‘Vertrouwen betekent handel’

#08/19.04.12

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

actueel Werkgevers betalen zich blauw aan zorg, pensioen en ww 16

achtergrond Creatief met krimp: geef regio’s de ruimte 20

interview Rob de Wijk: ‘Het is nu erger dan in de jaren dertig’ 40

Special: Turkije 400 jaar verbonden met Nederland

FORUM #08/19.04.122

inhoud #08

33 Vereniging•Nederlandkennislandweerindelift•Privateopleiderssteunenplannen

Halbe Zijlstra•Personalia• ‘Wegenkunnenbeterbenutmetslimmeauto’s’

• ‘Noordenkannukennisvoorsprongopbouwen’

•Rederswillengeensteunvoornieuweschepen

•Agenda•HorecaAmsterdamtoontgastvrijheid•EvenbellenmetRuudvanGerven,voorzitterKoninklijkeNotariële Beroepsorganisatie

•Blankenburgtunneloké,toldiscutabel• Internetteweinigbenutvoorhandel

18

35

Rubrieken4 Opinie vno-ncw

•Scepsiswrroverbedrijfslevenachterhaald•Middelmatigonderwijsmaaktgeen

kennisland•Turksetoetredingnogaltijdgoedidee• lwv: Floriade 2012 is slechts het begin…•Extrageldwsboiswelbesteed

8 Defoto400Jaarzakendoen

18Enzoon‘Mijnvaderisechtgeniaal’

23ScheerVal

24Podium•Help,debtwgaatomhoog•VijfvragenaanHansClevers, KoninklijkeNederlandseAkademie vanWetenschappen

•Uitspraken

27 Vreemde ogen‘Ermagwelwatpassiebij’

32GroengoedBacteriënalsonderhoudsploeg

46BuitenlandElkDuitskindindetechniek?

47OverleversKramer

47Colofon32

FORUM #08/19.04.123

rubrieksnaam

Artikelen10WonderuithetOosten?

Turkijewàsvooraldethuisbasisvan‘onzegastarbeiders’.Nustaathetjuistbekendalshet land met de boomingeconomie.Hetlandvandecan-do-cultuur:hotenvolzelfvertrouwen.HoebelangrijkisTurkijevoorons?

16DevoorsprongvanDuitslandHetgaatdeDuitserseconomischvoordewind.MeerdandeNederlanders.Onzeooster– burenhebbennietalleendeconcurrentiekrachtbeteroporde,maardaarmeeookhunexportpositie.WatverklaarthetDuitsesucces?

20StopdeleegloopHelewoonwijkengaantegendevlakte.InLimburg,GroningenenZeeuws-Vlaanderenvoelenburgersenondernemersdegevolgenvanbevolkingskrimpnual.Maarhoegajemetouderegelsdenieuwewerkelijkheidtelijfominnovatieftekrimpen?

28TurksondernemeninNederlandHunvaderswarengastarbeiderenmaaktendesomsmoeilijkestapomvanuitTurkijenaarNederlandtekomen.Omeruiteindelijkteondernemenineenanderecultuur.Nustaanhunkinderenaanhetroer.‘Hetwasknokken,knokkenenknokken.’

40RobdeWijk:‘Wehebbenheelweiniggeleerdvanhetverleden’Dezecrisisisergerdandievandejarendertig,zegtbuitenland-enterreurdeskundigeRobdeWijk.Demandiezichverwantvoeltmet‘DrDoom’ziethetsomberin.GrieksetoestandeninNederland,nieuwedictatorsaandemacht?‘Ikkijknergensmeervanop.’

42ThomasRauwildewereldopzijnkopzettenVantegenstandgeniethij.‘Ja,en?’DuurzamearchitectThomasRauprovoceertenconfron-teertomzijnomgevinginbewegingtezetten.Wanthijwildewereldveranderen.Endaarismaaréénmensvoornodig.‘Ikgeloofindedingendieikdoe.’

10

42

28

FORUM #08/19.04.124

BloeiHetwasknokken,knokkenenknokken,verteltCemalYildirim,eenNederlandseondernemervanTurkseafkomstindezeForum. Hard werkenalsgastarbeiderennóghardertoenzijnvaderdeeersteschredenophetondernemerspadzette.HetkenmerktdementaliteitvandeTurken,denkik.Nietvoornietskiestmaarliefst10procentvandeTurksegemeenschapinNederlandvooreeneigenbedrijf.Ikhebgrootrespectvoordezemigrantendiebinnenéénoftweegeneratiesmetbloed,zweetentranenietsvoorzichzelféndeNeder-landseeconomiehebbenwetenoptebouwen.OokinTurkijezelfziejedatdezeondernemersgeesttotgrotebloeikanleiden.Fiksehervormingenaanhetbeginvandezeeeuwzorgdenvoormeervertrouwenenstabiliteit.Eenhausseaaninvesteringenvolgde.Indeeerstehelftvan2011mochtTurkijezelfseeneconomi-schegroeivanbovende10procentnoteren.HetzijnontwikkelingenwaarNederlandvolopvanprofiteert.DatNederlandal400jaardi-plomatiekeeneconomischebandenonderhoudtmetTurkijetelt.DatblijktdezeweekmaarweernudeTurksepresidentAbdullahGülonslandbezoektmetinzijnkielzogeenzwareTurkseondernemersdele-gatie.DinsdagmochtikderondetafelbijeenkomsttussendetopvanhetTurkseendetopvanhetNederlandsebedrijfslevenvoorzitten.Daargingenstrategischeissuesovertafel.Inrechtstreeksegesprek-

kenmetpresidentGülenvicepremierVerhagenwerdergesprokenoverdeeconomischepositievanTurkijeinderegio.Overhervormin-geninhetTurksepensioensysteemendegezondheidszorg.Enoverduurzaamheidenenergiebesparing.OokdeverdereontwikkelingvandeTurkseinfrastructuurkwamaanbod.VoorNederlandstukvoorstukonderwerpenwaaropweietstebiedenhebben.HetTurkson-dernemerschapinNederlandenhetNederlandsondernemerschapinTurkijevormeneenidealecombinatie.

Bernard WientjesVoorzitter vno-ncw

Lees ook ‘In Turkije gaat alles sneller’ op pagina 10 en verder en ‘Ondernemen op z’n Turks’ op pagina 28 en verder

opinie vno-ncw

Scepsiswrroverbedrijfslevenachterhaald• Goed dat wrr marktwerkingbeleid onder de loep legt• Overheid moet eigen mogelijkheden tot sturing niet overschatten

‘Doorgeschoten marktwerking!’ is bij sommige partijen al jaren de mantra bij alles wat er mis is in de maatschappij. Als we zaken als zorg, openbaar vervoer en telefonie in handen van de staat zouden houden, zou het allemaal veel beter gaan. Een lekker overzichtelijk en simpel standpunt, waar de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (wrr) in haar rapport Publieke zaken in de marktsamenleving weinig van heel laat. Wel concludeert de wrr dat het vormgeven van markten en het zorg dragen voor publieke belangen een stuk ingewikkelder is dan men aanvankelijk heeft gedacht. Markten zijn per definitie altijd in ontwikkeling en dus niet van te voren volledig te plannen en dicht te timmeren. Dat brengt onzekerheden met zich mee. De overheid moet echter ook beseffen dat haar vermogens beperkt zijn. Dus is het in de huidige marktsamenleving niet meer in de eerste plaats de vraag wat de overheid moet doen, maar wat de overheid nog kan doen, aldus de Raad. Om markten toch in goede banen te leiden moet de overheid volgens de wrr daarom uitdrukkelijker bevorderen dat ook ondernemingen – afzonderlijk of georganiseerd in bijvoorbeeld brancheorganisaties – verantwoordelijkheden voor het behartigen van publieke belangen nemen. Ook ziet de Raad dat grote internationaal opererende onder-nemingen steeds meer oog hebben voor hun maatschappelijke verant-woordelijkheden en daar ook afspraken over maken. Convenanten

tussen het bedrijfsleven en niet-gouvernementele organisaties kun-nen dit versterken, waarbij koplopers het voorbeeld geven. Deze initi-atieven verdienen volgens de wrr krachtig gesteund te worden door de Nederlandse overheid.Tot zover is het een mooie analyse van de snelle ontwikkelingen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Vreemd daarom dat de wrr vervolgens concludeert dat mvo-initiatieven met de nodige scepsis moeten worden bezien. Uit onderzoek uit 2003 en 2007 zou blijken dat maatschappelijk verantwoord ondernemen al snel het onderspit delft als financiële resultaten tegenvallen en de eco-nomie in zwaar weer komt. Op dat punt lijkt het alsof de wrr verge-ten is naar buiten te kijken en initiatieven als de Dutch Sustainable Growth Coalition volkomen over het hoofd heeft gezien. Dit initiatief van Nederlandse multinationals laat juist zien dat het kortetermijn-denken over duurzaamheid verleden tijd is. Duurzaam ondernemen wordt steeds meer ingebed in de bedrijfsstrategie op middellange en lange termijn. Die strategische keuze van ondernemingen is vanzelf-sprekend, omdat maatschappelijk verantwoord ondernemen geen kwestie meer is van idealisme maar een rationele businesscase. Dat de wrr de overheid een groter beroep wil laten doen op het bedrijfsleven is daarom terecht. En als de Raad goed kijkt, kan ze zien dat het bedrijfsleven allang uit de startblokken is vertrokken.

www.vno-ncw.nl/mvo

jero

en p

oort

vlie

t

�wet�flexibel��werken�niet��van�tafel

‘OmdelaatstekoudwatervreesbijwerkgeversoverdeinitiatiefwetFlexibelWerkenwegtenemen,vragenInekevanGentenikeenadviesvanActal’,twitterdecda-KamerlidEddyvanHijuminmaart.DereactievanhetAdvies-collegeToetsingRegeldrukligterinmiddels:eenapartewetisnunietnodig.DeTweedeKamerkanbeter eerst de belemmeringen in debestaandewet-enregelgevingoverflexibelwerkenwegnemen,enafwachtenwaarstaatssecreta-risDeKromvanSocialeZakenenWerkgelegenheidzelfmeekomt.VoorVanHijumishetadviesechter geen reden om te stoppen methetwetsvoorstel.‘Wegaanhetadviesgoedbekijken,netalsdeadviezendiewevananderepartijen hebben gekregen. Ook de TweedeKamerheeftalschriftelijk

gereageerd.Degrondhoudingispositief,maarerzijnnogveelvragen.Eenaantalopmerkingenzullenweterhartenemen,zoalsoverdeverdelingvanrechtenenplichtentussenwerkgeverenwerknemerbijthuiswerken.’NogvoordezomerwillenVanHijumenmede-indienerVanGentvanGroenLinkseeneventueelgewijzigdvoorstelindienen.‘Hetistijdrovendwerk.Wehebbennueenmaal geen ambtelijk apparaat totonzebeschikking,zoalsdestaatssecretaris.’

�netwerkstoring�is�geen�crisis­situatie

MinisterVerhagenvanEconomische ZakenisvooralsnognietvanplanintegrijpenomherhalingenvandenetwerkstoringbijVodafonetevoorkomen.‘Alleeningevalvanbuitengewoneomstandigheden,zoalsoorlogs-encrisissituaties,bestaatindeTelecomwetde mogelijkheid om aanbieders aanwijzingentegevenoverhetexploiterenenhetgebruikvandeopenbaretelecommunicatie-diensten’,schrijfthijaandeTweedeKamer.Dankanhetbijvoorbeeldgaanomhetgebruikmakenvananderenetwerken.Datwashiernietaandeorde,aldusVerhagen.Denetwerkaanbiedersmoetenineersteinstantiezelfmeteenoplossingkomen.Demateriezalwelwordenbesprokentijdenshet

reguliereNationaalContinuïteits-overlegTelecomdatEconomischeZakenvoorzit.WantVerhagenvonddestoringwel‘buitengewoonvervelend’.Hetongemakendeoverlastvoorineersteinstantie1,25miljoenklantenlietenzien‘hoeafhankelijkwijzijngewordenvancommunicatienetwerken’.

wandelgangen

Van Hijum: we zullen doorgaan

Verhagen: storend

FORUM #08/19.04.125

dijk

stra

dijk

stra

• De Turkse president Abdullah Gül bezoekt deze week Nederland• Nederland zag export naar Turkije stijgen met 300 procent• Een eu-lidmaatschap zal handel en investeringen nog verder

versterken

Deze week brengt de Turkse president Abdullah Gül op uitnodi-ging van koningin Beatrix een staatsbezoek aan Nederland. Dit jaar is het 400 jaar geleden dat Nederland en Turkije diplomatieke betrekkingen zijn aangegaan, waarna de relaties en handel floreer-den. De tulp, hét symbool van Nederland, symboliseert de relatie die we met Turkije hebben. Het was tenslotte een Turkse ambassadeur die de tulp in West-Europa in de 16e eeuw introduceerde, waarna de Hollanders op hun beurt in de 17e eeuw de tulpengekte creëerden. Nu, 400 jaar later, is de band tussen de twee landen intensief. Nederland kent honderdduizenden Nederlandse Turken. Neder-landse vakantiegangers trekken graag naar het zonrijke land aan de Middellandse Zee. Turkije wil lid worden van de Europese Unie. De onderhandelingen zijn in oktober 2005 gestart, maar verlopen niet soepel. Binnen Europa is een discussie over de mogelijke toetreding ontstaan. Van de 35 Europese beleidsterreinen waarover overeenstemming moet worden bereikt voordat de toetreding een feit kan zijn, staan er nog 34 open. Alleen op het gebied van wetenschap en onderzoek is er een akkoord gesloten.Turkije is in potentie een aantrekkelijke partner. De economie in het land groeit al jaren sterk, terwijl de bevolking jong is. Het land blaakt van zelfvertrouwen. Zo’n 1.900 Nederlandse bedrijven heb-ben zich inmiddels in Turkije gevestigd. Nederland exporteert mil-jarden euro’s per jaar naar het land. In tien jaar tijd steeg onze uit-voer met zo’n 300 procent. We zijn ook nog een van de grotere investeerders in Turkije. En Turkse bedrijven weten Nederland ook steeds beter te vinden. Een Turks eu-lidmaatschap zou de onderlinge band verder verster-ken. Dat vergroot de toegankelijkheid. De Nederlandse uitvoer kan flink stijgen. Dat is goed voor onze werkgelegenheid. De welvaart in Turkije neemt door de toetreding eveneens toe, waardoor de groeimarkt voor Nederland nog interessanter wordt. Het zou daarom goed zijn dat Turkije, als het aan alle voorwaarden voldoet, lid wordt van de Europese Unie.

Turksetoetredingnog altijd goed idee

FORUM #08/19.04.126

opinie vno-ncw

lwv

Floriade 2012: slechts het begin… Op4aprilopendedewereldexpoFloriade2012inVenlohaarpoorten. Totinoktoberzullenvelendekassa’svandittheatervandenatuurpasseren.DeFloriadeheeftallesinzichomeensuccesteworden.Endathangtnietalleenafvanbezoekersaantallen.Totvoorkortwashetgebruikelijkomhetsuccesvangroteevenementenaftemetenaanhetaantalmensendatdekassa’spasseert.AlleingrediëntenzijnaanwezigomtezorgendathetwatbezoekersaantallenbetreftwelgoedkomtmetdeFloriade:erisveeltegenieten.Envoorkinderenzijnerleuke,leerzameactiviteiten.Maardatismaarééndeelvanhetverhaal.BijderealisatievandeFloriadeiseennieuwetrendgezetdoordatoverheden,onderwijs-enkennisinstellingenenondernemersingezamenlijkheidgaanvooreconomischestructuurversterkingvanderegioNoord-Limburg.Enhoebelangrijkook,dewereldexpoishiervan‘slechts’deproloog.Evenwatfeitenopeenrij.GreenportVenloishettweedetuinbouwgebiedvanNederlandenhetmeestveelzijdigevanEuropa.Hetgebiedisook’slandslogistiekehotspot.Eenaantalwegenbouwprojectenzoalsdeprovinciale wegN295(Greenportlane)endeA74-snelwegverbindingmethetDuitseachterlandisdankzijdeFloriadetoteengoedeindegebracht.Hethartvan deFloriade,waarnualinnovatievebedrijveneninstellingenzijngevestigd,vormtdekernvanhettoekomstigeVenloGreenPark.EndethemaveldenvandeFloriade,zoalswelzijn,duurzaamheid,innovatieenonderwijsenkwaliteitvanleven,gevenrichtingaanwatvangrootbelangisvooronzetoekomst.UiteindelijkdoelisomvanuitVenloGreenParkdeeconomischetoege-voegdewaardeinNoord-Limburgteverhogenvan1naar2miljardeuroopbasisvaninnovatie,duurzaamondernemenenhoogwaardigearbeids-plaatsen.Ambitieus,maarnietonrealistisch.OnmiskenbaardringtzicheenvergelijkingopmeteendoordeEuropeseCommissieinhetlevengeroepenevenement:deEuropeseCultureleHoofdstad.DeCommissieheefteenaantaljarengeledenhetroeromgegooidenbewustdekeuzegemaaktvoorstructuurversterkingalseenvandebelangrijkstetoewijzingscriteria.BezoekersaantallenzijnvoordeFloriade2012endaarmeeookvoordetoeristischesectorvangrootbelang.Maarwaarhetechtomdraait,isdatderegiooptermijndoorgroeittoteconomischetopregio,overeenkomstigdeBrainport2020-ambitie.Detrendisgezet;deechteresultatenzullen wepasovereenaantaljarenkunnenmeten!

Jan ZuidamVoorzitter lwv

jero

en p

oort

vlie

t

Middelmatigonderwijsmaaktgeen kennisland• Nederland steeds beter als kennisland• Topsectorenbeleid kan verdere impuls leveren voor

onderzoek• Overheid laat onderwijs en training voor volwassenen

versloffen

Nederland doet het als kennisland steeds beter. Dat blijkt uit de kia-foto, een analyse van zestig factoren die te maken hebben met onderzoek en onderwijs. Op heel veel punten gaat het goed. Het ondernemerschap blijkt steeds aantrekke-lijker en steeds meer starters beginnen met iets innovatiefs. Wat zorgen baart is de schijnbaar lage prioriteit die de over-heid toekent aan onderwijs. Goed onderwijs is wel de basis van een innovatieve kenniseconomie.De kia-foto is een tussenrapportage van de Kennis en Inno-vatie Agenda 2011-2010 (de kia). Hierin werken dertig orga-nisaties samen, waaronder vno­ncw,� fnv,� tno en de knaw. Hun doel is om Nederland in de Top-5 van de ken-niseconomieën te brengen. Nederland steeg onlangs een plek op de toonaangevende Global Competitiveness Index en staat nu op de zevende plaats. Deze ranglijst van het World Economic Forum meet jaarlijks de concurrentieposi-tie van ruim 130 landen. Maar ondanks alle goede voornemens blijven de onderzoeks-inves teringen, belangrijk voor een kenniseconomie, achter bij de kia-doelstellingen. Positief punt daarbij is het Topsec-torenbeleid, waardoor het bedrijfsleven en onderzoeksinsti-tuten beter kunnen samenwerken. Dat beleid staat te kort op de rails om veel impact te hebben op de kia-foto. Nieuwe fiscale maatregelen kunnen verder voor een toename van vooral de private onderzoeksinvesteringen zorgen.Het is niet verwonderlijk dat de kia-organisaties ook bezorgd naar het onderwijsbeleid van dit kabinet kijken. De publieke investeringen in onderwijs zijn minder dan die van de Top-5 van kennislanden. Vooral onderwijs aan volwasse-nen wordt eerder ontmoedigd dan gestimuleerd met de lang-studeermaatregel, het duurder maken van een tweede studie en het beperken van studiefinanciering voor groepen dertig-plussers. Het kia-rapport wijst er terecht op dat een top-prestatie niet te realiseren is met een middelmatige inzet van middelen.

www.vno-ncw.nl/innovatie

wandelgangen

7 FORUM #08/19.04.12

• Ondersteuning speur- en ontwikkelingswerk via wbso werkt• Elke euro loonkostenaftrek levert 1,77 euro aan

onderzoeksuitgaven op• Reden genoeg voor kabinet om deze fiscale regeling te

verruimen• Dat geeft bedrijven lucht, zeker in deze moeilijke tijd

De Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk (wbso) is – achttien jaar na zijn introductie – nog steeds een succes. Mooi dus dat dit kabinet en het vorige de regeling hebben verruimd en er meer geld voor hebben uitgetrokken. De afgelopen drie jaar was zelfs sprake van een verdubbeling van het budget.Voor hoogleraar ondernemerschap en innovatie Erik Stam was dit reden om kritiek te uiten op de regeling. Hij opperde vorige week in het Financieele Dagblad dat het stijgende budget voor de regeling het resultaat is van een ‘machtige bedrijfslevenlobby’. Dat is wel erg kort door de bocht.De recente evaluatie van onderzoeksinstituut eim laat namelijk overduidelijk zien dat de regeling effect heeft op de r&d-investerin-gen van bedrijven: elke euro afdrachtvermindering voor loonkos-ten verbonden met speur- en ontwikkelingswerk leidt tot 1,77 euro aan onderzoeksuitgaven door bedrijven. Vooral het midden- en kleinbedrijf blijkt van de regeling te profiteren. Maar ook voor grote bedrijven is de wbso waardevol. Voor hen is de regeling een belang-rijke factor bij beslissingen over het vestigen van onderzoeksfacili-teiten in Nederland.Naar aanleiding van de evaluatie heeft het kabinet besloten de rege-ling aan te passen. Het plafond – het maximumbedrag aan afdracht-vermindering dat mogelijk is – wordt in 2013 12 miljoen euro , terwijl deze volgend jaar zou terugvallen naar 8,5 miljoen. Ook de nieuwe bovengrens van de eerste schijf helpt een handje: deze schijf, waar-voor een aftrek van 42 procent geldt, is vastgesteld op 150.000 in plaats van 110.000 euro. Dat is positief, want zo wordt de regeling nog effectiever. Voor grote én kleine bedrijven.De afgelopen twee (crisis)jaren heeft het kabinet extra geld weten vrij te maken om de overschrijding van het wbso-budget te com-penseren. Dat is mooi. Het maakt de wbso mede tot een krachtige en stabiele regeling waarop bedrijven kunnen rekenen bij hun inves-teringsbeleid, óók in mindere economische tijden. Een regeling die het alleen al daarom waard is om z’n 20-jarig jubileum vol te maken.Is er dan helemaal niets meer te wensen? Ja, toch wel. Op dit moment valt onderzoek waarbij kennisinstellingen zijn betrokken ook onder de wbso. De kennisinstellingen zouden het voordeel dat ze aan de regeling ontlenen moeten doorgeven aan de bedrijven waarmee ze samenwerken. Maar uit de eim-evaluatie blijkt dat 70 procent van de kennisinstellingen dat niet of slechts gedeeltelijk doet. Het is dan ook de vraag of daar niet iets aan moet worden gedaan.

www.vno-ncw.nl/innovatie

Extrageldvoorwbso iswelbesteed�ondernemers�

zien�geen��spokencda-KamerlidAdKoppejan vindtheteen‘belangrijkeover-heidstaak’omacquisitiefraudeenspookfacturenaantepakken.Een‘nogsteedsrelatiefonbe-kendfenomeen’waarpolitieenopenbaarministerievolgenshemonvoldoendeprioriteitaangeven.IneennotavoordeTweedeKamerschrijfthijwatermoetgebeuren.Dezevormenvanoplichtingmoetenapartstrafbaarwordengesteld.Recla-meverkopersdienenvoortaan‘ondubbelzinnig’aantegevendatzijgeldvragenvoorhetopnemenvanbedrijfsnameningidsen,telefoonboekenendergelijke.Dieaankondigingmoetvetenindegrootstegebruikteletterwordenvermeld.Doenzijdatniet, dan kan de sanctie oplopen tot450.000euroeneventueelgevangenisstraf.

NietalleenconsumentenmaarookondernemerszoudenonderdeWetopdeOneerlijkeHan-delspraktijkenmoetenvallen.Depostsectormoetmeewerkenaanhetstopzettenvandebezorgingvanspookfacturen.DePostwetmaaktdatnunognietmogelijk.Bedrijvenwaarovermeerdanvijfgegrondeklachtenzijnverzameld,wordenviainternetopenbaargemaakt. Koppejanwilvoorhetzomerrecesvan2012eenoverlegmetdeKameroverzijnnotahouden.

de�jager�kiest��voor�brede��bankierseed

MinisterDeJagervanFinanciënpasseertdeTweedeKamerlinks-énrechtsommetdeinvoeringvaneenmoreel-ethischeverklaring–bankierseed–indefinanciëlesector.MatthijsHuizing(vvd)enEllyBlanksma(cda)haddenhempermotieverzochtdeeedoptenemenindebetrouwbaarheids-toetsvoorbestuurders.BrunoBraakhuis(GroenLinks)enRonaldPlasterk(PvdA)wildendatookhandelaren en bankiers de eed zoudenafleggen.DeJagergaat‘bewusteenstapverder’:elkepersoonwerkzaambijelkefinanciëleinstellingmoeteeneedafleggen.Datgeldtzowelvoornieuwalszittendpersoneel,envastentijdelijk.Alleenwerknemersdielosstaanvandekernactiviteiten

vanhetbedrijf,zoalsreceptie-encateringpersoneel,kunnendoordewerkgeverontzienworden.De minister gaat niet in op het verzoekvanBraakhuisenPlasterkom een register aan te leggen vanmensendiedeeedhebbenafgelegd.Hijvindtdatconsumen-tennietzelfeenregistermoetengaanchecken.Een‘marktgedragenkeurmerk’voorberoepsgroepenheeftzijnvoorkeur.Ookkomtereendiplomaregisterdatwerk-geverskunnenchecken.Deeedmoetvolgendjaarwordeningevoerd.DeJagerhoudtrekeningmeteenovergangstermijnvaneenjaar,aangeziennaarschattingminstens250duizendpersoneneraanmoetengeloven.

Koppejan: harde actie

dijk

stra

FORUM #08/19.04.128

rubrieksnaamde foto

FORUM #08/19.04.129

rubrieksnaam

400 Jaar zaken doenSchiphol,16april–DeTurksepresidentAbdullahGülkomtsamenmetzijnechtgenoteHayrunissaaanopSchiphol.GüllegteenofficieelstaatsbezoekafaanNederlandinverbandmetdevieringvan400jaarhandelsbetrekkingentussenTurkijeenonsland.Inzijnkielzogreisdeookeenondernemersdelegatiemeevanceo’svangroteTurkseondernemingen.Zijsprakentijdenseenrondetafelgesprekmeteenaantalceo’svangroteNederlandsebedrijven,presidentGülenvicepremierMaximeVerhagenovereenaantalstrategischeissues.OokkroonprinsWillem-AlexanderenprinsesMaximawoondendebijeenkomstbij.Enbehalve vno-ncw-voorzitterBernardWientjes,warenookvertegenwoor-digersvan ing,Akzo,Philips,Aegon,Achmea,Shellenhavenbe-drijfRotterdambijhetrondetafelgesprekaanwezig.Tekst:JiskaVijselaar|Foto:KoenvanWeel/anp

FORUM #08/19.04.1210

omslag

FORUM #08/19.04.1211

In Turkije gaat alles snellerHet is één van de snelst groeiende economieën. Turkije is booming en

weet dat. Niet langer het land van gastarbeiders, baklava en döner

kebab. Maar modern, dynamisch en waanzinnig aantrekkelijk.

Tekst:WalterDevenijns,JessicaMaas|Foto:MartinRoemers/hh

Het was voor Nederlanders ooit vooral de thuisbasis van de ‘gastar-beider’. Nu staat Turkije juist bekend als het land met een booming economie vlakbij Europa. Steeds zelfbewuster, mede dankzij een goed draaiende economie. Dat het zelfvertrouwen groeit, laat een reclamespotje van slechts 60 seconden duidelijk zien. Hoofdrolspe-ler: Turkish Airlines. Eerste scene: Barcelona-speler Messi traint met zijn clubgenoten, trainer Guardiola kijkt tevreden toe. Een paar seconden later staat een vliegtuig van de Turkse vliegmaatschappij naast het voetbalveld. De deur gaat open, op de gezichten van som-mige voetbalspelers verschijnt een glimlach. Op de achtergrond zingt een vrouwenstem ‘We are Turkish Airlines, we are globally yours’. FC Barcelona in een reclamecampagne van een Turkse lucht-vaartmaatschappij? Yep. Eind vorig jaar zette Turkish Airlines ook de Britse voetbalploeg Manchester United en vertrekkend keeper Edwin van de Sar in de tv-spotlights. Beide ploegen worden immers

gesponsord door Turkish Airlines. Kwam de maatschappij in de jaren negentig nog wel eens negatief in het nieuws; Turkish Airlines heeft een turn-around gemaakt op gebied van passagiersservice, maar ook op gebied van zelfvertrouwen. De vliegmaatschappij wil gezien worden in haar race ‘naar de wereldtop’. Dat laatste is mis-schien bluf, want de concurrentie is bikkelhard. Maar de transforma-tie van een grijze muis naar een gelikt opererende maatschappij zegt óók iets over Turkije zelf, het land dat nog een deel van de aandelen van Turkish Airlines in handen heeft. Turkije onder leiding van premier Erdogan barst van het zelfvertrou-wen. Voor de derde keer achter elkaar heeft Erdogan de verkiezingen gewonnen. De economie draait op volle toeren. Al jaren, de recessie uitgezonderd dan. De bevolking groeit. Het fenomeen vergrijzing is onbekend. Wie een keer aan het eind van de dag op de autowegen rondom Istanbul heeft gereden, of een poging heeft gedaan om te

FORUM #08/19.04.1212

omslag

gaan rijden, weet dat enorme files geen exclusief Europees probleem meer zijn. Turkije heeft volgens de Britse zakenkrant the Financial Times een can-do cultuur die voor een economisch wonder zorgt.

profiterenOok Nederland profiteert van de nieuwe economische motor. De han-del tussen de twee landen is de laatste jaren met 20 procent gegroeid. Nederland is een van de top-3 investeerders, terwijl in Turkije inmid-dels zo’n negentienhonderd Nederlandse bedrijven zijn gevestigd. Omgekeerd lonkt Turkije ook naar Nederland. De in Amsterdam gevestigde Credit Bank bijvoorbeeld is formeel een Nederlandse bank met een Nederlandse bankvergunning, maar behoort wel tot het net-werk van een Turkse miljardair. Nederland wil de banden met Turkije verstevigen. Dat dit jaar 400 jaar diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en het Ottomaanse rijk,

de voorloper van Turkije, worden gevierd, komt dan ook mooi uit. Binnenkort gaat er een Nederlandse handelsmissie naar Turkije, ter-wijl de Turkse president Abdullah Gül deze week (17 tot en met 19 april) ons land bezoekt met in het kielzog een zware Turkse handels-missie. Turkije is met zijn tachtig miljoen inwoners en een groeiende middenklasse hot. Dat de onderhandelingen over de toetreding van Turkije tot de eu in het slop zitten, er felle kritiek is op het schenden van de mensenrechten, en het feit dat gedoogpartner pvv niets van het islamitische Turkije moet hebben, laat zien dat de Nederlandse koop-man sterker is dan het sentiment. het geheimAnouk Ruhaak, economisch analist van de Rabobank, constateert ook dat Turkije ‘hard groeit’. Terwijl Nederland de handen dicht zou knij-pen als de jaarlijkse groei weer in de buurt van de 2 procent zou komen,

UgurErgun(HighPerformance)

‘Nederlanderswordennietalsverradersgezien’

‘NederlandershebbeneengoedimagoinTurkije’,zegtUgurErgun.‘DuitsersenFransenmoetenveelmeeruitleggenoverdehardeuitsprakenvanSarkozyenMerkeloverdeTurksetoetre-ding tot de eu.’Lachend:‘Wewordennietalsverradersgezien.Nederlanderswordengerespecteerd.’OndanksdatGeertWildersweleenpaarkeerophefindeTurksemediaheeftveroorzaaktmetzijnuitsprakenoverdeKoran,ishijvolgensErgunbijdemeesteTurkenonbekend.‘Hijishiereen nobody.’ErgungroeideopinTurkije,studeerdeenwerkteinNederlandenbeslooteindjarennegentigweerterugtekeren.‘Nietvanwegeheimwee,maarvanwegewerk.MijnvrouwenikhaddenhetgoednaaronzezininAmstelveen,hebbenonsdestijdsnooiteenbui-tenstaandergevoeld.Maarikkreegeenmooiaanbod.’Inmiddelsrunthijeenmanagementconsultancybureaugerichtopdeit-encommunicatiesector.‘IkcombineerdekoelegestructureerdeNederlandsewerkwijzemetdeTurkseflexibiliteit.Datwerkt.’Dewelvarendeeconomiehelptendezakengaangoed.‘EentotaalanderesituatiedaninEuropa.Devraag‘Wieheeftwienodig?’dringtzichop.’HijzietmeerNederlandseondernemersnaarTurkijekomendieeengraantjemeewillenpikken.‘MetnameindesectorenwaarNederlandsterkiniszoalswatermanagement,recycling.Ooksteedsmeermkb’erskomendezekantop.Erliggenzekerkansen,maarzoalsoveralgeldt,zemoetenzichdebedrijfscultuureigenmaken.Zemoetenkunnenomgaanmetdebureaucratie.Datisnietaltijdmakkelijk.Deéénredthet,deanderniet.’

FORUM #08/19.04.1213

Erik Klomp (Novodoor)

‘TurkijeisbeterafzonderEuropa’

TienjaargeledenzetteErikKlompdestap.SamenmetvrouwendriekleinekinderenreedhijinmeteenVolkswagenbusjenaarIstanbul.KlaaromsamenmeteenTurksepartnereenbedrijfinbouwmaterialentebeginnen.MetvallenenopstaanleerdehijdeTurksebedrijfscultuurkennen.‘Wehebbenzovaakophetpuntgestaanomterugtekeren.’Maarlangzaamvielallesopzijnplaats.Hetbedrijfspecialiseerdezichindeurenenhang-ensluitwerk.Datwaseengoedezet.InmiddelsheeftNovodoor25mensenindienstenisactiefinmeerdantienlanden.Deboomingeconomie-met8,5procentoverheel2011éénvandesnelstgroeiendeeconomieënterwereld-heeftdebelangstel-lingvanondernemendNederlandinTurkijedoentoenemen.Klomp:‘ErzijnveelNederlandersdiehierwatwillenbeginnen.Maareenvoudigishetniet.EenbetrouwbareTurksepartnereneenstrakkeadministratie,datisvanbelang.Daarwilhetnogweleensopmislopen.’VolgensKlomphebbenveelNederlandersmoeitemetzichdienstbaaroptestellen‘Wanneerjeeengesprekhebtgehad,moetjeniettiendagenwachtenmethetversturenvandeof-ferte.Danvoeltdeklantzichnietserieusgenomenenbenjezekwijt.Enjemoetbereikbaarzijn.Liefst12uurperdag.Respectisbelangrijk.’DeTurksetoetredingtotdeEuropeseUnieisgeenonderwerpvangesprek.‘Datspeelttotaalniet.Nietgek,wan-neerjenaardeproblemeninEuropakijkt.IkdenkookdatTurkijebeterafiszonderEuropa.Watmoetenzemetdataankomendebejaardentehuis?’

noteerde Turkije in de eerste helft van 2011 een plus van liefst 10,2 pro-cent. Daarmee stond Turkije in de top van de wereldranglijst. Ook als de dip in 2009 na het uitbreken van de kredietcrisis wordt meegeno-men, bedraagt de gemiddelde economische groei over een periode van tien jaar 4 procent. Wat is het geheim van Turkije? Het land is stabieler geworden, vertelt Ruhaak. ‘Je merkt ook dat investeerders meer ver-trouwen beginnen te krijgen in de Turkse economie.’ Dat vertrouwen was er lange tijd niet. In de jaren tachtig en negentig leed het land onder het typische boom-bustsyndroom. De economische groei schommelde tussen een plus van 10 procent en een min van 8 procent. Rond de eeuwwisseling kwam dé grote klap. De economie ging onder-uit na een politieke crisis, waarbij de inflatie opliep naar 75 procent. De bankensector bleek zeer kwetsbaar te zijn. Met het aantreden van de nieuwe regering onder leiding van de islamitische akp-premier Erdogan werden zware hervormingen doorgevoerd. ‘Daarvan profi-

teert Turkije nog steeds’, vertelt Ruhaak. ‘Het bankenstelsel werd ver-sterkt, terwijl de controle erop eveneens verstevigd is. De Turkse ban-ken hebben weinig last gehad van de kredietcrisis. De Turkse centrale bank is onafhankelijker geworden. De overheid is gedreven om het begrotingstekort laag te houden. Ze hebben net als in Europa tijdens de crisis stimuleringsprogramma’s gehad, maar nu de crisis voorbij is, gaat de hand weer op de knip.’

zelfvertrouwenDat de Turkse staat meer zelfvertrouwen heeft, maakte president Gül eind vorig jaar in een rede in Wenen duidelijk. Europa kreeg van hem verbaal een draai om de oren. Het dooretteren van de eurocrisis liet volgens Gül zien dat Europa zijn eigen huis niet op orde kan krijgen. ‘De nalatigheid van de Europese Unie heeft de weg vrijgemaakt voor de moeilijke economische situatie op dit moment’, aldus Gül. Europa

Jos Simons (bim)

‘EenTurkmeldtzichnietzomaarziek’

JosSimons,oud-directeurvanAldiNederland,heeftnoggééndagspijtgehadvanzijnkomstnaarTurkijein2001.OnderzijnleidinggroeidedeTurkseprijsstunterbimintienjaartijduittotéénvandegrootstesupermarktketensvanhetland.Vannegen-honderdwinkelsnaar3.370.DeformuleisidentiekaandievanAldi.Eenbeperktassortiment,eenplatteorganisatieenweinigpoespas.‘Dieformulewerktoveral.’Tweejaargeledentradhijte-rugalsbestuursvoorzitter,maaralslidvanderaadvancommis-sarissenenspeciaaladviseurishijnogsteedsbetrokkenbij‘zijnbim’.Simonsroemtdejongeberoepsbevolkingendearbeidsmo-raal.‘Erwordthierechthardgewerkt.Alsikalleenalkijknaarhetziekteverzuim,datligthierveellagerdaninNederland.EenTurkmeldtzichnietzomaarziek’VolgensSimonsbiedthetlandveelkansenvoorNederlandseon-dernemers.‘Erzijnnatuurlijkveelgelukzoekers,inbeidelanden,diesnelgeldwillenmaken.Maarmetdejuisteinstellingeneengoedplankanveel.’Hijheefthetlandzienveranderen.MetdeeconomiegroeideookhetzelfvertrouwenvandeTurken.‘Eenpaarjaargeledenwasnog65procentvandeTurkenvoortoe-treding tot de eu,nuisdatteruggezaktnaarrondde30procent.Nietvreemd,ikhebmeookvaakgeërgerdaandiedenigrerendetoonuitEuropa,terwijllandenalsBulgarijeenRoemeniëwellidzijngeworden.Tsja.NietgekdatdeTurkennudenken:zezoekenhetmaaruitenzichophetoostenrichten.’

FORUM #08/19.04.1214

KansrijkinTurkije

DeTurkije-werkgroepvanDutchTradeBoarddenktdatNederlandsebedrijveninzesTurksesectorensterkkunnengroeien:Water -DeTurksewatermarktverandert,mededoorhetstrevenomtevoldoenaandeeu-normen.Daarbijwordtondermeergekekennaarwaterbeheer,dedrinkwatervoorziening,waterzuive-ringenhetgrondwaterbeheer.Infrastructuur-Turkijewildetransporthubvanderegioworden.Daarnaastmoetdeinfrastructuurverbeterdwordendoorhetgroeiendeverkeer.Kansenliggenerookophetgebiedvanwegen,spoorwegenenhavens.Maritiem-ScheepsbouwgroeitaljareninTurkije.DeVerenigingNederlandseScheepsbouwIndustrie(vnsi)enHollandMarineEquipment(hme)zijngeïnteresseerd.hmeheeftaleenhandelsmis-siegestuurdnaarTurkije.Milieu-DeTurkseoverheidwilsteviginvesterenindemili-eusector.Ookhierspeeltdeinvoeringvandeeu-normen en -regelgevingeenstimulerenderol.VoorhetNetherlandsWasteManagementPartnership(nwmp)isTurkijeeenvandeprioriteits-landen.Automotive-Hetlandverovertbinnenvijfjaareenplaatsindetop-10vanautoproducerendelanden,wordtverwacht.Welheeftdeeconomischecrisisvooreendipindeautomotive-sectorgezorgd.Energie-Turkijeiseenbelangrijklandvoordedoorvoervanolieengas.Deenergiebehoefteneemttoe,terwijldeinteresseinalternatieveenergieeveneensgroeit.TussenTurkijeenNederlandis een memorandum of understanding op energiegebied gesloten. Energie-efficiencyenduurzaamheidbiedenmogelijkheden.

Meer info: http://www.internationaalondernemen.nl/dtb/dtb_tur.asp

omslag

moet orde op zaken stellen. Dat Gül de Europeanen in het openbaar kapittelde, zegt iets over de nieuwe verhoudingen. Want ook het Turkse economische wonder kent zijn zwakke plekken. De minimum-lonen bijvoorbeeld zijn relatief hoog, waardoor Turkije terrein verliest. De textielindustrie ziet fabrieken verdwijnen richting China, waar-door vooral laagopgeleide werknemers hun banen verliezen. De bureaucratie is groot, terwijl de economische groei sterkt leunt op kre-dieten uit het buitenland. De zwarte sector is enorm, waardoor de staat miljarden aan belasting misloopt. Ruhaak: ‘De Turken sparen weinig. De bevolking houdt er erg van om op krediet te leven. Op zich begrijpelijk als je een periode van hyperin-flatie hebt gehad. De angst bij Turkije is altijd dat het land te hard groeit, waardoor het gat op de handelsbalans nog groter wordt. Econo-men en investeerders zijn bang voor de terugkeer van het oude boom-bustscenario. Aan de andere kant is dat ook een soort reflex om altijd

maar naar het turbulente verleden te wijzen. Je moet de cijfers van Tur-kije een beetje in balans zien. Het tekort op de handelsbalans is abso-luut zorgwekkend, maar tegelijkertijd is er nu een regering die beter oplet dan die van 15 tot 20 jaar geleden.’ Bij een groeiend zelfvertrouwen hoort ook een staat met groeiende ambities. In 2023, als de Turkse republiek officieel 100 jaar bestaat, moet het land tot de top-10 van de wereldeconomie behoren. Tijdens de viering van de 400-jarige Turks-Nederlandse relatie zal een ding duidelijk worden. Nederland krijgt bezoek van een zeer zelfbewuste Turkse president.

FORUM #08/19.04.1215

ADVERTENTIE

FORUM #08/19.04.1216

actueel

Nederland–Duitsland: 0–1?Nederland is al jaren het slimme broertje van Duitsland…

De Duitse arbeidsproductiviteit is hoog...

Arbeidsproductiviteit per gewerkt uur in 2011 (EU-27 = 100)

Bron: Eurostat

Tekst:KarinBojorge,FrankdenHoed|Beeld:LinkDesign

...maar de onze is hoger!

100 124 136

…maar Duitsland is wel kampioen loonmatiging...

De arbeidskosten per eenheid product zijn in Duitsland sinds 1970 2,5 keer zo hoog geworden…

…maar in Nederland zijn dezelfde arbeidskosten per eenheid product sinds 1970 ruim 3,5 keer zo hoog geworden

Bron: DNB

€

€

...en het verschil is vooral in de laatste tien jaar flink toegenomen. De Duitsers worden steeds goedkoper en de concurrentiekracht wordt dus steeds groter

Arbeidskosten per eenheid product ten opzichte van het eurogebied, 1998 = 100

Bron: DNB

1970 2011

€

Duitsland Nederland

100 106 100 84

FORUM #08/19.04.1217

Nederland–Duitsland: 0–1?Ondertussen blijven de lonen in Nederland stijgen...

2000 2011

+32%

+28%

cao-lonen private sector 2000-11cao-lonen inclusief werkgeverslasten 2000-11

Wirtschaftswunder, deel tweeHetgaatdeDuitserseconomischvoordewind.MeerdandeNederlanders.Watishunsucces-formule?Vooralwaarhetgaatomdeontwikke-lingenvandesalarissenzijnergroteverschillen.Eenbelangrijkdeelvandatverschilwerdgemaaktin2003.IndatjaarbeslootdeDuitseBondsregeringonderleidingvanbondskanselierGerhardSchrödertotingrijpendehervormingenvanhetsocialestelsel.Diehervormingenkwameneromdathetlandallangkamptemeteentegenvallendegroeieneenoplopendewerkloosheid.Eenvandegrote‘boosdoeners’wasdeDuitsehereniging.Doordekostenhiervanwashetbegrotingstekortstructureelgegroeid. ‘Wemoetenafscheidnemenvanveeldatonsdierbaaris.’DiewoordenvanSchröder,uitge-sprokentijdenseentoespraakvoorpartijgeno-ten,gavengoedaanhoediephetmesinalleverworvenhedenuitvoorbijedecenniagingdankzijdiehervormingen.Eenvandebelangrijk-stewapenfeitenwaseenverlagingvandestartsalarissenaandeonderkantvandearbeids-markt.Nietalleenomdegroeivanhetaantalwerklozentotstaantebrengen,maarookomdeinternationaleconcurrentiekrachtendaarmeedeexportpositievanDuitsland,landvandemaakin-dustrie,een boosttegeven.Degevolgenblevennietuit.Mededankzijdegunstigeliggingvanhetlandtenopzichtevanopkomendemarktenvolgdeeenperiodevanherstel.Maarmetalsgevolgook:eengroeiendedisbalanstussenDuitslandenandereEuropeselanden.Alshetaandevakbondenligt,komthetsneltoteentrendbreuk.Eindmaartwerdbekenddatwerkgevers-enwerknemersorgani-satiesheterovereenswarengewordendatDuitserijks-engemeenteambtenarenerdekomendetweejaar6,3procentopvooruitgaan.Dekansisgrootdatdevakbondenindeindus-triehet‘goedevoorbeeld’zullenvolgenenvergelijkbareeisenstellen.

Bron: DNB

...dat voelen vooral de werkgevers door een explosie van de kosten voor pensioen, WW en zorg tussen 2002 en 2010

+40%

werkgeverslasten pensioen

Werkgeverslasten WW

+79%

Werkgeverslasten Zorgverzekeringswet

+107%

Bron: DNB

De cao-lonen in de private sector stegen tussen 2000 en 2011 fors, maar inclusief werkgeverslasten was die stijging nog veel groter

FORUM #08/19.04.1218

& zoon

naam Polat International Supermarkt activiteit Supermarktvestigingsplaats Delft,Pijnackeraantal medewerkers Variabelopgericht 2006(Delft),2012(Pijnacker)eigenaar HaçiPolat

Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

FORUM #08/19.04.1219

Haçi Polat (49)‘We hebben een heel drukke periode achter de rug. Ik was eerlijk gezegd vergeten dat het Pasen was, dus ik had daar bij de inkoop van de verse producten helemaal geen rekening mee gehouden. Het was zo druk dat ik halverwege tweede Paasdag door mijn voorraad groenten heen was. Ik heb daarvan wel geleerd.’ ‘Ik ben nu zes jaar actief in de supermarktbranche. Tot voor kort had ik alleen een zaak in Delft. Maar sinds een maand of vier heb ik er ook een in Pijnacker. Diverse klanten die naar Delft kwamen om inkopen te doen, zeiden: ‘We willen dat jij dichter bij ons komt!’ Na een tijdje had ik zoiets van: goed idee. Ik heb mijn klanten bedankt voor de tip en ben hier begonnen. Met Erdal als bedrijfsleider.’‘Voordat mijn zoon bij mij in de zaak kwam, was hij betonvlechter. Zwaar werk, in weer en wind. Ik vond dat maar niets. Ik wilde hem graag een goede toekomst bieden. De supermarktbranche was niet helemaal nieuw voor hem. Al in zijn tijd in de bouw hielp hij mij. Zaterdag, zondag, vrije dagen: als hij tijd had, was hij er. Hij had er ple-zier in. En hij heeft daar geleerd hoe het er in een supermarkt aan toe gaat. Bijvoorbeeld hoe je moet omgaan met klanten.’‘In Delft was Erdal hulp, nu moet hij zelfstandig werken. Dat betekent niet dat hij alles nu zelf maar moet uitzoeken. ’s Avonds, thuis, eten we gezamenlijk. Na het eten drinken we een kop thee. En dan bespreken we de gebeurtenissen van de dag. Dan praten we over de zaken. Eerlijk en open. Zo werkt dat bij ons. Ik ben trots op mijn zoon. Hij luistert heel goed. Als ik wat zeg, doet hij er ook echt wat mee. Als hij goed blijft luisteren, gaat hij vanzelf verdienen. Daarvan ben ik overtuigd.’ ‘Respect voor elkaar staat bij ons voorop. Dat is een onderdeel van onze cultuur. Ieder mens heeft wel iets, maar het is niet de moeite om je daar druk over te maken. Ik hoor van klanten dat ze tevreden zijn. Dat ze Erdal vriendelijk vinden. Ik hoop dat het zo doorgaat. Het is ook een kwestie van een goed product verkopen, dan komen de mensen vanzelf terug. En zorgen voor continuïteit in het assortiment. Dan weten de mensen waar ze aan toe zijn.’

Erdal Polat (28)‘Ik heb gewerkt als betonvlechter. Op zaterdag en zondag en op andere momenten dat ik vrij was, hielp ik mijn vader in de supermarkt. Nou, als je het werk in de bouw gewend bent, is al het andere gemakkelijk. Twee, drie jaar geleden ging het minder in de bouw. Ik heb m’n vader toen verteld dat ik wel in het bedrijf wilde. Hij was daar blij mee. Ik heb eerst nog in zijn zaak in Delft gewerkt. Totdat hij in Pijnacker een filiaal mocht openen. Daar zit ik nu vier maanden.’ ‘Het gaat prima samen. Anders ga je ook niet met elkaar werken. Bij veel families is vader de baas, weet hij het altijd beter. Bij ons is dat anders. Mijn vader heeft me snel eigen verantwoordelijkheid gegeven. De ruimte gegeven om dingen zelf te bepalen. En als ik wat tegen hem zeg, dan accepteert hij dat gewoon. Net zo goed als ik het van hem accepteer als hij wat zegt. Ik hoop zelfs dat hij wat zegt. Want hij is geen man van veel woorden.’ ‘Betonvlechten is zwaar. Je bent de hele dag aan het sjouwen. Ook het werk in de supermarkt is soms zwaar. Maar anders. Je bent de hele dag geestelijk bezig, moet overal rekening mee houden: uiterste verkoop-data, inkoopprijzen, verkoop. Als voorbeeld heb ik veel gehad aan mijn vader. Hij is werkelijk geniaal, weet echt heel veel dingen uit zijn hoofd. Ik ben daar veel minder goed in. Mijn vader heeft alles zelf moe-ten doen. Voor mij is het gemakkelijker. Ik krijg hulp van hem, maar ook van mijn broers. Maar ik heb het nog moeilijk hoor.’‘Wij noemen ons internationaal. En zo kun je je niet noemen als je alleen maar Turkse producten verkoopt. Ik heb dus met heel veel leve-ranciers te maken: Surinamers, Marokkanen, Afghanen, Iraniërs, Nederlanders. De combinatie van mijn Turkse en Nederlandse achter-grond helpt me: het maakt het gemakkelijker om te gaan met mensen van verschillende nationaliteiten. Zaken zijn zaken, heeft mijn vader mij geleerd. En zo zie ik het ook. Het kan mij echt niet schelen of ik met een Turk praat of met een Chinees. Er gaan producten heen en weer, er gaat geld heen en weer en dat is belangrijk. Daar moet je voor gaan.’

‘Mijnvaderisechtgeniaal’Na zes jaar een internationale supermarkt te hebben gerund in Delft, vond Haçi

Polat het tijd voor uitbreiding. Begin dit jaar opende hij een filiaal in buurgemeente

Pijnacker. Z’n oudste zoon Erdal zwaait daar de scepter. ‘Alles draait om respect.’

Tekst:FrankdenHoed,foto’s:TonPoortvliet,familiePolat

FORUM #08/19.04.1220

achtergrond

Innovatief krimpen: hoe doe je dat?

FORUM #08/19.04.1221

Innovatief krimpen: hoe doe je dat?

Sinds jaar en dag worden proef -

ballonnetjes opgelaten voor regelvrije

zones in krimpgebieden. Maar ze zijn er

nog steeds niet. Ondernemen in

krimpgebieden valt ondertussen niet mee.

Wie regelt de regelvrije zones?

Tekst:RemkoEbbers,foto:KarelZwaneveld/hh

Oude regels voor een nieuwe werkelijkheid. Dat knelt nu steeds meer regio’s te maken krijgen met structurele krimp. Bijvoorbeeld in de regio Heerlen. De bevolkingsdaling is er zo groot dat er hele stukken uit de stad gesloopt gaan worden. Het is de vraag hoe je dan nog de ste-delijke samenhang bewaart. Woningbouw heeft geen zin, geen men-sen. Dus moet er een andere bestemming worden gezocht voor het braakliggende terrein. Een vorm van bedrijvigheid? Of een groot park, iets toeristisch of stadslandbouw? Al die creatieve plannen lopen nu vast. Vast op wet- en regelgeving op het gebied van natuurontwikke-ling en landbouw. Die is helemaal niet toegesneden op toepassing in stedelijk gebied.Het grote probleem van beleid tegen bevolkingskrimp is volgens Ben van Essen, hoofd strategie van de provincie Limburg, dat er geen erva-ring mee is. ‘We moeten met veel creatievere oplossingen komen dan: we pleuren wel een woonwijk neer. Vrijwel alle wet- en regelgeving heeft als onderliggende gedachte dat er op termijn wel weer groei komt. Dat idee moet je laten varen in krimpgebieden. Goedbedoelde wetgeving werkt daar contraproductief.’ Krimp is nieuw, in elk geval sinds mensenheugenis. Er moet geïnno-veerd worden op alle gebieden en dan zitten regels soms onbedoeld in de weg. Er worden in de politiek al jaren luchtballonnetjes opgelaten over regelvrije of regelarme zones. De ser adviseerde een dergelijke aanpak nog in maart 2011. Maar de laatste anderhalf jaar is het oorver-dovend stil als het gaat om experimenteerruimte. Onderwijs en zorg in krimpgebieden mogen dan wel experimenteren met regelgeving door een Kamermotie van eind vorig jaar. Maar voor een leefbare regio moet ook het bedrijfsleven niet aan elkaar vast zitten. Den Haag denkt wel aan wonen, niet aan werken.

dwangverhuizingenKrimpgebieden hebben te maken met een combinatie van vier facto-ren: ontgroening, vergrijzing, minder mensen en minder huishou-

FORUM #08/19.04.1222

achtergrond

dens. Voor de lokale economie is het prettig als er voldoende bedrijven zijn die werkgelegenheid bieden. De bedrijven willen voldoende geschikt personeel en een afzetmarkt. Zijn die laatste twee factoren er niet, dan gaan bedrijven weg, is er geen werk, dan gaan mensen weg en zo ontstaat een vicieuze cirkel die leidt tot leegloop van een regio.In het verleden wist Den Haag wel raad. Regeringen verplaatsten hele overheidsonderdelen naar de probleemgebieden. De Belastingdienst naar Groningen, het Centraal Bureau voor de Statistiek naar Limburg en subsidie voor de daf-personenwagenfabriek om werkloze mijn-werkers aan een baan te helpen na de mijnsluitingen. Die oplossing was misschien niet zo briljant als het in eerste instantie leek. Mijnwer-kers waren niet altijd even gelukkig aan de lopende band en overheids-personeel zat niet per se te wachten om met hun families verplicht te verhuizen van de Randstad naar de buitengewesten.‘Veel gemeenten willen mensen van buiten trekken, maar wij zijn nu eenmaal een perifere omgeving’, zegt Akke Groenewoud van vno-ncw Noord realistisch. ‘Een groot deel van de mensen wil hier gewoon niet wonen.’ Het bedrijfsleven in Groningen heeft met de provincie een begin gemaakt om samen leefbaarheidprojecten op te zetten. Daarbij wordt eerder ingezet op continuïteit dan op het aan-trekken van nieuwe bedrijven. Groenewoud: ‘Het gaat niet om veel geld, maar dan moeten de mogelijkheden voor vernieuwing er wel zijn. Wat mag er bijvoorbeeld allemaal in krimpdorpen? Zijn de gebruikelijke regels voor ruimtelijke ordening wel zo logisch? In veel dorpen geldt dat woningen niet gebruikt mogen worden voor tijde-lijke bewoning. Maar is leegstand en verkrotting niet veel erger voor de economie dan een aantal huizen dat alleen in de weekeinden en vakan-ties wordt bewoond?’Het is misschien veel handiger om te kijken waar de kansen liggen die een krimpregio nog wél heeft dan aannemen dat het stimuleren van allerlei initiatieven tot bevolkingsgroei leidt. Overheden zijn vaak veel

te veeleisend met regelgeving zoals bestemmingsplannen. De proce-dures zijn omslachtig en de terminologie is vaak ingewikkeld, bleek in Noord-Nederland. Juist in krimpgebieden is het van belang dat ook lager opgeleiden eenvoudig een eigen bedrijf kunnen beginnen, anders gaan ze weg naar plekken waar ze makkelijker een baan kunnen vin-den. Ze moeten snel en soepel door de procedures heen geholpen wor-den. En er moet ruimte zijn voor maatwerk. De ene bevolkingskrimp is de andere niet, stelde de ser al vast in het rapport Bevolkingskrimp benoemen en benutten. De verwachte bevolkingsdaling in Het Gooi, welvarend en op korte afstand van de groeiregio’s Amsterdam en Utrecht, heeft een heel ander karakter dan de al ingezette bevolkings-daling in het relatief arme en dunbevolkte Noordoost-Groningen of in de verstedelijkte Parkstad Limburg, staat in het rapport. ‘Voor het beleid betekent de grote verscheidenheid in krimpregio’s dat blauw-drukken niet effectief zijn. Maatwerk is geboden, wet- en regelgeving moet voldoende experimenteerruimte bieden voor de gewijzigde omstandigheden.’

omgekeerd beleidRonald Goedmakers is directeur van Vebego, een bedrijf voor facili-taire en personeelsdiensten en gezondheidszorg. Met een honderdtal bedrijven en deelnemingen heeft het in vijf landen 46 duizend men-sen in dienst. In 2010 had het bijna 1 miljard euro omzet, uit vooral schoonmaak en gezondheidszorg. Hij ziet dat beleid in krimpregio’s vaak beter het omgekeerde kan zijn van wat Den Haag wil om het woon- en werkklimaat aantrekkelijk te houden. ‘In Den Haag hebben ze, misschien wel terecht, een hekel gekregen aan grote fusies van scholen en samenwerkingsverbanden van gezondheidszorgorganisa-ties. Maar ziekenhuizen in krimpgebieden moeten elkaar niet becon-curreren. Zo gaan ze beide kapot en dan heeft de regio helemaal geen gezondheidszorg. Het is veel beter om afspraken te maken wie wat

Woningramp op komst?

Hetkabinetbereidteenwetvooromwoningbouwcorporatiesteverplichtentot70procentvanhunvoorraadteverkopen.Inkrimpregio’swordtmetangstenbevennaardezeverplichtinggekeken.Indiegebiedenzijnjuistdewoningbouwcorporatiesgroteopdrachtgeversenalsenigebereidomteinvestereninwo-ningbouwenrenovatie.Hetbedrijfslevenverwachtzwareklap-penalsdewoningbouwcorporatiesinkrimpregio’shunfinanciëlekrachtverliezen.Daarnaastkomenerzokoopwoningenopdemarktineengebiedwaartochalnietofnauwelijksvraagis.

olaf

kra

ak/

hh

Leeggelopen gebied of het laboratorium van Nederland? ‘Op termijn komt overal

de bevolkingsgroei tot stilstand.’

FORUM #08/19.04.1223

column scheer

ValAlstrouweluisteraarvanhetochtendprogrammavanGielBeelentijdenshetbroodsmerenensinaasappelspersenwasikalbekendmet het spelletje Gaat ie mee of zegt ie nee?.DaarbijwordtaanBekendeNederlanderstijdenseennormaalintervieweenonzin-vraaggesteld.Totvoorkortginghetvooralomartiestenvolk,endatzijnnietdesnuggerstegeestenalshetomalgemeneontwik-kelinggaat.Zemogenblijzijndatzeeenandertalenthebben.

DelaatstetijdisdeaandachtverlegdnaarhetBinnenhof.Metalsklinkendresultaathetopstappenvaninterim-KamerlidJohnLeerdam.Diensbaas,PvdA-fractieleiderDiederikSamsom,kwammetdeschrikvrij.HemwerdindezelfderubriekgevraagdnaarhetnietmeenemenvanJaëlJablabla,naterroristnueenNederlandsevoetballer,naarhetekdezezomer.

Samsomantwoorddenaarwaarheiddatjehemnietsovervoetbalmoestvragen.Terwijlalleenaldenaam‘Jablabla’argwaanmoetwekken.Enwattedenkenvaneenfractieleidervaneengroteop-positiepartijdietoegeeftnietsmetvoetbaltehebben?Isdatnietgewoonalgemenekennisdiejemoethebben?

OndertussenheeftGroenLinks-KamerlidInekevanGentookeenduitinhetzakjegedaandoorserieusintegaanopeenvraagnaardesteunvanRichardNixonaandeverkiezingscampagnevanBarackObama.Nixonisnietalleenallangdood,hijwasooknogeensRepublikein.VanGentdenkterechternietoveromnetalsLeerdamaftetreden–zehadimmersnietgejokt.Eveneentijdjeuitdeschijnwerpersomjediepteschamen,lijktmetochwelopzijnplaats.DehuidigeblunderaarszijnvorigjaaralvoorafgegaandoorEmileRoemervandesp.DieachttehetmogelijkdatBorisJeltsin(dood)MoammarKhadaffi(toennoglevend)asielwildeverlenen.Endatvooreenvoormanvaneenvoormaligcommunistischepartij.

HetisnietergdatKamerledennietallesweten.Hetzijnookmaarmensen.Hetiswelergdatzijdatnietdurventoetegeven.Endanooknogeensbeginnenoverbrutalejournalistendiejeindevallatenlopen.ZoalsdeoostersefilosoofJaëlJablablaooitschreef:‘Wieeenkuilgraaftvoorzichzelf,heeftalleeneenzetjenodig.’

Paul Scheer

jero

en p

oort

vlie

t

gaat doen zodat beide ziekenhuizen streven naar betaalbare kwali-teit en alleen investeren in hun eigen specialisme.’Ook voor scholen zou de landelijke overheid er volgens Goedma-kers goed aan doen om afwijkingen toe te staan op het algemene beleid. Goedmakers: ‘In wet- en regelgeving wordt nu gestreefd naar kleine scholen. In krimpgebieden worden kleine scholen nooit meer levensvatbaar, die moet je niet zelfstandig houden met een subsidie, die moeten fuseren. Dan doen ze het waarschijnlijk veel beter. Goed kwalitatief onderwijs is ook voor het bedrijfsleven van belang.’Met een hoofdkantoor in Voerendaal (Limburg) ziet Goedmakers dat er mogelijkheden zijn voor mensen die grensoverschrijdend kunnen denken. Zuidelijk Limburg is dan wel een krimpregio, 10 kilometer verderop in Duitsland is de Universiteit van Aken booming. Het zou wel aardig zijn als regelgeving zo geharmoni-seerd wordt dat de regio daar ook van profiteert. Maar tot nu toe zijn de grenzen nog niet weg. Er is dan wel een ‘grensoverschrij-dend industrieterrein Heerlen-Aken’, maar de regelgeving is niet grensoverschrijdend. Die is óf Duits óf Nederlands en daar zit veel lucht tussen.

laboratoriumBelangrijk is volgens provinciaal strateeg Ben van Essen dat de politiek niet meewarig de krimpgebieden wil helpen om uit de ellende te komen. ‘Beleid maken voor een goede sociaaleconomi-sche toekomst in krimpgebieden is leuk, erg uitdagend. Het is even wennen aan een nieuwe manier van denken, maar er ontstaat een heel nieuwe dynamiek. Hier móet je kansen benutten, vroeger innovatief zijn dan elders. Regels die we vroeger bedachten, gaan niet meer op. De landelijke politiek moet de krimpregio’s vertrou-wen. Wij zijn het laboratorium voor Nederland, want op termijn komt overal de bevolkingsgroei tot stilstand.’

Biogasstagnatie

IndeagrarischeAchterhoek,waarzekrimpverwachten,zoudenzewelwatmeerruimteinderegelsrondbio-energieeninno-vatiewillen.Erisnogveelgrijsgebiedenonkundeenhoop-volleinitiatievenverzandeninprocedures.IndeAchterhoekheefteenburgerprotesteenbiovergistingsinstallatieinBarlotegengehouden.BiogasverenigingAchterhoekzettehaarzinnentoenopeenindustrieterreininVarsseveld,maardeprovincieGelderlandwilzelfeenaantallocatiesaanwijzen.Zoduurthetjarenvoorereenvergunningis.

FORUM #08/19.04.1224

uitspraken

‘Ik sla niet met de zweep, maar ik wil wel dat het werk goed wordt gedaan.’Verkeersminister Melanie Schultz, Elsevier van 7 april

‘Met het pleidooi voor de nullijn is vno-ncw de lobbyist van de technologische achterlopers en dozenschuivers.’Alfred Kleinknecht, hoogleraar economie aan de tu Delft, de Volkskrant van 3 april

‘Er is (bij de ser) een grote schoonmaak nodig, net als we nu doen binnen de fnv. Even goed de kastjes uitschrobben.’fnv-voorzitter Agnes Jongerius, nrc Handelsblad van 22 maart

‘Guy Verhofdstadt is een meester in het spenderen van andermans geld.’Rik Van Cauwelaert, directeur van weekblad Knack, Elsevier van 7 april

‘De bakker en slager zuchten onder de belastingdruk. Die hebben niets aan een federaal Europa.’Consultant Wytze Russchen, Elsevier van 7 april

‘Zonder geloof is het leven eigenlijk vrij onzinnig.’Pastoor Henri ten Have, Elsevier van 7 april

‘Mensen willen gezond doodgaan. En fietsen is heel gezond.’Ruud Campagne, directeur fietsbandenfabrikant Vittoria, Elsevier van 14 april

‘De alfa’s zijn vergeten hun nut te verdedigen.’Rens Bod, hoogleraar geesteswetenschappen, de Volkskrant van 5 april

‘Wat ik doe met mijn computer, daar moeten mijn kleinkinderen om lachen.’Oud-Akzo-topman Kees van Lede, Elsevier van 7 april

FORUM #08/19.04.1225

vijf vragen aan

Het topsectorenbeleid van het kabinet

zou wel eens kunnen zorgen dat het

fundamenteel wetenschappelijk

onderzoek in het gedrang komt.

Dat is de vrees van Hans Clevers,

die nieuwe president van de

Koninklijke Nederlandse Akademie van

Wetenschappen (knaw). ‘En zonder dat

onderzoek drogen toepassingen in het

bedrijfsleven op.’

Bezuinigen op onderzoek en innovatie. Dat is toch niet echt aan de orde? ‘Nou, dan wijs ik er toch op dat het fonds dat met de aardgasbaten onder meer onderzoek financiert, verdwijnt. Daarnaast krijgen de knaw en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek ook min-der geld. Bij de private r&d is sprake van een verschuiving van subsidies naar fiscale maatregelen. Bedrijven krijgen een afdracht-vermindering op de loonkosten die samen-hangen met speur- ontwikkelingswerk. Er is echter geen zicht op of zij het geld dat zij daarmee besparen weer in onderzoek steken. Ik denk dat de totale onderzoekcapaciteit in Nederland de komende jaren afneemt.’

Bedrijven hebben daar zelf toch ook belang bij?‘Ja, maar subsidies hebben als voordeel dat het geld dat daarmee gemoeid is, recht-

streeks naar onderzoek gaat. De overheid heeft minder vat op fiscale maatregelen. Dat vind ik zorgwekkend gezien de huiver van bedrijven om in crisistijd geld aan onder-zoek uit te geven.’‘Nederland scoort internationaal toch al slecht op bedrijfsgerelateerde r&d. Voor een deel heeft dat te maken met de omvang van de farmaceutische industrie, waarin veel aan onderzoek wordt gedaan. Van de Nederland-se farma is weinig meer over.’‘Ik heb de indruk dat we ook om andere re-denen achterblijven bij andere landen. Je ziet dat bedrijven als Philips en dsm steeds meer van hun onderzoek buiten Nederland laten plaatsvinden. En als zulke grote bedrijven dat doen, telt dat echt door.’

U gelooft niet in het topsectorenbeleid?‘Op korte termijn is dat een uitstekende keu-ze. Ik ben alleen bang dat die aanpak niet tot het ontstaan van nieuwe bedrijven op basis van innovaties leidt. Het topsectorenbeleid gaat immers uit van de vraag van bestaande bedrijven. En échte innovatie komt voort uit wetenschap bedrijven om de wetenschap. Daarom pleit ik voor extra investeringen in de brede kennisbasis.’‘Als het topsectorenbeleid niet werkt, moet het kabinet verder gaan op de weg van de afgelopen tien jaar. Er is in die tijd veel op-gebouwd tussen de publieke en de private sector.’

Bedrijven geven volgens u niet om fundamenteel onderzoek?‘Ze hebben er geen direct belang bij. Alleen grote bedrijven, zoals Philips met zijn Natlab, kunnen er zelf aandacht aan besteden. Om die reden wordt het fundamentele onder-zoek in de Verenigde Staten helemaal door de overheid georganiseerd en gefinancierd. Fundamenteel onderzoek gaat vooraf aan toegepast onderzoek waar het bedrijfsleven baat bij heeft. Als je daar niet in investeert, droogt de pijplijn in vijf jaar tijd op.’

Onderzoek moet toch vooral ook economisch iets opleveren?‘Ja, inmiddels is de wetenschap zich ervan bewust dat zij een bijdrage moet leveren aan de maatschappij, haar bestaansrecht moet to-nen. Het probleem is meer dat het losweken van wetenschappelijke ontdekkingen voor toepassing in het bedrijfsleven een pijnlijk, moeizaam proces is. Het octrooirecht gaat in Nederland geheel naar de werkgever, in dit geval de universiteit. De onderzoeker krijgt daar geen deel van. De universiteit is bo-vendien bezorgd dat onderzoekers meer tijd gaan besteden aan hun commerciële speel-tjes dan aan de wetenschap. Onderzoekers vragen zich af of al die sores het wel waard zijn.’

Tekst:PaulScheerFoto:MartijnBeekman

hans clevers

‘Topsectoren-beleid leidt niet tot nieuwe bedrijven’

FORUM #08/19.04.1226

belrondje

Nico van Staveren / Tank van Staveren / Emmeloord

‘Tegen’‘Ikbentegendeverhogingvandebtw.Dekoopkrachtgaatdaardoornaarbeneden.Ditraaktalleburgersinhunporte-monnee.Ikhebtankstations.Alshethogetariefvandebtwvan19naar20procentgaatdanstijgtdeprijsbijeenbenzi-neprijs van 1,80 euro per liter alweermet 2 cent. Endatterwijldebenzineprijsdelaatstezesmaandensowiesoflinkisgestegen.’‘Magikditkabineteenandervoorstelvoorleggen?Jekuntde

uitgavenookterugdringendoorflinktesnijdeninhetaantalambtenaren. Hoe lager het aantal ambtenaren, hoe lager de aantallen regels.Want achter elke regel staat een ambte-naar.Ikweetdatdeoverheidinderegelssnijdt,maarvoorelkeregeldieverdwenenis,komteralgauwweereenterug.Daarnaastzouikeenpleidooiwillenhoudenvoordeharmo-nisatievandebtw-tarievenbinnenEuropa.Sommigelandenhebbenaleen20-procentstarief,anderenweerniet.Lastig.Gelukkighebbenwegeenpompstationsaandegrensstaan,andershaddenweerwellastvan.’

Karin Ossendrijver / Bouw- en Aannemingsbedrijf Ossendrijver / Amersfoort

‘Slecht idee’‘Op zich kan ik het best begrijpendatdit kabinet naardebtw-verhoginggrijpt.Iksnapdatermeergeldbinnenmoetkomen en dat er bezuinigd moet worden. Maar voor debouw-enrenovatiebranche,desectorwaarinikwerk,zaleenbtw-verhoging heel negatieve uitwerkingen hebben. Hetgaatalzoontzettendslechtmetdebouw.Nietdatikbangbenvooronsbedrijf,wezijnzuinigenhebbenalopkosten

bespaard,maarveelanderebedrijvenhebbenhetwelzwaar.Voorveelondernemerswordthetditjaareropoferonder.Erwordtalminderbesteed,terwijldebrancheooknogmoeilij-kerkredietenkrijgt.’‘Mochtdebtwomhooggaandanwordtdeklooftussenhetlegale en het zwarte bouwcircuit nog groter. Tot nu toehanteertdeoverheidvoorbepaaldesoortenstuc-enschil-derwerkhetlage6-procentstarief.Ikwasalheelblijmetdatlagetarief,wantdefactorarbeidisontzettendduur.Gaatdattariefomhoogdanwordthetwerkechtonbetaalbaarvoordeconsument.’

Timo de Regt / PDZ Uitzendbureau / Zaandam

‘Te simpel’ ‘Eenbtw-verhoging isgeengoedemaatregel.Het iseentesimpeleoplossing.Makkelijk geldophalen en bovendien ishetnogeenlastenverzwaringvoordeburgerook.Deverho-gingkomtbovenopaldieanderemaatregelendieditkabinetal heeft genomen. Op zich denk ik wel dat de negatieveeffectenmeezullenvallen,wantdeverhoginggeldtnatuur-lijk voor iedereen. Ook de concurrenten krijgen ermee temaken,dusdatspeelveldblijftgelijk.’

‘Wel zijn er op een ander gebied negatieve effecten.Mijnbedrijf is onder andere actief inde zorg.Alswij personeeluitzenden,moetenwijbtwinrekeningbrengen.Zzp’ersindezorghoevendiebelastingniettefactureren.Duseenverho-gingzullenweweldegelijkmerken,doordathetgattussendetweeberoepsgroepennoggroterwordt.Nee,dezebtw-maatregel is een kortetermijnmaatregel. Ik zie het als eensoortkwartje-van-Kok.Dieextraheffingwerdooknietmeerafgeschaft.Privégezienzalhetmijnietzotreffen,maarvoorde onderkant van de maatschappij wordt een dergelijkeverhogingeenheelanderezaak.’

Help, de btw gaat omhoogHet kabinet overweegt de btw-tarieven te verhogen om het begrotingstekort onder

de 3 procent te krijgen. Hoe kijken ondernemers tegen de plannen aan? Zijn ze tegen?

Of snappen ze de rekensom achter dat idee?

Tekst:WalterDevenijns|Foto’s:ChristiaanKrouwels,NoutSteenkamp,SamRentmeester

FORUM #08/19.04.1227

vreemde ogen

‘ToenopdeNederlandseambassadewerdge-vraagd of ik naar Nederland ging om mij bijmijnNederlandsepartnertevoegen,wasikeenbeetjebeledigd.AlsofFilipijnsevrouwenalleenmaar naarNederland gaanomte trouwen. Ikvroegnogeensgoednaarmijnaanvraagformu-liertekijken.’‘Het klopt wel dat Nederland geen populairebestemmingisvoorFilipijnendieinhetbuiten-landwillenwerken.We zijn traditioneelmeerop de Verenigde Staten en Engeland gericht.Persoonlijkwerk ik lievermet Europeanen opbasisvanmijnervaringenendievanvrienden.’‘Zelf wist ik ook niet veel van Nederland. IkkwamerpasachterdatingeenNederlandsbe-drijfwastoen ikhetaanbodkreegomophetkantooropdeFilipijnentekomenwerken.Echtenthousiastwerd ikdoorhetaanbodomnaaringinNederlandtekomen.Ikbengaangooge-len en heb de Lonely Planetgelezen.ZoleerdeikdatinNederlandwordtgefietst,Nederlanders

melk drinken en brood eten, en dat het er kan sneeuwen:daarkonikmeeleven,ookgeziendebeterebalanstussenwerkenenleven.’‘Opdedagvanaankomst,injuli,scheendezon.De volgende dag regende het. Maar de luchthier is fris, terwijl het op de Filipijnen meerdrukkend is. Praktisch gezien vind ik het weleenbeetjezondeomgelduitgevenaanwarmeschoenenenjassen,maardevierseizoenenzijnleuk,wantikhoudvanmode.OpdeFilipijnenhebjemaartweeseizoenen.Metwelmeerzon.’‘Het is hier rustig en vredig. In het verkeerwordt niet constant getoeterd, endemensenzijnkalmenlijkengeenhaasttehebben.Inhetwerkwordenbesluitenpasgenomenalsieder-een zijn mening heeft gegeven. Dat zou welwat sneller en directer kunnen, zoals in Azië.AlsNederlandersvergaderen,wachtenzeevenvoordat ze op anderen reageren. Dat getuigtwelvanrespect.Tochmaghetwelmeergepas-sioneerdvanmij.’

‘Waar ikniet snelaanzalwennen isheteten,zoalslunchesdiebestaanuitboterhammenensalades.Alserwarmeluncheszijn,isdesmaakvaakflauwals jeAziatischegerechtengewendbent.Maar zonderolie en zout isNederlandsetenwelgezond.’‘Nederlandersetenhunbordleeg,valtmeop.Ikwilnogwel eenswat laten staanals ikhetniet op kan. Op de Filipijnen nam ik dat dan al-tijdmeeineenzakje,omaandestraatkinderentegevenofthuisaandehonden.’

Tekst:PaulScheer,Foto:SamRentmeester

‘Er mag wel wat passie bij’

Lorna Santos (42)

Nationaliteit: FilipijnseFunctie: operational risk officer

bij ING Investment Management

Hier sinds: 2011

FORUM #08/19.04.1228

omslag

Meer dan een halve eeuw geleden trof het Centraal Bureau voor de Statistiek de eerste Turken in Nederland aan. Honderd man sterk nog maar, en hier om te werken. Maar na 1960 ging het snel: van driehon-derd in 1962 naar meer dan vierduizend in 1964. In dat jaar werd zelfs een Nederlands Wervingsbureau in Ankara geopend. Tien jaar later werd het actief werven van Turkse arbeidsmigranten beëindigd. Nederland had er genoeg. Toch groeide de Turks-Neder-landse populatie gestaag verder. Mannen haalden vrouw en kinderen naar Nederland, of begonnen een gezin met een uit Turkije overgeko-men bruid. De ouder wordende Turk in Nederland heeft inmiddels heimwee gekregen naar het vaderland. Het aantal Turken dat jaarlijks terugkeert naar het land van herkomst komt in de buurt van het aantal dat nog steeds naar Nederland komt: een paar duizend. Bijna 10 procent van de Turkse gemeenschap kiest voor het onderne-merschap. Hoewel, kiest: soms is het ondernemen ingegeven door de situatie op de Nederlandse arbeidsmarkt. Kom je niet aan de bak bij een bedrijf, dan begin je er toch zelf één? Maar los daarvan zijn Turken ook gewoon ondernemend. Net als Nederland is Turkije van oudsher een handelsnatie. De blik naar buiten, rechts naar het oosten, links naar het westen, met Turkije zelf als brug tussen die twee werelden. Die blik naar buiten, naar de kansen die er liggen, hebben Turks-Nederlandse ondernemers ook.

ondernemen op z’n TurksTurkse Nederlanders vormen de grootste

groep allochtonen in het land. Van die

vierhonderdduizend ‘Nederturken’ hebben

er relatief veel voor het ondernemerschap

gekozen. Hoe bevalt dat: ondernemen in

Nederland? En kunnen we na vierhonderd

jaar nog wat van elkaar leren?

Tekst:WalterDevenijns,PaulScheerFoto’s:IlcoKemmere

FORUM #08/19.04.1229

ondernemen op z’n Turks

‘Ik ben echt een product van beide culturen’, zegt Melek Usta, direc-teur van wervings-, selectie- en adviesbureau Colourful People. Gebo-ren in Istanbul en met anderhalf jaar naar Nederland gekomen met haar ouders. Ze is als ondernemer in haar vaders voetsporen getreden. Hij had in Istanbul een theehuis en een naaiatelier. Toen een perso-neelsfuctionaris van de Nederlandse kousenproducent Varitex eind jaren zestig zijn theehuis wilde gebruiken voor een informatieavond om gastarbeiders te werven, raakte hij zelf geïnteresseerd. Hij begon in loondienst bij Varitex, maar koos snel weer voor het ondernemerschap door een Turks restaurant te openen.‘Mijn vader had een neus voor zaken, maar de financiën en de adminis-tratie waren niet zijn sterkste kant’, zegt Usta. ‘Dat clichébeeld van Turkse ondernemers die zonder veel voorbereiding met iets beginnen, gaat nu niet meer op. Vooral hoogopgeleide Turkse Nederlanders bereiden zich goed voor. Dat hebben ze op school geleerd.’Een typische exponent van Turks ondernemerschap voelt zij zich niet, maar ze ziet wel verschil tussen Nederlands en Turks ondernemen. ‘Als ik morgen iets nodig heb, zorgt mijn Turkse leverancier daarvoor en komt de factuur later wel. Mijn Nederlandse leverancier komt eerst met een offerte. Voor beide is wat te zeggen. Turkse ondernemers hechten daarnaast veel waarde aan de relatie die zij met zakenpartners hebben. Ze willen je eerst leren kennen. Nederlanders kunnen ook

informeel zijn, maar willen daarna toch snel tot zaken komen.’Het klimaat voor Turkse Nederlanders en andere allochtonen in Nederland verhardt, wat volgens Usta vooral te maken heeft met de economische crisis. ‘Geert Wilders drijft op die wind mee.’ Ze merkt in haar eigen werk dat de diversiteitboodschap nu minder gehoor vindt. De overheid moet eerder mensen ontslaan dan werven, en het bedrijfsleven richt zich op overleven op de korte termijn. Usta wil naast haar Nederlandse activiteiten kijken wat de mogelijkheden op haar werkterrein zijn in Turkije, want dat zit nog in de groei. Er zijn meer Turkse Nederlanders die hun geluk in het andere vader-land beproeven, uitgezonden als expat door hun werkgever of omdat de Nederlandse arbeidsmarkt op slot zit. ‘Sommigen komen zichzelf tegen in Turkije. Ze spreken de taal onvoldoende of hebben moeite met de hiërarchie op de werkvloer. Vrouwen zullen merken dat zij buiten Istanbul anders worden behandeld. Daar heerst nog echt een macho-cultuur.’ ‘Als ik zelf in Turkije ben, voel ik de drive, de oerkracht van mensen die het van zichzelf en hun familie moeten hebben. Ik keer dan met een andere mindset terug naar Nederland, en maak me niet druk over futi-liteiten als de discussie over dubbele nationaliteiten. Tegelijkertijd besef ik hoe goed alles hier georganiseerd is, en houd ik van de Neder-landse vrije geest.’

‘InIstanbulvoelikdedrive’

Melek Usta (42)

DirecteurColourfulPeople

FORUM #08/19.04.1230

omslag

Zijn vader was gastarbeider, vertelt Yildirim en zijn stem wordt zacht. ‘Hij kwam in 1969 naar Nederland met een houten koffer. Sprak alleen Turks. Zijn eerste baan was in de textiel, in Borne (Twente).’ Neder-lands leren was niet nodig. Dáár stond de machine. Vader kon zo aan de slag, weet Zwols ondernemer en gemeenteraadslid Yildirim nog.Yildirim is blij dat zijn vader die moeilijke stap van het Turkse platte-land naar het stedelijke Nederland heeft gezet. Dankzij hun vader heb-ben de vier broers, onder wie Cemal, een goede toekomst gevonden. De derde generatie vindt ook haar weg. ‘Mijn zoon studeert nu genees-kunde in Leiden’, zegt hij trots. Het was hun vader die de eerste stap in het bedrijfsleven zette. Hij nam een garage over van ‘Meneer Buitenhuis’. Yildirim: ‘Meneer Buiten-huis had geen opvolger. Mijn vader nam het over, kreeg daarvoor een lening.’ Zijn kinderen maakten het bedrijf groot. ‘We moesten hard werken, het was knokken, knokken en knokken. We leverden topser-vice. Banden wisselen, ramen poetsen. Op den duur werkten er 45 mensen op vijf tankstations.’ Inmiddels wordt er binnen het bedrijf een nieuwe koers gevolgd. Een deel van de tankstations is verkocht of wordt verhuurd. Bedrijfspanden worden gekocht. ‘Onze vader heeft tot aan zijn dood eigenlijk alleen maar gewerkt. Is relatief jong doodge-gaan’, aldus Yildirim. ‘We doen het nu wat rustiger aan. We laten het

geld tegenwoordig intelligent voor ons werken’, lacht hij.Yildirim is blij met de viering van de 400-jarige relatie tussen Neder-land en Turkije. ‘Voor mij als nieuwe Nederlander, van Turkse afkomst, is dat eindelijk positief nieuws. Ik weet: Wilders moet er niets van hebben. Man, wat wil je toch, denk ik soms. Waar komt de tulp van-daan? Juist. Wat heeft Holland ermee gedaan? Meer tulpen gekweekt dan het Ottomaanse rijk ooit had. Dat is toch mooi. Als er contacten zijn, ontstaat er vertrouwen. Als er vertrouwen is, ontstaat er handel. Dat is goed. Meneer Wilders, zou ik willen zeggen, ga eens echt wer-ken, aan de crisis.’Ondanks het feit zijn vader hem op 8-jarige leeftijd naar Zwolle haalde, voelt Yildirim zich Nederlander. ‘Ik heb één paspoort, dat van Nederland. Als ik op vakantie ben in Turkije wil ik gauw terug. Zo warm. Ik mis de Nederlandse regen. Ik heb dat ook bij mijn familie gemerkt. Als we van Schiphol naar Zwolle rijden. Ja! Pa, we zijn weer thuis, roepen mijn kinderen dan.’ Zwolle. Het is Yildirims stad. Sinds enkele jaren zit hij voor de Swollwacht-partij in de gemeenteraad. Hij wil iets doen voor de samenleving. ‘Raadslid zijn is een verantwoor-ding. Die moet je nakomen. Je bent gekozen. Je bent de vertegenwoor-diger van een stad met 120 duizend mensen.’

‘Hetwasknokken,knokkenenknokken’

Cemal Yildirim (46)

OndernemerGebroedersYildirimengemeenteraadslidinZwolle

FORUM #08/19.04.1231

‘Ik heb altijd al ondernemer willen worden, net als mijn vader. Maar ik wilde het wel beter doen, want zijn boekhouding was een drama.’ Ati-lay Uslu, mede-eigenaar van reisorganisatie en vliegtuigmaatschappij Corendon, heeft bijna zijn hele leven in Nederland gewoond. Vader dreef in Haarlem pensionnetjes voor Turkse gastarbeiders en had een theehuis. Zoon begon een shoarmazaak. De keus voor het onderne-merschap had ook te maken met de moeite die hij had met sollicitatie-gesprekken. ‘Ik kan mijn bedrijf wel verkopen, maar ik houd er niet van om over mezelf, over mijn goede en slechte kanten te praten.’Hij beschouwt zichzelf als Nederlander, maar heeft als ondernemer meer affiniteit met de Turkse manier van aanpakken. ‘Daar zie je hoe het moet, qua kennis en snelheid. Istanbul is wat dat betreft Barcelona, terwijl Nederland Ajax is. Nederland is groot geworden door koop-manschap, maar nieuwe grote bedrijven komen er de laatste tijd niet bij. Zonen kunnen of willen niet meer beter worden dan hun vader. Ze zijn gauw tevreden.’We kunnen nog wel wat van elkaar leren, meent hij. Zo zijn Turken geneigd om er omheen te praten. ‘Als werknemers dat bij mij doen, zeg ik net zolang dat ik het niet begrijp totdat ze écht zeggen wat ze bedoe-len. Daar staat tegenover dat Turken praktischer zijn dan Nederlan-ders. In Nederland moet alles volgens de regels en worden eerst alle rayonhoofden bij elkaar geroepen als er een probleem is.’

Uslu heeft zijn positie in de reisbranche moeten bevechten, want in het begin werd hij gezien als ‘die Turk’. En dat is nog wel zo. ‘Dan krijg ik weer te horen dat ik zo goed Nederlands spreek. Maar goed, mensen zijn nu eenmaal geneigd om in categorieën te denken. Dat doet een reisleider ook: donkere mensen zijn geïnteresseerd in goud, Nederlan-ders in nepartikelen.’Het stoort hem meer dat zijn 21-jarige zoon, die in Nederland is gebo-ren, op school voor Turk werd uitgescholden. ‘Hij is zich daardoor meer met Turkije gaan identificeren dan ik. Zo is hij fan van de Turkse voetbalclub Galatasaray.’Van de anti-moslimhouding van Wilders heeft Corendon geen last; 18 procent van de clientèle stemt PVV maar gaat toch op vakantie naar Turkije. Uslu denkt wel dat de houding van Wilders slecht is voor de bv Nederland. ‘Ik kan het nog uitleggen in Turkije omdat ik de taal spreek.’Liever schenkt hij positieve aandacht aan de viering van de 400-jarige relatie tussen beide landen. Corendon is sponsor van enkele tentoon-stellingen en laat een beeld van Cornelis Haga, de eerste Nederlandse ambassadeur in Turkije, neerzetten in een Turkse badplaats. ‘Wist je trouwens dat de Turken Nederland hebben geholpen tegen de Span-jaarden in de Tachtigjarige Oorlog?’

‘pvv’ersboekenookbijons’

Atilay Uslu (44)

Mede-eigenaarCorendon

FORUM #08/19.04.1232

groen goed

Bacteriën als onderhoudsploegbedrijf: ArchimedesBouwadvies,bam,FransMarcusArchitecten,tuDelftinnovatie: Biologisch beton

WieopletalsalarmwordtgeslagenbijdeGaldersemeren,eennatuurgebiedjebijBreda,zietdatdereddingsbrigade en de ehbohunthuisbasishebbenineenbijnafuturistischafgerondbetonnengebouw. Alishetgebouwnietlelijk,hetechtbijzonderehuistinhetbeton.Letterlijk,wantdebetonschilzitvolbacteriëndiefungerenalspermanenteonderhouds-ploeg.Hetiswereldwijddeeerstedaadwerkelijketoepassingvanzelfherstellendbeton.‘Debacteriënscheidenkalkafdiescheurtjesinhetbetonrepareren’,legtRobvanGestelvanArchime-desBouwadviesuit.HetbureauheeftdeplannenvanarchitectFransMarcusvertaaldineenconstructie-planwaarbouwbedrijfbammeeaandeslagkon.‘Aandeoppervlaktevanbetonontstaankleinescheurtjes,bijvoorbeelddoorweersinvloeden.Normaalgespro-keniseenlaagvan22tot25centimeterbetonnodigomerzekervantezijndathetgebouwwaterdichtblijft.Methetbiobetonisdielaagminderdan 10centimeter.’HetheeftonderzoekersvandetuDelftjarengekostomdejuistekalkafscheidendebacteriëntevindenenvoorhenhetgoedeklimaatteontwikkelenomtewerkeninhetbeton.Hetbiobetonleverteenfiksemilieubesparingop.Datzithemdeelsindeveelkleinerehoeveelhedenbetonenstaaldienodigzijn.Maarmisschienwelhetbelangrijkstvoorhetmilieuisdatermindergetransporteerdhoeftteworden.Wantvolgenseenstudienaardeduurzaamheidvanbeton,zitdegrootstemilieubelasting(72procent)inhet transport.DeuniversiteitDelfthoudthetpanddekomendetweejaarnauwlettendinhetoogomtekijkenofdebacteriënindepraktijkhunwerkindeechtewereldaankunnen.

Tekst:RemkoEbbers|Foto:RogerDohmen/HH

FORUM #08/19.04.1233

rubrieksnaam

33

Nederlandmaaktweerkansomtoetetredentotdetop-5vankennislanden,eengedeel-deambitievankabinetendecoalitiediedeKennisenInnovatieAgendasteunt(waar-onder vno-ncw).OnslandstaatnuopdezevendeplaatsindetoonaangevendeGlobalCompetitivenessIndex,eenranglijstvanhetWorldEconomicForum.Verschillendeindicatorenondersteunenditpositievebeeld.Maaromdewegomhoogtevervolgen,isernogveelwerktedoen.Datmoetvooralslimgebeuren,wantextrainvesteringenlijkendoor de economische crisis moeilijk haalbaar.VolgensAlexanderRinnooyKan,voorzittervandekia-coalitie,isNederlandopdegoedewegenkabinetsmaatregelenalshetversterkenvantopsectorendragendaarpositiefaanbij.HijtoondezichwelbezorgdoverhetniveauvandeNederlandseinvesteringeninscholing,kennisontwikkelingeninnovatie.Juistdatsoortinvesteringenleidttoteensterkereinnovatieveeconomie,meerwerkgelegenheid,hogerebelastingopbrengstenenminderkostenvoordesocialezekerheid.‘Inhetbestegevalblijvendeinvesteringenophethuidigeniveau,terwijlweeigenlijkmeerzoudenwillenenmoetendoen.’

Nederland kennisland weer in de lift

Private opleiders steunen plannen Halbe ZijlstraEen toename van scholing en meer keuzevrijheid voor deelnemers. Daartoe zullen de plannen van staatssecretaris Zijlstra van Onderwijs leiden, stelt de brancheorganisatie voor particuliere trainings- en opleidingsbureaus (nrto) in een reactie.

AlshetaanstaatssecretarisHalbeZijlstravanOnderwijsligt,wijzigtdefinancieringvanheton-derwijs.Hijsteltvoordeaanbodsturingoverboordtezettenenvoortaanvoorvraagsturingtekiezen.Geldgaatnietlangernaardeonderwijsinstelling,maarindevormvaneenbeursnaardedeelnemerdieeenopleidingvolgt.Tenminstealshetgaatomopleidingenbinnendesectorenzorgenonderwijsendetopsectoren.Doordezevraagsturingkandedeelnemerzelfbepalenwelkeinstellinghetbestevoldoetaanzijnwensen.Destaatssecretarishooptzodeelnameaanopleidingengerichtopdezoge-noemdetekortsectorentestimuleren.Uitonderzoeknaarhetopleidenvanvolwassenenblijktdatdezegroepmensenmaatwerkwil,steltnrto-directeurRiavan’tKlooster.‘Volwassenenwilleneenkwalitatiefgoedeopleidingdiezekun-nencombinerenmetwerkenprivé.Destaatsse-cretarisstimuleertmetditvoorsteldatonderwijs-aanbieders,bekostigdénprivaat,komenmeteentoegankelijk,flexibelenkwalitatiefgoedaanboddeeltijdopleidingen.Eenaanboddataansluitopdewensenvandedeelnemers.’www.nrto.nl

Er is sprake van vooruitgang in de Nederlandse kennissamenleving. Dit blijkt uit de tweede voortgangsrapportage van de Kennis en Innovatie Agenda 2011-2020 (kia), die op 11 april in Den Haag werd gepresenteerd.

V.l.n.r. Voorzitter van de kia-coalitie Alexander Rinnooy Kan, Renk Roborgh (ocw), Chris Buijink (el&i),

vno-ncw-directeur Cees Oudshoorn, Thom de Graaf (voorzitter van de hbo Raad), Jos Engelen (nwo)

en Michel Rog (cnv Onderwijs)

bert

de

jon

g ph

otog

raph

y

FORUM #08/19.04.1234

rubrieksnaamvereniging

Eric Razenberg, algemeen directeurvanPearsonBenelux,is benoemd tot president Higher EducationPearsonEurope.Razenberggaatdehogeronder-wijsactiviteitenvanPearsoninEuropaaansturenenbehoudttevenszijnrolalsstatutairdi-recteurvanPearsonBenelux.Hijkwaminjanuari2009indienstvanPearsonenwasdaarvooronderanderewerkzaamalscom-mercieeldirecteurbijNoordhoffUitgevers.

Aart Roosisper1junibe-noemdtotalgemeendirecteurvanbeddenbedrijfAuping.Delaatstejarenwashijcommerci-eeldirecteurbijdeholdingvanDeMandemakersGroep.MetzijnbenoemingvolgthijGerrit Bruggemanopdiesindsaugus-tus2011opinterim-basisdezerolheeftwaargenomen.

Bernard ter Haarwordtper1junidirecteur-generaalParticipatieenInkomenswaarborgbijhetministerievanSocialeZakenenWerkgelegenheid(szw).Hijis

sinds2009directeur-generaalMilieuenInternationaalbijhetministerievanInfrastructuurenMilieu.TerHaarvolgtJosé Hilgersom op, die per 15 maart is benoemdtotprovinciesecretarisbijdeprovincieZuid-Holland.

Algemeendirecteurvanverla-dersorganisatie evo, Machiel van der Kuijl, is toegetreden tothetbestuurvanStichtingPlatformTransportveiligheid.HijzaldeportefeuilleBedrijvenenBranchesgaanopzettenenbeheren.

Bart Alkemade is benoemd als nieuwegeneralmanagervanImperialTobaccoNederland,ookbekendalsVanNelleTabakNederland.Hijwerkteonderanderebijhr-serviceprovidersdWorxinBelgiëenBritishAmericanTobacco.

ProducentvanbiologischevoedingWessanenBeneluxheeftper10juniPetra van der Linden-Steenvoorden Brussen benoemdtotalgemeendirecteur.HiervoorwaszijceovanPrénatalMoeder&Kind.Eva Visserwordtper1meifinancieeldirecteurvanWessanenBenelux.Zijwerkteals projectmanager bij het umc Utrecht.

Op2aprilheeftJoop Gardien afscheidgenomenalsvoorzittervanvno-ncwWestland-Delfland.Navierjaarvoorzitterschapwordtzijnfunctieovergeno-mendoorvicevoorzitterPieter Eenhoorn.Gardienwasvan2004tot2007wethoudervandege-meenteWestland.Daarnaastwasenishijactiefinveelmaatschap-pelijkeorganisaties,zoalsonderanderedeKamervanKoophandelendeNederlandseVerenigingvanBouwondernemers.

Metingangvan3aprilisPiet Wybe Wagter benoemd tot ceo vanict-dienstverlenerSogetiinNederland.Hiermeevolgthij Jeroen VersteegopdiezijnloopbaanvoortzetbinnendeCapgeminiGroepalsceovanCapgeminiApplicationServicesBenelux.

Jan Kleijnevertrektper1novem-beralsvoorzittervanderaadvanbestuurvanMeanderMedischCentrum.Hijgaatmetpensioen,maarblijftwerkzaamalsvoorzit-tertotderaadvantoezichteenopvolgerheeftgevonden.

MethetsamengaanvanFrieslandBankenRabobankiseennieuwdirectieteameneennieuweraadvancommissarissenvanFrieslandBank benoemd. Hans de Leeuw wordtdenieuwedirectievoorzit-ter.HijwashiervoorwerkzaamalsdirectievoorzitterRabobankValleienRijn.Piet van Schijndel wordtdenieuwevoorzittervanderaadvancommissarissen,werkzaamalslidraadvanbestuurRabobankNederland.

Hans Biesheuvel,voorzittervanmkb-Nederland,wordtdenieuwevoorzittervanStichtingOndernemersklankbord. Ondernemersklankbordzetervarenoud-ondernemersinomondernemers die tegen proble-men oplopen, te helpen.

personalia

Aart Roos

aupi

ng

Joop Gardienvn

o-n

cw w

est

Hans Biesheuvel

mic

hel g

roll

e

FORUM #08/19.04.1235

rubrieksnaam

Wat komt er allemaal kijken bij de teelt van komkommers? Belangstellenden kregen het te horen op

de plek waar de groenten groeien. Het gebeurde in het kader van KomindeKas. Speciaal voor dit

landelijke publieksevenement zetten ondernemers in de glastuinbouw op 31 maart en 1 april de deuren

van hun bedrijfspanden open voor belangstellenden. Zo’n tweehonderdduizend mensen bezochten de

35ste editie van het evenement. Vrijwilligers praatten hen bij over wat er allemaal komt kijken bij de

kweek van groenten, potplanten en bloemen. Er waren ook tal van nevenactiviteiten, zoals optredens,

kinderactiviteiten, informatiemarkten en productshows. Bij veel sierteeltbedrijven konden bezoekers

bloemen en planten kopen en bij veel groentebedrijven kon men proeven van de daar geteelde

producten.

www.ltonoordglaskracht.nl

Teksturl

Kopveilig�vervenEenveiligewerkomgevingindeverf-endruk-inktindustriestaatcentraalindecampagneGezond en veilig werken in uw en ons belang. De campagneiseeninitiatiefvanbrancheorganisatievvvfinsamenwerkingmetfnv Bondgenoten, cnvVakmensenenDeUnie.Onderdeelvandecampagneisdeuitgavevaneenbrochureeneenserievanvierposters.Ookisdewebsite www.vvvf.dearbocatalogus.nluitgebreid.Dearbocatalogusbiedteenoverzichtvanhulpmidde-lendiedegezondheidsrisico’sinbedrijventoteenminimummoetenhelpenbeperken.www.vvvf.nl

autodip�Inheteerstekwartaalvan2012zijnerinNederland166.703nieuwepersonenauto’sgeregistreerd,7,6procentminderdanindezelfdeperiodehetjaarervoor.Ditblijktuitcijfersvanrai Vereniging en bovag.Inmaartwerden52.549personenauto’sopkentekengezet,7,2procentminderdanindezelfdemaandhetjaarervoor.Bestverkopendeauto’swarenooknuweervooralzuinige,kleinemodellen.www.bovag.nlwww.raivereniging.nl

mobiel�kopenNederlanderskopensteedsvakeronlineviahunmobieletelefoonoftablet.DitblijktuitdeThuiswinkel Markt Monitor,eenonderzoeknaaronlineconsumentenbestedingenuitgevoerdvoorThuiswinkel.org.Indetweedehelftvanvorigjaarbesteldenéénmiljoenonlinekoperseenproductofdienstmobiel online, 60 procent meer dan indezelfdeperiodehetjaarervoor.EénopdevierNederlandersdiemobielshoptviainter-net,kochtapps.Opvallendisdat70procentz’nmobieleaankoopthuisdeedenmaar30procentonderweg.www.thuiswinkel.org

‘Wegen kunnen beter benut met slimme auto’s’De auto van de toekomst is een connected car, die communiceert met andere auto’s in de omgeving én met de infrastructuur zelf. Die voorspelling deed Harald Bresser, woordvoerder van de rai Vereniging, tijdens de beurs Intertraffic, op 29 maart in Amsterdam.

‘Dankzijslimmeinteractievetelematica–oplossingenkandewegcapaciteitstraksbe-terwordenbenutenreistdeautomobilistbetrouwbaarder,comfortabelerenbetaal-baardervanAnaarB,verwachtBresser. rai Vereniging en bovag hebben met het oog opditsoortontwikkelingendestichtingsims(Standaardisatie-enInformatiebeleid

voordeMobiliteitsSector)opgericht.OpIntertrafficwasaleenprototypeteziendatinzichtgeeftinhetvoertuiggebruikenhetweggedragvandebestuurderzelf.Ditlaatstegebeurtondermeerdoormiddelvaneenslimmecameradiedebestuurderooksignalengeeftbijnaderendgevaarofafwijkendverkeersgedrag.Bressernoemdedezeautoeenbelangrijkvoorbeeldvansamenwerkingtussenaanbiedersvansyste-meninéénvoertuig,diebereidzijnomdedatauithetvoertuigmetelkaartedelenopbasisvanopenstandaarden.www.raivereniging.nl

lto

noo

rd g

lask

rach

t

Tuinbouw biedt een kijkje in de keuken

FORUM #08/19.04.1236

rubrieksnaamvereniging

meer�bewegenZoveelmogelijkkinderenenjongereninbewe-gingbrengen.DatishetdoelvandecampagneDoede360.Strevenisdatzoveelkinderendecampagnesongen-spronginhunvingershebben,datertijdensdeNationaleSportWeekeenwe-reldrecordkanwordengevestigd.Doede360iseeninitiatiefvanKidsVitaal,waardefnlipartnervanis,samenmetdeKoninklijkeVerenigingvanLerarenLichamelijkeOpvoedingensportkoepelnoc*nsf. AanDoede360iseengoeddoelverbonden:hetJeugdsportfonds.Doeldaarvanisomallekindereninonslanddekanstegeventesporten.Ookalshunoudershetnietkunnenbetalen.www.fnli.nl

vaker�leasenNederlandseleasemaatschappijenhebbenin2011eenomzetbehaaldvanruim4miljardeuro.DitblijktuitcijfersvandeNederlandseVerenigingvanLeasemaatschappijen(nvl).Detotalewaardevandegeleasdebedrijfsmiddelennamtoemet16procenttenopzichtevan2010.Transportmaterieel(ondermeerbestelauto’s,vrachtauto’senopleg-gers)enmachineswerdenhetmeestgeleased.Washetmidden-enkleinbedrijfin2010algoedvoor75procentvandetotaleafnamevanleasecontracten,vorigjaarsteegditaandeeldoornaar80procent.www.nvl-lease.nl

internationaal�opladenOrganisatiesuitzevenlandendiedeopenbarein-frastructuurvoorhetopladenvanelektrischeauto’sbeheren, hebben onlangs het Verdrag van Vaals on-dertekend.DeorganisatiesuitNederland,Duitsland,België,Luxemburg,Ierland,PortugalenOostenrijkgaangezamenlijkwerkenaaneenict-systeemdatgrensoverschrijdendopladenenbetalenmogelijkmaakt.Deondertekenaarshopendatanderenzichaansluitenbijdesamenwerking.www.netbeheernederland.nl

Reders willen geen steun voor nieuwe schepenEen nieuwe tijdelijke fiscale regeling voor de financiering van nieuwe schepen is geen goed idee, vindt de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (kvnr). De organisatie vreest dat de toch al fragiele markt er alleen maar verder door wordt verstoord.

Dehuidigemarktomstandighedenzorgenvoorveelovercapaciteitaanschepenendaar-doorlagetarieven.Danzitdesectorniettewachtenopnogmeerschepen,stellendereders.Zekernietalsdehaalbaarheidvandebouwvandieschepenalleenisgebaseerdoptijdelijkefiscaleregelingen.Nieuwbouwmoetzijngebaseerdopcommercieellevensvatbarevooruitzichtengedurendedeexploitatievanhetschip,aldusdekvnr.Endaarzithetprobleem.Decrisisindezee-scheepvaartduurtvoort.Nadeernstigeterugvalin2009en2010wasallehoopgerichtopherstelin2011.Maarnaeenhoopvolbegininheteerstekwartaal,zaktendemarktenweerforsweg.Doordaterteveelschepenbeschikbaarzijn,leidenveelredersnogsteedsforseoperationeleverliezen.HerstelvanhetvertrouwenindeEuropeseeconomieenindeeuroiseenabsolutenoodzaakvoorherstelvandescheepvaartmarktenendaarmeedenieuwbouw.Tijdelijkeingrepenzijngeenafdoendeoplossingomdattebereiken,aldusdekvnr. www.kvnr.nl

Nergens in Nederland wordt zoveel geïnvesteerd in energie als in de Eemshaven. Daarom liet vno-ncw

voorzitter Bernard Wientjes zich begin april voorlichten over de economische ontwikkelingen in de regio

op energiegebied. Niet alleen zijn er twee grote energiecentrales van rwe en nuon in aanbouw, ook

Vopak is druk met de ontwikkeling van opslagsilo’s voor benzine en diesel. Per boot werd een rondleiding

gemaakt door het gebied. ‘We kunnen als regio een belangrijke kennisvoorsprong opbouwen’, legde

Harm Post van Groningen Seaports uit aan het gezelschap. Als het aan vno-ncw-voorzitter Bernard

Wientjes ligt moet er snel één businessplan komen voor alle Nederlandse havens. ‘Met de wereldwijde

groei op logistiek gebied moeten we in Nederland één beleid vormen.’V.l.n.r. Harm Post (Groningen

Seaports), Bernard Wientjes, Wim van Golstein Brouwers (ims) en Bert van der Haar (vz. vno-ncw Noord)

‘Noorden kan nu kennis-voorsprong opbouwen’

koos

boe

rtje

ns

FORUM #08/19.04.1237

rubrieksnaam

vno-ncw West19/4Noordwest-Holland

hrm netwerk

21/4 Oostland

Wielertocht

24/4Rijnland

Bedrijfsbezoek BaseClear

26/4RijnGouwe

Bedrijfsbezoek Hans Jongerius Groep

26/4 Drechtsteden

wd Café

3/5 Den Haag

Gezamenlijke bijeenkomst vno-ncw

en De Maatschappij

7/5Rotterdam

Bijeenkomst Succesvol (cultureel)

‘overleven’ door visie, focus, passie

en daadkracht!

Spreker is minister van Veiligheid

en Justitie Ivo Opstelten

Ivo Opstelten

15/5Noordwest-Holland

dga Platform

22/5 Drechtsteden

Algemene Ledenvergadering

31/5 Oostland

Bijeenkomst met topondernemers en

battle van de talenten

Kijkvoormeerinformatie

opwww.vno-ncwwest.nl

vno-ncw Midden19/4Rivierenland

Bijeenkomst Krimp en vitaliteit

in Rivierenland

19/4Noordoost-Overijssel

Bedrijfsbezoek Van Lenthe

19/4Stedendriehoek,Achterhoek

Bedrijfsbezoek FrieslandCampina

Butter/Milkpowder

24/4Utrecht

Themabijeenkomst

25/4Eemland,Valleiregio

Themabijeenkomst Wegwijzer op de

Arbeidsmarkt

27/4Arnhem-Nijmegen

Nieuwe-leden-lunch

8/5IJsseldelta

Voorjaarsexcursie:

Zwartewaterland-cruise

9/5

Voorlichtingsbijeenkomst

Pensioenakkoord i.s.m. vno-ncw,

mkb- Nederland en awvn

Kijkvoormeerinformatieopwww.

vno-ncwmidden.nl

vno-ncw Noord25/4

Visite Veenhuizen

26/4

Voorlichtingsbijeenkomst Pensioen-

akkoord i.s.m. vno-ncw, mkb-Neder-

land en awvn

8/5

Business Breakfast

10/5 jno

Bezoek Studieboekencentrale

16/5

Bedrijfsbezoek Defensie Havelte

23/5

Bedrijfsbezoek Omrin

30/5

Ondernemende Staten

Kijkvoormeerinformatie

opwww.vno-ncwnoord.nl

bzw24/4‘s-HertogenboschenOost

Bijeenkomst Bereikbaarheid in de

regio Noordoost-Brabant

8/5

Voorlichtingsbijeenkomst

Pensioenakkoord i.s.m. vno-ncw,

mkb- Nederland en awvn

9/5Roosendaal

Bedrijfsbezoek Pollux

11/5

vip-dag op Legerplaats Oirschot

15/5Midden-Brabant

Ledenbijeenkomst

Kijkvoormeerinformatieopwww.bzw.nl

lwv19/4

lwv Women: Lunch & Discuss

Vrouwen aan de Top

8/5

Algemene Ledenvergadering 2012

10/5

Voorlichtingsbijeenkomst

Pensioenakkoord i.s.m. vno-ncw,

mkb- Nederland en awvn

Kijkvoormeerinformatie

opwww.lwv.nl

agendari

jkso

verh

eid

Ruim vierhonderd Amsterdamse ouderen zijn op 5 april in het zonnetje gezet.

Koninklijke Horeca Nederland (khn) afdeling Amsterdam en vereniging De

Zonnebloem organiseerden speciaal voor deze ouderen een uitgebreide Paaslunch

bij verschillende horecazaken. Uit recent onderzoek blijkt dat de groep eenzame

ouderen in Amsterdam steeds groter wordt. khn Amsterdam-voorzitter Ton Poppes:

‘Horeca is er voor iedereen. Maar helaas kunnen we niet allemaal genieten van de

sfeer en het lekkere eten en drinken op locatie. Juist voor de mensen die niet zo goed

ter been zijn en de horeca niet kunnen bezoeken, hebben we dit initiatief bedacht.’

Stadsdeelwethouder Achmed Baâdoud opende de Paaslunch in Westcord Fashion

hotel. Hij zei te hopen dat dit initiatief een traditie wordt. ‘Ik hoop dat we dit elk

jaar kunnen organiseren en dat we naar elkaar blijven omkijken. We hebben elkaar

namelijk hard nodig. Alleen zijn is vervelend, maar eenzaamheid is verschrikkelijk.’

www.khn.nl

Horeca Amsterdam toont gastvrijheid

khn

FORUM #08/19.04.1238

rubrieksnaamvereniging

even bellen met…

Ruud van Gerven, voorzitter van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie

Notarissen zijn van levensbelang voor het Nederlandse rechtsstelsel, maar ze kunnen dat niet goed duide-lijk maken. En daar moet verande-ring in komen, vindt de kersverse voorzitter van de beroepsorganisatie voor notarissen, Ruud van Gerven. Samen met andere notarissen kwam hij vorige maand in opstand.

U hebt heel wat reuring veroorzaakt in eigen gelederen met uw protest.‘Datvaltwelmeedenkik.Deactiegroepwaarikbijhoordevonddathetroerommoestendatdatalleenkonmeteennieuwbestuur.Dathetandersmoest,daarwarendemeestenotarissenhetwelovereens,maardatereennieuwbestuurmoestkomen,zorgdevooronrust.Hetwaseenschokgolfdiebedoeldwasomhetschipopdejuistekoerstekrijgen.’

De opstandige fractie heeft gewonnen. Wat gaat er nu gebeuren?‘Hetbelangrijksteisdatweveelbeterlatenzienwatnotarisseneigen-lijkdoen.Voordateenhandtekeningwordtgezetonderdeoprichtingvaneenbvofdekoopvaneenhuisisdooronsalheelveelvoorwerkgedaan.Isdeeigenaarvanhetpandinderdaaddeeigenaar,zijneranderendieookmoetentekenen,kloppendegegevensvanhetonroe-rendgoed?Datzietniemand,maaronswerkzorgterwelvoordatdebankeenleninggeeft.Hetfeitdatereennotarisnaarheeftgekeken,iseenwaarborg.Omdatniemanddatziet,denkenpoliticierggemak-kelijkdatwijwelovergeslagenkunnenworden’

Ah, u vreest voor uw werk.‘Alsweblijvennavelstaren,denkikdatdekansbestaatdatdepolitiekzegt:‘Menmagnaardenotaris,maarhethoeftniet.’Wijzijntegeneenlaagtariefdereddervanderechtszekerheid.Daarzijnwezogoedin,datniemanddoorheefthoegoed.DesamenwerkingmethetKadasterbijvoorbeeldlooptzosoepeldatdevraagwelkonroerendgoedprecieswordtgekochtgeenonderwerpisbijeenkoop.’

Notarissen worden miskend, vindt u.‘Vroegerhaddenotariaateentamelijkcomfortabelepositie.Inmiddelsisdatveranderddoordateropallerleigebiedenmarktwerkingoplosgelatenis.Datisookgoedgeweest.Nuisernogeenpaarzakenwaarvoorjenaardenotarismóet,zoalshetopmakenvaneentesta-ment,eenhypotheek,deoverdrachtvaneenhuisendeoprichtingvaneenrechtspersoon.’

Dat kunnen andere mensen toch ook wel?‘Wijmoetenaanverschrikkelijkveelvoorwaardenvoldoenenvoe-rencontrolesuitwaarwelateropaangesprokenkunnenworden.Demaatschappelijkeoffinanciëleschadekanenormzijnalsjeonswerkoverlaataaneenwillekeurigeboekhouderofjuristdienietdecontrolesopgegevensuitvoertdieikwelmoetdoen.Watisdandezekerheiddatallesklopt?Eigenlijkkanikalleenlatenzienwatmijnwaardeisalserietsmisgaatendanblijktdatdenotarisallesopeenrijtjeheeftstaanvooreengoedeafwikkeling.’www.knb.nl

De ondernemersorganisaties in de regio Rotterdam zijn blij met de steun van de Tweede Kamer voor de Blankenburgtunnel als nieuwe oeververbinding ten westen van de Maasstad. Wel zetten de organisaties vraagtekens bij het voorstel om alleen tol te heffen voor vrachtverkeer.

Volgensdezevenorganisaties,waarondervno-ncwWest,levertdekeuzevoordeBlankenburgtunneldemeestewinstopvoorhetverkeerendeeconomieindeRotterdamseregio.DeorganisatiesziendekeuzevandeKameralseenlogischestap.EerdersprakverkeersministerSchultzhaarvoorkeuraluitvoordeaanlegvandeBlankenburgtunnel.Uitgebreideonderzoekenhebbenaangetoonddatdezevariantzorgt

voordemeesteverkeerswinsttegendelaagstmogelijkekosten.Bovendienverwachtendeorganisatiesdatdezevariantsnellerkanwor-dengerealiseerddananderevarianten.EendeelvandeKamerpleitvooreentolheffingvoorhetvrachtverkeer.Deondernemersorganisatiesheb-bendaarmoeitemee,omdatopdiemanierdetransportsectorwordtopgezadeldmetextrakosten,terwijldeautomobilistwordtontzien.www.vno-ncwwest.nl

Blankenburgtunnel oké, tol discutabel

hoge

van

gerv

en

39

rubrieksnaamvereniging

Invergelijkingmetanderelanden,benutdeNederlandsemiddenstanderhetinternetmaarweinig.Ongeveer80procentvanhetmidden-enkleinbedrijfheeftweleenwebsite,maardemeestehebbengeenwebshop.Deverkoopgaatviae-mailofdewinkel.RedenvoorPostnl, ing,Googleenhetministerievan el&i om met mkb-Nederlandeengratiswebsitemetwebshopaantebieden.OnderzoekvanMcKinseyheeftuitgewezendatbedrijvenmeteenwebshoptweekeerzosnelgroeienalsondernemingenzonder.Departnershelpenondernemersmethetinrichtenvanhunwebwinkelenbijhetopzettenvaneenonlineadvertentiecampagne.Verderadviserenzijoveronlinebetaalmogelijkhedenenhetverzendenvangoederendieindewebwinkelzijngekocht.Uiteindelijkhopenzetienduizendenmkb’ersaaneengoedfunctionerendewebwinkeltehelpen.InNederlandhebben12miljoenmenseninternetvolgensNederland verdient online,waar-van70procentweleensietsviainternetkoopt.Datlevertjaarlijks9miljardeuroop.www.nederlandverdientonline.nl

Internet te weinig benut voor handel

De Haagse vulpenverkoper Arthur Akkerman (tweede van links) opent zijn nieuwe webwinkel onder

toeziend oog van spreekstalmeester Frénk van der Linden (links), winkelmedewerker Paul Rutte en Hans

Biesheuvel (voorzitter van mkb-Nederland, voorgrond).

ned

erla

nd

verd

ien

t on

lin

e

Nederlandse middenstanders gebruiken internet nog maar weinig. PostNL, ing, Google, mkb-Nederland en het ministerie van el&i hebben daarom het project Nederland verdient online opgezet. De aftrap gebeurde in een Haagse vulpennenspeciaalzaak.

Teksturl

Kophandreiking�zorgEenhelpendehandbijdeverbeteringvandezorgvoorjeugdigenmeternstigecomplexeproblemen.Datwillenbrancheorganisatiesggz Nederland,JeugdzorgNederland,vgn en het LandelijkExpertiseCentrumSpeciaalOnderwijsbieden met de Handreiking integrale zorg. De publicatie,bestemdvooraanbiedersvanzorgenonderwijs,gemeentenenCentravoorJeugdenGezin,bevatinformatie,tipsenvoorbeeldendiebehulpzaamkunnenzijnbijhetstartenofverster-kenvanhetzorgaanbodvoordezedoelgroep.www.ggz.nl

innovatiestofDemode-entextielbrancheverwachtdatdoordeonlangsafgesloteninnovatiecontractendeaangeslotenondernemingenopwereldschaalconcurrerendkunnenblijven.Decontractenzijnvorigemaandgetekend,inhetkadervanhetTopsectorenbeleidvanhetministerievan el&i. Ruimtwintigindustriëleproducentenvantextielentapijt,onderregievanbrancheorganisatiemodint,hebbenonderzoekgeplandterwaardevanruim30miljoeneuro.Deprojectenheb-benraakvlakkenmetdetopsectorenHighTechSystemenenMaterialen,Chemie&BiobasedEconomyendetopsectorCreatieveIndustrie.www.modint.nl

modelstroomEnergie-Nederland,debrancheorganisatievoorenergiebedrijven,isopgeluchtdatdeNederlandseMededingingsautoriteit(NMa)akkoordismethetmodelcontractdatdeorganisatieheeftopgesteld.Deenergieleveranciersgaanermetingangvan1julimeeaandeslag.Hetcontractmaakthetmakkelijkervoorconsumentenomeenovereenkomstvooronbepaaldetijdvanenergiele-veranciersonderlingtevergelijken.DeNMaheeftop6aprildevoorwaardenvastgesteldwaar-aanhetModelcontractEnergiemoetvoldoen.Hetmodelcontractwordteenaanvullingopdebestaandecontractvormenwaaruitdeconsumentkankiezen.www.energie-nederland.nl

FORUM #08/19.04.12

FORUM #08/19.04.1240

acht vragen aan rob de wijk

Bijna wanhopig is hij op

zoek naar nieuw politiek

elan. Buitenland- en ter-

reurdeskundige Rob de Wijk

is somber gestemd. Wie kan

het verval van Nederland

stoppen, vraagt de man zich

af die zich verwant voelt

met ‘Dr. Doom’, econoom

Nouriel Roubini.

Tekst:WalterDevenijnsFoto:JeroenPoortvliet

‘Wij zijn het slechtst presterende triple-A land’

FORUM #08/19.04.1241

Wie is Rob de Wijk? Rob de Wijk (1954) is hoogleraar Internationale betrekkingen aan de Universiteit van Leiden en een bekend buitenlanddeskundige. Hij leidt het Haagse Centrum voor Strategische Studies (hcss) en is voorzitter van de Denktank Nationale Veiligheid. Op 26 april presenteert hij zijn boek ‘5 over 12. Hoe Nederland toch sterker uit de crisis kan komen’. De pvv wil terug naar ‘de jaren vijftig van de vorige eeuw, waarin negers nog wilden waren die als bezienswaardigheid op de kermis werden getoond, en moslims zich in exotische oorden op vliegende tapij-ten voortbewogen’, schrijft hij daarin.

U houdt van somberen? ‘Ik word vaak weggezet als iemand die het negatief ziet. Maar deze crisis is nog veel erger dan ik ooit eerder heb voorspeld. De financi-ele crisis is omgeslagen in een politieke crisis die een regelrechte bedreiging vormt voor het voortbestaan van de euro en de Europese Unie. Een politieke crisis is per definitie nega-tief. Het vinden van de juiste oplossingen wordt gehinderd omdat landen elkaar omwille van het eigen belang niets gunnen. Als je dat begrijpt, dan kun je niet het zonne-tje in huis zijn.’

Hoe somber bent u dan?‘Deze crisis is ernstiger dan die van de jaren dertig.’

Straks verschijnen er weer nieuwe dictators?‘Dat kun je niet uitsluiten. De crisis van nu laat zien dat we heel weinig geleerd hebben uit het verleden. Maar het is niet te voorspellen hoe het gaat. Het kan maar zo zijn dat je een rege-ring van technocraten krijgt die zonder de steun van het parlement regeert à la Grieken-land of Italië krijgen, omdat het demo cratische systeem niet meer voldoet. Dat is het failliet van de politiek, de democratie en de econo-mie. Dan krijg je de roep om draconische oplossingen.’

Ook in Nederland? ‘Ja, er zou óók in Nederland een technocraten-kabinet kunnen ontstaan als blijkt dat de poli-tiek de zaak niet onder controle heeft. Die tri-ple-A rating raken we waarschijnlijk gewoon kwijt. Dat kost ons door het oplopen van de rentelasten minimaal 4 miljard euro.’‘De samenwerking tussen de havens van Rot-terdam en de Roemeense havenstad Con-stanza gaat niet door vanwege ons ‘Polen-meldpunt’ en de weigering om Roemenië en Bulgarije op te nemen in het Schengen-gebied. Zoiets kost geld. Als dat door gaat wordt er weer extra bezuinigd, waardoor er nieuwe sociale problemen ontstaan. Dan glijd je weg naar een technocratische oplossing.’

En zou hier een situatie à la Griekenland kun-nen ontstaan?‘Hier in Nederland? Ik sta nergens meer van te kijken. Kijk om je heen. We zijn het slechtst presterende triple-A land van Europa.’

Wat moet er volgens u dan gebeuren?‘Er wordt in Nederland geen debat gevoerd over hoe we moeten reageren op de ontwik-kelingen zoals de opkomst van China, de kli-maatverandering of de schaarste op gebied van grondstoffen en energie. Mede door het populisme kan er niet op een normale manier gediscussieerd worden over wat er in het bui-tenland gebeurt; over hoe we in dit land toch

geld kunnen blijven verdienen.’‘Het debat hier is versmald tot die rot-Marok-kanen in de wijken. Ik begrijp heel goed dat de wijkbewoners er ongelooflijk de pest in heb-ben, maar waar het in Nederland over moet gaan is hoe we ons geld kunnen verdienen in de toekomst. Dat zie je nu ook in de hele dis-cussie over de bezuinigingen. Er wordt alleen maar bezuinigd, maar het moet ook gaan over hervormingen.’

Hoe overtuig je de Nederlanders die bang zijn voor de globalisering en verandering?‘Daar moet je geen moeite voor doen. Die overtuig je toch niet. Ze moeten gewoon zien wat er gebeurt. We laten ons nu gijzelen. Als je uit angst voor die kiezers de discussie niet aangaat dan kom je in een neerwaartse spiraal terecht. Daar zijn we al op weg naar toe. Van-daar mijn boek ‘5 over 12’. De politiek moet haar verantwoordelijkheid nemen. Als die kiezers zien dat het een positief effect heeft, gaan ze zelf wel mee.’

U zoekt eigenlijk een nieuwe Churchill?‘Ik zie jammer genoeg de nieuwe Churchill niet. Tot nu toe zie ik tot op de hoogste niveaus een gebrek aan inzicht. De politiek moet zich opnieuw uitvinden. Dat zal niet eenvoudig zijn, maar het moet wel gebeuren. De overheid moet weer leidinggeven.’

De aanbevelingen van Rob de WijkInspelen op een veranderende wereld is alleen mogelijk door innovatie. Dit lukt als hierin voldoende wordt geïnvesteerd (tenminste 3 procent van het bbp) en met goed onderwijs (50 procent van de bevolking moet hoogopgeleid zijn). Bovendien moet erkend worden dat buitenlandse bedrijven die in ons land in onderzoek en ontwikkeling investeren onontbeerlijk zijn voor onze economie. Onze economi-sche belangen moeten centraal staan. Dwarsliggen in de internationale politiek mag geen doel op zich zijn, juist omdat het onze economische belangen schaadt.

42 FORUM #08/19.04.12

portret

thomas�rau

‘ik�ben�een�terrorist’Onbegrepen, uitgelachen. Thomas Rau

voelde zich lang niet serieus genomen

als architect. Duurzame bouw was onzin,

werd gezegd. ‘Je denkt toch niet dat ik me

daardoor laat ontmoedigen? Ik ga de wereld

op zijn kop zetten.’

Tekst:JiskaVijselaar|Foto’s:JeroenPoortvliet

Het is doodstil op het architectenbureau van Thomas Rau. Je durft er bijna niet harder te praten dan op een zachte fluistertoon. Alleen het geluid van aanslagen op een toetsenbord is er te horen. En af en toe waait er wat straatgeluid binnen door een open raam. Alsof je zojuist een bibliotheek bent binnengestapt. Hier worden de duurzame gebou-wen ontworpen waarmee de Duitser Rau in de duurzame top-100 van het dagblad Trouw belandde. Al twee jaar staat hij daar op plaats 26. Als enige architect. Hij is de man achter het kantoor van de Triodosbank en het verbouwde hoofdkwartier van het Wereld Natuurfonds in Zeist. Daarmee won hij prijzen en het bezorgde hem de nodige bekendheid.Rau praat geconcentreerd, zacht met een licht Duits accent. Langzaam buigt hij voorover op zijn stoel, en zegt: ‘Ik ben een terrorist.’ Plop, meteen schiet zijn bureaustoel weer achterover. De vingertoppen tik-ken op tafel. Dat gebeurt vaker tijdens het gesprek: een provocerende uitspraak doen en kijken wat er gebeurt. ‘Ik ben een terrorist’, herhaalt hij, ‘van binnenuit.’

Meneer Rau, dat mag u uitleggen.‘Ik provoceer, confronteer. Om mezelf en mensen om me heen te laten nadenken. Te laten zien dat als je vanuit een ander perspectief kijkt, je omgeving er heel anders uitziet. Dat je de dingen dan ook heel anders kunt aanpakken. Als een terrorist van binnenuit: niet met geweld de wereld veranderen, maar zelf dingen doen en in beweging zetten.’

Wat wilt u als architect dan in beweging zetten?‘Ik heb als eerste in Nederland Philips gebeld en gezegd: ‘Ik ben niet geïnteresseerd in lampen, alleen in licht. Ik betaal alleen voor het licht. De lamp blijft eigendom van jullie, die hoef ik niet.’ Ik ben ervan over-tuigd dat in de toekomst niemand meer eigenaar is van gebouwen en spullen. We gebruiken ze alleen. Op kantoor werk ik dus al zo. Ik huur lichturen van Philips en dat dwingt het bedrijf ertoe een lamp zo pro-duceren dat ze de onderdelen straks opnieuw kunnen gebruiken. Wat voor lichturen geldt, geldt ook voor de rest hier op kantoor: alles wat hier staat, van de stoelen tot de vloerbedekking, is niet van mij. Ik wil

FORUM #08/19.04.1243

FORUM #08/19.04.1244

portret

daar niets mee te maken hebben. Dat is dé nieuwe niche. Ik ga de wereld daarmee helemaal op zijn kop zetten.’

Toe maar, dat is nogal een ambitie.‘Niets is te groot. De geschiedenis laat zowel in positieve als in nega-tieve zin zien: er is maar één mens nodig om de dingen volledig op zijn kop te zetten. Kijk maar naar Gandhi. Die heeft in zijn eentje waanzin-nig veel bereikt.’‘Ik heb veel scepsis ontmoet, tegenstand, aversie, soms zelfs agressie. Je denkt toch niet dat ik me daardoor laat ontmoedigen?’ Even valt Rau stil. Dan: ‘Ik heb heel veel tegenwind gehad in mijn leven. Tegenwind laat de vlieger stijgen. Ook de mijne.’

U geniet van die tegenstand.‘Ja, en? Ik geloof in de dingen die ik doe. Ik krijg niet altijd gelijk en zeker niet op korte termijn, maar er ontstaat altijd iets nieuws. Weet je, ze hebben me vroeger uitgelachen. Letterlijk. Waar is die jongen in godsnaam mee bezig? Maar ondertussen is duurzaamheid dus wel mooi mainstream geworden. ’In staccato: ‘Vol-ko-men ge-ac-cep-teerd. De wereld is ongelooflijk veranderd.’

Rau (51) groeide op in het naoorlogse Duitsland. In Gummersbach, zo’n 50 kilometer ten oosten van Keulen. De ravage van de bombarde-menten was grotendeels opgeruimd, maar de sporen van de oorlog waren ook in de jaren zestig nog goed zichtbaar. Letterlijk, maar ook maatschappelijk. Vooral in de studentenbeweging ontstond steeds meer onvrede. Ook over – in haar ogen – de ontkenning of verdringing door de naoorlogse generatie van schuld aan de nationaalsocialistische

misdaden. Thuis bij Rau werd er niet over de oorlog gepraat. ‘Zelfs niet op school. De hele periode 1934-1945 was als het ware uit de geschie-denisboekjes gescheurd. Ik ben wel zelf op onderzoek uitgegaan om erachter te komen wat er nu eigenlijk was gebeurd.’ Het was ook de tijd van de opkomst van de Rote Armee Fraktion (raf). Die maakte indruk op Rau. Vanwege het verzet tegen het kapitalisme, tegen ‘het systeem’. Daar had hij wel sympathie voor. Alleen niet voor de manier waarop de raf dat er gewelddadig doorheen probeerde te drukken. ‘Dat stond me tegen.’ Zelf was hij ook ‘helemaal klaar met het sys-teem’. Hij provoceerde de directeur en leraren op zijn middelbare school. Tot aan zijn eindexamen toe. In plaats van zijn tentamen natuurkunde te maken, besloot Rau een kritisch rapport te schrijven over zijn school en het onderwijssysteem. We worden gemanipu-leerd, schreef hij, het systeem deugt van geen kanten. ‘Ik stond er tot dan heel goed voor, maar met deze actie heb ik mijn eindexamen echt verkloot. Jammer dan: ik wilde er niets meer mee te maken hebben.’

Dat was uw verzet tegen de oorlogsgeneratie?‘Ik heb een heel ernstig ongeluk gehad toen ik een jaar of 10 was. We zaten thuis te barbecueën en ik zou het vuurtje een beetje opstoken. Toen ik de inhoud van een jerrycan erover heen wilde gooien, explo-deerde die in mijn handen. Vanaf mijn middel naar beneden ben ik helemaal verbrand. Een jaar lang heb ik in bed gelegen. Het vocht druppelde uit mijn lijf en ik had zo ongelooflijk veel pijn. Terwijl ik daar op dat bed lag, dacht ik echt: ik ga dood. Mijn moeder zegt altijd dat ik na het ongeluk haar vierde kind was. We waren met zijn drieën thuis, maar ik was zo veranderd qua persoon. Sindsdien ben ik altijd een beetje een outsider geweest. Was als kind met hele andere dingen

FORUM #08/19.04.1245

Drie stellingen

Hebzucht is goed‘Absoluutniet.InTibethebikgeleerd:jehebtnietsnodigomeenvoldaanleventeleiden.Wekomenmetniets,wegaanmetnietsentussendooriserookniets.Endatwerkt.Hebbenleidtalleen maaraf.’

Wie niet in staat is een fout te maken, is tot niets in staat‘Datklopt.Ikhebenormgeblunderdinmijnlevenengeleerd:erisaltijdeennieuwbegin.Waterookgebeurt,jekuntdedingendevolgendekeerandersdoen.Dievrijheidhebjeendaargroeijevan.’

Duurzaam is een uitgehold begrip‘Metduurzaamheidwordtvaaknietmeer bedoeld dan de condoompjes die weoveronzeactiviteitentrekken.Datisgreen washen.Hetbetekentniets.Waarduurzaamheidomgaat,gaatveelverder:wezijnnietlangergastheeropaarde,maargast.’

thomas rau

1960 GeboreninGummersbach,Duitsland

1979 Pedagogiek,Bonn1982 Pedagogischmedewerker1983 TechnischeUniversiteitAken,

architectuur1985 Kunstacademie,Bonn1989 Architectbijverschillen

bureausinAmsterdam1992 OprichtingRAUArchitecten,

directeur-eigenaar2008 Oprichting Oneplanet

ArchitectureInstitute2010 OprichtingTurntoo ThomasRauisgehuwden

heeftdriekinderen

bezig dan mijn leeftijdgenoten. Altijd op zoek naar iets dat buiten de fysieke wereld lag, naar wie ik ben. Op dat moment heb ik besloten: ik stap uit het systeem.’

Dat klinkt nog steeds als ‘ongeleid projectiel’.‘Misschien wel ja. Ik ben me vaak kapot geschrokken van het systeem. Van wat mensen daar van maken. Mijn vervangende dienstplicht heb ik vervuld in een gezinsvervangend tehuis. Allemaal moeilijk opvoed-bare kinderen, net als ik. Kinderen van ouders die hun leven niet op orde konden krijgen. Ik heb me daar aldoor afgevraagd: wie heeft hier nou therapie nodig? Die ouders of die kinderen?’‘De directeur daar knokte voor ‘zijn’ Heimkinder. Hij was er zelf een geweest en wist wat het betekende. Prachtig. Tot bleek dat hij ook een duistere kant had. Ik was radeloos. Dit systeem deugt niet, dit is niet wat ik wil.’‘Ineens droomde ik dat ik architect zou worden. Ik heb altijd mijn intuïtie gevolgd, al wist ik vaak niet waarom. Toen ook. Ik ben opge-staan en heb besloten: ik word architect.’ Helemaal zonder slag of stoot ging dat niet vanwege zijn slechte eind-examen. Bovendien sprak het systeem van de opleiding hem niet aan. ‘Te technocratisch: wel bezig zijn met dingen maken voor de mens, zonder een idee te hebben wie de mens nou eigenlijk is.’

En? Wie is de mens Rau dan?‘Dat weet ik nog niet. Ik ben enorm benieuwd naar wie ik eigenlijk wil zijn. Daar ben ik nog mee bezig. Ik weet wel wat ik belangrijk vind. Vrijheid is één van die dingen. Dat is het allergrootste goed dat we heb-ben. Alles wat mensen niet uit vrijheid doen, heeft nauwelijks waarde. Dan kun je het beter laten. Zo werk ik, zo ga ik met anderen om.’ ‘Ik laat me niet voor een karretje spannen. Daarom werk ik ook niet voor sommige projectontwikkelaars. Als hun ambitieniveau op het gebied van duurzaamheid me niet hoog genoeg is, ga ik ze niet bedienen.’

Kunt u zich dat veroorloven? De schoorsteen moet toch roken.‘Ja, ik heb de vrijheid om die keuze te maken. Desnoods sluit ik mijn bureau. Ik heb nog meer ondernemingen, dus werk zat. Maar als het betekent dat ik schoenen moet gaan poetsen, dan doe ik dat. Mijn vrouw en ik zeggen altijd: als we maar genoeg hebben voor een vw-busje. Meer hebben we niet nodig.’

ElkDuitskindindetechniek?

FORUM #08/19.04.1246

buitenland

In het chemielab van Currenta in het Duitse Leverkusen is een echte fabriek in het klein nagebouwd. Een groepje jonge vrouwen met lange witte jassen en veiligheidsbrillen staat voor een reusachtige ketel waarin stoffen worden gescheiden. ‘We maken calciumcar-bonaat’, zegt een van hen. Het groepje zit in het eerste opleidingsjaar voor productie ope-rator. Het is een van de 25 opleidingen die Currenta aanbiedt voor jongeren, de zoge-noemde Auszubildende of Azubi’s (leerlin-gen). Veertig procent van de tijd zitten ze in de schoolbanken, en voor de rest staan ze op de werkvloer. En na iets meer dan drie jaar zijn ze klaar voor een baan bij Bayer, want dat is het bedrijf dat de opleiding betaalt.Currenta heeft zo in totaal ruim tweeduizend jonge mannen en vrouwen onder zijn hoede. De een wordt opgeleid tot elektrotechnicus,

de ander tot productie operator, chemielabo-rant of machinebankwerker. Ze zijn allemaal zo goed als zeker van een baan in de industrie. Bovendien krijgen ze gedurende de hele opleiding loon uitbetaald.Currenta is een typisch voorbeeld voor Duits-land. In het hele land lopen 1,6 miljoen Azu-bi’s rond. Het grootste deel van de scholieren vindt via het zogenoemde duale beroepsop-leidingssysteem zijn weg in het bedrijfsleven. ‘Het duale beroepsonderwijs is een van de belangrijkste verklaringen voor de kracht van de industrie in ons land’, zegt Bernd Baasner, hoofd van het opleidingscentrum van Cur-renta.Currenta is een dochter van het chemie- en farmaconcern Bayer en het chemieconcern Lanxess. De meeste Azubi’s gaan later bij Bayer werken. Baasner: ‘Het grote voordeel

van de duale beroepsopleiding is dat leerlin-gen aan het eind precies voldoen aan de wen-sen van het bedrijf.’ En de hoge kosten van gemiddeld 25.000 euro per jaar (inclusief loon) nemen bedrijven op de koop toe. Vol-gens Baasner wordt dit opleidingssysteem de komende jaren alleen maar belangrijker. Dat heeft alles te maken met de vergrijzing. ‘Het aantal schoolverlaters daalt de komende tien jaar met circa 20 procent. Dat betekent dat bedrijven steeds efficiënter moeten omsprin-gen met de jeugd die er is.’Currenta heeft net als veel andere grote indus-triebedrijven nu nog geen last van een tekort aan personeel. Wat dat betreft is de situatie in Duitsland anders dan in Nederland. Duitse jongeren hebben niets tegen techniek. Dat wil niet zeggen dat er geen problemen zijn. De talloze kleine industriebedrijven op het plat-teland moeten nu al veel moeite doen om aan personeel te komen. Zij willen al in de kleu-terklas belangstelling wekken voor natuur-wetenschappen en techniek.De strijd om talent zal de komende jaren alleen maar toenemen. Nu zoeken bedrijven nog nauwelijks over de grens omdat de taal een te grote barrière vormt, denkt Baasner. Maar dat zal snel gaan veranderen.

Het jachtseizoen is geopend. Duitsland jaagt echt over-

al op technisch talent. In Spanje, Griekenland, maar

ook in eigen land. Nu het aantal schoolverlaters daalt,

grijpen ondernemers alles aan om de jeugd te binden.

Tekst: Maurits Kuypers, foto: Allard de Witte/ HH

De hoge kosten van het zelf opleiden van jongeren nemen Duitse bedrijven op de koop toe

FORUM #08/19.04.1247

Met respect, hoed in de hand, even niet fiet-sen, wordt de rouwstoet gadegeslagen. De route gaat over het Velperplein in Arnhem naar begraafplaats Moscowa. De 3,5 kilometer

wordt door de stoet van uitvaartverzorger Kramer geheel te voet afgelegd. Gezien het aantal dragers is het geen eenvoudige uit-vaart. Niet van een kind of een ongehuwde vrouw in elk geval, dan dragen de koetsiers witte handschoenen. De koets is een zijlader en waarschijnlijk gebruikt in de rouwstoet van koningin Emma in 1934. Met een hoek van 90 graden is de kist in de koets geplaatst en via een draaischijf in

het verlengde van de wagen gedraaid. Met speciale haken hangen de bloemenkransen aan het voertuig. Op elke hoek zit een lamp met een kaars die de hele route brandt. Na al dat geschommel is het straks een hele klus om de ondergespatte ruitjes te ontdoen van het kaarsvet.

Tekst:MarciaTimmermansFoto:Kramer,beginjarentwintig

overlevers

Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Forumishettweewekelijkseopiniebladvanonderne-mingsorganisatie vno-ncw. vno-ncwvertegenwoordigtsamen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijfregionaleverenigingenintotaal115.000onderne-mingen. vno-ncwwordtinderegiovertegenwoordigddoor: vno-ncwNoord,vno-ncwMidden,vno-ncwWest,deBrabants-ZeeuwseWerkgeversvereniging(bzw)endeLimburgseWerkgeversVereniging(lwv).VoormanagerstotveertigjaariserJongManagement.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg12,2594AV DenHaag,Postbus93002,2509AADenHaag,telefoon:070-3490165,e-mail:forum@vno-ncw.nl

Forum op internetwww.vno-ncw.nl

RedactieKarinBojorge(hoofdredacteur),JiskaVijselaar(eindredacteur),MarciaTimmermans(bureauredacteur),WalterDevenijns,RemkoEbbers,MirandeGroot,FrankdenHoed,PaulScheer

Colofon CorrespondentenJeroenAnsink(VerenigdeStaten),PhilipEbels(België),HenkHirs(Hongarije),MaaikeHoman(Spanje),MauritsKuypers(Duitsland),JessicaMaas(Turkije),MiriamMannak(Zuid-Afrika),HansMoleman(China),MaaikeVeen(VerenigdKoninkrijk),FrankRenout(Frankrijk),PetraSjouwerman(Denemarken),JudithStalpers(Japan),EdwinTimmer(Mexico),MaartenVeeger(Italië)

Aan dit nummer werkten mee:GuusjeDolsma,FritsdeGroot,ThomasGrosfeld,WinandQuaedvlieg,TonRavesloot,JanZuidam

Abonnementen en adreswijzigingenSanderKok,telefoon:070-3490336,e-mail:kok@vno-ncw.nl,issn 1384 - 2102. Forumwordtgericht–kosteloos–toegezondenaaneengrootaantalNederlandseondernemingen,organisatiesenparticulieren.Betaaldeabonnementenkosten€45perjaarexclusiefbtw.Opzeggingvaneenkosteloosabonnementkanperdirect,vaneenbetaaldabonnementper1januari.Hiervoorgeldtgeenopzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw InformatiebijRitaterSteeg,telefoon:070-3490351,e-mail:steeg@

vno-ncw.nl.Opzeggingvanhetlidmaatschapvanvno-ncwmoetvóór1septembervaneenjaarwordengedaan.Hetlidmaatschapeindigtdanper31decembervandatzelfdejaar.Deschriftelijkeopzeggingkanwordenge-richtaanRitaterSteeg,coördinatorlidmaatschapszakenvno-ncw,Postbus93002,2509AADenHaag.

VormgevingConcept,basisontwerpenvormgeving: LinkDesign,Amsterdam

Cover Foto:IlcoKemmere

DrukwerkEm.deJongbv,Visweg8,Postbus8,5110AABaarle-Nassau

AdvertentieverkoopVanVlietBureauvoorMedia Advies,FrankOudman,telefoon0235714745,e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com,Postbus20,2040AAZandvoort

Kramer

opgericht in in 1885wat Uitvaartverzorger

Advertentie