OPEN MONUMENTENDAG - Stadsarchief Oss...Oss had waarschijnlijk al heel vroeg een molen; in 1350...

NEERLANGEL

OPEN MONUMENTENDAG

OSS

HERPEN

RAVENSTEIN

HAREN

MEGEN

MACHAREN

LITH

LITHOIJEN

MAREN-KESSEL

GEFFEN

in de gemeente Oss 8 - 9 september 2018

DEURSEN

Erfgoed leeft in Oss, als grote erfgoedgemeente met maar liefst 244 rijksmonumenten en 328 gemeentelijke monumenten, waaronder ruim 60 religieuze gebouwen. En archeologisch is Oss een echte schatkamer. Dit weekend laten we u weer vol trots onze mooie monumenten uit de Osse geschiedenis zien.

Waarde van erfgoedDe afgelopen jaren hebben we ons ingespannen om ons erfgoed promi-nenter op de kaart te zetten. Te beginnen bij onze eigen inwoners. Vanuit het besef dat als onze gemeenschap breed de waarde van ons erfgoed onderkent en uitdraagt, dat de beste waarborg is voor het behoud daar-van. In 2017 hebben we werkgroepen rond de thema’s Zuiderwaterlinie; Religieus Erfgoed; Industrieel Erfgoed en Archeologie samengesteld. Deze werkgroepen hebben aanbevelingen gedaan die we gaan vertalen naar een plan van aanpak.

Cultureel erfgoed ontdekkenOveral in Europa trekt erfgoed dit jaar extra aandacht. 2018 is door de Europese Commissie uitgeroepen tot het Europese Jaar van het Cultureel Erfgoed. Om daarmee het belang van ons cultureel erfgoed én het behoud daarvan te benadrukken. In heel Europa vinden activiteiten en evenementen plaats. Op deze manier kunt u het Europees cultureel erfgoed ontdekken en ervan genieten. De Osse erfgoedkalender 2018 laat zien welke activiteiten er zijn in onze gemeente.

In deze folder staat wat er op 8 en 9 september tijdens de jaarlijkse Open Monumentendag te zien en te doen is in de gemeente Oss. Het thema is ‘Europa’. Er zijn meer dan 40 monumenten gratis te bezoeken én er zijn diverse activiteiten, zoals de inmiddels bekende busexcursies, rondlei-dingen, tentoonstellingen, workshops en stadswandelingen. De Open Monumentendag wordt gecoördineerd door het Stadsarchief Oss en wordt mede mogelijk gemaakt door vele betrokken erfgoedorganisaties, vrijwilligers en monumenteneigenaren die de monumenten openstellen en de activiteiten organiseren. Ik dank hen hier hartelijk voor.

Wij nodigen u graag uit om het vele moois dat onze gemeente aan erfgoed te bieden heeft, te komen bezichtigen.

Johan van der SchootWethouder Erfgoed c.a.

Welkom op onze Open Monumentendag!

BUSEXCURSIEontdek de monumenten in de gemeente Oss

Op zaterdag 8 en zondag 9 september rijdt om 10.00 uur en 13.30 uur een excursiebus langs verschillende monumenten in de gemeente Oss. In de bus is een gids aanwezig die tijdens de rit informatie geeft over de monumenten en andere wetenswaardigheden. Er wordt onderweg op één of twee plekken een stop gemaakt. Hier wordt een rondleiding door een of meerdere monumenten gegeven en/of een wandeling gemaakt. Ook de route zelf, door het mooie landelijke gebied van de gemeente Oss, is zeker de moeite waard.

De busexcursie op zaterdagochtend 8 september om 10.00 uur gaat naar de Maria Magdalenakerk in Geffen en de voormalige pastorie in Maren-Kessel.De busexcursie op zaterdagmiddag 8 september om 13.30 uur bestaat uit een middagje Megen. In deze vestingplaats wordt een stadswandeling gemaakt en de kloostertuin Hof van Lof bezocht. Bij deze excursie moet vrij veel gelopen worden.De busexcursie op zondagochtend 9 september om 10.00 uur gaat naar Ravenstein. Hier wordt het oude raadhuis bezocht, waar het TIR in is gevestigd. Daarna wordt een bezoek gebracht aan het leerlooierijhuis-je en de smederij Verhoeven in Ravenstein. Bij deze excursie moet vrij veel gelopen worden.De busexcursie op zondagmiddag 9 september om 13.30 uur gaat naar het Erfgoedlokaal Haren en de Oude Pastorie in Macharen.

Praktische punten• Het starten eindpunt van de bussen is de parkeerplaats achter het

gemeentehuis, Raadhuislaan 2 in Oss. • Deelname aan de busexcursie is gratis.• Reserveren is verplicht in verband met het beperkte aantal plaatsen.

Dit kan telefonisch, aan de balie of via de mail vanaf dinsdag 14 augus-tus bij het Stadsarchief, Raadhuislaan 10 (in de Bibliotheek Oss) in Oss, [email protected], T: 0412 - 842010. Het Stadsarchief is geopend op dinsdag, woensdag en donderdag van 11.00 tot 17.00 uur. Tijdig reserveren wordt aanbevolen. Vol = vol.

• In verband met het beperkte aantal plaatsen kan er per reservering maar voor één van de bustochten gereserveerd worden.

• In verband met het beperkte aantal plaatsen kan er per reservering voor maximaal 4 personen gereserveerd worden.

• Graag bij verhindering tijdig afmelden, zodat iemand anders uw plaats kan innemen.

• Als u slecht ter been bent; informeer dan naar de meest geschikte busexcursie.

• De excursies duren ongeveer 3 uur. • Voor koffie/thee wordt onderweg gezorgd.

Op zondag 9 september organiseert Toerclub de Windmolens uit Geffen in samenwerking met fietshandel Bike+ uit Oss de jaarlijkse Bike+ toer. In 2018 valt deze toertocht samen met de Open Monumentendag en gaat de route langs diverse mooie monumenten en door het fraaie groene gebied van de gemeente Oss. Deelnemers kunnen kiezen uit 3 afstanden: 35, 45 of 60 kilo-meter. Start en finish is bij Hotel de Naaldhof in Oss. Ook dit jaar wordt er weer gezorgd voor een aantal aantrekkelijke pauzeplaatsen met horecafaciliteiten. Natuurlijk kunnen de deelnemers onderweg de monumenten bezoeken.

Praktische puntenStart en inschrijving: zondag 9 september tussen 10.00 uur en 13.00 uur. Inschrijven op de startplaats. Een routebeschrijving wordt bij de inschrijving verstrekt.

Sluiting en eindtijd 18.00 uur.

Start en Finishplaats Hotel de Naaldhof, Docfalaan 22 in Oss.

Kosten € 3.- per persoon of € 5,- per gezin.

Organisatie

T 06-51532589, www.dewindmolens.nlDe organisatie vindt plaats onder auspiciën van de NTFU (Nederlandse Toerfiets Unie).

De deelnemers gaan verzekerd op pad, EHBO en een bezemwagen zijn beschikbaar. Enkele versnaperingen voor onderweg worden verzorgd. Hier-naast zijn er stops bij horecapunten, ook bij diverse monumenten, waar de gelegenheid is om op eigen kosten wat lekkers te eten en te drinken. Onder de deelnemers worden na afloop bij inlevering van de inschrijfkaart enkele leuke prijzen verloot, beschikbaar gesteld door Bike+.

FIETSTOCHTlangs de monumenten op 9 september

Grote KerkKerkstraat 15, Oss www.grotekerkoss.nl

OpeningstijdenZaterdag 8 en zondag 9 september van 13.00 uur tot 17.00 uur

Activiteiten• Tijdens openingstijden kan op elk heel en half uur met een gids de kerkto-

ren beklommen worden. Hierbij ziet u ook het orgel, de stucgewelven, de klokken en het carillon. De torenbeklimming duurt in totaal circa 1,5 uur. Minimum leeftijd is 12 jaar. De torenbeklimming is op eigen risico.

• Er is tijdens deze dagen altijd de gelegenheid om met een gids door de kerk te lopen.

• In de sacristie is een tentoonstelling van kerkschatten te bezoeken. • Er is doorlopend een ambachtelijke demonstratie glas-in-lood maken.• Er is een doorlopende digitale fotopresentatie.

Over het monumentDe Grote Kerk is een rijksmonument en is in neogotische stijl gebouwd. Deze rooms-katholieke kerk, die gebouwd werd van 1857 tot 1859, is de oudste nog bestaande kerk in Oss. Hij kwam in de plaats van de oude Sint-Willibrordus-kerk uit 1400. Sint Willibrordus is de patroonheilige van de stad Oss. De nieuwe kerk werd toegewijd aan de Maagd Maria Onbevlekt Ontvangen. De kerk is gebouwd naar ontwerp van architect H.J. van Tulder. Het interieur is sterk geïnspireerd op de gotische Sint-Janskathedraal in ’s-Hertogenbosch. De mooie gebrandschilderde ramen dateren uit het eind van de negentiende eeuw. Osse ondernemers en welgestelde burgers hebben het interieur van de kerk met geschenken verfraaid. De hoge toren is kenmerkend voor het cen-trum van Oss. Opvallend is dat de toren geen spits heeft, maar een bakstenen balustrade als bekroning. Tijdens de Open Monumentendag kan met een gids de 55 meter hoge toren beklommen worden. Bij helder weer biedt dit een prachtig uitzicht over Oss en wijde omgeving.

OSSGrote Kerk 1

Nucleaire schuilkelderIngang bij het toegangshek van de parkeerkelder naast de supermarkt EMTÉ aan het Jurgensplein/Heschepad, Osswww.maaslandgildeoss.nl/index.php/stadswandelen

OpeningstijdenZondag 9 september van 11.00 tot 16.00 uur

ActiviteitenEr zijn gidsen van het Maasland Gilde aanwezig voor het geven van informatie en een rondleiding.

Over het monumentTijdens de Koude Oorlog, in de tweede helft van de vorige eeuw, stonden twee machtsblokken lijnrecht tegenover elkaar. Hierdoor was er een dreiging voor een oorlog met kernwapens. Om de bevolking bescherming te bieden tegen een atoomaanval, moesten er ook in Nederland schuilkelders komen. In 1970 startte het Ministerie van Binnenlandse Zaken met de bouw van openbare schuilgelegenheden. Dit werd in combinatie met de aanleg van grote gebou-wen gedaan. In 1982 is het appartementencomplex aan het Heschepad bij het Jurgensplein gebouwd. Hieronder werd een schuilkelder in de parkeerruimte gebouwd. In 1986 is deze schuilkelder door burgemeester Van Veldhuizen geopend. De schuilkelder kon als Nucleaire-, Biologische- en Chemische schuilkelder (NBC) worden gebruikt. De schuilkelder is gemaakt voor 3.800 personen en was bedoeld om 2 dagen in te kunnen overleven. Oss telde toen 40.000 inwoners.

OSSNucleaire schuilkelder

Museum Jan Cunen (Villa Constance) Molenstraat 65, OssT: 0412 798 000, www.museumjancunen.nl

OpeningstijdenZaterdag 8 en zondag 9 september van 11.00 uur tot 17.00 uur

ActiviteitenRondleiding door het gebouw om 15.00 uurTentoonstellingen ‘We Are Food - Over de kunst van voedsel’ en ‘Hans van Bentem - The Attic’

Over het monumentVilla Constance, het monumentale gebouw waarin Museum Jan Cunen is gehuisvest, kent een rijke en gevarieerde geschiedenis sinds de bouw als fabri-kantenvilla in 1888. Sinds 2001 is de villa een rijksmonument. Het pand diende in de afgelopen eeuw onder andere als meisjespensionaat, stadhuis en poppen-theater. Al in 1935 werd in het souterrain een museum ingericht door archivaris Jan Cunen. Vandaag de dag huist Museum Jan Cunen in Villa Constance. Het museum is recent fraai verbouwd, er is onder andere een nieuwe entree en een museumcafé toegevoegd. Wie waren de vroegere bewoners van de villa? Waar dineerden en sliepen zij? En welke authentieke kenmerken zijn nog steeds zichtbaar? Sluit tijdens het Open Monumentenweekend aan bij een gratis instaprondleiding beide dagen om 15.00 uur en kom meer te weten over Villa Constance. Dit weekend is tevens een van de laatste kansen om de tentoonstellingen ‘We Are Food – Over de kunst van voedsel’ en ‘Hans van Bentem – The Attic’ te bezoeken (te zien tot en met 16 september).

OSSMuseum Jan Cunen (Villa Constance)

VR-tourDocenten van ROC De Leijgraaf hebben een virtuele tour door de schuilkelder ontwikkeld. Deze is ter plekke te bekijken met een VR-bril (van de school).

32

Foto: Hans van der Grient

OSSMolen Nieuw Leven

Molen Nieuw LevenNieuwe Brouwerstraat 49, Oss

OpeningstijdenZaterdag 8 september van 10.00 tot 13.00 uur

Over het monumentIn 1894 begon de bouw van de molen Nieuw Leven, die in 1895 klaar was. Eind jaren dertig werd de molen wit geschilderd. In de volksmond heet(te) hij dan ook ‘de witte molen’. In 1960 kocht de Philipsfabriek de molen, die tegen de rand van het toenmalige fabrieksterrein lag. Philips verbouwde de molen tot vergader- en ontvangstruimte. Met deze nieuwe functie veranderde het karakter van de molen sterk, ondanks dat zoveel mogelijk van het oorspron-kelijke molenwerk bewaard werd. Rond 1985 werd de gemeente Oss eigenaar van de molen. De molen werd gerestaureerd, hierbij werd de witte verflaag weggehaald. In 1992 kon de molen weer malen.

Molen ZeldenrustKruisstraat 37, Oss

OpeningstijdenZaterdag 8 en zondag 9 september van 10.00 tot 16.00 uur

Over het monumentOss had waarschijnlijk al heel vroeg een molen; in 1350 heeft Oss al het recht van molendwang. Dat wil zeggen dat de inwoners van Oss, Heesch, Berghem en Nistelrode verplicht waren hun graan in Oss te laten malen. De eerste molen van Oss stond aan de Oude Molenstraat. Deze molen werd in 1867 af-gebroken. In 1860 werd molen Zeldenrust aan de Kruisstraat gebouwd. Rond de Tweede Wereldoorlog schakelde de molenaar over op motorkracht voor de aandrijving van de maalstenen. Maar de molen raakte in verval. In 1971 werd de molen, niet veel meer dan een stenen romp, aan de gemeente Oss verkocht. In 1978 is de molen gerestaureerd en nu wordt hier met regelmaat koren gemalen. Enkele jaren geleden is het voegwerk van de romp van de molen gerestaureerd en is het pleintje voor de molen opnieuw ingericht.

OSSMolen Zeldenrust 54

Het VorstengrafAan de Zwaardweg, nabij de fietstunnel onder de snelweg A59, Osswww.vorstengrafoss.nl

OpeningstijdenHet monument is de hele dag (het gehele jaar) geopend.

Over het monumentHet Vorstengraf is een belangrijk icoon van Oss. Met een doorsnede van 53 meter is dit de grootste grafheuvel van Nederland. Het graf dateert uit de vroege ijzertijd (circa 700 voor Christus) en ligt bovenop een kleinere graf-heuvel die duizend jaar eerder in de bronstijd is aangelegd. Het vorstengraf is ontdekt in 1933 en is beroemd door de rijke grafgiften, waaronder een ritueel gebogen zwaard en een grote bronzen wijnemmer. Dit zwaard was versierd met goud, wat in die tijd heel bijzonder was. In dit gebied is een groot aantal graven bekend. Dicht bij het grote Vorstengraf zijn enkele andere grafheuvels gereconstrueerd. Twee daarvan zijn omringd door zogenaamde paalkransen. Stichting Vorstengraf Oss heeft uitgebreide informatiepanelen bij de monumenten geplaatst.

OSSHet Vorstengraf

PaalgravenLangs de Rijksweg N324 van Oss naar Grave, direct na het viaduct linkswww.vorstengrafoss.nl

OpeningstijdenHet monument is de hele dag (het gehele jaar) geopend. Tip: het monument is het beste met de fiets en lopend te bezoeken. De fiets kan bij de poort langs de Rijksweg N324 neergezet worden. Er is ook een fiets-route tussen het Vorstengraf en Paalgraven aangegeven.

Over het monumentDit prehistorische grafveld staat bekend onder de naam Paalgraven of Zeven-bergen. In de bronstijd en vroege ijzertijd (ongeveer 2000 - 500 voor Christus) werden hier regelmatig mensen begraven. Onder een van de grafheuvels zijn zeer bijzondere voorwerpen gevonden. Waarschijnlijk ligt hier een belangrijk persoon begraven, vergelijkbaar met het nabijgelegen Vorstengraf. In 2014 is dit archeologische monument hersteld en heropend. De recon-structie laat de laatste gebruiksfase van het grafveld zien. Alle grafheuvels en palenrijen zijn op hun oorspronkelijke plaats gereconstrueerd. Ook de heidevegetatie draagt bij aan het beeld zoals archeologen denken dat het er ruim 2500 jaar geleden heeft uitgezien. Er is een uitkijktoren waarvandaan je het terrein, en ook het dichtbij gelegen Vorstengraf, kunt overzien. Er staan informatiepanelen op het terrein en bij de wandelroute ernaartoe.

OSSPaalgraven 76

Sint-SebastianuskerkRogstraat 2, Herpen


ActiviteitenOp beide middagen kan de kerk met deskundige toelichting bekeken worden. Er is een tentoonstelling van kazuifels, gewaden, vaandels en andere kerkelij-ke voorwerpen. Voor kinderen is er een speurtocht door de kerk.

Over het monumentDe Sint-Sebastianuskerk in Herpen is een rijksmonument en is een van de best bewaarde gotische kerken in Brabant. De toren dateert uit de vijftiende eeuw. In 1907 werd de kerk verbouwd en uitgebreid. Dit gebeurde onder leiding van architect C. Franssen, die aan het begin van de eeuw ook actief was in Lith, Lithoijen en Geffen. Tijdens restauratie- en uitbreidingswerkzaamheden werd op de koorgewelven een aantal bijzondere schilderingen ontdekt. Dit zijn rijke beschilderingen van heiligenfiguren, passie-emblemen en rankornamenten. Het was waarschijnlijk een schenking van Philips van Kleef, heer van Ravenstein (1459-1528). Dit soort schilderingen is uiterst zeldzaam.

HERPENSint Sebastianuskerk 8

St. Jan de Doperkerk St. Jansstraat 2, Neerlangel

OpeningstijdenOp zaterdag 8 september van 10.00 tot 17.00 uur en op zondag 9 september van 10.00 tot 12.00 uur

Over het monumentIn Neerlangel staat in de luwte van het bomenrijke kerkplein de St. Jan de Doperkerk, ook wel ‘de kleine Sint Jan’ genoemd. Bijna tien eeuwen geleden, lang voor de stichting van het stadje Ravenstein, werd het kerkje op een oeverwal van de rivier gebouwd. Oorspronkelijk stond hier een eenvoudig Romaans zaalkerkje uit de elfde eeuw. In 1869 is dit kerkje afgebroken en is op de oude fundamenten de huidige kerk gebouwd. Daarbij werd de Romaanse toren gespaard. Deze tufstenen toren is het oudste Romaanse bouwwerk van Noord-Brabant. Het kerkje vervult tegenwoordig in toenemende mate haar rol als huis van rust, bezinning en gebed. Het is dagelijks voor iedereen toegankelijk. Het kerkje is in 2010 en 2011 grondig gerestaureerd. De eeuwenoude tufstenen toren is opnieuw gevoegd en hersteld, het leien dak is volledig vernieuwd en ook de glas-in-loodramen zijn gerestaureerd. Het stucwerk van de westwand in de kerk is verwijderd, waardoor de toren, de achterwand en de noklijnen van het elfde-eeuwse Romaanse kerkje zichtbaar zijn geworden. Nu is nog duidelijker te zien dat het nieuwe neogotische schip op de oude fundamenten tegen de toren en de wand van het oude Romaanse kerkje is gebouwd.

NEERLANGELSt. Jan de Doperkerk 9

StadswandelingTijdens de Open Monumentendagen organiseert de Heemkundekring Land van Ravenstein gratis stadswandelingen. U wordt door stadsgidsen begeleid door het centrum en langs de kerken van het stadje. Zaterdag 8 september start een stadswandeling om 14.00 uur bij het Raadhuis. Zondag 9 september begint de wandeling om 12.00 uur, eveneens bij het Raadhuis. U kunt zich aanmelden bij de balie van het Toeristisch Informa-tiecentrum Ravenstein in het Oude Raadhuis, St. Luciastraat 2.

RAVENSTEINHet Oude Raadhuis

Het Oude RaadhuisToeristisch informatiecentrum Ravenstein (TIR) St. Luciastraat 2, Ravensteinwww.toerismeravenstein.nl

OpeningstijdenZaterdag 8 september van 10.00 tot 16.30 uur en zondag 9 september van 11.00 tot 16.00 uur

Activiteiten• Onderin het pand liggen oude keldergewelven; een deel van de rijke historie

van het stadje. Voor deze gelegenheid zijn ze toegankelijk.• Er is een animatiefilm over ontstaan van Ravenstein en er is een expositie in

het raadhuis.• De gratis stadswandelingen van Heemkundekring Land van Ravenstein star-

ten bij dit gebouw. Zie voor meer informatie het gekleurde kader hieronder.

Over het monumentIn het begin van de achttiende eeuw bestond het nog uit drie middeleeuwse huizen. In 1739 voegde Johan van Willigen de huizen samen. Nadat het als notarishuis dienst deed, werd het tot januari 2003 gebruikt als raadhuis. Sinds de samenvoeging van Ravenstein met de gemeente Oss wordt het gebouw onder andere gebruikt voor huwelijken, officiële ontvangsten, vergaderingen en tentoonstellingen. Sinds 2008 is hier het Toeristisch Informatiecentrum Ravenstein gevestigd.Tegenover het Raadhuis staat een oude stadspomp op de plaats waar vroeger de stads- en brandput hebben gestaan. Rechts naast het Raadhuis staat een schandpaal, die in 2010 door de Heemkundekring Land van Ravenstein aange-boden is ter gelegenheid van het 650-jarig bestaan van Ravenstein.

10

De smederijLandpoortstraat 19, Ravenstein

OpeningstijdenZaterdag 8 september en zondag 9 september van 12.00 tot 17.00 uur

ActiviteitenEr is een smid aanwezig die een demonstratie geeft.Bezoekers kunnen het oude gereedschap en smeedijzeren sierwerken zien.

Over het monumentDe smederij van Verhoeven is in 1931 gebouwd met betonstenen van een plaatselijke steenfabriek. Eerder stond hier ook al een smederij, eigendom van Anastasius Verhoeven. Zijn zoon Antonius (Toon) nam de smederij over. Het was destijds een van de eerste elektrische smederijen; het vuur werd met een elektrisch aangedreven ventilator aangewakkerd. In de smederij kunt u het oude gereedschap en smeedijzeren sierwerken van de smid zien. Speciaal op deze dagen wordt het vuur opgestookt en geeft een smid een demonstratie.

RAVENSTEINDe smederij

LeerlooierijhuisjeWalstraat 20 (aan de gracht achter Vidi-Reo), Ravenstein www.leerlooierijravenstein.nl

OpeningstijdenZaterdag 8 september en zondag 9 september van 12.00 uur tot 17.00 uur

Activiteiten• Er zijn gidsen aanwezig die zorgen voor een rondleiding.• Ouders en kinderen zijn op zondag 9 september om 13.00 uur welkom bij een

gratis workshop leerbewerking.• Er is een fotopuzzeltocht door Ravenstein voor kinderen vanaf 10 jaar. De

start is bij het Leerlooierij Museum Ravenstein. De tocht duurt een half uur.• Beide dagen wordt er filmmateriaal vertoond over leerlooien en het maken

van schoenen.• Er is op zondag 9 september een sfeervolle muzikale omlijsting.• Er is een tentoonstelling in samenwerking met het Schuh Museum Kleve.

Over het monumentHet leerlooierijhuisje is een overblijfsel van de voormalige ‘Stoom- en Schoen-lederfabriek Firma Ignaat Suermondt’. Dit huisje is een looischuur en het is het ‘laatste restje’ van de 19e-eeuwse industriële bebouwing op de oude stadswal in Ravenstein.In juli 2009 is deze voormalige leerlooierij als museum in gebruik genomen. In dit kleinschalige museum krijgt de bezoeker een indruk van de wijze waarop van een koeienhuid leer werd gemaakt en van leer schoenen werden vervaar-digd. Beneden in het huisje werden de huiden voorbewerkt. Het looien zelf vond plaats in een stenen aanbouw, waar ook de looikuip stond. Op de eerste verdieping van het houten gebouw werden de gelooide huiden gedroogd. Er zijn veel gereedschappen aanwezig uit de tijd dat de werkzaamheden nog handmatig plaatsvonden. Het geheel wordt geïllustreerd door beeldmateriaal in de vorm van foto’s en films. Ook aan de toenmalige leder- en schoenfabriek met de merknamen RAVO en FUT zijn vele herinneringen aanwezig. In de stadstuin, aangelegd naar het tuinplan rond 1900, zijn de perken voorzien van vele soorten planten en fruitbomen. In de tuin staan ook oude looimachines opgesteld uit het begin van de industriële revolutie. Hiermee kan aan jong en oud het leerlooi-proces verteld en getoond worden.

RAVENSTEINLeerlooierijhuisje 1211

Sint-Luciakerk/Sint-JosephkapelSint Luciastraat 2/5, Ravenstein

OpeningstijdenDe Luciakerk is helaas gesloten vanwege loslatend stucwerk van het plafond. De Sint Josephkapel is wél geopend: zaterdag 8 september en zondag 9 sep-tember van 11.00 tot 16.00 uur.

Over het monumentDe rooms-katholieke Sint-Luciakerk, gebouwd in 1735, is de enige Duitse barokkerk in Noord-Brabant. De bouw is gefinancierd door een speciaal hiervoor opgerichte Ravensteinse loterij. Tot het barokke interieur behoren onder andere het altaar, een communiebank, twee biechtstoelen en de preekstoel. Het orgel dateert uit circa 1740 en is lang onderhouden door de firma Smits uit Reek.Rechts naast de pastorie van de Sint-Luciakerk staat de Sint-Josephkapel. Hij maakte deel uit van het voormalige jezuïetenklooster uit de zeventiende eeuw. Nadat dit klooster werd gesloopt kwam de kapel in het zicht en kreeg hij een voorgevel.

RAVENSTEINSint Luciakerk / Sint Josephkapel

GarnizoenskerkServetstraat 3, Ravenstein


ActiviteitenEen stadsgids vertelt over de ontstaansgeschiedenis, de architectuur en de inrichting van de kerk.

Over het monumentDeze Nederlands Hervormde kerk uit 1641 is speciaal gebouwd voor het Staatse Garnizoen dat van 1621 tot 1672 in Ravenstein gelegerd was. Hij wordt daarom ook wel de Garnizoenskerk genoemd. Op een inwoneraantal van rond de 600 katholieken, was de komst van negen compagnieën van 150 tot 200 hervormde soldaten een enorme overmacht. Het is een kleine, eenbeukige kerk in gotische stijl met een opmerkelijke houten kapconstructie. De voorgevel is door steunberen in drieën gedeeld en heeft blinde ramen, die in 1732 zijn dichtgemetseld. In de loop van de achttiende en negentiende eeuw is de kerk grondig gewijzigd. In 1968 is het zeventiende-eeuwse uiterlijk gereconstrueerd. De kerk heeft een kabinetorgel uit 1782. Ook zijn er diverse zeventiende-eeuwse voorwerpen bewaard geble-ven, zoals het koorhek en een rijk vormgegeven preekstoel.

RAVENSTEINGarnizoenskerk 1413

Molen De Nijverheid Molensingel 6, Ravensteinwww.molenravenstein.nl


ActiviteitenIn het bastion, het bijgebouw van de molen, is een microbrouwerij waar door Stadsbrouwerij Wilskracht op kleine schaal speciaalbier gebrouwen wordt. Daarnaast is er een bakhuisje met traditionele takkenbosoven waar speltbrood en andere producten gemaakt worden. De molen, brouwerij en bakhuisje zijn te bezichtigen en enthousiaste medewerkers geven toelichting bij de historie en het gebruik daarvan. In de streekproductenwinkel zijn de producten uit het molencomplex en andere streekproducten te koop.

Over het monumentStellingmolen De Nijverheid dateert uit 1857 en is gelegen binnen het beschermde stadsgezicht van het vestingstadje Ravenstein. Hij staat op het ‘holle’ Bastion Utrecht, een onderdeel van de oude vestingwerken en is met zijn 30 meter de hoogste molen van Noord-Brabant. Voor die tijd stond op dezelfde plaats een houten standerdmolen. De verhoging binnen het bastion heeft nog steeds de originele hoogte. Bij belege-ring van de vesting werd de oude standerdmolen soms in zijn geheel afgebroken zodat die niet kon worden beschadigd door de kogels van de vijand. Een kanon bij de molen verwijst naar de oude verdedigings-functie van het bastion.

RAVENSTEINMolen De Nijverheid

Philips van Kleefbolwerck (anno 1509)Van Coothweg 1/Philips van Kleefpad (voorheen Pollekespad)www.vestingravenstein.nl


ActiviteitenOp beide dagen zijn gidsen aanwezig om rond te leiden en een toelichting te geven.

Over het monumentDit vestingwerk uit steen en aarde, naar oud-Italiaans model, werd in 1509/1510 aangelegd door Philips van Kleef (1459-1528), soeverein heer van het Land van Ravenstein. Het is het oudste vestingwerk van dit model in Nederland. Het onderaardse deel werd in 1544 (deels) opgeblazen. In 1621 werd op dezelfde plaats het ‘Hollandse’ aarden bastion Famars aangelegd, als onderdeel van de vestingwerken naar oud-Nederlands model. De aarden wallen werden in 1673 in de gracht geschoven. Het Philips van Kleefbolwerck werd in 2011 door de eigenaar van het terrein herontdekt en in de periode 2012 - 2016 bezoekbaar gemaakt.

RAVENSTEINPhilips van Kleefbolwerck (anno 1509)

Eén gratis kopje koffie met een snee speltkrentenbroodBij Molen De Nijverheid/Stads-brouwerij Wilskracht ontvangt u op vertoon van deze pagina op 8 of 9 september 2018 één gratis kopje koffie met een snee speltkrentenbrood. Zolang de voorraad strekt en geldig voor één persoon.

1615

Tuinhuisjes bij R.K. KerkhofMolensingel/Philips van Kleefpad (voorheen Pollekespad)


ActiviteitenUitleg over de restauratie door vrijwilligers van de Heemkundekring.

Over het monumentHet ene tuinhuis, in een neogotische bouwstijl, dateert uit 1875 en is een rijksmonument. Het andere tuinhuis, in ambachtelijke stijl, dateert van circa 1897 en is als gemeentelijk monument aangemerkt. De tuinhuisjes staan op restanten van de aarden wallen van de voormalige vestingwerken. Deze zijn in de stadsgracht geschoven. Op de brede oevers zijn in de negentiende eeuw tuinen aangelegd, waarop ook huisjes verrezen. Sinds het voorjaar van 2015 hebben vrijwilligers van de Ravensteinse heemkundekring en tuinders gewerkt aan het herstel van deze historische monumenten. De huisjes zijn in gebruik bij de tuinders van de nabijgelegen volkstuinen. Bij de huisjes is een boomgaard ingericht met oude fruitrassen.

RAVENSTEIN Tuinhuisjes bij R.K. Kerkhof

Klooster Soeterbeeck Elleboogstraat 2, Deursen - Dennenburgwww.ru.nl/soeterbeeck


ActiviteitenHet is mogelijk om onder begeleiding van een gids het klooster te bezichtigen. Rondleidingen starten als er voldoende animo is. Hiernaast kunnen bezoekers zelf rondlopen door het gebouw.

Over het monumentSoeterbeeck is een voormalig klooster van de zusters Augustinessen. Tegen-woordig is het in gebruik als studie- en conferentiecentrum van de Radboud Universiteit Nijmegen. In 1732 kochten de zusters Augustinessen het kleine landgoed Den Bogaert te Deursen, bij Ravenstein. Noodgedwongen moesten zij hun klooster in Nuenen verlaten. In de loop van de eeuwen is het complex diver-se malen uitgebreid en verbouwd. De oudste vleugel van het huidige complex dateert uit 1733. In 1906 is de neogotische kapel aangebouwd en in 1954 is het klooster voor de laatste maal uitgebreid. In 1997 hebben de zusters Augustines-sen Soeterbeeck verlaten en het klooster met de antieke inboedel overgedragen aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

DEURSENKlooster Soeterbeeck

1817

Sint Rochuskapel en Antoniuskapelletje Rondestraat 26, Deursen

Openingstijden: Zaterdag 8 en zondag 9 september van 9.00 tot 18.00 uur

Over het monumentOp de Kapelhof aan de Rondestraat in Deursen staat een achthoekige bakstenen kapel. Deze kapel dateert uit 1745 en is gewijd aan twee heiligen: de HH. Rochus en Antonius Abt. Beiden zijn heiligen die tegen de pest beschermen. Priester Wilhelm Antoon van den Broeck, telg van een uit Deursen afkomstig adellijk geslacht, liet de kapel bouwen Hij kwam tot deze vrome daad nadat zijn ouders met succes beide heiligen hadden aangeroepen. Vroeger kwam men van verre op bedevaart om heiligen te vereren. Boven de deur van de kapel staat dan ook “degenen die geslagen zullen zijn door de pest en den bijstand van Rochus zullen aanroepen zullen gezondheid verwerven”. In de kapel zijn verschillende bijzondere stukken te zien: een sober barok houten altaartje dat waarschijnlijk uit de achttiende eeuw dateert en een altaarstuk uit 1903. Op het schilderij staat een voorstelling van Rochus. Boven de heilige zwe-ven twee engeltjes en op de achtergrond zijn de parochiekerk en de kapel te zien. In de kapel staat tevens sinds 1993 een groot beeld van Rochus, geschonken door een oud-inwoner van Deursen.

Voor de St. Rochuskapel, op de hoek van de Kapelhof, staat een klein Antonius-kapelletje. In de regio woedde in 1635 en 1636 de pest, die veel dodelijke slacht-offers eiste. Deze pestepidemie had zo’n grote impact op de bevolking, dat een jaar later een Antoniuskapelletje werd opgericht voor de aanbidding en verering van deze pestheilige. In de kerk van Deursen bestond al vanaf het midden van de zestiende eeuw een Antoniusaltaar.

DEURSENSint Rochuskapel en Antoniuskapelletje 19

HARENErfgoedlokaal ‘Haren ons dorp’

Erfgoedlokaal ‘Haren ons dorp’In de voormalige kloosterboerderij van klooster Bethlehem, Kerkplein 6, Harenwww.harenonsdorp.nl

OpeningstijdenOp zaterdag 8 en zondag 9 september van 11.00 uur tot 15.00 uur

ActiviteitenIn het Erfgoedlokaal is de expositie ‘Wij in Europa’ te zien, gekoppeld aan het thema van de Open Monumentendag.

Over het monumentIn de prachtige ambiance van het voormalige klooster Bethlehem - van de zusters ‘Penitenten van de Eenheid’ te Haren - is in de aangrenzende kloosterboerderij het Erfgoedlokaal Haren gevestigd. Door de wisselende exposities die hier worden ingericht, kan de bezoeker kennis maken met de geschiedenis van het dorpje Haren en de directe omgeving. Er is ook aandacht voor de wandel- en fietsroutes in het Brabantse landschap. Een grote groep vrijwilligers en ‘Vrienden van het Erfgoed Haren’ zet zich hier actief in voor het behoud van het cultureel-historische erfgoed van Haren en directe omgeving. Buiten de Open Monumentendag is het Erfgoedlokaal elke eerste zondag van de maand geopend van 11.00 tot 15.00 uur.

Tentoonstelling ‘Wij in Europa’Het Erfgoedlokaal heeft rond het thema ‘Europa’ een passende tentoon-stelling georganiseerd. Hierin wordt onder andere aandacht besteed aan de bedrijven uit Oss en omgeving die internationaal zijn doorgebroken en geschiedenis hebben geschreven. Het ontstaan van de Osse vleesverwer-kende industrie en de daarbij horende roerige tijden eind negentiende en begin twintigste eeuw spelen een grote rol in deze presentatie. Hiervoor is gebruik gemaakt van materiaal uit de collectie van het Stadsarchief Oss. Dit alles is aangevuld met de geschiedenis van de mijnbouw in Limburg waar veel inwoners uit het Maasland gewerkt hebben. Europa is een breed begrip. Het betekent ook souvenirs uit verschillende landen, ambachten, bedevaar-ten, klederdrachten en geologie. Het Europese weer wordt middels mooie bewerkte kijkkasten in de vier jaargetijden weergegeven. Ook gesteenten gebruikt in de moderne kunst en gebruiksvoorwerpen uit verschillende landen vullen het geheel aan tot een complete en diverse tentoonstelling: ‘Wij in Europa’.

20

Gemeenschapshuis AcropolisBroeder Everardusplein 1, Megenwww.acropolis-megen.nl


ActiviteitenIn Acropolis is een tentoonstelling van Kunstvoer te zien, met werk van 12 beeldend kunstenaars.

Over het monumentDit pand is gebouwd in 1885 ter vervanging van het oude gymnasium. Een kleine kerk, die vanaf 1581 als parochiekerk dienst had gedaan, moest hiervoor wijken. Het eerdere schoolgebouw stond rechts van het huidige hoofdgebouw. In dat gedeelte bevond zich boven de kapel (nu een toneelzaal) en beneden de recre-atiezaal (nu de grote zaal Plein 1). Deze grote zaal is een van de pronkstukken van het gebouw. In het rechterdeel van deze grote aanbouw was van 1890 tot 1942 het gemeentehuis gevestigd, nog herkenbaar aan het stadswapen boven de toegangsdeur.Het gebouw is in 2012 grondig gerestaureerd. Het voormalige gymnasium is nog duidelijk herkenbaar in allerlei elementen. Het geheel heeft de uitstraling van een negentiende-eeuws gebouw. Aan diverse plafonds en bij een deel van de trapopgang zijn de originele sjabloonbeschilderingen opnieuw aangebracht.

MEGENGemeenschapshuis Acropolis

MEGENTIM

Toeristisch Informatiecentrum ‘Megen op de kaart’ (TIM) Broeder Everardusplein 1, Megen


Het Toeristisch Informatiecentrum Megen op de kaart (TIM) is gevestigd in een prachtig lokaal in Acropolis. Tijdens de Open Monumentendagen is het Toeristisch Informatiecentrum Megen het vertrekpunt van een bezoek aan Megen. De meeste monumenten in Megen liggen op loopafstand van het TIM. Ook zijn er diverse horecagelegenheden in het stadje aanwezig. Er is een fraaie maquette van het vestingstadje Megen anno 1570 aanwezig, die laat zien hoe de vestingwerken er uitzagen en dat het stratenplan nog altijd ge-handhaafd is. Er is eveneens een boekje beschikbaar voor een wandeling door het stadje, waarin van huis tot huis de historie en de voormalige bestemming is weergegeven.

StadswandelingHet TIM verzorgt gratis stadswandelingen door Megen: op zaterdag 8 september om 13.00 uur en op zondag 9 september om 12.00 en 14.00 uur. Aanmelden via: [email protected] of ter plekke bij het TIM, als er nog plaatsen zijn.

2221

MEGENKloosterkerk van de Franciscanen

Kloosterkerk van de Franciscanen Kloosterstraat 6, Megen

OpeningstijdenZaterdag 8 september is de kerk de gehele dag geopend en op zondag 9 september is de kerk open vanaf 10.30 uur.

Over het monumentDe kloosterkerk is een onderdeel van het franciscanenklooster Sint Antonius van Padua en is gebouwd in een laat-barokstijl. De bouw startte in 1670, in datzelfde jaar is de kerk in gebruik genomen.Het barokke kloostercomplex (niet te bezoeken tijdens de Open Monumen-tendagen) is in de zeventiende eeuw gebouwd toen de verdreven minder-broeders uit ’s-Hertogenbosch onderdak vonden in het katholieke Megen. In de loop van de tijd zijn de taken van de broeders veranderd. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw werd ervoor gekozen om het klooster een plek te laten zijn waar broeders van elders zich enige tijd kunnen terugtrekken. In de jaren zeventig en negentig van de vorige eeuw zijn kerk en klooster grondig gerenoveerd. Tegenwoordig staat het huis vooral open voor mensen die een paar dagen komen meeleven met de broeders en die op zoek zijn naar meer diepgang in hun leven.

Kapel van Broeder Everardus (Heilig Bruurke)Kloosterstraat 6, Megen

OpeningstijdenOp zaterdag 8 en zondag 9 september is de grafkapel de gehele dag geopend.

Over het monumentDe grafkapel naast de kerk stamt uit 1954 en was oorspronkelijk bedoeld om ook vrouwen, die een mannenklooster niet mochten binnengaan, de gelegenheid te geven te bidden bij het graf van het ‘Heilig Bruurke’. Broeder Everardus Witte (1868 -1950), beter bekend als het Heilig Bruurke, was portier in het Franciscanerklooster van 1899 tot 1929 en verbleef in dit klooster tot aan zijn dood in 1950. Hij had een eenvoudige levenswijze en kwam vooral in zijn gebeden op voor de onderkant van de Megense gemeenschap. Na zijn dood werd hij daarvoor vereerd met een eigen kapel, waar nu nog dagelijks mensen in zijn mouwen of kraag een briefje met een wens achterlaten. Deze briefjes worden door de franciscanen betrokken in de eucharistievieringen. De kapel ligt naast de kloosterkerk.

MEGENKapel van Broeder Everardus (Heilig Bruurke) 2423

Molen DesiréMolenstraat 2, Megen


ActiviteitenEr zijn rondleidingen door de molen en er is een kinderactiviteit.

Over het monumentDeze ronde stellingmolen is gebouwd in 1875 nadat zijn voorganger, tegen-over het toenmalige kasteel, was afgebrand. Veel onderdelen van de vorige molen zijn nog terug te vinden in de huidige molen. Hier werd niet alleen graan, maar ook eikenschors voor de Megense leerlooierijen gemalen. In 1923 kocht de vader van de huidige eigenaar de molen, waardoor deze al 94 jaar familiebezit is. De molen is in 2015 grondig gerestaureerd.Naast de rondleidingen zal er ook speciaal voor de kinderen een leuke activiteit plaatsvinden.

MEGENMolen Desiré

Kloostertuin De Hof van LofKloosterstraat 6, Megenwww.hofvanlof.nl


ActiviteitenEr zijn betrokkenen aanwezig die informatie kunnen geven over wat er in de tuin groeit en bloeit.

Over het monumentHet franciscanenklooster heeft een ommuurde tuin. Dit was een moestuin die groente en fruit moest leveren voor de bewoners. Omdat het aantal bewoners kleiner werd en de broeders zelf geen tuinman meer hadden, kwam een flink deel van de tuin beschikbaar voor een nieuwe bestemming: de Hof van Lof. Dit is een ‘leertuin’, waar velen via cursusmiddagen tot inzicht komen dat een tuin veel (onverwachte) mogelijkheden biedt. De Hof van Lof staat vol planten en bloemen die iets te maken hebben met de Bijbel, het kerkelijk jaar, de seizoe-nen en de gedachtenis aan bijzondere mensen, waaronder ook heiligen. Deze bijzondere tuin wordt onderhouden door een groep enthousiaste vrijwilligers. Het franciscanenklooster zelf is niet toegankelijk.

MEGENKloostertuin De Hof van Lof

2625

GevangentorenTorenstraat, Megen


ActiviteitenIn de gevangentoren is een deel van de tentoonstelling van Kunstvoer te zien, met werk van 12 beeldend kunstenaars.

Over het monumentDeze toren herinnert aan de vesting die Megen ooit was. Nadat Megen in 1357 stadsrechten kreeg, werd de stad beveiligd door een wal. In de muren werden vier toegangspoorten gemaakt. Eén daarvan was de Gevangenpoort, deze dateert uit 1366. Hier zijn veel gevangenen opgesloten, in afwachting van hun verhoor, veroordeling en soms executie door middel van ‘het Sweert’ of ‘het Koord’. De Gevangentoren is het enige restant van de Megense stadspoorten.Tegenover de Gevangentoren staat restaurant ‘Op de Poort’. In de gevangenis zitten werd in de Megense volksmond “op de poort zitten” genoemd; vandaar deze naam. Het is op creatieve wijze als gevangenis ingericht en is zeker ook de moeite van het bekijken waard.

MEGENGevangentoren

Woon- & wijnhuis Oele WijnimportKloosterstraat 8, Megenwww.oelewijnimport.nl


ActiviteitenTijdens de openingstijden organiseert Oele Wijnimport een wijnproeverij.

Over het monumentAan de Kloosterstraat staat op nummer 8 een dwarshuis uit het begin van de negentiende eeuw onder een zadeldak tussen zij-topgevels, vijf traveeën breed en met bovenverdieping. Tot 1967 was dit een kosthuis (Kersten) van de stu-denten van het gymnasium en daarna kindertehuis. Sinds 1979 is het woonhuis en tegenwoordig biedt het pand huisvesting voor een importeur van wijnen.

MEGENWoon- & wijnhuis Oele Wijnimport 2827

’t Megense WinkeltjeDokter Baptiststraat 6, Megen


Over het monumentRuim 100 jaar geleden werd voor dit winkelpand in de Dokter Baptiststraat de bouwvergunning afgegeven aan de heer Gerrit Staassen. Deze winkel is in Megen nog steeds bekend als de ‘winkel van Staassen’. Aan het uiterlijk van het pand is nauwelijks iets gewijzigd. De verbouwingen, die in de loop van een eeuw hebben plaatsgevonden, zijn steeds in het voordeel van het pand geweest. Het winkelinterieur, met zijn art-deco kastwanden, heeft nog altijd de uitstraling van 100 jaar geleden.Het pand is nu een woning, maar ook de winkel is nog steeds in gebruik. Hierin worden elke zaterdag spulletjes uit grootmoeders tijd verkocht.

MEGEN’t Megense Winkeltje

Voormalig gemeentehuisTorenstraat 6, Megen

OpeningstijdenZaterdag 8 september van 11.00 - 16.00 uur

Over het monumentHet voormalige gemeentehuis is gebouwd op grond van voormalig wethou-der/gedeputeerde en bierbrouwer Willem Kipp in Megen, wonende in het kapitale herenhuis in de Willem Kippstraat. De gemeente kreeg die grond cadeau, omdat ze armlastig was. Er moest wel een boerderij voor afgebroken worden. Het is gebouwd in 1941 naar een ontwerp van architect C. Roffelsen (1889-1958), die onder andere ook tekende voor de raadhuizen in Nistelrode, Boxtel en Uden en de Wieger in Deurne. Net als zijn tijdgenoot Kropholler (Raadhuis Waalwijk) was hij aanhanger van de Delftse school. Er werd met nationale materialen, solide constructies en duurzame materialen gebouwd. Tevens was de opdracht van de gemeente Megen om het gebouw qua stijl in te passen in de historische kern, door onder andere de Gevangentoren als voorbeeld te nemen. Het raadhuis heeft tot 1994 dienst gedaan en werd na de gemeentelijke herindeling door de gemeente Oss verkocht.

MEGENVoormalig gemeentehuis 3029

Oud-burgemeesterswoningDoctor Baptiststraat 1, Megen

OpeningstijdenDeze woning is alleen van buiten te bezichtigen.

Over het monumentDit voorname pand uit 1820 is de oud-burgemeesterswoning van Megen. Het heeft een met leien gedekt schilddak en bijzondere lijstgevels. Vanaf 1888 tot 1918 is het bewoond door Willem Remmen, burgemeester van Megen. Van 1918 tot 1946 woonde Van Vlokhoven hier, ook burgemeester van Megen. Aan de voorzijde heeft het pand een brede granieten stoep. Binnen zijn de hal met marmeren vloer, uniek beschilderde hoge plafonds met sierlijsten, pla-fondmedaillons en schilderingen indrukwekkend. Het pand is in de afgelopen jaren met minutieuze aandacht voor details gerestaureerd.

Het SchouwkeMaasdijk 29, Megen

OpeningstijdenHet gebouw is alleen van buiten te bezichtigen.

Over het monumentDit fraaie historische pand aan de Maasdijk dateert van 1885. Graan- en vee-handelaar A. Peters bouwt het dan als pakhuis. Op de begane grond huisvest hij vee en de bovenste twee verdiepingen doen dienst als graanopslag. In 1948 neemt de firma Coppens het pand in gebruik als steenfabriek. Er worden steentjes voor de bouw van schouwen vervaardigd. Uit die tijd dateert de naam ‘Het Schouwke’ voor het pand. Van 1960 tot 1981 doet Het Schouwke dienst als gemeentewerf. In 1986 wordt het door de familie Kemkens aangekocht en tot woonhuis verbouwd.

MEGENOud-burgemeesterswoning en Het Schouwke

Clarissenklooster Sint JosephsbergClarastraat 2, Megenwww.clarissen.nl

OpeningstijdenHet rooms-katholieke Clarissenklooster is niet vrij toegankelijk, omdat het in gebruik is door de zusters Clarissen, een gemeenschap van 17 zusters. U kunt aansluiten bij de gebedsdiensten: er is op zaterdag om 12.00 uur een middag-dienst en om 17.45 uur een avondviering. Op zondag 9.00 uur wordt er een eucharistieviering gehouden, waarna gelegenheid is om met de communiteit een kopje koffie te drinken.

Over het monumentIn Megen staan twee kloosters, het patersklooster van de Franciscanen en het nonnenklooster van de zusters Clarissen. In 1717 vonden de Clarissen onderdak in Megen nadat zij uit Boxtel werden verdreven. Zij begonnen in 1721 met de bouw van het huidige klooster. Het werd gebouwd op de fundamenten en binnen de gracht van het voormalige kasteel van de graven van Megen, dat in 1581 verwoest werd. De bouw verliep in diverse fasen. Onder Napoleon werd het klooster tot staatseigendom verklaard en mochten er geen nieuwe kloos-terlingen intreden. Pas in 1896 mochten de zusters hun klooster terugkopen van de staat. Zij lieten architect J.H.J. Groenendaal een ontwerp maken voor de nog onvoltooide kapel. Bij de bouw daarvan vond men de zware fundering van het middeleeuwse kasteel. Deze fundering werd gesloopt en de oude bakstenen werden verwerkt in de kapel.

MEGENClarissenklooster Sint Josephsberg 32 3331

Kapel van Onze Lieve Vrouw der Zeven WeeënKapelstraat 51, Megen

OpeningstijdenZaterdag 8 en zondag 9 september is de kapel de gehele dag geopend.

Over het monumentDeze rooms-katholieke kapel dateert uit 1733. De kapel staat onder aan de dijk, net buiten Megen, en is gerestaureerd in 1988. De zeven weeën, of smarten, zijn de lijdensmomenten uit het leven van Maria: de voorspelling van Simeon, de vlucht naar Egypte, het achterblijven van de twaalfjarige Jezus in de tempel, de ontmoeting met haar zoon tijdens de kruisweg, de kruisiging, de afneming van het kruis en de graflegging. Deze zeven Smarten staan afgebeeld op de zeven glas-in-lood ramen in de kapel. Binnen staat een replica van een houten Mariabeeld uit 1500. In de nis boven de ingang staat een replica van een terracotta Mariabeeldje van Walter Pompe dat oorspronkelijk is vervaardigd in 1736.

Wegkapelletje St. Anna te DrieënKapelstraat, Megen

OpeningstijdenZaterdag 8 en zondag 9 september is de kapel de gehele dag geopend.

Over het monumentIn de Kapelstraat is tevens, ongeveer ter hoogte van de molen, het kleine kapelletje te zien van Sint Anna te Drieën. Hierin staat een houten beeldje van de heilige Anna met Maria en het kind Jezus. De kapel is rond het jaar 1750 gebouwd en in 1988 gerestaureerd.

MEGENKapel van Onze Lieve Vrouw der Zeven Weeën/Wegkapelletje Sint Anna te Drieën

34 35

De Oude Pastorie Kerkstraat 2, Macharen www.deoudepastoriemacharen.nl

OpeningstijdenZondag 9 september van 11.00 uur tot 18.00 uur

Over het monumentDe Oude Pastorie is gebouwd in 1834 en is een rijksmonument. Het ontwerp is van Rijkswaterstaat, in die tijd rijksbouwmeester. De oorspronkelijke bouwkosten bedroegen fl. 4800,- (ruim € 2.180,-). Deze kosten zijn gesubsidi-eerd door het rijk in het kader van de gelijktrekking van de godsdiensten. Uit die tijd stammen ook de waterstaatkerken zoals die nu nog staan in Oijen en Nistelrode. De pastorie is een vrij eenvoudig blokvormig gebouw met aange-bouwd koetshuis, ook daterend uit de negentiende eeuw. Het pand is vanaf 2004 geheel gerestaureerd. Bijzonder is dat de pastorie een rieten dak heeft. Dit was in die tijd geen teken van rijkdom; tijdens de bouw was Nederland arm, kort na de Franse tijd en de Belgische onafhankelijkheid. De armoede is onder andere duidelijk te zien aan de kastdeuren op de slaapkamers. In de oude pastorie is tegenwoordig Bed & Breakfast De Oude Pastorie geves-tigd, die vanaf 1 mei na een kleine renovatie de deuren heeft heropend. Het is hier tevens mogelijk om op afspraak een high tea of barbecue in de theetuin te nuttigen en ook vergaderingen, trouwerijen of andere vieringen behoren tot de mogelijkheden.

36MACHARENDe Oude Pastorie

LITHHistorische speurtocht

Historische speurtochtIn Lith zijn allerlei monumenten en andere mooie historische plekken te vin-den. Daarom heeft Atelier Anders in opdrachten van het Stadsarchief Oss een leuke speurtocht met opdrachten, informatie en puzzels gemaakt. Speciaal voor kinderen die met hun (groot)ouders of klas op ontdekkingstocht willen gaan door Lith. Je kunt de route lopen of fietsen. Hij is mooi groot, op A3 –formaat, en hij is helemaal gratis.

Je kunt de speurtocht ophalen tijdens de Open Monumentendag en de week van te voren bij:• Eeterij ‘Bij ons op den dijk’, Lithsedijk 90 in Lith, www.opdendijk.nl• Stadsarchief Oss, Raadhuislaan 10 (in de Bibliotheek Oss), Oss, www.stadsarchiefoss.nl• Bibliotheek Lith, Marktplein 29, Lith, www.nobb.nl (alleen zaterdagochtend en niet op zondag)

MACHARENSint Petrus’ Banden kerk en Odradakapel

Sint Petrus’ Banden kerk Dorpstraat 1, Macharen en Odrada-kapel, aan het einde van de Hoefstraat, Macharen

OpeningstijdenZondag 9 september van 13.00 uur tot 16.30 uur

Over het monumentDe cultus van de Heilige Odrada is te Macharen geconcentreerd rond de Odradakapel aan de Hoefstraat en de parochiekerk van Sint Petrus’ Banden, gelegen op de hoek van de Dorpstraat en de Kerkstraat. De neo-gotische parochiekerk van Macharen, toegewijd aan Sint Petrus’ Banden, werd in 1862 gebouwd naar ontwerp van de Tilburgse architect H.J. van Tulder. De kerk staat op de plek van een middeleeuwse kerk, waarvan de vijftiende-eeuwse toren behouden bleef. De toren werd in 1882 met een segment en een nieuwe spits verhoogd. In deze zaalkerk bevinden zich onder andere een hoogaltaar uit 1862, een monumentaal Smits-orgel uit dezelfde periode en een borstbeeld van de Heilige Odrada.

De OdradakapelDe Odradakapel staat aan het einde van de (doodlopende) Hoefstraat op een verhoging aan de rechterkant. Deze kapel dateert uit 1850 en is gebouwd voor de Heilige Odrada, beschermheilige tegen veepest. Zij leefde waarschijnlijk in de achtste eeuw. De kleine kapel heeft het uiterlijk van een wegkapelletje; het is een bakstenen gebouwtje met zadeldak en staat op een heuveltje, beplant met geleide lindebomen. In de kapel is een nis waarin een gipsen beeldje van de Heilige Odrada met knielend paard staat. Dit is een verwijzing naar het verhaal dat zij een wild paard temde door het een kruis te laten zien.

3837

Het (monument van het) kerkje in de NotenboomgaardSluisstraat 1, tegenover de Maximasluizen, Lithoijen

Openingstijden Gehele dag geopend

Over het monumentOp deze plek, vlakbij de Maas en de sluis, bevond zich ooit de oudste kern van Lithoijen. In het jaar 968 komt het dorp voor het eerst voor in archiefstukken. In dat jaar schenkt koningin Gerberga Litta Minor (=Lithoijen) aan de abdij van Reims. Tot 1843 stond hier aan de dijk het oude kerkje van het dorp. Het was oorspronkelijk gebouwd met tufsteen in Romaanse stijl, maar later zijn er waarschijnlijk gotische elementen aan toegevoegd. De patroonheilige was de heilige Remigius. In 1843 is het kerkje gesloopt. Het inmiddels verderop gelegen Lithoijen groeide door en het Groenewoud, zoals het terrein lokaal bekend stond, raakte verlaten en begroeid met notenbomen. Rondom het kerkje lag een begraafplaats. Deze is nog lang in gebruik gebleven; officieel tot 1990. In de volksmond kreeg het de naam ‘drenkelingenkerkhof’.In 2013 is op dit terrein archeologisch onderzoek gedaan. Toen zijn de muurres-ten van het kerkje en de muur rondom de begraafplaats teruggevonden. Deze zijn in 2016 weer zichtbaar gemaakt en er is een informatiebord geplaatst.

LITHOIJENKerkje in de Notenboomgaard (monument)

MAREN-KESSELVoormalige pastorie

Voormalige pastorieKerkpad 3, Maren-Kessel

OpeningstijdenZaterdag 8 september van 13.00 tot 16.00 uur en zondag 9 september van 11.00 tot 16.00 uur

Activiteiten• Een deel van de woning, de tuin en het terrein van de voormalige kerk en het kerkhof is te bezichtigen onder deskundige begeleiding. • Er is een folder verkrijgbaar over de geschiedenis van het gebouw en de directe omgeving.• Een kleine foto-expositie geeft informatie over de pastorie, de omgeving en de geschiedenis hiervan.

Over het monumentDe voormalige pastorie aan Kerkpad 3 is een rijksmonument. Het is gebouwd in 1873 in neogotische stijl. Het was de dienstwoning van de ernaast gelegen katholieke kerk. In 1944 werd deze kerk door de Duitse bezetter opgeblazen. De fundamenten zijn nog deels zichtbaar. Kerkgangers konden na de oorlog tijdelijk terecht in een schuur aan de overzijde, daarna werd een nieuwe kerk gebouwd op een andere plek. In 1955 kwam de pastorie in particulier bezit en is nu in gebruik als woning.Het gebouw is omgeven door een grote boomgaard en siertuin waarvan een aantal bomen is opgenomen in de gemeentelijke lijst van bijzondere bomen. Grenzend aan het perceel ligt de oude kerkelijke begraafplaats en staat een kleine, in 1955 gebouwde, Mariakapel. Het Kerkpad waaraan de pastorie ligt, kreeg onlangs weer de historische naam ‘den heiligen gang’. Dit is aan het begin en einde van het pad in steen gebeiteld. Dit is onderdeel van het recent uitgevoerde Lithse padenplan.

4039

Maria MagdalenakerkKerkmuseum de PeperbusKerkstraat 14, Geffen | www.parochiegeffen.nl


ActiviteitenOm 10.00, 13.00 en 15.00 uur is er een rondleiding door de kerk, inclusief torenbeklimming en bezoek aan het kerkmuseum. De rondleiding duurt 1 tot 1,5 uur. Reserveren is mogelijk. Dit kan bij het Stadsarchief, Raadhuislaan 10 (in de Bibliotheek Oss) in Oss, [email protected], T: 0412 - 842010.

Over het monumentIn 1423 werd in het Bossche kapittel aansporing gegeven om een grote nieuwe kerk in Geffen te bouwen. Rond 1450 waren de toren en kerk klaar. Het oude bestaande kerkje werd toen gebruikt als sacristie. In 1893 heeft er een verbouwing en vergroting plaatsgevonden onder architectuur van C. Franssen uit Roermond, die ook in andere plaatsen in de regio werkte. Het oude kerkje werd afgebroken en er kwam een transept en nieuw priesterkoor, even hoog als het middenschip. De kerk werd een kruisbasiliek. Het interieur werd rijkelijk versierd met beschilderingen en kreeg nieuwe altaren. In de jaren 60 werden helaas de zijaltaren verwijderd als ook alle banken en de preekstoel. Gelukkig bleef de sierlijke beschilderingen en het hoofdaltaar behouden. Maar in de jaren ‘70 keerden weer banken terug in de kerk, alsmede een preekstoel. Deze meubels, uit kerken in ’s-Hertogenbosch en Tilburg, vervingen de door veel parochianen verfoeide stoelen. In de kerktoren is een klein kerkmuseum ingericht: de Peperbus. Hierin zijn allerlei oude gebruiksvoorwerpen te zien, zoals kelken, cibories, monstransen, relikwiehouders en kerkelijke gewaden.

GEFFENMaria Magdalenakerk/kerkmuseum de Peperbus

GEFFENMolen De Zeldenrust

Molen De ZeldenrustToegangsweg tegenover Elzendreef 36, Geffenwww.zeldenrustgeffen.nl

OpeningstijdenZaterdag 8 september van 10.00 uur tot 16.00 uur

Over het monumentMolen Zeldenrust is een standerd- of standaardmolen, bestemd voor het malen van graan. De molen is vaak verhuisd en heeft een bewogen historie. Hij dateert uit 1621 en is omstreeks 1748 naar Geffen gekomen. Hij stond toen op de plek waar nu de straat Den Ham is. Door aanleg van de spoorlijn ’s-Hertogenbosch-Nijmegen, kort na 1870, raakte de molen geïsoleerd van het dorp. De molenaar besloot met molen en al te verhuizen naar de plek waar nu de hoek van de Mulderstraat-Willibrordusstraat is. In 1975 kocht de gemeente Geffen de molen voor één gulden. Hij werd afgebroken en de onderdelen werden opgeslagen. In 1980 begon de herbouw en de molen kreeg een prachtige nieuwe plek met voldoende windvang aan de rand van het dorp, nabij de Leiweg en de Elzendreef. Op 18 januari 2007 verwoestte een hevige storm de molen, maar de Zeldenrust werd gelukkig weer opgebouwd en in 2008 heropend.Tot de jaren vijftig van de vorige eeuw is er steeds een beroepsmolenaar werk-zaam geweest op de korenmolen. Nu wordt de molen beheerd door vrijwillige molenaars. De molen is elke week op zaterdag van 9.30 uur tot 12.00 uur open en in gebruik.

4241

Molen De VlijtGroenstraat Geffen

OpeningstijdenZaterdag 8 september en zondag 9 september van 10.00 uur tot 16.00 uur

Over het monumentDe Vlijt is een gesloten standerd- of standaardmolen. Hij is in 1681 gebouwd in Boxtel en in 1875 verplaatst naar Geffen. In 1899 is hij verkocht aan de familie De Kinderen en vele jaren voor productie gebruikt. In 1973 kocht de gemeente Geffen de in verval geraakte molen. Hij werd afgebroken, gerestaureerd en opnieuw opgebouwd op de plaats waar hij nu staat.De molen heeft een grote landschappelijke waarde, doordat hij vrij in het veld staat en van veraf goed zichtbaar is. Hierdoor vangt hij ook veel wind. Tegelijk is de molen beeldbepalend voor het dorp. Hij is nu nog regelmatig in gebruik.De molen is elke week open en is dan in gebruik op zondag van 10.00 uur tot 12.00 uur en op woensdag van 13.00 uur tot 16.00 uur.

GEFFENMolen De Vlijt

Het Joods KerkhofKraaienven, Geffen

OpeningstijdenHet kerkhof is niet toegankelijk, maar kan via het grindpad aan de oostzijde bezichtigd worden.

Over het monumentVoor zover bekend, was eind zeventiende eeuw het Smouse Kerkhof in Geffen de enige Joodse begraafplaats in Noord-Brabant. Oorspronkelijk had de heerlijkheid Geffen de grond van deze “Eeuwige Ruststede” blijkbaar aan één Joodse familie beschikbaar gesteld, maar door de komst van steeds meer Jo-den naar Brabant kreeg deze dodenakker al snel de functie van streekkerkhof. De oudste, nog aanwezige, grafzerk dateert uit 1760. Mogelijk zijn er oudere grafstenen en graven in de loop der eeuwen in de rulle grond verzonken. Hiernaar is enkele jaren geleden archeologisch onderzoek gedaan op initiatief van heemkundewerkgroep ‘Vladerack’. Nu staan er nog 86 grafstenen, waaronder enkele van de bekende families Van den Bergh, Van der Wielen, Zwanenberg en Hartog. Sommigen zijn goed zichtbaar vanaf het grindpad aan de oostzijde.

GEFFENHet Joods Kerkhof 4443

Open Monumentendag op school

Open Monumentendag op schoolMonumenten zijn zeker niet alleen interessant voor volwassenen. Kinderen zijn in het weekend natuurlijk van harte welkom, maar basisscholen in de ge-meente kunnen ook meedoen met de Open Monumentendag. Hiervoor heeft de landelijke Stichting Open Monumentendag het educatieve project ‘Open Monumenten Klassendag’ ontwikkeld. Scholen kunnen op de vrijdag voor de Open Monumentendag met groep 5 tot en met 8 een monument bezoeken. Zij krijgen daar een korte rondleiding of een workshop en maken een kijkwij-zer met allerlei vragen en opdrachten. De docent krijgt bovendien lesmateri-aal om zelf op school lessen over monumenten te kunnen geven. Oss was een van de pilotgemeenten die met dit project startten en doet al vanaf 2009 met veel klassen mee met deze landelijke Klassendag.

Meer over erfgoedMeer weten over de rijke historie van Oss en omgeving? Er zijn veel plekken, publicaties en websites waar u meer informatie kunt vinden, zoals:www.stadsarchiefoss.nl; www.stadsarchiefoss.nl/collectie voor onder andere digitale kranten en heel veel beeldmateriaal; www.ossecanon.nl; www.bhic.nl.

In het Stadsarchief en bij de VVV is de historische publicatie ‘Mens en Maasland’ gratis af te halen, waarin de geschiedenis van de gemeente Oss wordt verteld.

Vormgeving: Vormgeving & Publicatie, gemeente OssDruk: Drukkerij RavensteinOplage: 3.500 stuks

Augustus 2018

De Open Monumentendag wordt gecoördineerd door het Stadsarchief Oss en wordt mede mogelijk gemaakt door vele betrokken erfgoedorganisaties, vrijwilligers en monumenteneigenaren die de monumenten openstellen en de activiteiten organiseren. Het Stadsarchief is een onderdeel van de Bibliotheek Oss.

Kijk voor actuele wijzigingen of aanvullingen op www.stadsarchiefoss.nlof de Facebook-pagina van Stadsarchief Oss.

COLOFON

adres Raadhuislaan 10 - 5341 GM Osst 0412 842 010 i www.stadsarchiefoss.nl e [email protected] - entree gratis

Op zoek naar de perfecteleverancier voor al uwzakelijke drukwerk?

Schaafdries 12 • 5371 NJ Ravenstein • T. 0486 - 41 43 [email protected] • www.drukkerijravenstein.nl

Stop met zoeken.Bij ons bent u aan het juiste adres!

Zelfs met een eigen ontwerpstudio voor al uw ontwerpen.

OPEN MONUMENTENDAG - Stadsarchief Oss...Oss had waarschijnlijk al heel vroeg een molen; in 1350...

Documents

Transcript of OPEN MONUMENTENDAG - Stadsarchief Oss...Oss had waarschijnlijk al heel vroeg een molen; in 1350...