OPINIE - Clingendael International Energy Programme8 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 • dinsdag...
1
Zie om en…wat eigenlijk? Er werd gevraagd of het mogelijk was dat ik voor het laatste nummer van het jaar wat kon terugkijken op 2012. Dat leek me wel wat. Het was zeker geen saai jaar en er was een hoop te vertellen over econo- mie, politiek en energie. Voor alle zekerheid heb ik wat columns van eerder dit jaar erbij gepakt zodat ik niet in herhaling zou vallen. Ik weet dat als een onderwerp me dwars zit, ik als bij een oude plaat steeds bij dezelfde krasjes terug- kom. En krasjes waren er genoeg dit jaar. Het jaar 2012 is voor mij het best samen te vatten als een jaar waarin vergezichten van decaden de mi- sère van het nu moesten doen ver- geten. Er is wat af ‘geroodmept’ dit jaar. Allemaal vluchten vooruit. Vervelende details, zoals herstel van de economische groei, sane- ring van de overheidsfinanciën, en aanpassingsproblemen van de energiesector aan de opmars van variabele energiebronnen, zoals zon en wind, verworden tot de aanloopproblemen van de verre toekomst. De serieuze daling van de energievraag als gevolg van de economische crisis is ook slechts een vervelend detail, indien afge- zet tegen de belofte van de rood- mep. We zijn meesters geworden in het dromen over morgen, maar staan grotendeels met lege Euro- pese handen als het gaat om het adresseren van de weerbarstige problemen van nu. Ondanks alle vergezichten ontbreekt het aan een plan dat de hedendaagse vraagstukken aanpakt; of het nu het herstel van de economie in het algemeen is of de energiesector. De kosten van het grote aarzelen lopen op. Nationaal energiebeleid met grensoverschrijdende effecten is nu aan de orde van de dag om oude en nieuwe hobbels het hoofd te bieden. Alle inspanningen ten spijt zijn de verworvenheden van al dat ‘doelengetwintig’ eigenlijk droef te noemen. De CO2-prijs benadert zo langzamerhand de prijs van een kauwgompje. Terug- kijkend op 2012 is het Europese bootje op vele plaatsen lek geraakt en zijn het nationale plannen die de boventoon voeren. Vrijhandel Niemand stelt de vraag wat de kos- ten van het huidige beleid zijn en of er wellicht andere opties zijn die de uitstoot even effectief in een neerwaartse richting weten te bewegen. Ook wordt de vraag niet gesteld of Europa, in het licht van wat elders in de wereld aan inspanningen worden verricht, in hetzelfde tempo moet door- gaan of dat er meer rekening ge- houden kan worden met leer- en kostencurves en de economische tegenslag van dit moment. Ook is er weinig oog voor de CO2-con- sumptie van Europa; die neemt toe door het importeren van koolstof- intensievere goederen uit bijvoor- beeld China. Als andere landen niet de ogen strak op 2050 hou- den, waarom Europa dan wel? De beoogde voortouwfunctie is im- mers in Kopenhagen al gesmoord en de bijdrage van Europa aan het klimaatprobleem wordt kleiner naarmate we economisch minder significant worden. Goed voor- beeld deed niet volgen. Vervanging Er moet dus een belangrijke an- dere reden zijn om het beleid op dezelfde manier te willen voortzet- ten. Mijn geld zet ik op het minder afhankelijk willen worden van in het buitenland voortgebrachte energie. De voorkeur voor zon en wind, ook op plaatsen waar dat energetisch niet het meest voor de hand ligt, is een gevolg van het afnemende vertrouwen in een we- reld van vrijhandel en het toene- mende wantrouwen in een wereld waar staatsbelangen gaan voor private economische belangen. In een sfeer van afnemend vertrou- wen in een open wereldeconomie is het huidige beleid veel beter te begrijpen. Verduurzaming van de energiemix gaat dan niet zozeer om de klimaateffecten - dat is een gunstig bijeffect - maar om de im- porten zoveel mogelijk te vervan- gen door nationaal voortgebrachte energie en verder te diversifiëren naar bron en herkomst. Washington consensus Voor de Amerikaanse schaliere- volutie werd geloofd dat er voor Europa geen ontkomen meer was aan het toenemen van de impor- ten. Na de Amerikaanse schalie- revolutie en de groei van de we- reldwijde LNG-sector is er hier en daar in Europa twijfel ontstaan of er niet een stap werd overge- slagen. Immers, de CO2-uitstoot in de VS neemt snel af door het Door Coby van der Linde vervangen van kolen door gas in de elektriciteitsopwekking. Het succes van de schaliegasrevolutie werd vervolgens toegepast op olie en de importafhankelijkheid van de VS benadert nu een Bushiaans ideaalniveau. Het vertrouwen van Europa in een open wereldecono- mie voor energie hangt nu op de toestemming van het Amerikaan- se congres om ruwe olie en gas te mogen exporteren. Blijft deze toestemming uit, dan zal Europa bevestigd worden in de meer naar binnen gerichte energiestrategie, andere nieuwe exportstromen uit Zuid-Amerika en Australië ten spijt. Journaal Het gevolg van de nieuwe strategie van Europese landen is dat lange- termijn voorzieningszekerheid als prioriteit van energiebeleid steeds meer moet worden ingeruild voor een kortere termijn leveringsze- kerheidsbeleid. In plaats van de kop van het nieuws, waarin onze zorgen om conflicten tussen Rus- land en Oekraïne of Arabische Lentes in relatie tot een onge- stoorde leverantie van olie en gas worden bevestigd of niet, moeten we steeds vaker naar de staart van het nieuws kijken: gaat het wel ge- noeg waaien? Krijgen we eindelijk een echt klimaatbeleid. Coby van der Linde is hoofd van het Clingendael International Energy Pro- gramme en hoogleraar Geopolitiek en Energiemanagement aan de Rijksuni- versiteit Groningen. n
Transcript of OPINIE - Clingendael International Energy Programme8 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 • dinsdag...
8 EnergieActueel,jaargang15,nr15•dinsdag17december2012
OPINIEDe maand december is bij uitstekeenperiodevoorpersoonlijkereflec-tie.Dedagenwordenkorter.Dewin-terisinaantocht.Denatuurverstiltenalweerwordtereenjaarverledentijd. Het contact met mensen diedichtbij ons staan, familieleden engoedevrienden,wordtinzulkeom-standighedenextrawaardevol.Nietvoornietskentdedecembermaandmet het Sinterklaasfeest, Kerstmisen de jaarwisseling drie momen-ten waarop wij elkaar opzoeken,geschenken geven en samen eten.En zo elkaar inspireren en een hartonder de riem steken. Soms expli-ciet, door het voeren van een goedgesprek.Somsimpliciet,doorsamentezijn,elkaaraandachttegevenentegenietenvanelkaarsgezelschap.
Als energiesector hebben wij indeze decembermaand ook alleaanleiding tot collectieve reflec-tie. Ons métier is een voortdurendonderwerp van maatschappelijkeen politieke discussie. De energie-voorziening is volgens sommigenteduur,maarvolgensanderenjuisttegoedkoopwaardoorerteweinigprikkels voor energiebesparing be-staan. Onze energievoorziening isverre van duurzaam, maar over detechnische en financiële haalbaar-heid van een verduurzaming vanhetsysteemwordtzeerverschillendgedacht. Om nog maar te zwijgenvandesnelheidwaarmeedatdientte gebeuren. Volgens sommigen isenergie een basisvoorziening, zo-dat het socialiseren van bepaaldekosten voor de hand ligt. Anderenwillen juist het kostenveroorza-kingsprincipemaximaaltotgeldingbrengen en pleiten om die redenvoor meer dynamische leverings-tarieven en meer gedifferentieerdetransporttarievenen(milieu)heffin-gen.GaandewegontstaaterzoeenonontwarbareGordiaanseknoop.Het ontwarren van deze knoopwordt niet bepaald bevorderd doorhetfeitdatdeverantwoordelijkheidvoor het energiesysteem over eengroot aantal partijen verdeeld is.Zozijnnetbeheerdersalleenbereidom investeringen in hun netten teplegentenbehoevevandecentrale,duurzameenergieproductiealsdaarextra inkomsten tegenover staan.Enonderneemteenaantalcommer-ciëleenergiebedrijvenpogingenomonder verwijzing naar het belangvan een betrouwbare voorzieningeenheffingintevoerenomdevastekostenvanhuncentralestedekken,omdat als gevolg van de toegeno-menhoeveelheiddecentraalgepro-duceerde, duurzame elektriciteithun afzet afneemt. En maakt derijksoverheidhetveelbesproken‘sal-derenopafstand’totnutoenietmo-gelijkomdatincrisistijddedaarmeeweglekkendebelastingopbrengstennietkunnenwordengemist.Zoont-staateensituatiewaarinhetbelangvanindividuelepartijenaansector-brede omwentelingen in de wegstaat. Omwentelingen die noodza-kelijk zijn om ook de toekomstige
generaties te kunnen voorzien vaneen betaalbare, betrouwbare enduurzame energievoorziening. Om-wentelingen waarvoor bestuurdersenprofessionalsdieopdítmomentin onze sector werkzaam zijn ver-antwoordelijkheiddragen.Het is ondertussen opvallend hoegroot de discrepantie is tussen deattitudeendedrijfverenvandespe-lers indeenergiesectorindeprivé-sfeer enerzijds en in hun beroeps-matigebezighedenanderzijds.Indeprivé-sfeerzoekenzijhetgezelschapen de liefde van medemensen enhebbenzijveelvoorhenover;vooralindedecembermaand,maarvastenzekerookderestvanhetjaar.Inhetwerkendelevenzijnzijechteruitopeen optimale positionering van enmaximaal voordeel voor hun werk-gever; en soms ook voor zichzelf.Bijzondertreffendkomtditnaarvo-renalshetgaatomdezorgvoordevolgendegeneratie.Indeprivé-sfeerprobeertiedereenzijnofhaarkinde-ren zo goed mogelijk op te voedenen spaart kosten noch moeite henmogelijkhedentebiedenomzichteontplooien.Ophetwerkishetech-ter ineens vooral het kortetermijn-belangvandeeigenorganisatiedatdeboventoonvoert.Omnogwatdieperaftesteken:dewaarden en normen die wij in deprivé-omgeving hanteren, verschil-lenwezenlijkvandiediewijtoepas-seninhetwerkendleven.Watthuisempathischenliefdevolis,isophetwerk ineens soft en emotioneel.En wat op het werk professioneelheet, zou thuis worden beschouwdalsegoïstischenkortzichtig.Endatterwijldeenergiesectornu juistbijuitstekeenbrancheis,waaringeldtdat ook in de beroepsuitoefeninghet belang van de volgende gene-ratieskanwordengediend.Zoheb-ben wij als het gaat om zaken alsvestigingslocaties, brandstofmix enspanningsniveaustemakenmetdeconsequenties van de keuzes vanonze voorgangers. Onze opvolgerszullenophunbeurt temakenheb-benmetdeconsequentiesvanonzekeuzes.Het lijkt mij een goede zaak wan-neer de decemberreflecties vanenergieprofessionals tot gevolghebben dat de waardensystemenvan thuis en op het werk wat naarelkaar toegroeien. Als energiesec-tor zien wij onszelf geplaatst voorenorme uitdagingen. De wijzewaaropwijdiehethoofdbieden,isvan directe invloed op de welvaarten de ontplooiingsmogelijkhedenvantoekomstigegeneraties.Alshetonsthuisluktommethetoogopdetoekomstige generaties af te zienvan ons kortetermijn-eigenbelang,danmoetdatophetwerktochookkunnen?OmgezamenlijkdeGordi-aanse knoop van de toekomst vanonze energievoorziening door tehakken? De opofferingsgezindheiden de gemeenschapszin van hetkind van Bethlehem kunnen daar-toe in het bijzonder in de kerstpe-riode als inspiratiebron dienen. Ikwens u goede kerstdagen en eenfijnejaarwisseling.
Han Slootweg is deeltijdhoogleraar Smart Grids aan de Technische Uni-versiteit Eindhoven en werkzaam bij een regionale netbeheerder. n
KerstgedachtenZie om en…wat eigenlijk?Er werd gevraagd of het mogelijk was dat ik voor het laatste nummer van het jaar wat kon terugkijken op 2012. Dat leek me wel wat. Het was zeker geen saai jaar en er was een hoop te vertellen over econo-mie, politiek en energie. Voor alle zekerheid heb ik wat columns van eerder dit jaar erbij gepakt zodat ik niet in herhaling zou vallen. Ik weet dat als een onderwerp me dwars zit, ik als bij een oude plaat steeds bij dezelfde krasjes terug-kom. En krasjes waren er genoeg dit jaar.
Het jaar 2012 is voor mij het best samen te vatten als een jaar waarin vergezichten van decaden de mi-sère van het nu moesten doen ver-geten. Er is wat af ‘geroodmept’ dit jaar. Allemaal vluchten vooruit. Vervelende details, zoals herstel van de economische groei, sane-ring van de overheidsfinanciën, en aanpassingsproblemen van de energiesector aan de opmars van variabele energiebronnen, zoals zon en wind, verworden tot de aanloopproblemen van de verre toekomst. De serieuze daling van de energievraag als gevolg van de economische crisis is ook slechts een vervelend detail, indien afge-zet tegen de belofte van de rood-mep. We zijn meesters geworden in het dromen over morgen, maar staan grotendeels met lege Euro-
pese handen als het gaat om het adresseren van de weerbarstige problemen van nu. Ondanks alle vergezichten ontbreekt het aan een plan dat de hedendaagse vraagstukken aanpakt; of het nu het herstel van de economie in het algemeen is of de energiesector. De kosten van het grote aarzelen lopen op. Nationaal energiebeleid met grensoverschrijdende effecten is nu aan de orde van de dag om oude en nieuwe hobbels het hoofd te bieden. Alle inspanningen ten spijt zijn de verworvenheden van al dat ‘doelengetwintig’ eigenlijk droef te noemen. De CO2-prijs benadert zo langzamerhand de prijs van een kauwgompje. Terug-kijkend op 2012 is het Europese bootje op vele plaatsen lek geraakt en zijn het nationale plannen die de boventoon voeren.
VrijhandelNiemand stelt de vraag wat de kos-ten van het huidige beleid zijn en of er wellicht andere opties zijn die de uitstoot even effectief in een neerwaartse richting weten te bewegen. Ook wordt de vraag niet gesteld of Europa, in het licht van wat elders in de wereld aan inspanningen worden verricht, in hetzelfde tempo moet door-gaan of dat er meer rekening ge-houden kan worden met leer- en kostencurves en de economische tegenslag van dit moment. Ook is er weinig oog voor de CO2-con-sumptie van Europa; die neemt toe door het importeren van koolstof-intensievere goederen uit bijvoor-beeld China. Als andere landen niet de ogen strak op 2050 hou-den, waarom Europa dan wel? De beoogde voortouwfunctie is im-
mers in Kopenhagen al gesmoord en de bijdrage van Europa aan het klimaatprobleem wordt kleiner naarmate we economisch minder significant worden. Goed voor-beeld deed niet volgen.
VervangingEr moet dus een belangrijke an-dere reden zijn om het beleid op dezelfde manier te willen voortzet-ten. Mijn geld zet ik op het minder afhankelijk willen worden van in het buitenland voortgebrachte energie. De voorkeur voor zon en wind, ook op plaatsen waar dat energetisch niet het meest voor de hand ligt, is een gevolg van het afnemende vertrouwen in een we-reld van vrijhandel en het toene-mende wantrouwen in een wereld waar staatsbelangen gaan voor private economische belangen. In een sfeer van afnemend vertrou-wen in een open wereldeconomie is het huidige beleid veel beter te begrijpen. Verduurzaming van de energiemix gaat dan niet zozeer om de klimaateffecten - dat is een gunstig bijeffect - maar om de im-porten zoveel mogelijk te vervan-gen door nationaal voortgebrachte energie en verder te diversifiëren naar bron en herkomst.
Washington consensusVoor de Amerikaanse schaliere-volutie werd geloofd dat er voor Europa geen ontkomen meer was aan het toenemen van de impor-ten. Na de Amerikaanse schalie-revolutie en de groei van de we-reldwijde LNG-sector is er hier en daar in Europa twijfel ontstaan of er niet een stap werd overge-slagen. Immers, de CO2-uitstoot in de VS neemt snel af door het
DoorCoby van der Linde
Energie Actueel is een driewekelijkse uitgave van de vereniging Energie-Nederland.
Energie Actueel verschaft nieuws, achtergronden en opinies uit de wereld
van energie en aanverwante bedrijfstakken.
RedactieadresEnergieActueel
LangeHoutstraat22511CWDENHAAGTel.070-3114350
HoofdredactieAnneSypkensSmit
Bladmanagement & eindredactiePACTMediaproductiesBV,DenHaag
RedactieNoudKöper,SjoerdMarbus,
SanderSchilders
CorrespondentenHenkvandenBoom(Barcelona),
ElrovandenBurg(Warschau),JanvanEtten(Parijs),JanvanHoof(Frankfurt),
FrankKools(NewYork),JanSchils(Brussel),ArjanSchippers(Londen),
WimVerseput(Kopenhagen)
Lay-out & opmaakDoCompany,Rotterdam
Druk & DistributieSenefelderMissetGrafischbedrijfbv,
Doetinchem
AbonnementenEnergieActueelwordtkosteloostoegezonden
aanpersonenindienstvanbedrijvendielidzijnvanEnergie-Nederland,indienstvande
Rijksoverheidofhogeronderwijsinstelling.Overigegeïnteresseerdenkunnenzichabonneren.
Eenjaarabonnementkost€ 75,-AllebedragenzijninclusiefBTW.
AbonnementsgeldenwordennamensdeuitgeversgeïnddoorAbonnementenland,Heemskerk.
Opzeggingen-uitsluitendschriftelijk-tweemaan-denvóóringangvanhetnieuwekalenderjaaraan:
EnergieActueel,LangeHoutstraat2,2511CWDenHaag
Adreswijzigingen kunnen wordendoorgegeven aan:
Advertentie-exploitatieAndrévanBeveren,
RecentBV,Postbus17229,1001JEAmsterdamPrinsHendrikkade77b,1012AEAmsterdam
t0203308998,[email protected]
Overnamevanartikelenuitsluitendtoegestaannatoestemmingvan
dehoofdredactie.ISSN2211-6230
Abonnement op
Vul de bon volledig in en stuur naar:Energie Actueel, Antwoordnummer 24603, 2490 WB Den Haag
IkabonneermijopEnergie ActueelEenabonnementkost€75,-incl.6%btwIkverzoekomkostelozetoezendingvanEnergieActueel,omdatikwerkbij:
eenbedrijfdatlidisvanEnergie-NederlanddeRijksoverheideenhogeronderwijsinstelling
Titel(s)
Voorlettersennaam M/V
Functie
Telefoonnummer
Naamorganisatie/bedrijf
Afdeling
Postadres* Locatiecode
Postcode/woonplaats
Aardvanhetbedrijf*Tevensfactuuradres.
IkontvangEnergie Actueelgraagoponderstaandprivéadres**
Adres
Postcode/woonplaats**Bijontvangstopprivéadresookaltijddegegevensbedrijf,incl.postadres,invullen.
Datum Ordernr. btw-nr.
Handtekening
ENERGIEActueel
17-1
2-20
12
Energie
ENERGIEActueel
vervangen van kolen door gas in de elektriciteitsopwekking. Het succes van de schaliegasrevolutie werd vervolgens toegepast op olie en de importafhankelijkheid van de VS benadert nu een Bushiaans ideaalniveau. Het vertrouwen van Europa in een open wereldecono-mie voor energie hangt nu op de toestemming van het Amerikaan-se congres om ruwe olie en gas te mogen exporteren. Blijft deze toestemming uit, dan zal Europa bevestigd worden in de meer naar binnen gerichte energiestrategie, andere nieuwe exportstromen uit Zuid-Amerika en Australië ten spijt.
JournaalHet gevolg van de nieuwe strategie van Europese landen is dat lange-termijn voorzieningszekerheid als prioriteit van energiebeleid steeds meer moet worden ingeruild voor een kortere termijn leveringsze-kerheidsbeleid. In plaats van de kop van het nieuws, waarin onze zorgen om conflicten tussen Rus-land en Oekraïne of Arabische Lentes in relatie tot een onge-stoorde leverantie van olie en gas worden bevestigd of niet, moeten we steeds vaker naar de staart van het nieuws kijken: gaat het wel ge-noeg waaien? Krijgen we eindelijk een echt klimaatbeleid.
Coby van der Linde is hoofd van het Clingendael International Energy Pro-gramme en hoogleraar Geopolitiek en Energiemanagement aan de Rijksuni-versiteit Groningen. n
DoorHan Slootweg
