Men was daar toch dichtbij.”

11

VAN DE INSTITUTEN

Koninklijk Nederlands Instituut te Rome (KNIR)

12

Nederlands Instituut te Athene (NIA) Van 5 tot en met 23 augustus 2013 organiseert het Nederlands Instituut te Athene in samenwerking met de Faculteit der Godgeleerdheid van de Vrije Universiteit Amsterdam een drieweekse cursus ‘Inleiding in de Griekse taal en cultuur’. Het programma bestaat uit een reeks intensieve lessen klassiek Grieks voor beginners en een uitgebreid cultureel programma in en rond Athene. De cursus is onder meer bedoeld voor BA-studenten en voor anderen die klassiek Grieks in hun minor willen doen. De cursus wordt verzorgd door dr. Jan Krans (Vrije Universiteit Amsterdam) en dr. Kris Tytgat (NIA). De studielast bedraagt 6 ECTS; het verblijf wordt afgesloten met een tentamen. Maximaal tien studenten worden tot de cursus toegelaten. Geïnteresseerden wordt gevraagd zich zo snel mogelijk, maar in ieder geval voor 5 juli aan te melden met gebruikmaking van het daartoe bestemde aanmeldingsformulier dat je kunt downloaden op de website van het NIA: www.nia.gr. Het ingevulde formulier zend je als attachment bij een e-mail aan: nia@nia.gr. Na goede ontvangst van je aanvraag, krijg je zo spoedig mogelijk een ontvangstbevestiging. Uitslag van de selectie: 10 juli. Kosten: 150 € voor deelnemers die studeren aan een van de zes universiteiten die deelnemen aan het NIA (Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, Rijksuniversiteit Groningen, Radboud Universiteit Nijmegen en de Universiteiten van Leiden en Utrecht); 300 € voor de overige deelnemers. De deelnemers dienen hun reis zelf te financieren en te boeken en dragen ook zelf de kosten van het levensonderhoud (maaltijden, consumpties). Het NIA biedt de deelnemers huisvesting in tweepersoonskamers voor de duur van de cursus. De inschrijving is pas effectief wanneer de cursusbijdrage betaald is. Deelnemers die twee weken (of minder) voor het begin van de cursus zonder zwaarwegende reden van onvoorzienbare overmacht afzeggen blijven de totale bijdrage verschuldigd. Met vriendelijke groet, Emmy Mestropian-Makri Secretary Netherlands Institute at Athens Makri 11 117 42 Athens

Koninklijk Nederlands Instituut Rome Via Omero,

10-12 00197 Roma tel. +39 063269621

www.knir.it

13

Tel.: +30 210 9210760 Fax: +30 210 9210770 E-mail: nia@nia.gr

۩

We hopen velen van jullie op één of meer van de genoemde activiteiten te zien! Met hartelijke groet, namens de leerstoelgroep Oude Geschiedenis, Maithe Hulskamp P.S. Als je geen prijs stelt op de digitale nieuwsbrief OUD NIEUWS, laat mij dat dan a.u.b. weten, dan verwijder ik je van de mailinglijst. Ook als je denkt dat iemand anders belangstelling heeft, hoor ik dat graag! Mail naar: m.a.a.hulskamp@uva.nl