open MONUMENTEN - Bossche Encyclopedie · 2016-09-09 · prof. mr. Pieter van Vollenhoven Optreden...

MONUMENTENopen

DAGGemeenten:

’s-Hertogenbosch,

Vught en

Sint-Michielsgestel

Datum:

10 & 11

september

2016

Uitgelicht:

Luchtboog-

beeldjes

Sint-Jan

2016Iconen en symbolen

MONUMENTEN

open

DAG

2016iconen en symbolen

Donderdag 8 september 14.30 tot 16.30 uur

parade ’S-Hertogenbosch

U BENT WELKOMBIJ DE LANDELIJKE OPENING

bijzondere openingshAndeling

door:

prof. mr. Pieter van Vollenhoven

Optreden Koninklijke Militaire Kapel

‘Johan Willem Friso’

zangeres Meike van der Veer

(Voice of Holland)

En natuurlijk met…. Jheronimus Bosch!

Onthulling op 8 september 2016

Provinciehuis als lichtbaken

Gefeliciteerd ’s-Hertogenbosch.Met de landelijke start van de 30ste Open Monumentendag.

Vanaf 8 september staat het provinciehuis in het licht. En hoe. Kunstenaar en ontwerper Maarten Baas maakte een bijzondere lichtprojectie van 40 x 40 meter. In het kader van het Jheronimus Boschjaar. De komende jaren volgen er meer ontwerpen. En daarmee heeft Brabant er een attractie bij. Kom het met eigen ogen bekijken. In ’s-Hertogenbosch, langs de snelweg A2.

www.brabant.nl/lichtprojectie #lichtprojectie / #bakenbrabant

5P

Activiteiten Open Monumentendag

10.00 Opening tentoonstelling ‘Krakende iconen’ in de Knillispoort

10.00 Optreden Vocaal Ensemble Paté Brûl in de Toonzaal

10.00 Startrondleidingendoorarcheologischdepot,DeGriie10.30 LezingdoorGeertLoefenvandeGroeneVestingoverde

meesticonischegebeurtenisvandestad's-Hertogenbosch:HetBelegvan1629indeStadsbibliotheek

11.00 Mini-rondleidingvoorkinderenmetworkshopbijProvinciaalDepotBodemvondsten

11.00 Optreden Zeemanskoor Deining in de Toonzaal

11.00 Orgelconcert door Jamie de Goei in de Grote Kerk

11.30 OptredenStadspijpersinvoormaligPaleisvanJustitie11.30 LezingdoorDickLochoverdesymboliekvangevelstenenen

uithangborden in ’s-Hertogenbosch in de Stadsbibliotheek

12.00 Startrondleidingenhoogtepuntenvastecollectie Het Noordbrabants Museum

12.00 Optreden Vocaal Ensemble Paté Brûl in de Toonzaal

12.00 OptredenImbueinSociëteitAmicitia-deZwarteArend12.00 OrgelconcertdoorAnnekeMolsonderbegeleidingvan

Jamie de Goei in de Grote Kerk

12.00 LezingFransSluijter'GroteorgelSint-Jan400jaaroud' in Sint-Jansmuseum

12.30 OptredenStadspijpersinvoormaligPaleisvanJustitie13.00 OrgelconcertdoorBertBechtonderbegeleidingvan


13.00 Mini-rondleidingvoorkinderenmetworkshopbijProvinciaalDepotBodemvondsten

13.00 Wandelingdoor’tZandvertrek:BolwerkSint-Jan13.00 Optreden Zeemanskoor Deining in de Toonzaal

13.00 OptredenImbueinSociëteitAmicitia-deZwarteArend13.00 LezingFransSluijter'GroteorgelSint-Jan400jaaroud' in Sint-Jansmuseum

13.00 LezingdoorGeertLoefenvandeGroeneVestingoverdemeesticonischegebeurtenisvandestad's-Hertogenbosch: HetBelegvan1629indeStadsbibliotheek

13.30 OptredenStadspijpersinvoormaligPaleisvanJustitie14.00 Rondleiding Minderbroedersklooster

14.00 OptredenvanhetVrouwenkamerkoorCatilareindeToonzaal14.00 OptredenImbueinSociëteitAmicitia-deZwarteArend14.00 OrgelconcertdoorBertvanCorleronderbegeleidingvan


14.00 LezingdoorDickLochoverdesymboliekvangevelstenenenuithangborden in ’s-Hertogenbosch in de Stadsbibliotheek

14.00 Rondleiding door Willem II-fabriek

14.30 OptredenStadspijpersinvoormaligPaleisvanJustitie15.00 Mini-rondleidingvoorkinderenmetworkshopbijProvinciaal

DepotBodemvondsten15.00 LezingFransSluijter'GroteorgelSint-Jan400jaaroud'

in Sint-Jansmuseum

15.00 Rondleiding Minderbroedersklooster

15.00 OrgelconcertdoorArjanVoogtonderbegeleidingvan Jamie de Goei in de Grote Kerk

15.00 Wandelingdoor’tZandvertrek:BolwerkSint-Jan15.00 Optredenvanhetvocaalensembles’OTTOvocesindeToonzaal15.00 OptredenImbueinSociëteitAmicitia-deZwarteArend15.00 LezingdoorkunsthistoricaKarinBraamhorstoverdebetekenis

vansymboleneniconenindeStadsbibliotheek15.30 OptredenStadspijpersinvoormaligPaleisvanJustitie16.00 Rondleiding Minderbroedersklooster


16.00 OptredenvanhetVrouwenkamerkoorCatilareindeToonzaal16.00 OrgelconcertdoorMaryamHaiawiindeSint-Janskathedraal

Doorlopenddemonstratiesenrondleidingenopdiverselocaties.

10.00 Heilige mis met het Koninklijk ’s-Hertogenbosch Mannenkoor

en het Kirchenchor Sint-Martin in de Kapucijnenkerk

11.00 RondleidingoverhetlandgoedCoudewater Rosmalen

11.00 Wandeling Zorgpark Voorburg Vught

11.30 Lezingover‘dePaapindekraaktijd’inSintJoandeDeo11.30 Beklimming toren Sint-Michielsgestel

11.30 Rondleiding door Piet Borneman Sint-Michielsgestel



12.30 Beklimming toren Sint-Michielsgestel

12.30 Lezing Roger Rossmeisl in Sint-Joan de Deo

13.00 Wandelingdoor’tZandvertrek:BolwerkSint-Jan13.00 LezingFransSluijter'GroteorgelSint-Jan400jaaroud' in Sint-Jansmuseum

13.00 Optreden Imbue in de Orangerie



13.30 Lezingover‘dePaapindekraaktijd’inSint-JoandeDeo13.30 Beklimming toren Sint-Michielsgestel


14.00 OptredenvandebandJazzitindeToonzaal14.00 Optreden Imbue in de Orangerie






15.00 Wandelingdoor’tZandvertrek:BolwerkSint-Jan15.00 Optreden Imbue in de Orangerie







15.30 Lezingover‘dePaapindekraaktijd’inSintJoandeDeo16.00 Rondleiding Minderbroedersklooster

16.00 Optreden Imbue in de Orangerie



Doorlopenddemonstratiesenrondleidingenopdiverselocaties.

Jazzit

JazzenLatinmetveelruimtevoorimprovisatiemetRobSuters (piano), Lex Kreijts (alt en tenor sax), Paul Peijnenburg (bas) en

ManuelCooymans(drums).

Imbue

HetmuzikaleduoImbueverweeftdecharmevandeKeltische folkmuziekmetbijzonderemiddeleeuwseliederenuitheelEuropa.BekendeIersedeuntjesomopdedansenwordenafgewisseldmet klankenuiteenlangvergetentijd.HiervoormaaktImbuevaaknietalleengebruikvanIersebouzoukienzang,maarlaatzichgraag versterkendoorgastmuzikantendieeenfrivoleluitpartijtoevoegen of eenmelancholischevioolklank.Laatumeenemennaardeze mystiekewereldwaaroudeennieuwemuziekelkaarontmoeten.

Tijd: Tijd:Pagina: Pagina:

ZAterdAg zondAg 1110 september september

donderdag 8 september vanaf 14.30 uur landelijke opening op de Parade

www.orlyenendevoets.nl

Genieten van de prachtige monumenten die ’s-Hertogenbosch en haar

omgeving rijk zijn, kan alleen als we deze mooie monumenten goed bewaren

voor de toekomst. Bij Orly & Endevoets werken we daarom niet alleen

nauwkeurig en vakbekwaam, maar ook met plezier, gevoel en toewijding.

Dat is onze visie op kunst en ambacht. Zodat u nu en in de toekomst kunt

blijven genieten van onze schitterende stad.

Buitengewoon restaureren

1991 2016

Nico de Bont is al ruim 50 jaar specialist in klassieke restauratie, hedendaagse herbestemming

en planmatig onderhoud van historisch erfgoed. Met liefde voor het vak en kennis van de nieuwste

technieken werken onze medewerkers dagelijks aan een grote variëteit aan historische werken. Oude en

jonge monumenten, grote en kleine projecten, klassieke restauraties en hedendaagse herbestemmingen.

Door continue ontwikkeling geven wij nieuw leven aan waardevol erfgoed. MAAK DE TOEKOMST

www.hazenberg.nl

BEHOUD DOOR ONTWIKKELING

Bekijk de stad op een unieke manier met de Monumentenapp: routes naar de mooiste

monumentenvan’s-Hertogenbosch.

Deappisdetedownloadenvia www.s-hertogenbosch.nl/omd of zoek in de App Store of GooglePlayStorenaar‘Monumentenapp’.

Monumentenapp

11

19

20

35

20

19

12

17

35

21

19

22

12

24

17

12

20

13

19

22

24

35

17

15

19

22

12

35

45

17

20

24

15

12

13

19

22

35

17

15

45

19

24

15

49

60

26

55

55

24

60

55

26

13

24

35

49

60

26

55

55

19

35

15

45

60

26

55

13

35

24

15

49

60

55

55

26

15

35

45

26

6P 7P

“Onserfgoedisvaniedereen.Latenwehetkoesterenzodatiedereenervankangenieten.’s-Hertogenbosch is een monumentenstad pur

sang.Metmonumenteninallerleisoortenenmaten;wehebbeneenbuitengewoonintensieveaandachtenliefdevooronserfgoed.Hetzijniconenensymbolenvaneenrijkverleden.DenkmaaraanheticoonJheronimusBosch.Hijhadlef,wasinnovatief eniseeninspiratiebronvoordetoekomst.ZekerinditJheronimusBoschjaar2016besefenwewatvooronwaarschijnlijkgroteuitstralingdieJheronimusheeft.Wevindenzijnsporennogteruginonserfgoed.Hetinspireertonsookhetmaximaleuitonserfgoedtehalen.“

Levend bewijs

Degroteaandachtvooronzeiconenalsdemonumentale Sint-Jan, de Binnendieze en de

Vestingwerkenbevestigennogeenshoebelangrijkmonumentenzijnvoordestad.“Zezettenonsinhetbrandpuntvandebelangstelling.Symbolenvanvroegerdieeengroteinvloedhebbenopdestadvannu.Ookeconomischishetbelangrijkdatmensen uit de regio, maar ook onze gasten uit

binnen-enbuitenlandvanaldatmooiskunnengenieten.Jemoethetbeleven,ervaren,voelen.Onzestadenregiotellenveelmonumenten.Datzijngeenopgestapeldestenenwaarwezuinigopmoetenzijn,maareenlevendbewijsvanonsverleden.Daargenietenweinhethedenvolopvan.Weblijvenhierniethangeninhetverleden.Wekijkenjuistwatwevandaagenmorgenmetonserfgoedkunnendoen.”

Een paar tips

AlsverantwoordelijkwethoudervoorheterfgoedindestadgaatHuibvanOldenzeker‘enroute’opOpenMonumentendag.Hijheeftnogeenpaartips.“Natuurlijkzijnallemonumentenzeerdemoeitewaardomtebezoeken.HetvoormaligePaleisvanJustitieaandeZuidwalenhetHuisvanBewaringmethetcellencomplexzijnsymbolenvanordeengezag.Imposantegebouwenomeensrondtekijken.NetalsdebrugwachtershuisjeslangsdeZuid-Willemsvaart.Zezijnsomsnog in gebruik en hoe klein ook, iconen uit het rijke

verledenvanhetkanaal.Ookisereenspecialeroutedoordewijk’tZand(Mariënburg,L.W.Beekmanschool,Kapucijnenklooster).Datis deeerste‘nieuwewijk’buitendevestingmuren.

Ditjaarkuntuookeengratisappdownloadenmetdaarinallemonumentenenderoutes.MetbehulpvandeGPSopuwtelefoonvindtugemakkelijkenkosteloosdewegnaaruwfavorietemonument.Ziepagina8Samen met onze collega’s uit de gemeenten

VughtenSint-Michielsgestelhebbenweweereenaantrekkelijkprogrammaopgesteld.Uvindtalleinformatiehieroverinditmagazine.Eenbezoekaan Open Monumentendag is zeker de moeite

waard.Genietervan!”

Meer informatie over de opening

Open Monumentendag op pagina 3.

Iconen en symbolen uit het verleden, maar met toekomst

“’s-Hertogenbosch is gastheer van de landelijke opening van Monumentendag 2016. Een erkenning van onze liefde

voor ons erfgoed en de inspanningen van alle vrijwilligers en pandeigenaren. Zij maken Open Monumentendag altijd

tot zo’n groot succes”, aldus wethouder Huib van Olden. “We hebben hechte verwantschap met het thema Iconen

en symbolen. Kom vooral kijken bij de officiële opening op de Parade op donderdag 8 september.

U bent uitgenodigd.”

Huib

OLDENvAN

8

Iconen en symbolenopen Monumenten dAg

P 9P

- Gemeente ’s-Hertogenbosch

• Afdeling Erfgoed

• Afdeling Communicatie

• Afdeling Maatschappelijk Vastgoed

• Afdeling Openbare Ruimte en Verkeer

• Afdeling Realisatie en Beheer

• Afdeling Stadstoezicht

• Afdeling Bestuurs- en Algemene

Zaken

- Gemeente Sint-Michielsgestel

- Gemeente Vught

- Duke Cultural Productions

- Genootschap ter bevordering van het

Gebruik van de Naam

’s-Hertogenbosch

- Kring Vrienden van

’s-Hertogenbosch

- Stichting ’s-Hertogenbossche

Monumentenzorg

- Het Schuttersgilde de Oude Schuts

- De Groene Vesting

- Vughts Museum

- Heemkundekring Rosmalen

- Heemkundevereniging

De Heerlijkheid Herlaar

- Heemkundevereniging

Op die Dunghen

- Heemkundevereniging Den Hogert

- Heemkundekring De Plaets

- Historische Vereniging Berlicum

en Middelrode

- Nationaal Monument Kamp Vught

Met bijzondere dank aan ALLE

vrijwilligers!

EndeledenvanhetcomitéOpenMonumentendag:

Jac. Biemans, Harry Boekwijt,

Jan van den Berg, Frans Bolder,

Hennie van Eldijk, René van der Heijde,

Irwin van Hunen, Ed Hupkens,

Martin Nooijens, Marcel Ploegmakers

en Celestine Vugts

Oiciële landelijke opening BankGiro Loterij Open Monumentendag

Ditjaarvindtopdonderdag 8septemberom15.30uurde oiciëleopeningplaatsdoor prof.mr.PietervanVollenhoven.Komernaartoeenlaatuverrassen!

Weekend van 10 en 11 september

Net als de afgelopen jaren is Open

MonumentendagditjaarweereenOpenMonumentenweekend.Opzaterdag en zondag monumenten

bekijkenindestad.OpzondaginsamenwerkingmetdegemeentenVught en Sint-Michielsgestel en

‘Lekker Fietsen’ toeren door de

omliggendedorpskernen,vanmonumentnaarmonument.

Afwijkende openingstijden

Niet alle monumenten in het

stadscentrum zijn op zaterdag en

zondaggeopend.Sommigemonumentenkennenafwijkendeopeningstijden.Ditstaatinhetmagazineaangegeven.Demonu-

menten in het buitengebied zijn

alleenopzondaggeopend,van11.00tot17.00uur.

Publieksinformatie zaterdag en zondag

De centrale informatiebalie

vanOpenMonumentendag is in het Stadhuis, Markt 1,

’s-Hertogenbosch.

Leuk voor kinderen

Veelmonumentenzijnvoorkinderenleukomtebekijken. Erzijnookspecialeactiviteitengeorganiseerd.Neemuwkinderengerust mee op deze ontdekkings-

tochtdoorhetverleden! Letopditsymbool:

Rolstoelvriendelijk

Letopditsymbool:

Monumentenapp

Ditjaarisvoorheteersteenroute-appbeschikbaarwaarinallemonumentenzijnopgenomen.DeappenderouteskuntuvantevorendownloadenviaWiFi,zodatertijdensdewandelingminimaaldataverbruiknodigis.DeappisgratisbeschikbaarvoorAdroidenIphone.Ganaardeappstorevanjetelefoon of naar:

www.s-hertogenbosch.nl/omd

Ukuntdeappvooraf thuis viaWiFiof opdedagzelf inhetstadhuisdownloaden(gratisWiFi)zodatuminimaalMBverbruikhebtopdedagzelf.DeappwerktopGPS.

Parkeren / Transferia

Inenomhetcentrumzijndiverseparkeergarages.Wijadviserenomgebruiktemakenvandetransferia.Voorslechts€4,-parkeertuuwauto.Ukuntgratismetbuslijn60,70of 80metmaximaal4personenheenenweernaardebinnenstad terijden.Letopdebustijden!

De transferia zijn:

- Pettelaarpark, Pettelaarpark 59

- De Vliert, Stadionlaan 9

- Vlijmenseweg, Vlijmenseweg 10

De openingstijden zijn:

- zaterdag van 07.30 – 01.00 uur

- zondag van 10.00 – 19.00 uur

OrgAnisAtie

Algemene informAtie

StAdhuis Hetstadhuis,héticoonvandeBosscheburgerij,isvanoudsherdezetelvanhetstadsbestuur.Hetdateertindehuidigevormgrotendeelsuit1670.Hetbestaatuitdriesamengevoegde particulierewoonhuizen.Hetmiddelstepandwerdin1366door destadaangekocht.Hetlinker-enrechterbuurpandwerdenrespectievelijkin1481en1599bijhetstadhuisgevoegd.In1563werdeennieuwgriiehuisgebouwdophetachtererf.Hiervanwerddeverdiepingeerstgebruiktalsschepenkamerenlateralstrouwzaal.Bijdegroteverbouwingvanhetstadhuisin1670werddeklassiekezandstenenvoorgevelopgetrokkennaarontwerp vanPietervandenMinnemettoevoegingenvanPetervanGogh.Aandeachterkantvanhetstadhuiswerdin1691,naarontwerpvanhofarchitectJacobRoman,eengalerijgebouwdtussenhetgriiepandenhetstadhuis.Hetstadhuisheefteenrijkinterieuruitverschillendeperioden:17e-eeuwsgoudleerbehang,wand- tapijten,18e-eeuwseschouwen,lambriseringen,enzovoort.IndehalzietuallegorischemuurschilderingenvanAntoonDerkinderen.

Markt 1

’s-Hertogenbosch

–Centraalinformatiepunt.– Stand met folders en

verkoopvanboeken.– Uitgiftewandeling’tZand.– Toelichting door gidsen

vandeKringVriendenvan’s-Hertogenbosch.

– ToezichtdoorledenvanhetGildeDeOudeSchuts.

Open

Zaterdagenzondagvan11.00tot17.00uur.

1

welkomBij de open monumentendAg

op zAterdAg en zondAg

(ingang achterzijde)

10

Iconen en symbolen centrumopen Monumenten dAg

P 11P

2016

RAAdskelderHetbordesvoorhetmiddeleeuwsestadhuisendekelderswerdenin1529vernieuwdnaarontwerpvanJanDarkennes,dievan1521tot1572ookwerkzaamwasalsbouwmeestervandeSint-Jan.Hetbordeswerdherbouwdin1670.Demiddeleeuwsekeldersonderhetstadhuisblevenongewijzigd.Demiddelstekelderheefteenfraaievormgevingmetkalkstenenkruisrib- gewelvenenkolommen,eenstenenschouwenkaarsnissenin dezijwanden.Dekelderswerdenvooralalsopslaggebruikt.Eenzadel-eneenharnasmakermaaktenaanhetbeginvande16e

eeuw(vóórdeverbouwing)gebruikvandegrotemiddenkelder.Later in de 16eeeuwmaaktenzijplaatsvoordezogenoemdegroenroeden,eensoortstedelijkedeurwaarders.Totde19eeeuwbewaardemenhierookdeonderdelenvanhetschavotdatbijgelegenheidopdeMarktvoorhetstadhuiswerdgemonteerd. Dedichtgestortekelderswerdenopinitiatief vanburgemeesterVanLanschotrond1927weeropengelegdeningebruikgenomen.Sindskortisdekelderweeringebruikalshorecagelegenheid.

Markt 1a

’s-Hertogenbosch

Open


Het rood cruijs

kelder woonhuis Jheronimus Bosch

InhetJheronimusBoschjaar2016neemtdithuisweleenheelbijzondereplaatsin.Hetdateertuitde14eeeuwenwerdin1477‘IndenSalvatoer’genoemd.Hetisnietbekendwanneerdenaamwisselingin‘HetRootCruijs’plaatsvond.DemeestberoemdebewonervanhethuiswasdeschilderJheronimusBosch(circa1450-1516).ZijnvrouwAleitGoyartsvandenMeervenneerfdehetpandvanhaarvader,waarnazijenhaarechtgenoothetbetrokken.Indehuidigestaatheefthetpandeen19e-eeuwsevoorgevel.Ookdeinrichting,verdiepingenenzolderdaterenuitdezerelatief recenteperiode.Hetpandwasingedeeldinde,voor’s-Hertogenbosch,gebruikelijkeopzetvanvoor-enachterhuismettussenliggende‘brandmuur’.Dekeldersmettongewelvenendezijmurenzijnnogmiddeleeuws.Viaeentrapaandevoorzijdekaneenblikwordengeworpenindekelderswaarongetwijfelddeberoemdeschilderheeftrondgelopen.

Markt 61

’s-Hertogenbosch

– Alleen de kelder is

toegankelijk.

Open


3

2 KNILLiSPOORT HetgebouwwaarinstichtingKnillispoorthaarthuishonkheeft,stamtuit1916enisgebouwdwaarindemiddeleeuwseperiodeeenstadsgrachtliepvoordeoudstestadsmuurtussenHinthamer-straatenwaterpoortbijhethuidigeHermanMoerkerkplein. Hetpandisgebouwdineentraditioneleneorenaissancestijl.

Korte Waterstraat 15

’s-Hertogenbosch

– Op zaterdag:

• Om 10.00 uur

opening tentoonstelling

‘Krakende iconen’

overderolvande kraakbewegingindestrijdvoorhetbehoudvanonzemonumenten.

• Tussen14.00en15.30uur rondetafelgesprek

metvertegenwoordigers vandevroegerekraak- bewegingenbewoners vankraakpanden.

Open


4

MAriApAviljoen Eeneeuwgeledenwasdezorgvoorbesmettelijkeziektenzoalscholeraeenlokaleoverheidstaak.Zomoestdegemeentein 1915eennieuwe‘barakvoorbesmettelijkeziekten’bouwen. HetontwerpvanhetnieuweMariapaviljoenlaginhanden vandeBosschegemeentearchitectKersemaekers.Hetwerd eenvoordietijdmoderngebouwmetdeallernieuwsteontwik- kelingenentechniekenindegezondheidszorg.Hetsymmetrischeverpleeggebouwbestaatuitvierbouwmassa’smetindehoekendeverpleegruimteseninhetmiddeneentweetaltrappenhuizenensanitaireruimten.Nuishiereenhorecaonderneminggevestigd.

Burgemeester

Loefplein 70’s-Hertogenbosch

Open


5

De MoriAAn nu VVV

DeMoriaanishetmeestcompletevoorbeeldvaneenwoningvoordeBosschestadseliteuitdemiddeleeuwen.Ditbakstenen‘zaalhuis’dateertvankortna1200.Eenhalveeeuwgeleden werdhetingrijpendgerestaureerd.Degevelszijndeelsgerecon-

strueerd:detrapgevelenhethoektorentjezijnherbouwdopbasisvanaanwezigebouwsporenenhistorischeafbeeldingen.Aan debinnenzijdevanhetgebouwzijnnogveelauthentiekebouw- kundigeelementenbewaardgebleven,zoalsde13e-eeuwsezijmurenendehoutendraagconstructies(verdiepingsvloerenkap),behorendtoteentweedeverbouwingsfaseuit1310.LangetijdgolddeMoriaanalshetoudstestenenhuisvanNederland.

6 Markt 77’s-Hertogenbosch

– Rondleidingen.

Open


12


P 13P

Huis ‘De Put’Dithuisisvrijwelgeheelgebouwdin1671,zoalswordtweer- gegeveninRomeinsecijfersindegeveltop,vermoedelijkterplaatsevaneenouderevoorgangeropdezeplek.Devoorgevel istyperendvoordezeperiodeinde17eeeuwenlijktinbijzonderemateopsoortgelijkepilastergevelsdiedestijdswerdenontworpendoordeAmsterdamsearchitectPhilipVingboons(1608-1678).Vandaardatdezegevel(netzoalsdievandevrijwelidentiekegevelVughterstraat75)‘Vingboonsgevel’wordtgenoemd.Vingboonspubliceerdezijnontwerpenalsgravure,dushet isgoedmogelijkdathiereenlokalebouwmeesterzichdoorVingboonsheeftlateninspireren.Inhetinterieurvanhethuisbevindenzichnogauthentieke,samengesteldebalklagenmetmoer-enkinderbinten.

Tweede

Korenstraatje 18’s-Hertogenbosch

Open


8 Bolwerk Sint-JAnDitjaarismetgepastetrotsdereconstructievanhetvoormaligebolwerkSint-Janafgerond.Ditverdedigingswerkisgebouwdvoordemiddeleeuwsestadspoortaandewestzijdevandebinnenstad.De14e-eeuwsestadspoort,Koepoortgeheten,bestondeerstalleen uit een doorgang in de stadsmuur, met daarnaast een

muurtoren.Dezewerdenin1528vervangendoordeSint-Janspoort,eenhoogpoortgebouwmeteenbolwerkindestadsgracht,dehuidigeDommel.Inde17eeeuwwerdhetbolwerkopgenomenindeaardenstadsomwallingenwerdhetpoortgebouwteruggebrachttoteentunnelvormigedoorgang.Dezewasmeteenbrugverbondenmeteenravelijn(driekantigbuitenwerk)indevestinggrachtenhetgebiedtenwestenvan destad.HethuidigegebouwiseeneigentijdsontwerpvanhetarchitectenpaarMarcvanRoosmalenenMarlènevanGessel.Binneninhetbolwerkiseenaantalarcheologischeoverblijfselentezien,zoalseenhistorischebestratingenzijnderestantenvandemiddeleeuwsestadsmuurenKoepoortinhetzichtgebracht.

Sint-Janssingel 25’s-Hertogenbosch

– Afwisselendepresentatieoverdegeschiedenis enarcheologievanhetBolwerkSint-Janeneenpresentatievandekleinemonumenten in relatie

totdeiconenensymbolenvandestad.

– Om13.00en15.00uurstartwandelingmetgidsdoor’tZand.

Open


9

Grote Kerkvoormalig Nederlands Hervormde Kerk

DezekerkisgebouwdopeenterreintussendeHinthamerstraat,Sint-AnnaplaatsenKerkstraatwaarzichtussen1523en1819 degotischeSint-Annakapelbevond.DeSint-Annakapelwerdgeslooptin1819,samenmettwintigomringendehuizen,omplaatstemakenvoordeNederlandsHervormdeKerk.Dekerkisin1820-1821gebouwdinneoclassicistischestijl.Deplattegrondiskruisvormig,degevelsvandekruisarmenhebbengrote,half rondevenstersdiehetinterieureenhelderelichtinvalgeven.Dekerkbiedteenindrukwekkenderuimtewerking.Depreekstoel,orgelzolderentribunedaterenuit1821,hetorgeluit1831.SindsdefusievandeprotestantsegeloofsgemeenschappenwordtdeGroteKerkgezamenlijkdoorhengebruikt.

Kerkstraat 20’s-Hertogenbosch

– Diverseorgelconcerten ziepagina5

–Expositie'Ruimte' Kerkinterieurs in aquarel

KunstenaarHenkTerwalisbeidedagenaanwezig.

Open

Zaterdagvan11.00tot17.00uurenopzondagvan12.00tot17.00uur.

7

Vijf routeslangsmonumentenindeBosschebinnenstad.Voordownloaden:ganaarwww.s-hertogenbosch.nl/omd

Monumentenapp?

14

centrum2016

P 15P

The Jheronimus AcAdemy of DAtA Science

voormalig Klooster Mariënburg

Aan de Dommel pronkt sinds oudsher het klooster Mariënburg

enisgelegenbijhetvroegere,gelijknamigemiddeleeuwsekloosteruitde15eeeuw.Hiervanisdein1929ingrijpendverbouwdekapeluit1491langshetstraatjeWalpoortbewaardgebleven.Hetkloosterwerdgebouwdin1897-1899naarontwerpvanJ.vanGroenendaelineenneogotischearchitectuur.Decentraletoegangshalvanhetcomplexheeftfraaienet- gewelvenopgranietenkolommen,voorzienvanbladkapitelen. Dekloosterkapelisingedeeldinzeventraveeënenheefteenkoorsluitingmetvijf vlakkenvaneenachthoek.Dekapelheefteendriebeukigevormenbezituitwendigluchtbogen,ophetzadeldakstaateenhogedakruitermetspits.Inwendigheeft dekapeleendriedeligeopbouw:kolommenmetscheibogen,daarboveneengalerijeneenlichtbeukmetspitsboogvensters. Dekerkruimteheeftbepleisterdebakstenenkruisgewelven. Debeschilderingvandekapel,deglas-in-loodramenenhetaltaardaterenvannadeTweedeWereldoorlog.OoitlegdendezustersvanJezus,Maria,Josef (JMJ)zichhier terustenaeendagmetliefdeentoewijdingonderwijzen,maarvanaf medio2017studeren,onderzoeken,werkenenslapen hierondernemendebollebozen.Daarmeewordteenlange traditievanonderwijsenwonenvoortgezet:hetkloosterwordtMariënburgCampus.DeBrabantseuniversiteitenvanTilburgenEindhovenhebbende handen ineengeslagen om in Mariënburg The Jheronimus

Academyof DataSciencetevestigen.Ditiseenopleidings- instituutvoormasterstudentenenpromovendiinDataScience &Entrepreneurship.Mariënburgbiedtstraksookruimteaanstartupsenheeftwoonvoorzieningen.

Sint-Janssingel 92’s-Hertogenbosch

– Eigenaar/ontwikkelaarKadans Vastgoed geeft

speciaal op deze dagen

een kijkje in een deel

vanhetnetverbouwde Manresagebouw.Indekapel hangen tekeningen

vandeplannenvoorhet totalegebouw.

Open


Minderbroeders KApucijnen-

klooster/-kerkIn1896-1898werdindenieuweBosschewijkHetZandtegenoverhetMariënburgklooster,eenkloostergebouwd voordeordederminderbroeders-kapucijnen,naarontwerp vanF.vanDennenburg.Kloosterenkerkzijngebouwdineensoberetraditionelestijl.Uitwendigzijnneoromaanseelementenopgenomen:detopgevelmetboogfriesvandekerkendehalfrondevensters.Binnenzietuneoclassicistischeelementenzoalsdekroonlijstenlisenen.Dekerkruimteheeftgestuuktetongewelveneneenfraaineobarokaltaar.

Van der Does de Willeboissingel 12’s-Hertogenbosch

– Op zaterdag rondleiding

doorgidsenvanKringVriendenvan’s-Hertogen-

bosch langs en door het

museum, klooster, tuin

enkerk.Vertrek:ieder uurvanaf 14.00uur. Maximaal15personen.

– Op zondag om 10.00 uur

heilige mis met mede-

werkingvanhetKoninklijk‘s-Hertogenbosch

Mannenkoor en het

Kirchenchor Sint-Martin

uitTrier.– Rondleiding door de

broederskapucijnen. Vertrek: ieder uur

vanaf 14.00uur. Maximaal15personen.

Open


11

10

L.W. BeekmAnschool

DemarkanteBeekmanschoolisin1927gebouwdnaar ontwerpvanhetBosschearchitectenbureauK.C.Suyling&Zn. DearchitectuurheefteenduidelijkeverwantschapmetdeAmsterdamseSchool.Aandebuitenzijdezijnvooralhetgekniktedakendehogetorenmetuurwerkopvallend.Debeletteringopdegevelsiskenmerkendvoordeperiode.Ookinwendigheeft hetgebouwveeloorspronkelijkekenmerkenbehouden:fraaietrappenhuizen,betegeldegangen,kastenendeuren.Vooralopdeverdiepingzijndelokalenengangenmethuninterieurafwerkinggeheeloorspronkelijk.Aanderechterzijdeisdeschoolin1938uitgebreidmeteenkleuterschool.Eenaardigdetailzijndetegeltjesmetsymbolenbovendekledinghaakjes,waaraan dekleutershunplaatskondenherkennen.

Van der Does de Willeboissingel 14

’s-Hertogenbosch

Open


12

16

Iconen en symbolen centrumopen Monumenten dAg

P 17P

2016

Pompen en Verlouw

DezevoormaligeFord-garagedateertuitomstreeks1930. Hetisquaarchitectuurgebouwdindevormentaalvandenieuwezakelijkheid,maarheeftookkenmerkenvanhetexpressionisme.Datisondermeertezienindetoepassingvanbaksteenmetsel-werkindegevels,naarontwerpvanarchitectJ.vanKaathoven.Het bedrijf bestaat uit een diep pand, dat zich uitstrekt tussen

deVughterstraatendeParklaan,waarbedrijfswoningenhet complexaandeachterzijdebegrenzen. AandeVughterstraatbevindtzicheenvoorbouwmetcentralehoofdtoegang,lankerendekantoorruimtenenbovenwoningen.Bovendeinrijpoortiseenmarkantelichttoreninstaalenglas. Degaragehalisvoorzienvaneenlauwhellendzadeldakopstalenvakwerkspanten.Eenglaskap(noklantaarn)geeftderuimtedaglicht.Rechtsindehalbevindtzicheenkantoortjeuitdebouwtijd.DegaragePompenenVerlouwwastot1980deBosschevestigingvanhetautomerkFord.

Vughterstraat 280’s-Hertogenbosch

– Tentoonstelling Bossche

iconen: Henri Bakker en

GerritSchulte.

Open


WoonhuisVughterstraat219isalswoninggebouwdin1907opdeplaatsvaneenmiddeleeuwspand.Vanditoorspronkelijkepandbestaatnualleennogeenkelderenlinkerzijmuur.Hetnieuwepandiseenvoorbeeldvandevoordietijdmodieuzeart-nouveaustijl.DezestijlisafkomstiguitFrankrijkenBelgiëenwordtinDuitslandenOostenrijkjugendstilgenoemd.Degeveltopis voor1957gesloopt,mogelijkalsgevolgvanoorlogsschade.Devoorgevelisopgetrokkeninwitteverblendsteenmetspeklagen inoranjeverblendsteen,gelankeerddoorgeleBricorna(Briqueenornament)-stenen.Devenstersindegevelhebbenhardstenendorpelsmetafgerondehoekenwaarineengeometrischeversieringisaangebracht.Bovendevensterszijnzwarehardstenenlateienaangebrachtdiezijnvoorzienvansoortgelijkeornamenten.Hetgeheleinterieurvanhetpandisongewijzigdsinds1907eneenverbouwingvan1917.Indegangisdetochtdeurvoorzienvangeëtstglaseneenbovenlichtmetglas-in-lood.Degangvloerheeftveelkleurigeplavuizenmetgeometrischemotieven.Deruimtesopde begane grond hebben beschilderde stuukplafonds, stookplaatsen

enpaneeldeurenmetlijstwerk.

Vughterstraat 219’s-Hertogenbosch

Open


14

13

Voormalig Paleis van

JustitieHetvoormaligePaleisvanJustitiewasopdezeplaatsgehuisvestineengebouwdattijdensdebevrijdingvan’s-Hertogenboschin1944aandevoorzijdewasverwoestdoordatdeDuitsebezetterhetinbrandhadgestoken.Vanhetoorspronkelijkegebouw,daterenduit1912-1924,zijnnogenkeledelenuitwendiggespaardgeblevenindeSint-Jorisstraat.Deeclectischearchitectuurvan ditoudePaleisvanJustitie,datisgebouwdnaarontwerpvan de‘hoofdingenieurderGevangenissenenGerechtsgebouwen’Metzelaar,isuitgevoerdinmachinalegelestrengperssteen. Hetlijktmetzijnvierkantehoektorensgeïnspireerddoorde16e-eeuwseFranserenaissance.Ditgebouwheefteenmonumen-

taaltrappenhuis.OokaandeSpinhuiswalhadhetgebouweensoortgelijkegevelopbouw.In1949werddezezwaargehavendevoorgevelafgebrokenenverreeshierin1950eennieuwemonumentalevoorbouwnaarontwerpvanrijksbouwmeesterFriedhofineenaandeDelftseschoolverwantebouwstijl,ookwelgetypeerdalsde‘StuttgarterSchule’.IndetoegangspartijzijngebrandschilderdevenstersopgenomenvanMariusdeLeeuw.InwendigzijndefraaiezittingszalennogonderdelenvanhetoorspronkelijkegebouwvanMetzelaar.Bezienswaardigzijnookdehierondergelegencellen,waardeverdachtenmoestenwachtenophunberechting.Dewandenhiervanzijndoordegedetineerdenvolgeschrevenmetopmerkingenvanallerleiaard.

Spinhuiswal 2’s-Hertogenbosch

– Opzaterdagom11:30,12:30,13:30,14:40en15:30uuroptredenvandeStadspijpers.

Open


16

BAstion OrAnje/BAstionder

Ditbastionwerdin1634aandebestaandeomwallingtoegevoegd.Hetwerduitgebouwdalseen‘holbastion’,waarbinnenzichaanvankelijkeenwaterpartijbevondalsrestantvandestads-gracht.Laterishiereenwindmolengebouwd.NadeVestingwetvan1874werdhetbastionomgevormdtoteenstadspark.Inhetkadervanhetprojectvestingwerkenwerdenenkelejarengeledende14e-eeuwsestadsmuureneenvroeg15e-eeuwsemuurtorenbinnenhetbastionblootgelegd.Hierisnudeondergrondse informatieruimte ‘Bastionder’ in een aansprekend eigentijdse

architectuur,ontworpendoorMarcvanRoosmalenen MarlènevanGessel.Ookzietuerhetberoemdekanon‘StuerGhewalt’(stoergeweld)uit1511opeenreplicavaneenvroeg 16e-eeuwsafuit.

Spinhuiswal/Zuidwal’s-Hertogenbosch

Open


15

18

Iconen en symbolen centrumopen Monumenten dAg 2016

P 19P

Voormalig Huis van Bewaring

In1804werdhiereen‘stedelijkverbeterhuis’gebouwdop deplaatswaareenaantalgrotegebouwenhadgestaan,onderanderedevestigingvandeplaatselijkeschutterij‘deOudeSchuts’.Dezegebouwenwarenvernieldtijdensdebeschietingenin1794doorhetFranselegervangeneraalPichegru.Hetnieuwe,soberklassieketuchthuisiseenontwerpvanstadsarchitect J.Verhellouw.Sinds1821fungeerdehetachtereenvolgensalsHuisvanArrestenJustitie,HuisvanReclusieenTuchtiging,HuisvanBurgerlijkeenMilitaireVerzekeringenBewaringen,vanaf 1872,ookalsstrafgevangenisvoorvrouwen.In1884werdhetgebouwookjeugdgevangenis.AlsHuisvanBewaringheefthetgefunctioneerdtotbijna10jaargeleden.Vanhetoorspronkelijketuchthuisisalleendevoorstevleugelbewaardgebleven,hierachterbevindtzicheenclustervancellenblokken,dienstgebouwenenbinnenplaatsen,waarvandevoorbouwuit1804enhetcentralecellenblok,daterenduit1912,ontworpendoorW.Metzelaar,beschermdzijnalsrijksmonument.

Hof van Zevenbergen

HetHof vanZevenbergenisvanoorsprongeenlaat15e-eeuwsadellijk‘stadspaleis’vanCornelisdeGlymes,heervanZeven- bergen.Hetbestaatuiteenbreed,dwarsgeplaatsthuismettraptoren,gelegenachtereenvoorplaats,metonderdoorgangnaarhetachtererf.Hetisinde17eeeuwuitgebreidmeteenvoorvleugelensamengevoegdmetbelendendewoonhuizen,waardooreencarré-vormigcomplexisontstaan.Denatuurstenenboogstelling op de binnenplaats is een hergebruikt 16e-eeuwsbordesvanhetstadhuis,ontworpendoorbouwmeesterJanDarkennis(ziebeschrijvingRaadskelder).Delaterekeizer KarelVlogeerdehierin1515.Terherinneringishiereenborstbeeldvanhemopgesteld.

Sint-Jorisstraat 125-127’s-Hertogenbosch

Open


Keizerstraat 4-12’s-Hertogenbosch

Open

Binnenplaats open op

zaterdagenzondagvan11.00tot17.00uur.

17 19

Muziekcentrum De Toonzaal

voormalige Synagoge

In1823werdhiereenJoodsgebedshuisgebouwdinopdrachtvanmr.BernardusHartogensis.In1886werddezesynagogeherbouwdnaarontwerpvanI.Gosschalkalseenzaalruimte metvrouwenbalkon.Deachterwandisdriezijdiggesloten, dezijwandenzijngeleedmetgestuuktepilasters.Hetmeubilair, na1945overgebrachtuitdeSynagogevanZaltbommel,isbij derestauratiein1996grotendeelsopnieuwterbeschikkinggesteldaansynagogenelders.DeheiligeArkeishierbewaardgebleven.HierbovenmarmerenTienGebodentafelen,afkomstiguit Monnikendam en een gedenkplaat ter herinnering aan een

bezoek door koningin Wilhelmina en koningin-moeder Emma

in1918.

Prins Bernhardstraat 4-6’s-Hertogenbosch

– Op zaterdag:

•Om10.00en12.00uuroptreden door Vocaal

EnsemblePatéBrûlé. •Om11.00en13.00uur

optredenvanhetkoorDeining.

•Om14.00en16.00uuroptredenvanhetkoorCatilare.

• Om15.00uuroptredenvanhetkoors’OTTO- voces.

– Opzondagvan14:00 tot17:00uuroptreden vandebandJazzit.

Open

Zaterdagvan10.00 tot

17.00uurenzondagvan11.00tot17.00uur.

20 Sint-

Catharinakerk DeSint-CatharinakerkisontstaanvanuitdekapelvanhetvoormaligeKruisbroedersklooster,gebouwdtussen1533-1542.HiervanresteertdegotischekoorpartijbovendeBinnendieze. In1569werddekapeltevensparochiekerk.In1601vergroottemendekerkdaarommeteenschipenzijbeuk.Na1629kwam dekerktendienstevandeGereformeerdeGemeente.Hetkloosterwerdmilitairegevangenis.Na1794werddekerkgebruiktalspaardenstalenbroodbakkerij,maarin1809kreeghetweerdefunctievankerkvoorhetgarnizoen.In1810werd dekerkoplastvankeizerNapoleonteruggegevenaanderooms- katholiekeparochie.NaarplannenvanarchitectJosdeKroonwerddekerkvergrootmettweekruisarmen.In1916-1917werddoorarchitectJanStuythetopnieuwingrijpendverbouwdtoteenneobyzantijnsecentraalbouw,meteenopmerkelijkekoepelvangewapendbeton,beschilderddoorJanOostermanmethetthemavandeBergrede.Dekerkendevoormaligepastoriezijngerestaureerdin1996.Defraaierenaissancekrulgeveluit1619werdbijbouwhistorischonderzoekteruggevondenonderdepleisterlagenenisgerestaureerd.

Kruisbroedershof 4’s-Hertogenbosch

Open

Zaterdagvan11.00tot17.00uurenopzondagvan12.00tot17.00uur.

18

20


P 21P

VoormAlig RijksArchief

Hetin1883gebouwde,enin1887uitgebreide,voormaligeRijksarchief isontworpendoorrijksbouwkundigeJ.vanLokhorstineenvoordietijdvooroverheidsgebouwengangbareneo- renaissancestijl.Deindelingvanhetgebouwiseengoedvoor-beeldvande19e-eeuwseopvattingenopditgebied.Demeestmonumentale,representatieveruimteinhetgebouwisdekamervande(rijks-)archivaris.Debezoekersruimteaandevoorzijdeisbescheidenvanafmetingeneninrichting.Deeiciëntedepot-ruimtesmetijzerendraagconstructievoordearchivaliahebbendehalveverdiepingshoogtevandievanhetdienstgebouw.In1966werdhetgebouwverouderdentekleinbevonden.Hetzoutot1985durenvoordathetarchief konwordenverhuisdnaar deCitadel.

Waterstraat 20’s-Hertogenbosch

– Presentatie/toelichting

verbouwplannen.

Open


ProvinciAAl Depot

Bodemvondsten, De Griffie

HetProvincialeGriiegebouwdateertuithetbeginvande 20eeeuweniseenaangepastontwerp(opeeneerderplan)vanrijksbouwmeesterJ.vanLokhorst.Deneogotischeinganggeefttoegangtoteenmonumentalehalmetpolychrometegels.Door de deur en een gang links komt men in de oude archieftorens

metdestalendraagconstructievoorstellingenuit1903-1908.Sinds2011ishierhetProvinciaalDepotBodemvondstengevestigdenwordenerdevondstenendedocumentatievanarcheologischeonderzoekeninNoord-Brabantbewaard.

Het NoordbrAbAnts

MuseumDitstatigeex-bestuursgebouwisalshuisvestingvoordemilitairegouverneurin1768-1769gebouwdnaarontwerpvandebekendehofarchitectPieterdeZwart.DezandstenenvoorgevelvertoontvroegekenmerkenvandeklassiekgeoriënteerdeLodewijkXVI–stijl.HetinterieurheeftechterooknogelementendiemeergebaseerdzijnopdevoordietijdmeergangbareLodewijkXV(rococo)stijl.Hetgouvernementsgebouwbevindtzichopdeplaatswaarin1615hetCollege(studie-,opleidingscentrum) vandejezuïetenwerdgesticht.Inde19e-eeuwwerdhetgebouwingebruikgenomenalszetelvanhetprovinciaalbestuurenambtswoningvandeCommissarisvandeKoning(in).Devoormaligekloosterkerkvandejezuïetenwerdtoenverbouwdc.q.herbouwdtotStatenzaal.

HetNoordbrabantsMuseummaaktdeeluitvaneenbijzonderstukjeBosschebinnenstad,hetMuseumkwartier.Hierkomenkunstencultuursamenonderééndak.HetNoordbrabantsMuseumishetstartpuntvoorBrabantsekunst,geschiedenisencultuur.HetverteltondermeerhetverhaalvandeprovincieNoord-Brabant,maarookvanhetmiddeleeuwsehertogdom Brabantenhet17e-eeuwseGeneraliteitsland.Datdoethetaandehandvanhistorischeobjecten,schilderijenenbeeldhouwwerken.Ookhedendaagsekunstendesignhebbeneeneigenplaats.

Het Noordbrabants Museum en het Stedelijk Museum

’s-HertogenboschliggeniederaaneenkantvandePaleistuin enzijnverbondendooreenopenbaregang.www.hetnoordbrabantsmuseum.nl

Waterstraat 16

’s-Hertogenbosch

– Om11.00,13.00en15.00uur mini-rondleidingen

(15min.)voorkinderentussende6en12jaar.Aansluitendwordteenworkshoprondeenhistorischthemagegeven.Maximaal 10 kinderen

pergroep.Aanmeldenvia:[email protected].

– Van10.00tot16.00uurrondleidingen door het

archeologisch depot

door de archeologen

MartinMefert,MoniqueBarwasser,RonaldLouer enGodfriedScheijvens.

Open

Alleen open op zaterdag

van10.00tot17.00uur.

Verwersstraat 41’s-Hertogenbosch

– Vanaf 11.30uurtot15.30uur start ieder halfuur

een rondleiding langs

dehoogtepuntenvan devastecollectie.

– Tentoonstellingvan Jan Fabre: Tribute to

HieronymusBosch inCongo.Overzichts- tentoonstelling met

onderanderelevensgrote mozaïekpanelenvanjuweelkeverdekschildjeswaarbijdekunstenaargebruikmaaktvan debeeldtaalvan JheronimusBosch.

– Tentoonstelling

VanEyck,Brueghel, Jordaens‒MeesterwerkenuitRoemenië.Vlaamse en Hollandse meesters

uitdetijdvoorenna JheronimusBosch.

Open

Alleen gratis open

opzaterdagvan11.00 tot17.00uur.

22

23 21

Stedelijk Museum

’s-Hertogenbosch

De Mortel 4’s-Hertogenbosch

Open

Alleen gratis open

opzaterdagvan11.00 tot17.00uur.

24

TentoonstellingNachoCarbonell.DeSpaansevormgeverbeschouwtzijnstoelen,bankenenlampenalslevendewezensmeteeneigenpersoonlijkheid.

22


P 23P

Lutherse/WAAlse kerk

DevoormaligeLuthersekerkwerdalsWaalsekerkgebouwd in1847opdeplaatsvaneenwoonhuis.HetontwerpisvanArnoldusvanVeghel.Hetgebouwiseenvoorbeeldvan ’stukadoors’-neogotiek.Hetzaalkerkjeheefteenvoorgevel metsteunberen,spitsboogvenstersmetijzerenvenstertraceringenenbovendevensterswimbergen(driehoekigeafdekkingen).Inwendigheefthetgebouwgraatgewelvengemaaktvanstuuk-

werk.Het19e-eeuwseneogotischemeubilairisfraaivormgegevendoorOirschotsemeubelmakers.De16e-eeuwsepreekstoelisafkomstig uit de eerste Sint-Pieterskerk, gelegen nabij de huidige

VanTuldenstraat,diehetveldmoestruimenvoordeaanlegvan deBosschecitadelinde17eeeuw.NuisindekerkcreatiebureauWijdoendingengehuistvest.

Verwersstraat 49’s-Hertogenbosch

Open


Sociëteit AmicitiA –

De ZwArte ArendDitherenhuisisgebouwdin1774naarontwerpvande BosschestadsarchitectWillemHubert.Tweesociëteitenuit de18eeeuwvanwelgestelde,politiekbewusteburgers,zijnhiergefuseerdtotéénsociëteit.DitwarendeOrangistischeGrooteSociëteit,gevestigdinhetpanddeZwarteArendaandeMarktendearistocratische,patriottischesociëteitAmicitia,gehuisvestaandeMarktopdelinkerhoekvandeKolperstraat.HetpandaandePeperstraatvormtdeperfecteambiancevoordesociëteit.AandebuitenzijdeisheteenvoorbeeldvandesobereklassiekeLodewijkXVI-stijl.Dehuidigeempirevensterindelingisvanomstreeks1800.HetstuukwerkinhetinterieurisuitgevoerdinLodewijkXVI-stijl,metornamenteninhetstuukwerkinde gangenhettrappenhuis.Indetuinachterhethuisbevindt zicheen19e-eeuwskoetshuis.Aanderechterzijdeisin dezelfde periode een klassieke hardstenen zuilen-pilastergalerij

(stoa)gebouwd.Dezeiswaarschijnlijkvaneldersafkomstig enhieropnieuwopgebouwd.

BisschopshuisDepandenParade10en11zijnalsparticulierewoonhuizengebouwdinrespectievelijk1769en1776ineenlatebarokofwelLodewijkXV-stijl.In1827kochtdestaatdepandenomdebisschoptehuisvesten.DoorprotestantsverzetendeafscheidingvanBelgiëin1830kwamhieraanvankelijknietsvanterecht.Hetgebouwwerdingebruikgenomenalskazerneenmilitairhospitaal.Pasin1864werdeendeelvanhetcomplexbewoonddooreenbisschop.Hetpaleisheefttweerijkversierdeingangs-partijeneneenkroonlijstmetfraaieconsoles.Dehardstenenplintisversierdmetcartouches.Oorspronkelijkhaddendevenstersindegevelseenkleinereruitverdeling.Diezijnvóórhetmiddenvande19eeeuwvervangendoordeempirevenstersmethalfrondebovenramen.Inwendigishetfraaierococotrappenhuisbeziens-waardigendegrotesalonvanhetsecretariaatsgebouw.Indesalonhangendiversegeschilderdeportrettenvanbisschoppen.

Peperstraat 15’s-Hertogenbosch

– Om12:00,13:00,14:00 en15:00uuroptreden vanImbue.

Open



Parade 10-11’s-Hertogenbosch

– Tentoonstellingwaarbij bijzondere stukken

vanhetMuseumvoor Religieuze Kunst te Uden

wordengetoond.En uhoortdeverhalen hierachter.ConservatorWouter Prins geeft een

toelichting.

Open


26

27 25

Toren Sint-JAn DetorenvandeSint-JanskathedraalissindsdeFransetijd(omstreeks1800)eigendomvandegemeente.Hoewelvaaktenonrechtewordtgedachtdatdetorendoorzijnafwijkendemateriaalgebruik(baksteen)nieuwerisdanhetkerkgebouw,zijndeonderstedelenouderenvormeneenrestantvanheteersteromaansekerkgebouwvanomstreeks1250.Detorenis opgebouwduitgrotebakstenen,zogenaamde‘kloostermoppen’.Debovenstebakstenengeleding(metklokkenstoel)enspitsmetuurwerkzijntoegevoegdvanaf hetbeginvande16een17eeeuw.Hier zijn een kleiner formaat bakstenen gebruikt dan in het

onderstedeelvandetoren.Aandebuitenzijdeisdetorenaandeonderkant bekleed met Udelfanger zandsteen (restauratie eind

19eeeuw,daarvoortufsteen).Debakstenenbuitenschilvandetorenis,nadatdezeinde19eeeuwaleerderwasvernieuwdineen harde, machinale steen, tijdens de restauratie in het begin

vandejaren80opnieuwgereconstrueerdmetbehulpvanhandvormbakstenenmetdezelfdeafmetingenalshetoor- spronkelijkewerk.Dewijzerplatenentorenlantaarnszijnbij dezerestauratiegereconstrueerdnaarhunoorspronkelijkevorm.

Ingang hoek Torenstraat-Parade’s-Hertogenbosch

– Stadsbeiaardier

JoostvanBalkomspeeltop: • Zaterdagvan11.00

tot16.00uur. •Zondagvan13:00

tot17:00uur.– Opdeverdiepingen

in de toren zijn gidsen

vandeKringVriendenvan’s-Hertogenbosch

aanwezigomtoelichting tegeven.

Open


28

24


P 25P

Sint- JAnskAthedrAAl

Het meest bekende religieuze monument en belangrijkste icoon

vandestadisgebouwdtussende14eendevroege16eeeuw. Hetonderstedeelvaneenoudere,13e-eeuwseromaansebakstenenkerktorenbleef daarbijbehoudenenwerdopgenomeninhetnieuwegebouw.DeimposantekruisbasiliekvormteenhoogtepuntvandegotiekinhethertogdomBrabantenwordtgekenmerktdooreengroterijkdomindetailleringenbeeldhouw-

werk.Hetgebouwheefteenbasilicaleopzetmetdubbelezijbeukenenkooromgangmetstraalkapellen.Koorenschipwordengeschraagddoordubbeleluchtbogen.Totderijkegebeeldhouwdeonderdelenvanhetexterieurbehorenondermeerdereliëfsindewimbergen(driehoekigegevelvlakkenbovendespitsboogvensters)endevelegebeeldhouwdeigurenopdeluchtbogenvanhetschip.Demiddentorenopdeviering(kruisingtussenschipentransept)wasoorspronkelijkinde16eeeuwvoorzienvaneenhogehoutenopbouwmetspits.Dezemarkantemiddentorenwasmetzijnhoogtevancirca96meterveelhogerdandebakstenentorenaanwestzijdevandekerk.Nabliksem- inslagin1584storttedemiddentoreninenwerdvervangen doordehuidigekoepel.Inde17een18eeeuwkwameenperiodevanverval.Sindshetmiddenvande19eeeuw(totrecent)volgteenaantalingrijpenderestauratiesvanditrijkstvormgegevengotischebouwwerkvanNederland.

Torenstraat 16’s-Hertogenbosch

– SpeciaalvoorOpen Monumentendag in

de Gerfkamer unieke

tentoonstellingvan ‘dekunstschattenvan de Sint-Jan uit de

19e en 20eeeuw’.– Tentoonstelling in

deIconenkapel.– Op zaterdag om

16.00uurorgelconcertdoorMaryamHaiawi.

Open

Zaterdagvan 11.00tot17.00uur enopzondagvan 13.30uurtot17.00uur.

PlebAnieDepastoralezorgvoordeaaneenkathedraalverbondenparochieligtinhandenvaneenplebaan.Nadathetbisdom’s-Hertogenboschinde19eeeuwweerwashersteld,werdin1854eennieuwepastorieoftewelplebaniegebouwdopdehoekvan deParadeendeChoorstraat.Invoorgaandeeeuwenhaddenhierdegebouwengestaanvandebouwloods.DeplebaniewerdontworpendoorarchitectJ.Bolsius,dieindietijdookver- antwoordelijkwasvoorhettoezichtophetonderhoudaandeSint-Jan.Hetpandiseengoedvoorbeeldvanarchitectuurindieperiode,waardeneogotiekeenbelangrijkeplaatsinnam.Inditgevalwerdenelementen(metnamedevensters)gebruiktuitdeEngelselategotiek,ookwelaangeduidals‘Tudor-stijl’.Hetpandheefteensober,maarvoornaamuiterlijkgekregen.Eenbijzonderdetailvoor’s-Hertogenboschishierdetoepassingvandefraaigevormde19e-eeuwse‘Oegstgeester’dakpannen.Hetisnietbekendof inhetverledenooitookandereBosschepanden vandezedakbedekkingvoorzienzijngeweest.

Torenstraat 16’s-Hertogenbosch

– Expositie ‘Jheronimus in

Beeld’ met de luchtboog-

beeldenvandeSint-Jan– Om12.00,13:00 en15:00uurgeeft Frans Sluijter de lezing:

'GroteorgelSintJan 400jaaroud'.

Open


Choorstraat 1

’s-Hertogenbosch

Open


30

31 29

Museum SlAgerDitpanduit1903isoorspronkelijkgebouwdalskantoorpand voorde‘MaatschappijvanBrandverzekeringvoorhet KoninkrijkderNederlanden’,zoalsisweergegevenophettegeltableauindevoorgevel.Dearchitectuurvertoontkenmerkenvandeneorenaissance,bijvoorbeelddetoepassingvantympaansbovendevensters.Naenigetijdalsbibliotheektehebbengediendwerdhetpandherbestemdalsmuseum.UbekijkthierruimeeneeuwschilderkunstvandebekendeBosscheschildersfamilieSlager,verdeeldoverdriegeneraties.Uzietstadsgezichtenvan’s-Hertogenbosch,veleBrabantselandschappen,maarookschilderijenvandeBelgischeKempenenZuid-Europa,alsmedestillevensenportretten.

Choorstraat 8’s-Hertogenbosch

– Expositie Bosch

Open Expo (BOE)/

RegardingBosch. Eigentijdse kunstenaars

brengen ieder op eigen

wijzeeenodeaandezelaat-Middeleeuwse duivelskunstenaar.

Open


32 Sint-JAnsmuseum

Het museum sluit aan op het Jheronimus Boschjaar met de

expositie‘JheronimusBoschinBeeld’.DeberoemdeschilderleefdeenwerkterondomdeSint-Janenwasbevriendmetdebouwmeestersvandekerk.HijwerdvanuitdeSint-Janbegraven.HetmodelvanhetbronzenbeeldvanJheronimusisnutebewondereninhetmuseum.RondomhetbeeldstaateenaantalluchtboogbeeldenvandeSint-Jan,dieinmiddelsvaniconischewaardezijn!Zoalsmonstersendrakenmaarookmuzikanten enambachten.Eenaantalgipsenmodellenvandezebeelden, istebewonderenbijdezeexpositie,naarvoorbeeldvandemiddeleeuwsebeeldenuitdetijdvanBosch.Nieuweluchtboog-

beeldenwerdenvanwegeernstigeverweringopnieuwgemaakt inde19eeeuw,kregeneenneogotischuiterlijken‘bevolken’ nudeluchtbogen.Ookisereenvasteexpositieoverdebouw- geschiedenisenderestauratiesvandeSint-Jan.

(gedeeltelijk)

26P 27P

Sint-JoAn de DeoVoormalig ziekenhuis

Het ziekenhuis Sint-Joan de Deo, bijgenaamd ‘de Paap’, is gered

dankzijeenactievankrakersindejaren70.Uiteindelijkkocht degemeentehetgebouwenishetverbouwdtotwooneenheden.DeBosscheziekenzorgwasindemiddeleeuwenenvanaf de 19eeeuwinrooms-katholiekehanden.NahetGrootZieken- gasthuiswerdin1876hetCarolusziekenhuisgeleiddoorzustersvanH.CarolusBorromeus.In1879volgdeeenziekenhuisvoormannen: Sint-Joan de Deo in de Orthenstraat, geleid door de

gelijknamigebroeders.AandePapenhulstverreeseennieuw-

bouwin1914.Deuitwendigearchitectuurvanditquatechniekmodernecomplexwasgeïnspireerdoptraditioneleklassiekearchitectuurindetrantvandezogeheten‘heroriëntatie’.

Papenhulst 26’s-Hertogenbosch

– Op zaterdag:

• Rondleidingen

doorhethuis. • Geschiedenisvande

Paap in de kraaktijd

(1978-1989)door middelvanverhalen

vandebewoners, foto’senilmpjes.

• Kinderactiviteiten met Jeugdcircus

BonBourgon.

– Op zondag:

• Lezingen in de

kapel.Hethuisis niettebezichtigen.

•Om11.30,13.30en15.30uurlezingover ‘dePaapindekraaktijd’.

•Om12.30,14.30en16.30uurlezingdoorRogerRossmeislover de enige militair die in

de Eerste Wereldoorlog

isoverledenin ‘s-Hertogenbosch.

Open


33 Groot Tuighuis

Oude Sint-Jacobskerk

InditmarkantegebouwisdegemeentelijkeafdelingErfgoedenhetdaaraanverbondendepotvandegemeentelijkearcheologieenbouwhistoriegevestigd.Kortna1430werdhiereenkapelengasthuisgebouwdvoorbedevaartgangersopdereisnaarSantiagodeCompostella.Dezekapelwerdinde16eeeuwuitgebreidtoteendriebeukigschipmetéénbeukigkoor.Vanaf 1569washetparochiekerk.Na1629werdhetgebouwonteigendendiendevervolgensalsprotestantsekerk,wagenhuisenpaardenstal.In1752werdhetverbouwdtotmilitairarsenaal.Daarbijwerdendrieopslagzoldersvooronderanderewapentuiggemaaktenheettehetinde19eeeuw‘GrootTuighuis’.Nadebeëindigingvandemilitairefunctiewashetgebouwvanaf 1924delocatievanhetNoordbrabantsMuseum.OnderarchitectuurvanOscarLeeuwwerdhetpandinternverbouwdendevoorgevelvernieuwd.NahetvertrekvanhetmuseumnaardeVerwersstraatkreeghetin1988dehuidigefunctie.In2005-2007ishetgebouwgerestaureerdengerenoveerd.Eriseenpublieks- presentatietezienvanhetarcheologischenbouwhistorischwerkindepraktijk.AlsArcheoHotspot’s-Hertogenboschisdezepresentatievrijtoegankelijk.Totheteindvanditjaarisdetentoonstelling‘DestadvanBosch’tezien.DezeexpositieinhetkadervanBosch500geefteenbeeldvandestadensamenlevingindetijdvanJheronimusBosch,doordecombinatievan3D-reconstructies,archiefstukkenenvondstenuitarcheologischenbouwhistorischonderzoek.

Bethaniestraat 4’s-Hertogenbosch

– Tentoonstelling

‘DestadvanBosch’.– Rondleidingen door

hetGrootTuighuis.– Archeologieenbouw- historieindepraktijk.

Open


34

28

centrumopen Monumenten dAg

P 29P

Reinier vAn Arkel

Hoeweldehuidigebebouwingvanditpsychiatrischziekenhuisvanrelatief recentedatumis(19e-eeuwsenjonger)hebbenwe temakenmeteeninstellingdiezijnoorsprongvindtinde15e

eeuw.DeBosschenaarReiniervanArkelbepaaldein1442dateengedeeltevanzijnvermogenbestemdwasvoordeopvang vanarmendie‘zinneloos’en‘hunzinnennietmeermeesterzijn’ enwelindiemate,datmenze‘vannoetewegenbyndenendesluytenmoet’.Daarmeewasdebasisgelegdvoorwatnuhetoudstepsychiatrischziekenhuisvanonslandis.Wateersteenhuisvoorzesarmezinnelozenwas,groeideuittoteenmoderncentrumvoorspecialistischegeestelijkegezondheidszorg.Degepleisterdeneoclassicistischevoorgevelvanhethoofdgebouwdateertuit1838.Daarachterbevindenzichdiversegebouwenrondbinnenplaatsen,bijvoorbeelddeoverdekte,in1992gerestaureerde binnenplaats met een bijzonder fraaie, maar ook

angstaanjagendegevelsteenuit1686,metdaaropeenafbeeldingvanopgeslotenengeketende‘zinnelozen’.Dezebinnenplaatsisnumetglasoverdektenisingericht als‘Oudheidkamer’waardiversevoorwerpen,kledingstukken enafbeeldingeneenaangrijpendoverzichtgevenvandegeschiedenisvandegeestelijkegezondheidszorg.DerondleidingvoertonderanderelangsdebeeldengroepvanJuanMunoz,derefterenalsbijzondereattractiehetfraaie,speciaalvoorhetbezoekvankoninginWilhelminavervaardigdetoilet.

Bethaniestraat 2’s-Hertogenbosch

– Doorlopendrondleidingen.– Tentoonstelling ‘Vijf

eeuwenpsychiatrie’.

Open

Alleen op zaterdagvan11.00tot17.00uur.

Jheronimus Bosch Art Center

(JBAC)

De Sint-Jacobskerk, gelegen aan de Hinthamerstraat, heeft zijn

functiealsparochiekerkin2002beëindigd.Hetwasdevierdekerk in successie die deze naam in de stad droeg: de eerste

Sint-JacobskerkwashetmiddeleeuwsekerkgebouwaandeBethaniëstraat.HetkerkgebouwaandeHinthamerstraatisontstaanuiteen17e-en18e-eeuwseschuilkerk,diewasgelegenopeenachtererf vaneenhuisaandeHinthamerstraat.Hethuidigepleinvoordekerkispasaangelegdindevorigeeeuw.In1844-1845werddeschuilkerkvervangendooreenclassicistischenieuwbouw,diealsnel,naampereenhalveeeuwplaatsmaaktevoorhethuidigekerkgebouwvan1906-1907naarontwerpvan J.Th.CuypersenJ.Stuyt.Drijvendekrachtachterdezenieuw-

bouwwasdetoenmaligeondernemendepastoorC.C.Prinsen.Dekerkisgebouwdineenvoordietijdvernieuwendevorm,geïnspireerdopdeByzantijnsekerkelijkearchitectuur.Hetis eendriebeukigekruisbasiliekopbasisvanhetgelijkarmige GrieksKruis.Dekoepelisvoorzienvanfresco’svandeBelgischekunstenaarGeorgesdeGeetere.Momenteelisinhetgebouw hetJheronimusBoschArtCentergehuisvest.

Jeroen Boschplein 2’s-Hertogenbosch

– De toren is niet toe-

gankelijkvoorbezoekersOpenMonumentendag.

– Expositievanalle schilderijen en tekeningen

vanBoschinhoog- waardigereproducties enopwaregrootte.

Open


36

35

Winkel/woonhuisInditpandmeteenvoudigelijstgeveluitde19eeeuwiseenzeldzaamgave,middeleeuwseindelingbewaardgeblevenmetkleurrijkebeschilderingen.Hetbevatbovendiennogdecomplete15e- en 16e-eeuwsehoutenbalkconstructies.Opallewandenvande achterkamer op de begane grond zit een laatgotische muur-

schilderingvanrankenmetgestileerdebloemenenenkeleverscholenbeestjeszoalseenvos,haaseneenhondje.Opdelinkerzijmuuristussendevensterseengrootdeelvaneenengelbewaardgeblevenmetkrulhareneneenroodgeelgekleurdevleugel.Deschilderingopdetegenoverliggendewandisver-nieuwdinde16eeeuw.Dezevroegrenaissanceschilderingbestaatuiteengrotecartouchemettekst.

Hinthamerstraat 138’s-Hertogenbosch

Open


37

30


P 31P

Oeteldonks Gemintemuzejum

Ditgebouwisgeenmonument,maarinhetinterieurwordtéénvandemeesttypischBosscheiconengetoond,datvanhetOeteldonksCarnaval.HetpoortgebouwwaarinditOeteldonksGemintemuzejumisgehuisvestdateertvankortnadeTweedeWereldoorlogenverwijstquavormenigszinsnaarhet15e-eeuwsepoortgebouwvanhetZustersvanOrthenkloosterdatvoorheenhieropdezeplekstondendestijdswerdgeslooptvanwegebouwvalligheid.HetontwerpvoorhethuidigepandwerdgemaaktdoorgemeentearchitectP.vanKessel.

Zusters van Orthenpoort 27’s-Hertogenbosch

Open

Zaterdagenzondagvan11.11 tot 17.11uur.

ZwAnen- broedershuis

Sinds1483isde‘IllustereLieveVrouweBroederschap’(opgerichtin1318)opdezeplaatsgehuisvestDebijnaam‘Zwanenbroeders’hebbendegezworenledenvandeBroederschapgekregenvanwegedetraditiedaterenduit1384omjaarlijkseenmaaltijd tegebruikenmetzwaanophetmenu.HetmiddeleeuwseZwanenbroedershuiswerdin1846geslooptenvervangendoorhethuidigeneogotischepandnaarontwerpvandebouwmeesterJ.H.Lafertee.Hethuidigegebouwiseenduidelijkvoorbeeldvande19e-eeuwseneogotiek.Aandebuitenzijdewekthetgebouwdesuggestieeenkerktezijn.Degepleisterdevoorgevelheeftopdeverdiepingdriehogespitsboogvensters,gelankeerddoorsteun- beren.DeinterieurafwerkingvandeGroteZaalopdeverdiepingisin1868-1870doorL.C.Hezenmans(restauratiearchitectop deSint-Jan)ontworpen.DeKleineZaalaandevoorzijdevan hetgebouwheefteenfraaistuukwerkplafondmethanggewelven.


– Toelichting door gidsen

vandeKringVriendenvan’s-Hertogenbosch.

– 3D-presentatie.

Open


39

38

< 5 k

m

> 5 k

m

Op

afsta

nd

en

tot 5

km

is de fie

ts vrijw

el

altijd

snelle

r, of e

ven

sn

el a

ls de a

uto

.

Met sta

llen

/park

ere

n

meeg

ere

ken

d is d

e

fiets a

ltijd sn

elle

r in

de b

inn

en

stad

of

naar h

et tre

insta

tion

.

Wein

ig v

erk

eers-

lichte

n e

n v

eel

roto

nd

es m

aken

d

e fie

ts no

g sn

elle

r!

Wat is er sn

eller?D

e fiets of d

e auto

?

Fie

tsrou

tes in

on

ze

ge

me

en

te w

ord

en

elk

e d

ag

do

or d

uiz

en

den

fietse

rs

bere

den

. Re

den

gen

oeg

om

ze

veilig

te m

ak

en

en

te h

ou

de

n. Z

o stro

oie

n w

e

zo

ut o

p d

e fie

tspa

den

in d

e w

inte

r en

zo

rgen

we e

rvo

or d

at fie

tsers e

n a

uto

’s

elk

aar z

o m

in m

og

elijk

teg

en

ko

me

n. H

iero

nd

er z

ie je

de T

OP

TIE

N v

an

dru

kste

Bo

ssche fie

tsrou

tes in

20

12. D

at z

ijn h

ee

l vee

l fietse

rs!

1.

Ch

r. Hu

yg

en

sweg

1

0600

2.

Jan

de L

a B

arla

an

8

50

0

3.

Orth

en

sew

eg

620

0

4.

Cita

della

an

570

0

5.

Pette

laa

rsew

eg

490

0

6.

Hin

tham

ere

ind

e

39

00

7.

Klo

kken

laa

n

370

0

8.

De

Hare

nd

on

kw

eg

2

60

0

9.

Vu

gh

terw

eg

2

60

0

10. D

e B

ossch

e P

ad

23

00

3

Elk

e dag

veel fietsersD

it is lekker fie

tsen

in

’s-Herto

gen

bo

sch!

Gratis je fiets

stallen m

et bew

akin

g!

Un

iek

in N

ed

erla

nd

. In d

e B

ossch

e

bin

ne

nsta

d m

ag

je o

ve

ral fie

tsen

.

Je v

ind

t er d

us fie

tsers e

n v

oe

t-

ga

ng

ers d

oo

r elk

aa

r. Oo

k a

ls he

t

Fietsen

in d

ebin

nen

stad m

ag!

Do

or e

lke d

ag

een

half u

ur te

fietse

n,

heb

je 5

0%

min

der

kan

s op

ob

esita

s

of d

iab

ete

s!

30

min

-50

%

Ben

je je fiets kw

ijt? Of h

eb je last van

gep

arkeerd

e fietsen? W

e heb

ben

een fietsd

epo

t in’s-H

ertogen

bosch

. Waar? w

ww

.s-herto

gen

bo

sch.n

l/fietsdep

ot

FIE

TS

DE

PO

T

12

34

5 6

78

9

10

Wist je

dat b

ij statio

n ’s-H

erto

ge

nb

osch

gew

oo

n g

ratis je

fiets k

un

t stalle

n?

Wist je

dat o

ok

bij sta

tion

Ro

smale

n e

en

OV

-fiets k

un

t hu

ren

?

De

pa

arse

fietsro

ute

s

vo

rme

n sa

me

n

he

t ster-n

etw

erk

Maa

spo

ort

Ro

sma

len

Vu

gh

t

Bin

nen

-sta

d

De

gro

en

e cirk

el g

ee

ft

± d

e 5

km

gre

ns a

an

32


P 33P

plAttegrond binnenstAd

1. Stadhuis Markt 1

2. Raadskelder Markt 1a

3. HetRoodCruijskelderwoonhuisJeroenBosch Markt 61

4. Knillispoort Korte Waterstraat 15

5. Mariapaviljoen Burgemeester Loefplein 70

6. VVV Markt 77

7. Grote Kerk Kerkstraat 20

8. Huis ‘De Put’ Tweede Korenstraatje 18

9. BolwerkSint-Jan Sint-Janssingel 25

10. TheJheronimusAcademyof DataScience Sint-Janssingel 92

11. Minderbroeders Kapucijnenklooster/-kerk Van der Does de Willeboissingel 12

12. L.W.Beekmanschool Van der Does de Willeboissingel 14

13. PompenenVerlouw Vughterstraat 280

14. Woonhuis Vughterstraat 219

15. Bastion Oranje/Bastionder Spinhuiswal/Zuidwal

16. VoormaligPaleisvanJustitie Spinhuiswal 2

17. VoormaligHuisvanBewaring Sint-Jorisstraat 125-127

18. Sint-Catharinakerk Kruisbroedershof 4

19. Hof vanZevenbergen Keizerstraat 4-12

20. Muziekcentrum De Toonzaal Prins Bernhardstraat 4-6

21. Voormalig Rijksarchief Waterstraat 20

22. ProvinciaalDepotBodemvondsten Waterstraat 16

23. Het Noordbrabants Museum Verwersstraat 41

24. Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch De Mortel 4

25. Lutherse/Waalse kerk Verwersstraat 49

26. SociëteitAmicitia–DeZwarteArend Peperstraat 15

27. Bisschopshuis Parade 10-11

28. Toren Sint-Jan Ingang hoek Torenstraat-Parade

29. Sint-Janskathedraal Torenstraat 16

30. Sint-Jansmuseum Torenstraat 16

31. Plebanie Choorstraat 1

32. MuseumSlager Choorstraat 8

33. Voormalig ziekenhuis Sint-Joan de Deo Papenhulst 26

34. Groot Tuighuis Bethaniestraat 4

35. ReiniervanArkel Bethaniestraat 2

36. JheronimusBoschArtCenter(JBAC) Jeroen Boschplein 2

37. Winkel/woonhuis Hinthamerstraat 138

38. Oeteldonks Gemintemuzejum Zusters van Orthenpoort 27

39. Zwanenbroedershuis Hinthamerstraat 94

40. Stadsbibliotheek Hinthamerstraat 72

41. Orangerie Sint-Josephstraat 15

42. Brugwachtershuisjes Zuid-Willemsvaart

43. Watertoren Hinthamereinde 73

44. Kloosterhotel ‘De Soete Moeder’, Nemiusstraat 4

45. Voormalige pastorie Sint-Antoniuskerk Kapelaan Koopmansplein 113

46. Kruithuis Citadellaan 7

47. DeCitadel(BHIC) Zuid-Willemsvaart 2

48. Studio Boot Van Tuldenstraat 4-6

49. Bethelkerk Emmaplein 17

50. Stichting Liliane Fonds Havensingel 26

51. De Tramkade Voormalig gebied Koudijs/de Heus

52. Werkwarenhuis Tramkade 24

53. Koudijs Kafé Ingang via Buitendijkstraat/Tramkade 26

54. Museum ’t Oude Ambacht Sint-Eloijstraat 1

55. Willem II Fabriek Boschveldweg 471

910

10

11

11

11

12

12

1314151516

16

17171818191920

20

21

21

22

22

23232424252526

27282929303035353636373839394040414343434545

Binnenstad Monumentendag Pagina:

AARDSKERKHO

FW

EG

PARALLELW

EG

MAYW

EG

BO

SCH

VELD

WEG

WESTW

AL

VUGHTERSTRAAT

ZUID

-WILLEM

SVAART

PELSSINGEL

HANDELSKADE

KASTERENW

AL

VAN D

ER WEEG

HEN

SINGEL

TWAALF

HOOGE S

TEENW

EG

MUNTE

LWAL

PEN

SM

ARKT

VISSTRAAT

NIE

UW

STRAAT

TOLBRUGSTRAAT

ZUID

WILLEM

SVAART

HOFSTAD

NOORD

WAL

WATERSTRAAT

STERREBO

SW

EG

AREZZOST

RAAT

GREGORIUSSINGEL

LIMIETLAAN

OUDE DIEZE

BETH

AN

IESTRAAT

CHOORSTRAAT

PEPERSTRAAT

PARADE

HER

PALE

STRIN

AST

RAATD

E M

ONTEST

RAA

MUNTELBOLW

ERK

AN

TO

NIE

BRUG

BARTENBRUG

MUNTELSTRAAT

AAWAL

HAVEN

SIN

GEL

TRAMKADE

BUIT

ENDIJ

K

TAXANDRIAPLEIN

DIEZEBRUG

KO

EDIJ

KSTRAAT G

ELDERSEDAM

OPH

OVIU

SLAAN

WER

FPAD

VAALTW

EG

WILLEM VAN NASSAULAAN

ANTOON DER KINDERENLAAN

REM

BRAN

D

KOESTRAATVAARS OGELSTRAAT

HIN

THAMERBOLW

ERK

OPHOVIUSLAAN

LANGE TUIN

STRAAT

TUIN

STRAAT

KO

RTE

MOLIUSSTR

STRAAT

MORGEN-

HADEWY

HIN

THAM

EREIN

DE

HOFSTAD

KRO

MM

EW

EG

BERNESTRAAT

KANAALSTR

LO

UW

SE P

OO

RT

SCH

ILD

ERSTR

HINTHAMERSTRAAT

CLARASTRAAT

LIM

IETLAAN

ADRIA

AN W

ILLA

ERTST

RAAT

VERW

ERSSTRAAT

KEIZERSTRAAT

WEVERSPLAATS

PRIN

S B

ERNHARDSTR

TO

REN

STRAAT

GASSELSTR

KUIP

ERTJE

SWAL

BEREW

OUTSTRAAT

BONTE H

UID

UIL

EN

BU

RG

SNELLESTRAAT

PO

STELSTR

WALPOORT

BLOEM

ENKAM

P

STRAATJE

MATHILDA-

KARRENSTR

BU

ITEN

HAVEN

BRED

E H

AVEN

HAVENDIJK

CAROLUSHOF

VLIE

RTSTR

GERVENSTR

BUITENDIJKST

R

HAVENDW

ARSSTR

VAN H

EURNSTRAAT

FRED

ERIK

HEN

DRIKLA

AN

VINCIPLEIN

ENCKEVOIRTSTR

FAH

REN

HEIT

STR

HUGO DETPLEIN

KALVERSTR

ST C

RIS

PIJ

NSTR

ST ELO

IJ-

STRAAT

ST LUCASST

R

OIS

TERW

IJK-

STR

CUPERINUSSTR

KEMPENLANDSTR

VERLENGDELUYBENSTR

HERTOG-STRAAT

COLVENIER-STRAAT

GULDEN-VLIESSTR

ALFONS

DIEPENBROCKSTR

LEKKERBEETJES-STRAAT

VANDIEPENBEECKSTR

VANBREAUTESTR

WILLEMSTR

WIL

HELM

INA-

PLEIN

BASTION VUGHT

MOLEN

-BERG S

ON

NE-

VELD

VAN

SONST

EEG

ACHTER

DE

BIJEN

KORF

ACHTER

DE K

AN

KATER

-

STRAATJE

ACHTER

DEN

ENGEL

ACHTER D

E

BOOGAARD

ACHTER D

E

DRIE

ZWANEN

HET V

ERGULT

CABELT

OUW

KRUISBROEDERSHOF

KRUIS

BRO

EDERS

STRAATJE

SIN

T J

ORIS

STRAAT

BAN

DSE-

PO

ORT

OUDEHULST

DE M

ORTEL

KLEINLOMBARDJE

A H

VERGULD

HARNAS

A H

WILD

VARKEN

A H

STADHUIS

WO

LVEN-

HO

EK

RID

DERSTR

KOLPERSTR

KERKST

R

FONTE

IN

STRAAT

SCHAPENM

ARKT

CAPUCIJNEN-POORT

LAM-STRAATJE

STOOFSTR

BEGIJN-

STRAAT

DO

DE

NIE

UW

STR

MINDERBROE-

DERSSTR

SIN

T J

ANSSIN

GEL

Van

der d

oes w

illebo

issin

gel

GASTHUIS-

POORT

MO

LEN

STR

SINT

JANSS

TR KOREN-

BRUGSTR

KRUIS

STR

VIS

MARKT

LEPELSTR

1eKOREN

STR

RUISCHE-

POORT

SCHEID

ING-

STR

2e

KOREN-

STR

DRAAI-BRUG

OLIE

MOLENSIN

GEL

BOOM-BRUG

WAAL-GAT

VAN TULDENSTR

SM

ALLE H

AVEN

JAN HEINSSTR

PETER DE

GEKSTR

ORTH

EN

STR

BOKHOVEN-

STRAATJE

SINT

GEERTRUIKERKHOF

PAST D

E K

ROONSTR

2e STR

V BEST

1e STR

V B

EST

DE KLOOS-

TERSGANG

KOKSCHE

POORT

BARBARA-

PLAATS

MARKTSTR

ACHTER D

E

TOLBRU

G

BURGEM

EESTER

LOEFFPLEIN

RO

ZEM

A-

RIJ

NSTR

KO

RTE

WATERSTR

A H

VUURSTAAL

KARDIN

AALVAN

ROSSU

MPLEIN

SIN

T J

OSEPH

STR

REDEMPTO-RISTENPAD

IN D

EN

BO

EREN

MO

UW

ZU

STERS V

ORTH

EN

PRT

A H

SCH

AAPS-

HO

OFD

SIN

T J

ACO

BSTR

SIN

T

JACO

BSH

OF

NACH

TEG

AALSLN

CAVA

LERIESTR

TRIN

ITEIT

STR

SIN

T

JANSKERKHOF

LANGE PUTSTR

KO

RTE P

UTSTR

PARAD

IJS-

STRAAT

JE

OUD

BOGARDENST

R

BEURD

SEPRT

VOLDERSTR

BASELAARSSTR

WIN

DM

OLEN

BERG

STR

VAN

DEVEN

THER-

STRAAT

HIN

THAM

ER-

BRUG

JOSQUIN

DES

PREZSTR

VAN SA

SSE VAN

YSSE

LSTRAAT

VAN P

AESSCHENSTR

EIKENDONKPLEIN

SINT

ANDRIES

STRAATJE

AASTRAAT

NIEU

WE

HOFSTAD

OUDE

HOFSTAD

VERLE

NGDE

KROMMEWEG

ROUPPE V D

VOORTPLEIN

KASTERENBRU

G

GEERT V WOUSTR

NEM

IUSSTR

PIE

TER V

REED

ESTR

RIETPOLDER

PLEINGHEERT VCALCARPLEIN

EERSTE

KASTERENSTR

V D

VENSTR

HENNEQUIN

STR

JO

NG

E

VO

ET-

BO

OG

STR

OUDE

VOET-

BOOGSTR

MUNTEL-

PLEIN

V NOREM

BORG

HSTR

KAPELAAN

KOOPM

ANSPL

FREDERIK V

EGMONTSTR

WILLE

M M

ARIA

STR

A V

GELDERSTR V

IJSSELSTEIN

STR

VON

HOBESTR

KASTA

NJE

STR

MGR Z

WIJ

SENSTR

ANTHO

NIU

S

ALPHENSTRAA

BAD

EN

PO

WELLSTRAAT

LEO

NARD

US V

VE

PIE

TER D

E H

OO

GH

STRAA

TEN

LAAN

W H

UBERTST

R

W H

UBERTSTR

HOFTE

NSTR

VAN

BOEL

ENST

R

MG

R

PRIN

SEN

STR

JEROEN

BOSCH

PLEIN

JACOB O

BRECHTPA

D

HERTOG H

ENDRIK

PAD

HERTO

G

JACOB O

BRECHTST

R

MAIJ

WEG

MUNTE

LTUIN

EN

VAALTW

EG

STRAAT

SIN

TM

AARTEN

-STRAAT

KORTEHAVENSTRAAT

ACHTER H

ET

FORTUIN

TJE

BLEEKER

STRAATJE

KRULL

ART

STRAAT

UILENBURG-STRAATJE

KROMMEELLEBOOG

DE GRUYTER-

PASSAGE

GASTHUIS

-STR

A D

MO

LLEN

TW

EEDE

KASTERENSTR

BUSSCHIE-

TERSSTR

WU

LFIN

GSTRAA

VON R

HEIN

HABEN

STRAA

GEN.

DAENDELS

PLE

IN

BEU

RD

SE

ZERN

IKESTR

ZUID

-WILLEM

SVAART

SPINHUISW

AL ZUIDW

AL

HEKELLAAN

CIT

ADELLAAN

DE B

OSSCHE PAD

OO

STW

AL

MAASTRICHTSEWE

PETTELA

ARSE

WE

CHRISTIAAN HUYGENSWEG

JULIA

NAPLEIN

KO

NIN

GSW

EG

PARKLA

AN

VEEMARKTW

EG

V B

ERCKELSTR

MG

R D

IEPEN

STRAAT

EM

MAPL

BRUGSTR

BRUGPL

BOSC

HDIJK

STR

J SC

HOFF

ERLN

MARKT

STATION ’S-HERTOGENBOSCH

MUNTEL/VLIERT

12

34

7

89

10

11

12

1315

16

17

1920

2122

23 25

26

27

28 29

31

32

33 34

35

36

37

38

3940

41

42

42

42

43

444546

47

48

49

50

51

54

55

5352

30

24

18

14

5

6

34


P 35P

bew

aakte

stallin

g

Veel co

mfo

rtabele fietsp

aden

In ‘s-H

erto

ge

nb

osch

d

us a

l me

er d

an

15

0.0

00

Lo

catie

#

pla

atse

n

Ke

rkstra

at

1

10

0

Bu

rg. L

oe

ffple

in

4

10

Wo

lve

nh

oe

k

6

50

stallen m

et bew

akin

g!

De vo

ord

elen van

een

fietsenstallin

g op een

rij

ga

ng

ers d

oo

r elk

aa

r. Oo

k a

ls he

t

dru

k is. D

at is w

el z

o g

astv

rij!

Wist je d

at h

et in N

ederlan

d m

aar 7

% van

de tijd

regen

t?

’s-Herto

gen

bo

sch is

Fie

tsstad

van

Ned

erla

nd

En

dat in

het b

este

fietsland

van

de w

ereld!

He

t is ve

ilige

r als fie

tsers e

n a

uto

’s de

we

g n

iet d

ele

n. V

an

da

ar

de

rod

e fie

tspa

de

n. In

’s-He

rtog

en

bo

sch a

llee

n a

l ligt z

o’n

:

Gra

tis bu

gg

y

te le

en

To

ilette

n b

ij elk

e sta

lling

*

Ru

ime

op

en

ing

stijden

, o

p u

itga

an

savo

nd

en

w

el to

t 4.0

0 u

ur*

Bew

aak

t, oo

k

met ca

mera

’s

Han

dig

e k

luisje

s vo

or a

ls je v

ee

l ta

ssen

heb

t

Gra

tis op

laad

pu

nt

vo

or je

ele

ktrisch

e

fiets

*K

ijk o

p d

e site

vo

or d

eta

ils.

Wist je

dat o

ok

bij sta

tion

Ro

smale

n e

en

OV

-fiets k

un

t hu

ren

?

stAdsbibliotheekOude mannen- en vrouwenhuis

Vanoudsher(vóór1285)bevondzichhierdebelangrijkstestedelijkeinstellingvanliefdadigheid,deTafelvandeHeiligeGeest,bijgenaamd‘hetGeefhuis’.Dezediendeteronder- steuning,verplegingenvoedingvandearmeburgersindestad. Dit in tegenstelling tot het (Grootzieken-)Gasthuis dat zich aan-

vankelijkrichtteopdeopvangenverplegingvanvreemdelingen.Alvóór1325werdopdezeplaatseengebouwopgerichtdatbeschikteovereengrotezaal,eenwoningvoorderentmeester envergaderruimtevoorderegenten.EenbelangrijketaakvanhetGeefhuiswasdevoedselverstrekkingaan‘huiszittendearmen’.IndeFransetijdkreeghetgebouwdefunctievanoudemannen-envrouwenhuisenopvangvanvondelingen.Inde 19eeeuwwerdeningrijpendeverbouwingenuitgevoerd.De grotevoorbouwaandeHinthamerstraatendevleugelsrechts enachterdebinnenplaatsdaterenuit1825,toenhetcomplexgedeeltelijkwerdherbouwdenaangepastaandeeisenvandietijd.Sinds1975isopdezeplaatsdestadsbibliotheekgevestigd.


– Op zaterdag en zondag

diverselezingen:zie voorexactetijden pagina5encheckvoor het totaalprogramma:

www.bibliotheekdenbosch.nl– Tussen14.00en16.00

uur demonstratie henna

handtatoeage.– Galerij der iconen:

Expositievanboeken overmenselijkeiconen.Bezoekerswordenuit- genodigd om het boek

overhunpersoonlijkeicoontoetevoegen.

– Kleurworkshopvoor volwassenen,doorSaskiavanOversteeg,makervanHet ‘jHEROnimuskleur-

boek, dat is gebaseerd op

desymboleninhetwerk vanJheronimusBosch.

Open


40

OrAngerieVoormalige Sint-Josephkerk

Dezevoormaligekerkwerdin1857-59gebouwdbijhetkloostervandepatersredemptoristen,diezichhiersinds1854haddengevestigd.Hetontwerpvanditfraaieneogotischekerkgebouw laginhandenvanA.vanVeggel.Achterdebakstenenvoorgevelbevindtzicheenrijkedriebeukigekerkruimtemetbundelpijlers,beschilderdeengestukadoordekruis-,rib-enstergewelven. De preekstoel en een aantal gebrandschilderde ramen zijn

ontworpendoorL.Hezenmans,restauratiearchitectvandeSint-Jan.DeSint-Josephkerkverloorzijnfunctiein1971enwerddoordegemeenteaangekochtengebruiktvoordiversedoel- einden,waaronderSOSrommelmarkt.Naeenbrandindejaren80werdhetzwartgeblakerdeinterieurvooreendeelgereinigd inafwachtingvaneennieuwefunctie.Enkelejarengeledenheefthetgebouweensobereonderhoudsbeurtondergaan.Vanaf 1990vestigdezichbloembinderij,laterpartycentrum‘Orangerie’zichindekerk.

Sint-Josephstraat 15’s-Hertogenbosch

– Demonstratie door

JohnvanSchijndelover authentiektimmerwerk. 'Deoorsprongvan symboleninornamentenenbeeldhouwwerk'.

– Opzondagom13:00,14:00,15:00en16:00uuroptredenvanImbue.

Open


41

36


P 37P

Kloosterhotel ‘De Soete Moeder’voormalig Nemiusklooster

Ditvoormaligekloostervande‘ZustersvanLiefde’,gelegen indevroeg20e-eeuwseuitbreidingswijk‘deMuntel’werdgebouwdin1928-1929,naarontwerpvandearchitect H.W.Valk.HetbevatstijlelementenvandeAmsterdamseSchool,zoalsaandevoorzijdeeenoverbijnadegehelebreedtevandegeveldoorlopendedakkapel,devenstervormen,raam- indelingenensiermetselwerkinbaksteen.Hetkloosterheefteenlanggerekte,gekniktevleugelaandevoorzijde.Aandeachter- zijdeiseenuitbouwvoordekapelopdeeersteverdieping. Inhetinterieurresteertnogeenaantalauthentiekeelementen.Hettrappenhuisendegangenopbeganegrondenverdiepinghebbennogdelenvandeoorspronkelijketegellambrisering endehoutenbalustradesmetsiersmeedwerkmetAmsterdamseSchooldetaillering.Hetkloosterisonlangsverbouwdtot ‘KloosterhotelDeSoeteMoeder’.

Nemiusstraat 4’s-Hertogenbosch

Open


44

Vijf routeslangsmonumentenindeBosschebinnenstad.Voordownloaden:ganaarwww.s-hertogenbosch.nl/omd

Monumentenapp?

BrugwAchters-huisjes

DeZuid-Willemsvaartiseenwaterstaatkundigicoon.DezevaarroutewasaltijdeenbelangrijkeschakeltussendeNoordelijkeenZuidelijkeNederlanden.MetdekomstvanhetMaximakanaalisdegrotevaartuitdeZuid-Willemsvaartvertrokken.Indebinnenstadvan‘s-Hertogenboschstaanlangsdezevaarroute drie(zogoedals)werkelozebrugwachtershuisjes.Zezijnonderdeelvanhetcollectievegeheugenvandestadsbewoners.Verschillendebrugwachtershuisjeshebbensinds1802deeluitgemaaktvanhetstraatbeeldeneenbelangrijkefunctievervuldvoordegrotevaartenookinvloedgehadophetoverigverkeer.Dehuidigedriebrugwachtershuisjesmakenmomenteelonder-deeluitvaneennieuwherontwikkelingsplanvandeZuid- Willemsvaarttraverse.Zebevindenzichineen‘staatvantussentijd’.Dezeonzekereovergangsfasewordthetkomende jaaroptimaalbenutmeteenartistiekinteractief bouwritueel.Metalsdoeldebetekenisvandehuisjesteonderzoekenen debrugwachtershuisjeseenimpulstegevenindetransitie.

Zuid- Willemsvaart’s-Hertogenbosch

– Anthoniebrug: de

sluiswachtersvertellenhunverhalenenziedeilm“Hetgaatzoalshetgaat”overdeZuid-Willemsvaart.

– Hinthammerbrug:

informatieoverdeplannenenherontwikkelingvandeZuid-Willemsvaart.

– Orthenbrug: ontmoet

geschiedenisschrijverFransvanGaaldiesamenmetKeesvandenOordschrijftoverdeZuid-Willemsvaartenzieilmportrettenuit2007vanmensendievertellenoverdeZuid- Willemsvaart.

Open


42

WAtertoren Omdatinde19eeeuwdekwaliteitvanhetdrinkwateruiterstslechtwas,werdin1885dewatertorenalsonderdeelvaneenwaterleidingnetwerkgebouwd.HetwaterwasafkomstiguithetgrondwaternabijhetdorpNuland. Hetkloekegebouwmetkantelen,ontworpendoorJ.Kalf,lijkteerdereenverdedigingstoren.Oorspronkelijkteldedewatertorentweetussenverdiepingen.Eéndaarvan,deinspectievloer,bevindtzichonderderechthoekige,uitgeklonkenplaatstaalvervaardigdevlakbodemreservoirs.Indeloopdertijdzijnerdiverseextravloereningebouwd. Dewatertorenheeftalszodaniggefunctioneerdtot1974. In2013isdewatertorengerestaureerdenverbouwdomdienst tedoenalshuisvestingvoorbedrijven.Hierbijzijndemarkantenatuurstenen en smeedijzeren hoekornamenten op de toren

gereconstrueerd.

Hinthamereinde 73’s-Hertogenbosch

– Prachtiguitzichtvanaf hetdakoverdestad.

Open



43

38


P 39P

VoormAlige pAstorie Sint Antoniuskerk

TotvoorkortwasditgebouwingebruikalsMarokkaansconsulaat.Oorspronkelijkishetpandgebouwdalspastorie vandenaastgelegenSint-Antoniuskerk(gesloopt1983).Depastoriedateertuit1922enisgebouwdnaarontwerpvan W.teRiele.Hetsobere,inbaksteenopgetrokkengebouwheeftdoorzijnkruisvenstersmetdaarbovenspitsboogvormigeontlastingsbogen,nogenigekenmerkenvandeneogotiek.IndevoorgevelzijndecontourenvaneenindegevelverwerktenweerverwijderdMariabeeldzichtbaar.Betimmeringeninhetinterieurzijnonlangsweerhersteld.Hetgebouw,evenalsdenaamgevingvanhetpleinherinnertaandeop8augustus1944doordeDuitsebezetterterplaatseinderugdoodgeschotenkapelaanKoopmans.AlseenpostuumeerbewijswerdhetDuhamelpleinin1945herbenoemdtotKapelaanKoopmansplein.

Kapelaan Koopmansplein 113’s-Hertogenbosch

Open


Kruithuis TijdenshetTwaalfjarigBestandindeTachtigjarigeOorlogwerdin1618-1620ditstedelijkkruitmagazijngebouwdnaarontwerpvanJanvanderWeeghen.Hetzeshoekigegebouwlagineendrassiggebiedbinnendewallenaanderandvandestad. Hetwerdomgevendooreengracht.Doorophogingvanhet omringendeterreininde19e en 20eeeuwlijkthetgebouw numinderhoog.Defraaie,inzandsteenuitgevoerdeklassieketoegangspoort,voorzienvanpilastersenfrontonisgereed- gekomeninhetberoemdejaar1629.Hetinterieurmetzijnhoutenbalklagenenkapconstructiesisnoggrotendeelsauthentiek.

De CitAdelnu Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC)

In1639,tienjaarnadeinnamevandestaddoordeStaatsetroepenonderFrederikHendrik,werddecitadelaangelegd. DecitadelwasonderdeelvandevestingwerkenendwangburchtvoordekatholiekestadenkreegdebijnaamPapenbril.DeoiciëlenaamwasfortWillemMaria.Voordeaanlegvanhetfortwerdeengebiedvancirca4hectarevandebinnenstadlangsdeOrthenstraatgesloopt.Hetontstaneopenterrein,Esplanadegenoemd,diendevervolgensalsvrijschootsveldtussencitadel enstad.Decitadelheefteenvijfhoekigevormmetbastions. Inde19eeeuwwerdbijdeverbredingvandeZuid-Willemsvaartéénbastionafgebroken.Hetoudstenogauthentiekegebouwishet18e-eeuwsekruitmagazijn.DesortiepoortenhetvoormaligarsenaalaandenoordzijdevandecitadelzijngeheelherbouwdtijdensdegroterestauratieenverbouwingvoorhetRijksarchief in1983.Hetin1900inneorenaissancestijlgebouwdepoort- gebouwbijdeingangiseenontwerpvaningenieur-kapitein M.Onnen.Hethoofdgebouwopdecitadelwerdgebouwd kortna1789alsmilitairegevangenis,ofteweldeGeweldiger. Hetheeftviervleugelsincarré-vorm,metinhetmiddeneenbinnenplaats.Inde19eeeuwkreeghetgebouwalskazerne hethuidigeuiterlijk:dedrieachtervleugelswerdenopgelijkehoogtegebrachtmetdevoorvleugel.Tijdensdeingrijpenderestauratie/herbouwin1983werddebinnenplaatsoverdekt.

Citadellaan 7’s-Hertogenbosch

– Presentatievan deelnemers aan de

Atelierroute2016.

Open


Zuid-Willemsvaart 2’s-Hertogenbosch

– HetBHICzelf isnietgeopend, maar u kunt een

mooiewandelingoverhetterreinmaken. www.bhic.nl/wandeling

Terrein open


46

47 45

40


P 41P

Bethelkerk IneendoodlopendnoordelijkzijstraatjevanhetEmmapleinbevindtzich,enigszinsverscholenindeomgeving,het protestantsekerkgebouwBethel.Ditstraatje,oorspronkelijkGrobbendonckstraat geheten, liep oorspronkelijk door in

noordelijkerichting.Hetwerdafgesnedenbijdeherbouwvandeomringendebebouwingnadevernielingentijdensdebevrijdingvan’s-Hertogenboschin1944.HuizeBethelisgebouwdin1908volgensdetoentertijdgangbareeclectischearchitectuur.Erwerdnogvolopgebruikgemaaktvantraditionele,klassiekeelementen,zoalsdezuileninhettoegangsportaalendetuitgevel.Maarwezienooknieuwedetailshunintrededoen,zoalsartnouveaumuurankersindevoorgevel.

Emmaplein 17’s-Hertogenbosch

– Tentoonstelling

diversebijbels.

Open



Stichting LiliAne Fonds

voormalig Sint-Marthaklooster

HetvoormaligeSint-Marthakloosterisnuingebruikalshuis- vestingvanhetLilianeFonds,eenstichtingdiekinderenmet eenhandicapinarmelandensteunt.Hetisgebouwdin1953 enverving,samenmetenkeleschoolgebouwen,hetouderescholen-enkloostercomplexbijdevroegereLeonarduskerk. Ditcomplexwasnadeoorlogvolledigverwoest.Debewoners,zustersvanJMJ,warenbelastmethetonderwijs.Hetontwerp laginhandenvandeLimburgsearchitectStefanDingsdietussen1946en1949decursus‘KerkelijkeArchitectuur’volgdein hetBosscheKruithuis,debakermatvandezogeheten‘Bosscheschool’architectuur.Hetcomplexbestaatuitdrievleugels,tweelaagsmetkaphoog,gegroepeerdrondeenkloosterhof.Deopenruimteopdeeersteverdiepingwasvroegeronderverdeeldinkleinechambrettesalsslaapruimtenvoordenonnen.Indeachtervleugelbevindtzichdekapelruimtemethalfrondeglas-in-loodvensters.ErzijnvoorhetthemavanditjaarenkeleicoonschildersvanhetIconenatelierinMoergestelaanwezig. Zijzullenopdezedagenindevroegerekapeliconenschilderen.

Havensingel 26’s-Hertogenbosch

– Doorlopendrondleidingen.

Open


50

49

Studio Boot voormalige garage Lathouwers

Hetin2013hersteldepandVanTuldenstraat4-6dateertuit dejaren20vandevorigeeeuw.Hetpandisarchitectonisch eenvoorbeeldvanexpressionisme.DeuitbundigeAmsterdamseSchool(bijvoorbeeldParklaan1-4)ishiervandemeestbekendestroming.Maarookineenmeersoberevormwerddezearchitec-tuuralominNederlandtoegepast,zoalsookhier.Hetpandisgebouwdalsgaragebedrijf metkantoorruimteaandevoorzijde.Eencentralepoortgeefttoegangtotdegaragehalmetvide,verlichtdooreengroteglaskap.Deeersteeigenaarenopdracht-gevervanhetpandwasdeNVF.H.Lathouwers.Debakermatvanditbedrijf bevondzichsinds1848indeSint-Jorisstraatals‘rijtuigfabriekenzadelmakerij’.Hetbedrijf ontwikkeldezichinde 20eeeuwtotcarrosseriebouwervanauto’senautobussen.NadeEersteWereldoorlogwerdLathouwersbovendiendegrootstevertegenwoordigerinNederlandvanGeneralMotors.HetpandissmaakvolgerestaureerddoordehuidigeeigenaarStudioBoot.

48 Van Tuldenstraat 4-6’s-Hertogenbosch

Open


(gedeeltelijk)

centrum2016

43P

De TrAmkAdeVoormalig gebied Koudijs/de Heus

DeSpoorzonevan's-Hertogenboschiseenjongendynamischgebieddirectgrenzendaandehistorischebinnenstad.InditgebiedwordtophetterreinvanvoormaligmengvoederfabriekDeHeusgewerktaaneentijdelijkeplekvoordestad.Hier zaleennieuwe,dynamischesamenlevingontstaan:eensociale,cultureleeneconomischehotspot,waarjealsgastvan ’s-Hertogenboschabsoluutvankangenieten.

– Graiti/workshops/muurschilderingen/festivalKingsof Colors

Open


51

Koudijs KAféDitalsrijksmonumentbeschermdegebouwdateertuit1909.Toengaf H.BruyelleopdrachtvoordebouwvaneenmeelfabrieknaarontwerpvandeTilburgsearchitectF.C.deBeer.DezearchitectisookverantwoordelijkgeweestvoordeaandeParallelweggelegenGrasso-fabriek.Sinds1948werddemeel- fabriekgeëxploiteerddoordeirmaKoudijsdiehieromvangrijkeuitbreidingenheeftgerealiseerd.Daarbijisdevoormaligeinsteekhavengedempt,demaalderijenmagazijnenwerdenherbestemdvooropslagendewasserijvoorkantoorruimte. Deomvangrijkegraansilo’szijnbuitenwerkinggesteld.DeoudekernvandefabriekwerdgevormddooreenU-vormiggebouwmeteentrappenhuiseneenwaterreservoirvoordesprink- lerinstallatiedatbovenhetdakuitsteekt.DeU-vormisnu buitenruimtegewordenwaardoordezegoedzichtbaaris.

Ingang via Buitendijkstraat/ Tramkade 26’s-Hertogenbosch

– Fototentoonstelling

uitfamiliealbumvan defamilieKoudijs.

– Eerste editie VERS bij

de Tramkade (inclusief

‘food-verbindingsroute’vanstationnaar Tramkade).

– Doorlopendrondleidingen.

Open


53

WerkwArenhuisvoormalige machinekamer Koudijs/de Heus

RestaurantVanAkeniseencentraalontmoetingspuntwaareendiversiteitaaninwoners,bezoekersenanderegastensameneten,drinkenennieuweideeënvormgeven.Eenmooieeneigentijdsevariantopeenwereldsbuurthuisindevoormaligemachinekamer.

52 Tramkade 24’s-Hertogenbosch

Open


ONTDEK VERRASSEND GASTVRIJ

’S-HERTOGENBOSCH

Rondvaart op de Binnendieze

Vaar in één van de karakteristieke fl uister-boten.

Spoorzone

Het eigenzinnige jonge zusje van de historische binnenstad.

Het Museumkwartier

Ontdek een veelheid aan kunst, cultuurhisto-risch erfgoed en design onder één dak.

De Sint-Janskathedraal

Ervaar de rijke historie van deze prachtige kathedraal.

ONTDEK ALLE HIGHLIGHTS EN EVENEMENTEN IN ’S-HERTOGENBOSCH OP

WWW.GASTVRIJDENBOSCH.NL

(gedeeltelijk)

centrum2016

45P

Museum ’t Oude AmbAcht

Bijnavijf decennialanglegdeJoJacobseenverzamelingaanvanhistorischgereedschap.Eenhobbydiedirecttemakenhadmetzijnanderegrotepassie:hetverkopenvanspulleninzijngereedschapszaak.Wiedeverijndeinstrumentenvaneenjuwelierof deimmenseblaasbalgvaneensmidnaderwilbestuderen,isbijdezeboeiendevertelleraanhetjuisteadres.

Willem II FAbriekvoormalige Sigarenfabriek Goulmy en Baar

Dezefabriekisin1898gebouwd,metuitbreidingenin1908,naarontwerpvanP.Th.StornebrinkenW.G.Welsing.DevanoorsprongBosschesigarenfabrikantenGoulmyenBaarverhuisdenin1893kortnadeoprichtingvanhunbedrijf inAmsterdamterugnaar’s-Hertogenbosch.Daarwasindietijdsprakevan eenbloeiendesigarenindustrie.Indejaren30werddefabriekeigendomvandeValkenswaardsesigarenfabrikantWillemII. Defabriekisaandebuitenzijdemarkantvormgegevenalseenbakstenenkasteelmetkantelenentraptorenenwasinpandigvoordietijdeiciëntenuiterstmoderningerichtmeteencentraalverwarmingssysteem,ventilatiesysteemenstofafzuiging.Indein1908toegevoegdezuidelijkevleugelsbevondenzichzeermodernewaslokalen,wc’seneenschaftlokaal.Inconstructief opzichtzijndetechnischeontwikkelingenuitdeverschillendebouwperiodenaleesbaar.Hetdeeluit1889heeftgewalstestalenkolommen,vakwerkonderslagliggersenstalenvloerbalkenmetbakstenentroggewelfjes.Denieuwbouwuit1908isuitgevoerd alsbetonskelet,incombinatiemettraditionelebakstenengevelsalsinhet19e-eeuwsedeelvandefabriek.Letookopdemuur-schilderingeninhettrappenhuis.

Sint-Eloijstraat 1’s-Hertogenbosch

Open


Boschveldweg 471’s-Hertogenbosch

– Om14.00en16.00uurrondleiding.

– Een tentoonstelling

vaneen‘Willemvandemaand’ (kunstenaar uit

huis)indeportiersloge.– OpdeeersteverdiepingeententoonstellingvanKunstpodium T

(apprentice/master).

Open


54

55

HIGHLIGHTS SEPTEMBER – DECEMBERBOSCHJAAR 2016

Kijk voor het volledige programma op www.bosch500.nl

t/m 9 oktoberVan Eyck, Brueghel,

Jordaens - Meesterwerken

uit RoemeniëDeze tentoonstelling toont Vlaamse en Hollandse meesters uit de tijd voor en na Jheronimus Bosch, en vertelt over hun invloed op schilders uit ander Europese landen. Locatie: Het Noordbrabants Museum, ’s-Hertogenbosch

24 september t/m 15 januari Heaven, Hell & Earth Drieluik met werk van internationaal bekende kunstenaars gebaseerd op de grote thema’s van Jheronimus Bosch. Locatie: Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch

29 oktober t/m 29 januari De Zeven Hoofdzonden Gurt Swanenberg en Pieter BruegelDe werken van Swanenberg bestaan uit minutieus beschilderde dierlijke skeletten en skeletdelen van dieren die van oudsher symbool staan voor de hoofdzonden. Locatie: Het Noordbrabants Museum, ’s-Hertogen-bosch

29 oktober t/m 29 januari De terugkeer van de olifant De expositie toont door Bosch geïnspireerde gravures en houtsnedes, vervaardigd in het zestiende-eeuwse Antwerpen. Locatie: Het Noordbrabants Museum, ’s-Hertogen-bosch

t/m 31 december Nieuwe Lusten in Breda MOTI zal het meer dan vijfhonderd jaar oude schilderij De Tuin der Lusten simuleren en digitaal vertonen. Het schilderij wordt in een geheel nieuwe gedaante aan het publiek gepresenteerd. Locatie: Museum of the Image, Breda

t/m 1 april De dieren van Jeroen Bosch Tentoonstelling rondom de duizenden in- en uit-heemse, fantasie en mythologische dieren geschil-derd door Bosch. Locatie: Natuurmuseum Brabant, Tilburg

EVENTS BOSCHEXPERIENCE

BOSCH GRAND TOUR

t/m 10 december Bosch by Night Lichtshow Het verhaal van Bosch in een spectaculaire licht-show op de markt in ’s-Hertogenbosch. Elke donderdag-, vrijdagen zaterdagavond na zonsondergang te zien. 1 t/m 17 sept: 21.30 uur18 sept t/m 29 okt: Donderdagen 21.30 uur. Vrijdagen en zaterdagen: 20.15 uur30 okt t/m 10 dec: Donderdagen 21:30 uur Vrijdagen en zaterdagen: 18.30 uur Gratis toegankelijk, duur 12 minuten.

t/m 30 oktober Een Wonderlijke Klim Loop in de dakgoot van de Sint-Jan en bewonder de 96 luchtboogbeeldjes van dichtbij.

t/m 31 oktober Hemel en Hellevaart Vaartocht over de middeleeuwse Binnendieze. Met de nieuwste technieken als videomapping en 3D projectie komt de tijd van Bosch op het water tot leven.

t/m 8 januari Mail art expositie Van Bosch naar

Bruegel Honderden kunstwerken van kunstenaars geïnspi-reerd op Bosch. Locatie: Jheronimus Bosch Art Center

t/m 8 januari De stad van Bosch in 3D Stap in de stad anno 1500 en loop in de stad, zoalsBosch die kende. Locatie: Groot Tuighuis

t/m 8 januari Exposities in het JBAC Expositie van alle schilderijen en tekeningen van Bosch In hoogwaardige reproducties en op ware grootte. Locatie: Jheronimus Bosch Art Center

t/m 8 januari Jeroen en het geld van toen Wie wil weten wat blencken, kromstaarten, plak-ken, snaphanen en vierlanders zijn, kan hier zijn hart ophalen. Locatie: Jheronimus Bosch Art Center

t/m 31 december Zwanenbroedershuis Bezoek het Zwanenbroedershuis, het domicilie van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap waar Jheronimus Bosch gezworen lid was. Locatie: Jheronimus Bosch Art Center

18 september 500 Jeroenen Speciaal programma voor 500 naamgenoten van Jeroen Bosch. Locatie: binnenstad ‘s-Hertogenbosch

23 t/m 25 september Circus Jheroniumus Bosch (Inter)nationale circusgezelschappen presenteren hun interpretatie van Bosch aan het Nederlands publiek.www.circusjeroenbosch.nl

23 september t/m 11 december Fanfari Bombari Muziektheatervoorstelling in vier buurtgemeenten van ‘s-Hertogenbosch.Locatie: Heusden, Sint Michielsgestel, Vught en Haren

4 november Bosch Requiem Koninklijk Concertgebouworkest herdenkt Jheronimus Bosch. Locatie: Sint-Janskathedraal

4 – 13 november November Music en Bosch Internationaal festival voor actuele muziek. Locatie: Sint-Janskathedraal en Theater aan de Parade

11 december Slotspektakel Boschjaar 2016 BoschBeest is hét kunstwerk door de inwoners van ’s-Hertogenbosch gemaakt. Het BoschBeest wordt tijdens de grande fi nale van het Jheronimus Bosch-jaar op spectaculaire wijze ontstoken. Locatie: Wilhelminaplein, ’s-Hertogenbosch

Subsidiënten Founding partners Hoofdsponsor

46P 47P

Ontdek de Bosch Experience

In ‘s-Hertogenbosch is er nog volop te zien en te beleven rond Jheronimus Bosch,

aldus Lian Duif, programma manager van de stichting JB500. “De spectaculaire

expositie in Het Noordbrabants Museum, is vertrokken richting Madrid. Maar voor

iedereen die meer wil weten over het leven van de wereldberoemde schilder, zijn tijd

en zijn stad, is er de Bosch Experience. Tijdens deze ontdekkingsroute, gebaseerd

op zijn beroemde werk ‘Tuin der Lusten’, volgt u het spoor van de schilder door de

stad en ontdekt u hoe zijn leven eruit zag in het middeleeuwse ’s-Hertogenbosch.”

DeBoschExperiencebestaatuitverschillendeactiviteiten,afzonderlijkvanelkaarteervaren.“BeklimbijvoorbeelddeberoemdeSint- Janskathedraalenbekijkdewonderlijkefabeldierenenpotsenmakers vanBosch.Of maakeenspannenderondvaartopdeBinnendiezeenwaanuuzelf indewereldvanJheronimusBosch.En,heelbijzonder,genietopdonderdag-,vrijdag-of zaterdagavondvaneenspectaculairelichtshowopdeMarkt,waarooitzijnateliergevestigdwas”,somt LianDuif op.

Wonderlijke klim

InMonumentenstad’s-Hertogenboschzijnveelsporenterugtevindenvandefameuzekunstenaar.DenkaandeSint-Janskathedraal.‘EenWonderlijkeKlim’leidtjeviaimposantesteigersnaarfabeldierenenpotsenmakersopdebogenophetdakvandeeeuwenoudekathedraal.InitiatiefnemerHermanLerouvandestichtingNationaalMonumentSint-Jan.“KlimmennaardetijdvanJheronimusBosch,terugindetijd.Hetiseenvandebijzondereplekkenindestadwaarjedietijdgeest echtvoelt.Jezietdeluchtboogbeeldenvanheeldichtbij.Zeademen nogdezelfdesfeeralsindetijdvanJheronimus.Vandichtbijziejedewonderlijkewezensopdeluchtboogbeelden.Figurenwaarsteenhouwersalindemiddeleeuwendebasisvoorhebbengelegd.”Jheronimus isgeïnspireerddoordebouwvandemachtigeSint-Jan.“Hijheeft hierrondgedwaaldengesprokenmetdebouwersendebouwmeestersDuhamelenHeins.Jheronimusisergedooptenbegraven.Inzijntijdisgebouwdaanhetmiddenschip,metdebogen.”

Erfenis

In het Groot Tuighuis aan de Bethaniestraat heeft de afdeling Erfgoed

vandegemeenteeenexpositieoverdestadindetijdvanBosch:waan jeinhet‘s-Hertogenboschvan15eeeuwmetdezeexpositiein3D.EenstukjeverderopwordtzijnerfenislevendgehoudeninhetJheronimusBoschArtCenteraandeHinthamerstraat.LianDuif:“AllesoverJheronimus Bosch in een boeiende expositie en een reeks Bosch-lezingen

opiederederdezondagvandemaand.BrengookeenbezoekverderopindestraataanhetZwanenbroedershuis.Datishethistorischpand vanhetvooraanstaandeIllustereLieveVrouweBroederschapwaarJheronimusBoschlidvanwas.”

Plan uw route met de app

DefantasieigurenuitdeTuinderLustenzijnteruginhungeboortestad,500jaarnadato.Waarhoudenzezichop?VindzeallemaalmethetTuinderLustenspelindeBoschExperienceappenuweetprecieswaar uwatkuntbeleven.Letop:sommigeonderdelenmoetuvooraf reserveren.

RosmAlen

1. Sint-Lambertuskerk Markt 1 48 2. DeStanderdmolen Molenstraat 48 3. LandgoedCoudewater Berlicumseweg 8 49

Berlicum

4. LandgoedBeekveld Beekveld 11 50 5. VoormaligePastorieSint-Norbertus Kerkwijk 44 51

Den Dungen

6. Sint-JacobusdeMeerderekerk Heilig Hartplein 1 51 7. Boerderij Hooidonksestraat 3b 52 8. Arboretumd’nHooidonk Ingang Rijndonksestraat 52 9. AtelierHenkGroenendaal Poeldonk 1 53

Sint-Michielsgestel

10.HuizeRuwenberg Ruwenbergstraat 7 54 11.ParochieHeiligeMichaelkerk Nieuwstraat 34 54 12.Toren Petrus Dondersplein 13 55

13.KoninklijkeKentalis Theerestraat 41/42 55

VUGHT

14.KasteelMaurick Maurick 3 57 15.LandgoedHuizeBergen Glorieuxlaan 1 58 16.RaadhuisVught Leeuwensteinplein 5 59 17.Sint-Petruskerk Heuvel 4 59 18.ZorgparkVoorburg Watertorenlaan 11 60

19.KoetshuisvanZionsburg Taalstraat 151 60

20.Sint-Lambertuskerk Helvoirtseweg 5 61

21.Sint-Lambertustoren Helvoirtseweg 7 61

22.NationaalMonumentKampVught Lunettenlaan 600 62

23.Barak1B Atlantis 1B 62

Kijkvooralleinformatieover Bosch Experience op

www.bosch500.nl/experience

welkomin het buitengebied

op ZondAg

Pagina:

48


P 49P

1 ROSMALEN

Sint- LAmbertuskerk

DeSint-LambertuskerkisgewijdaanLambertus(672-705),diehetzuidelijkdeelvandelagelandenheeftbekeerd.HijwerdlaterbisschopvanMaastricht.Detorenisuitde15eeeuw.Rond1545werdhethuidigeschipmeteenzijbeukgebouwd.DeMariakapelisvan1550,zoalsopeenkraagsteentjevermeldstaat.Na1629werddekatholiekegodsdienstverbodenenwerddekerkalsprotestantsbedehuis,gemeentehuisenarchief gebruikt.Detorendeedtoendienstalsgevangenis.In1823kwamdekerkteruginkatholiekehanden.Hijwerdtoengrondigvernieuwd.Delaatstegroteverbouwingvondplaatsin1910-1911.ArchitectLudewigverdubbeldedezijkapellenmeteentweetalnieuwezijkapellenenhetkoorwerdinoostelijkerichtingvergroot.Daarbijishetvoordeleeknietzichtbaardathethieromnieuwbouwgaat.

Markt 1

Rosmalen

– Hans Latour bespeelt

hetSmitsorgeluit1850.– Beeldpresentatievan diversereligieuze voorwerpen.

– Tentoonstelling iconen

die in Rosmalen bekend/

belangrijkzijn(geweest),zoalsbijvoorbeeld AlbertWest.

– Speurtochtvoorde jeugddoordekerk.

Open

Zondagvan11.00 tot17.00uur.

De StAnderdmolen

Dein1732gebouwdeStanderdmolenisgebouwdopeenlichteverhoging.Demolenheefteenhoutenmolenrompendraait omeenverticalespil.Hetisoorspronkelijkeenmiddeleeuwskorenmolen.Indeconstructievandemolenzijnaanwijzingengevondendatdemolenooitopeenandereplaatsheeftgestaan.Hetdemontereneneldersopnieuwopbouwenvaneenmolen alsbouwpakketwasnietvreemdindietijd.Demolenheeftaltijdeengrotehistorischeenlandschappelijkewaardegehad.In2013iseenbijzonderstelwiekroeden,typeFransen,gerestaureerd engeplaatstaandevoetvandemolen.

MolenstraatRosmalen

– Doorlopend

rondleidingen.

Open

Zondagvan10.00

tot17.00uur.

2 LAndgoed

CoudewAtervoormalig klooster Mariënwater

HetLandgoedCoudewaterissinds1870ingebruikalspsy- chiatrischeinrichting.Hetlandhuis,datindehuidigevorm een19e-eeuwsearchitectuurvertoont,isgelegenineenzeer fraaiparkinlandschapsstijl.Hetgebouwishetrestantvan hetmiddeleeuwsekloosterMariënwaterdathieromstreeks 1437werdgesticht.Ditisnogzichtbaarindemiddeleeuwsekelders, kaarsnissen in de muren en de oude kapconstructie

inhetmiddenvanhetlandhuis,daterenduit1513.Hetwaseendubbelkloostervanbirgittijnenenbirgittinessen enduszowelvoormannelijkealsvrouwelijkereligieuzenbestemd.Nadeovergavevandestad‘s-Hertogenboschin 1629aandeRepubliekwerdenookdebuitendestadgelegenkloostersonteigend.OokhetkloosterMariënwaterwerdverlaten.Hiernawerdhetmiddeleeuwsekloosterverbouwdtotparticulierlandhuis.NadatdeinrichtingCoudewaterophetlandgoed wasgevestigd,werddeverplegingvandepatiënteninhandengelegdvandeOrdevandeZustersvanBarmhartigheid vanRonse(België).VlakvoordeTweedeWereldoorlogwerd eennieuwkloostereneenMariakapelophetterreingebouwdnaarontwerpvandeHaarlemsearchitectJosBekkers.

Berlicumseweg 8Rosmalen

– Om11.00,13.00en15.00uurrondleidingoverhetlandgoed.Starteneindebij ‘de Boerderij’, Peter

deGorterstraat7.

Open


3

50

Iconen en symbolenopen Monumenten dAg 2016

P 51P

ZondAg Buitengebied

LAndgoed Beekveld

KasteelBeekveldwordtvoorheteerstvermeldin1420als“eenhuijzingebijdebrugvanBeekveltoverdieRunne”,waarbijdeRunalsriviertjewordtaangeduid.Erisdezeperiodesprakevaneenkasteelgebouwmetenkelebijbehorendebedrijfsgebouwen,aangeduidals‘neerhuijzingen’,veelalgegroepeerdrondeenvoor-of nederhof bijhetkasteel.In1426wordtWillemPosteelalseigenaarvanBeekveldgenoemd,lateronderanderedefamiliesDickbier,vanErpe,deBeverenBroeckhoven.Inde 18eeeuwwordthetbezitnogvermeldalseen‘adellijkkasteel metneerhuisingeenzijnhoven,rondominzijngrachtengelegenindeHeerlijkheidvanBerlicum’,maarin1820wordthetbezitingrijpendveranderdalshettezamenmetdetegenovergelegenWielseHoevewordtgekochtdoorkoopmanMozesLevi deHartoguit’s-Hertogenbosch.Dezelaathetkasteelslopen, degrachtendempenenverkoopthetbezitindiversepercelen.Eenovergeblevendeelvanhetneerhuiswordtdoorhemtotwoningverbouwdenopdegedeeltelijkbovenmaaivelduit- stekendekelder(s)vanhetkasteel,verrijsteenpaviljoengebouwtje,het‘koepelhuis’.Hetsfeervollelandgoedisindezevormbewaardgeblevenenisin1986doordehuidigeeigenaar-bewoner,architectJanSteenbergengerestaureerd.

Beekveld 11Berlicum

Open


4 BERLICUM

Voormalige pAstorie

Sint-Norbertus Depastorieisoorspronkelijkgebouwdin1839,rond1950isdeaanbouwinderichtingvandekerkgerealiseerd.Hetobjectmetzijnsymmetrischevoorgevel,isindeTweedeWereldoorlogzwaarbeschadigd.Hetbuitenmuurwerkistoenopnieuwopgetrokken.Aan de rechterkant is een soort kosterij gemaakt op de plaats

waartotdietijdeendoopkapelstond.Dekapvandepastorie isgemaaktvanallerhandmateriaal.MogelijkzittendaarookbalkenindieafkomstigzijnvaneendeelvandekerkdienadeTweedeWereldoorlogslechtstendeleopnieuwisopgebouwd.Hetheeftinhetverledenenigetijdgefunctioneerdalsparochie-huis.Hetheeftensemblewaardeinrelatietothetkerkgebouw,tevensishetcultuurhistorischenbouwhistorischinteressant.

5

Kerkwijk 44Berlicum

– Tentoonstellingiconen.

Open


GEMEENTE SINT-

MICHIELSGESTEL DitjaarstondenstaatinhettekenvanJheronimusBosch. DeschilderheeftookinSint-Michielsgestelzijnsporennagelaten.Zo heeft de boerderij aan de Hooidonksestraat in Den Dungen

modelgestaaninhetschilderij'AanbiddingderKoningen'.Ookop andere gebieden zie je dat de relatie tussen Sint-Michielsgestel

en’s-Hertogenboschopeenlangetraditiegestoeldis.WaarDenDungenvroegerletterlijkdemoestuinvan’s-Hertogenbosch was,zijnhetnunogsteedsdeDungensemarktkoopliedendie de meeste groente- en fruitkramen bemensen op de Bossche

markten.Hetismaareenkleinvoorbeeldvandeveletradities enverbindingentussenonzebeidegemeentes.Ietsomtrots optezijn!

Sint-JAcobus de MeerderekerkDeSint-Jacobuskerkisgegroeidtotzijnhuidigeomvang vanuiteenkapel,daterenduitheteindvande14eeeuw (hethuidigepriesterkoor).Dezewerdverbouwdrond1450 enalsparochiekerkin1533uitgebreidmeteenschipen zijbeuken.Nadereformatiewerddekerkgebruiktdoorde protestantentussen1630en1798.Tijdensdezeperiodewerd detorenin1752afgebroken.In1807gaf koningLodewijkNapoleondekerkterugaandekatholieken,diehetgebouw naenkelejarenlietenrestaurerendoorarchitectG.Heessels. Derestauratiekwamgereedin1822.Eennieuwe,neogotischetorenwerdaandekerktoegevoegdin1899,eenontwerpvanC.J.H.Franssen.OpadviesennaarontwerpvanJ.Cuypers(zoonvandebekendearchitectP.J.H.Cuypers)werdenten slottein1927tweegrotezijkapellenaanhetkoortoegevoegd.Sint-JacobusdeMeerdere,patroonheiligevandekerk,isookbekendvandepelgrimagenaarSantiagodeCompostella.

6 Heilig Hartplein 1Den Dungen

– Het is niet mogelijk de

torentebeklimmen.

Open

Zondagvan12.00

tot17.00uur.

DEN DUNGEN

Koos Loose Wethouder archeologie en monumentenzorg

52


P 53P

BoerderijTypischeDungensehoekboerderij,gelegenopdeoeverwalvandeoudeloopvandeAa.Dehoekuitbouwheeftdekenmerkenvaneenstenenkamer.Deboerderijheeftnogeenauthentiekinterieurmetschouw,keldermettongewelf,bedstedenenopkamer.Delenvandehoutengebintendaterenuitde15eeeuw.

Hooidonksestraat 3b Den Dungen

Open


7

Arboretum d’n Hooidonk

Arboretumd’nHooidonkheefteenuniekegroencollectie. Eenbuxusvan120jaarouden4meterhoog;60soorteneiken,50soortenbeukenen50soortenberken,maarookgingko’s enseqoia’s.Hetismaareengreepuitdebijzonderecollectie vand’nHooidonk,eenachthectaregrootparkenlandgoed metliefst1.600verschillende,veelaluitheemsesoortenbomen enstruiken.Eenuitzonderlijkeverzameling,zelfsvoorEuropesebegrippen.Ditarboretum,ookwelbomentuingenoemd,isnietalleeneenprachtigeplekomtegenietenvanderijkheidvandenatuur,maarisookvangroteeducatievewaarde.Vanaf speciaalingerichtezitgelegenhedenkandebezoekerdeenormevariëteitaangroeninallerustbeleven.GroenEuropainhetklein,gewooninBrabant!

Ingang Rijndonksestraat Den Dungen

Open


8 Atelier Henk GroenendAAl

HetmeesterwerkvanJheronimusBosch,'DeTuinderLusten',datwaarschijnlijktenhuizevanEngelbrechtIIgraaf vanNassauin Brussel is geschilderd, is mogelijk nooit in ’s-Hertogenbosch

geweest.Omtocheengoedideetegevenvanditmeesterwerk en de daarbij gebruikte materialen en toegepaste technieken,

werderinhetonderkomenvandeIllustereLieveVrouweBroederschapwaarvanBoscheenszelf gezworenbroeder was,eenreconstructiegemaakt.Dezereconstructievandit fantastische drieluik is door Henk Groenendaal gemaakt en

thansinzijnateliertebezichtigen.

9 Poeldonk 1Den Dungen

Open


54


P 55P

ZondAg Buitengebied

Huize Ruwenbergnu Conferentiehotel De Ruwenberg

Hetlandgoed‘tenRuwenberge’dateertvanvóór1340. Hetkasteeltjezelf wordtvoorheteerstgenoemdin1421. Vandeoudstebebouwingisalleennogdetraptorenover uitde15e of 16eeeuw.Detorenheefteeningesnoerde, achtkantigespits.Deoverigenogzichtbaredelenvanhetkasteeltjedaterenwaarschijnlijkuitde17eeeuw.In1852 vestigdezichhiereenjongensinternaatdatgeleidwerddoor defratersvanTilburg.Doordegroeivanhetinternaatkwamenerveelnieuwegebouwenronddeoudekern.Diezijngesloopttoenhetinternaatwerdopgeheven.

Parochie Heilige MichAelkerk

DeBosschearchitectH.W.Valktekendein1929voorhetontwerpvandezekerk.Hetbevateenmengelingvan expressionistische, ambachtelijk-traditionele en op de gotiek

geïnspireerdevormen.Hetgeheeldoetdenkenaandeart- decostijl.Hetiseendriebeukige,bakstenenkerkzonder transept,mettorenenlichttorenbovendeviering.Dedaken zijnmetleiengedekt.Dekerkheefteenopvallendetoren meteenoverhoekse,vierkantespitstussendetopgevelsen wordtgelankeerddoortweerondekapellenmetkegeldaken. Aandenoordzijdebevindtzichderechthoekige,voormaligesacristie.Hetgebouwheefteenonconventioneleopbouw meteenzeergoedzichtophetaltaar.Doordezijbeuken enzuilengangenheeftheteenfraaieruimtewerking.Hetkerk- meubilairbevatondermeereenmonumentaaltweeklaviersLoret-orgeluit1876,eenkruisgroepuit1839,eenkruisweg vanW.Geraedts(1927)eneendoopvontuitcirca1800metsmeedijzerenvoetuitde16eeeuw.

Ruwenbergstraat 7Sint-Michielsgestel

– TentoonstellingvandeHeemkundevereniging DeHeerlijkheidHerlaar.

Open


Nieuwstraat 34 Sint-Michielsgestel

Open

Zondagvan13.00

tot17.00uur.

10

11

Toren Detoreniseenoverblijfselvandemiddeleeuwsekerkuithetmiddenvande15eeeuw.HijisquaarchitectuurverwantaandievanVught.Detorenisopgetrokkenuitbaksteenmettufstenenspeklagen,overhoeksesteunbereneneenuitgebouwdetraptoren.Detorenheeftdriegeledingenmetinelkegeledinggeproileerdespitsboognissen.Indebovenste,openspitsboognissenzittendegalmgaten.Hetmechanischtorenuurwerkuit1937isvanJosvandeKerkhof enheefteenelektrischeopwinding.Detorenisgerestaureerdin1937enin2012.IndetorenisookdeWereld-

winkelgevestigd.Diebestaatditjaar10jaar.Ditwordtgevierdineenfeestweekvan11-17september2016metallerleiactiviteiten.

Petrus Dondersplein 13Sint-Michielsgestel

– Beklimming mogelijk om

11.30,12.30,13.30,14.30en15.30uurmet maximaal15personen.Omveiligheidsredenen is de minimum leeftijd

12jaar.– Kaartjes alleen op zondag

11septemberverkrijgbaarbij Lunchgalerie De Rijker,

Torenstraat4.

Open


12

Koninklijke KentAlis

voormalig Instituut voor Doven

Ditmonumentalecomplexwerdgebouwdin1908-1910 alsInstituutvoorDovenenisontworpendoorarchitectJ.H.H. vanGroenendael.Dezorginstellingwerdin1840opgerichtonderleidingvandepriesterMartinusvanBeek,diemetbehulpvangebarentaalenschrifthetkatholiekegeloof overbrachtaandoven.Hetcomplexheeftarchitectonischekenmerkenvanvooralneogotiekenneorenaissance.Ditkomtondermeertotuiting indevormgevingvandeornamentenindegevelsendetailleringvanhetmetselwerk.Bekijkdespeklagen,boogfriezenentop- gevelsmetoverhoeksepinakels.DeJongenskapelisonder meerversierdmetgebrandschilderdglas-in-loodvandeirma F.NicolasenzonenuitRoermond.Deheiligenbeeldenzijn vandeirmaVanBokhoven-Jonkersuit’s-Hertogenbosch.Inhetmuseumzijn,doorhetverhaalvandovenonderwijsinNederlandheen,schilderijen(iconen)vanmetnamefraterMestezien.InhetvoorportaalzijnschilderijenvanonderandereMartinusvanBeek,deeerstedirecteurvanhetInstituutvoorDoven,tezien.

13

Theerestraat 41/42Sint-Michielsgestel

– Om11.30,13.30en15.30uur rondleiding om het

hoofdgebouwdoorPietBorneman.

Open


2016

57P

ZondAg Buitengebied

KAsteel MAurickHethuidigekasteelMaurickishoogstwaarschijnlijktussen1443en1464gebouwddoorHenrickvanVladerackenopdeplaatsvaneenouderemotteburcht(‘eenbergedaireenhuijsopstaet’).Meerderefamiliesbewoondenachtereenvolgenshetkasteel. DebelangrijkstezijndefamiliesHeym,VanBeresteynenVanLanschot.IndeTachtigjarigeOorlogwasMauricktijdensdebelegeringenvan’s-HertogenboschhethoofdkwartiervandeprinsenMauritsenFrederikHendrik.In1629werdbijMaurickdeovergavevandestadgetekend.Rechtsnaasthethoofdgebouw,voorzienvanarkeltorentjes,bevindtzichdedoortweeslanketorensgelankeerdehoofdingang.Inde17eeeuwwerdhetkasteeluitgebreidmeteenvleugelrechtsvandeingangspartij.In1884-1885begeleiddeLambertHezenmans,restauratiearchitectvandeSint-Jan,eeningrijpenderestauratie.Momenteelisinhetkasteeleengerenommeerdrestaurantgevestigdendoetdienstalsfeest-,vergader-encongreslocatie.

14 Maurick 3Vught

– Rondleidingen door

hetkasteel.– Informatiepunt

DeGroeneVesting.

Open


Gemeente VUGHT

‘Iconenensymbolen’isditjaarhetuitdagendethema. DeVughtsewethouderPeterPenningslaatugraagkennis makenmetdemeestaansprekendeiconenensymbolenuit hetenerverendeVughtseverledenénheden.“ErgaandezeMonumentendagweerbekendeenminderbekendedeuren enpoortenopen”,vertelthij.“Zozijnonzebezoekerstraditie- getrouwvanhartewelkominonspopulaire,mooieraadhuis.VrijwilligersvanNationaalMonumentKampVughtgevenhierrondleidingen.”HetVughtseraadhuismogenwevolgensdewethoudergerusteenicoononderdegemeentehuizennoemen.“Eenicoonmetveelsymboliek”,beaamthij.“Zowelinhetgebouwzelf,alsinhetprachtigeinterieur.”

Anderebekende,maaraltijdbezienswaardigeattractieszijnKasteel Maurick, de Lambertustoren en het 100-jarige Huize

Bergen.EnnatuurlijkdoetookNationaalMonumentKampVughtweermee,inclusief eenopengestelde‘Barak1B’,de laatsteorigineleconcentratiekampbarak.“Datisnatuurlijkeensymboolbijuitstek”,zegtPennings.“Nietalleenvoorhetwredenaziregime,maarookvoordeMoluksegemeenschapinVughtdiejarenlangindeoriginelebarakkenheeftgewoond.”

Ook heel bijzonder: een uniek kijkje in het gerestaureerde

koetshuisvanLandgoedZionsburgendegerenoveerdePetrus-kerk.“DePetrusisnatuurlijkhétsymboolvoorhetVughtsedorpshart.Eneenprachtigeontmoetingsplekinonsmooie,nieuwecentrum.”

Peter Pennings Wethouder erfgoedbeleid

(gedeeltelijk)

58


P 59P

Zondag buitengebied

Leeuwensteinplein 5 Vught

– Toelichtingdoorvrij- willigersvanhetNMKV/ontvangstdoorvrijwilligersVughtsMuseum.

– Premièreilm‘Vught enhetwater’,van regisseur/ilmmaker EllenvanKempen (VughtsMuseum).

Open


Glorieuxlaan 1 Vught

– Rondleidingen door de

Villa, het Koetshuis en de

Bloembinderij.– Demonstraties en

activiteiteninhetpark.– Mini tentoonstelling

100jaarHuizeBergen.

Open


15 16

Heuvel 4Vught

– Hetkerkgebouwwordtmomenteelheringericht.Het is beperkt toegankelijk

omhetbouwprocestebezichtigen.

Open


17

LAndgoed Huize Bergen

In1916werdhetlandhuisvanLandgoedHuizeBergengebouwdinopdrachtvandefamilieFentenervanVlissingen-Roosenburg.Hettoenmaligewoonhuis,daterendeuitde19eeeuw,werdhiervoorafgebroken.Hetschitterendeparkiseveneensaangelegdinde19eeeuw.

Naast de Villa staan ook het Koetshuis, de Bloembinderij en de

Eekhoornalsinds1916ophetlandgoed.InhetKoetshuiswareneengarage,paardenstalentweedienstwoningenondergebracht.NaastdeBloembinderij,toeneenopbindgebouwvoorplanten,stonden prachtige kassen met daarin cactussen, orchideeën en

veletropischeplanten.Dezekassenzijntijdensdebevrijdingin1945doorbeschietingenvandegeallieerdenverlorengegaan. DeEekhoornwerdbewoonddoordetuinman.

NahaaroverlijdenlietmoederFentenervanVlissingenhetlandgoedaanhaardochterCharlottena.In1927gingzij samenmethaarmanWillemvanBeuningen,vanuitUtrecht, ophetlandgoedinVughtwonen.

WillemenCharlottewarenzeermaatschappelijkbetrokken enhebbenveelbetekendvoordeVughtsegemeenschap.Zo lietenzijondermeerindejaren30arbeiderswoningenbouwenvoorhettoenarmlastigeVught.WillemvanBeuningenbekostig-

dein1937hetallergrootstedeelvandebouwvanhetnieuweRaadhuis.TijdensdeTweedeWereldoorlogorganiseerdemevrouwVanBeuningenvanuitLandgoedHuizeBergenhetverstrekkenvanvoedselpakkettenaangevangenenvanKampVught.HetklaarmakenvandiepakkettenzorgdevoorgrotedrukteinenronddekeukenvanHuizeBergen.ToenCharlotteindejaren50hetlandgoedwildeverkopennahetoverlijden vanWillemkooszijvoorverkoopaaneengoeddoel.Dezevelegoededadenzijndoorvelennietonopgemerktgebleven. MeneerenmevrouwVanBeuningenzijnhiervoormeerderemalen onderscheiden en hun portretten hangen nog altijd

indehalvanhetraadhuisvanVught.

VandaagdedagwordtdewensvanCharlotteommetLandgoedHuizeBergeneenmaatschappelijkebijdrageteleverennogsteedsvervuld.TegenwoordigheeftLandgoedHuizeBergeneenhotelfunctie, bijzonder is dat opbrengsten uit de exploitatie 100%

tengoedekomenaanideëledoelenviadeJoannesBoscoStichting.De stichting ondersteunt daarmee projecten in Brabant die

jongerentot18jaareenstapjeverderhelpen.

RAAdhuis Vught‘Leeuwenstein’

EenvandeopvallendstegebouwenindegemeenteVughtishetfraaieraadhuis.Voordatditgebouwdaadwerkelijkalsraadhuisgebruiktwerd,stondhetbekendalslandhuisLeeuwenstein.In1753bouwdedeberoemdejuristenhistoricusmr.JohanHendrikvanHeurnhetpandalsbuitenverblijf.ZijnzoonJohanmoest in1794opLeeuwenstein’s-HertogenboschovergevenaandeFransegeneraalPichegru.In1901lietdebankierHerman vanRijckevorseldeoudevillaafbrekenomplaatstemaken voordehuidigeVillaLeeuwenstein.Dezevillaisgebouwdin eenneogotischearchitectuurmetstatigetrapgevels,kantelen entorens.In1937werddevilladoorarchitectValkverbouwd totraadhuis.Veel(lokale)kunstenaarsenambachtsliedenleverdeneenbijdrage.Debuitenzijdewerdwitgeschilderd.

Sint-PetruskerkInhetkadervande‘katholiekeherleving’werdin1884in hetcentrumvanVughteennieuwekerkgebouwdnaareenontwerpvanarchitectCarlWeber.Dekerkbevatelementen vanneoromaansestijlenRijnlandsegotiekenveelschilderijenvandehandvanCharlesGrips.Tweetorensaandevoorzijdevandekerkwerdenbijgebrekaanvoldoendemiddelennooitgebouwd.Tijdensdebouwvondin1882eenernstigongelukplaats.Hetinaanbouwzijndenoordertranseptstorttein,waarbijachtdodenvielen.Deaannemerwerdhiervooraansprakelijkgesteldenveroordeeld.In2005sloothetkerkbestuurdePetrus-kerk.Plannenomdekerkeenanderebestemmingtegeven,verliepenmoeizaam.Tochwerddekerkuiteindelijkgerenoveerd.NaarverwachtingzullenhetVughtsMuseum,deOpenbareBibliotheek,StichtingAndersBezigZijnendeWereldwinkelbegin2017hiereennieuwehuisvestingvinden.

(gedeeltelijk)

60


P 61P

ZondAg Buitengebied

Helvoirtseweg 7 Vught

– Beklimmingvandetoren(voormaligeuitkijkpost).Hetiseensteileklim!Vanbovenaf hebtuprachtigzicht op het Vughtse deel

vandeGroeneLinie. Speciaalvoordezedagisereen“kijkvenster”gemaakt: u kijkt door

transparante afbeeldingen

uit1629naarhethuidigelandschap.

Open


19

20

21 Taalstraat 151Vught

Open


Helvoirtseweg 5Vught

Open

Zondagvan12.00

tot17.00uur.

Koetshuis vAn Zionsburg

Rond1882werdditkoetshuisannexgaragemetpersoneels- woning(en)gebouwdnaarontwerpvanarchitectJ.vanNieukerkenindevoordietijdgangbareneorenaissance-baksteenarchitectuur,voorzienvantrapgevelsengevelopeningenmetontlastingsbogeninkorfboogvorm,metsiermetselwerk.Hetvooruitspringendemiddendeelvanhetpanddiendealskoetshuis.Hetwordtgelankeerddoortweevoormaligedienstwoningen(vermoedelijkkoetsiers-entuinmanswoningen).Aandeachterzijdeishetgebouwcirca100jaargeledenuitgebreidmeteengarage indezelfdestijl,vermoedelijkooknaarontwerpvanNieukerken.HetkoetshuismaaktdeeluitvanhetlandgoedenvormdestilistischeeneenheidmethetgelijktijdiggebouwdelandhuisZionsburg,gebouwdinopdrachtvandefamilieMarggraf. In2003branddehetlandhuisaf enissindsdieninruïneuzestaat.In2006werdookhetkoetshuisdoorbrandbeschadigd,maar hetisonlangsfraaigerestaureerd.

Sint- LAmbertuskerk

DeSint-Lambertuskerkisopdezeplaatsontwikkeldvaneenpre-romaans kerkje (eind 10eeeuw),viaeenromaansdriebeukigkerkgebouwmetrecht,laterhalfrondkoornaareengotischekruiskerkmetdriezijdiggeslotenkoor(circa1400-1480).Dat deparochieisvernoemdnaarSint-Lambertus(672-705),die hetzuidelijkdeelvandelagelandenheeftgekerstend,iseenbevestigingvanhetfeitdathethieromeenzeeroudeparochiehandelt:dezebestondalomstreekshetjaar700.ToenprinsMauritsin1603tevergeefsdestad’s-Hertogenboschbelegerde,liepdekerkdoorbrandgroteschadeop,waarbijhetschipinstortte.Dekerkwerddaarnaprovisorischhersteld.SindshetvoordeRepublieksuccesvollebelegvan’s-HertogenboschonderFrederikHendrikin1629wordtdeLambertuskerktotopdedagvanvandaaggebruiktalsprotestantsekerk.In1821werddekerkaanmerkelijkverkleinddoordesloopvanhetschip,waardoordegrotetoren(inbezitvandegemeente)loskwamtestaanvandekerk.Inhetinterieurbevindenzichdiversebezienswaardigezakenzoalsoudegrafzerken,een17e-eeuwsepreekstoeleneenonlangsdoorMichelvandeLaargerestaureerdmonumentaalrouwbordvanChristiaanPaulusvanBeresteyn(†1758),heervanMaurick.Hetrouwbordisnadiverseomzwervingensinds1795inkasteelMaurickenvervolgenshetRijksmuseumweerterug- gekeerdopzijnoorspronkelijkeplaats.

Sint- LAmbertustoren

DeSint-Lambertus-of VughtseToren,gebouwdomstreeks1500-1560inbaksteenmettufstenenspeklagenheeftdriegeledingenwaarvanvooraldebovenstetweerijkzijnvorm- gegeven.Denatuursteeniswaarschijnlijkhergebruiktvaneentufstenenromaansevoorgangervandegotischekerk.Deeerstetorenspitsverdweenin1562.In1629diendedeLambertustorenalsuitkijkpostvoorFrederikHendrikendeStaatsetroepen. DeTaalstraatbestondtoenalenvormdede‘as’vandeaanval opdestad.DeTorenisnueigendomvandegemeenteVught.BinnenbevindenzichenkeleplaquettesterherdenkingvandeVughtseoorlogsslachtofersvandeTweedeWereldoorlog.

ZorgpArk Voorburg

Reinier van Arkel groep

DeoorsprongvanhetzorgparkVoorburggaatterugtot 1885.VanuitdepsychiatrischeinstellingReiniervanArkelin’s-Hertogenboschvattehetnieuweinzichtpost,datpsychiatrischezorgbetertotzijnrechtzoukomeninderustenruimtevaneenparkachtigeomgevingbuitendestad.DitleiddetotdeaankoopvanhetlandgoedVoorburginVught.Inhetlandschapsparkverrezenindeloopvandetijdtemiddenvanhetgroenvelenieuwepaviljoenachtigegebouwen.Dezewerdenvoortdurendaangepastof vervangendoornieuwbouw,alnaargelangdezichvoortdurendwijzigendeopvattingenoverpsychiatrischezorg. Ditbetekentdatermaarweinigoudemonumentalebebouwing(indearchitectuurhistorischezinvanhetwoord)bewaardisgebleven.InditopzichtkanhetVijverhof eneenbewaardgebleventorentjemetcarillongenoemdworden.Desalnietteminishetparkencomplexeeninteressanteuitingvandedenk- beeldenindegeestelijkegezondheidszorg.

18 Watertorenlaan 11Vught

– Tussen11.00en 15.00uurstarterieder uurvanuitKadoshop ‘deBrandweerkazerne’ eenwandelingoverhet Zorgpark.Dewandeling isongeveer3kilometerlangenduurt1,5uur.Maximaal 20 personen

perwandeling.

Open


62


P 63P

colofon

Productie & Exploitatie:

DePersgroepNederlandinsamenwerking metDamenCommunicatie

Teksten, beelden, voorwoord en monumenten:

Afdeling Erfgoed gemeente ’s-Hertogenbosch

Ontwerp & vormgeving:

Studio Daad, ‘s-Hertogenbosch

Fotograie:AlibertBok,AntwanHoedemakers,CelestineVugts, DerrickvanderKrabben,DirkKreijkamp, JanvandeVen,Archief RoosjeGlaser/Nationale Monumenten Kamp Vught en het Stadsarchief

DitmagazineiseenuitgavevandePersgroepNederland, DamenCommunicatieenhetcomitéOpenMonumentendag insamenwerkingmetdegemeenten‘s-Hertogenbosch,Vught enSint-MichielsgestelinhetkadervanOpenMonumentendag2016.Ditmagazinewordtineenoplagevan125.000exemplarengedrukt.Verspreidinggeschiedthuisaanhuisindegemeenten’s-Hertogenbosch,Vught,Sint-Michielsgestel,Vlijmen,Helvoirt, Ammerzoden,Kerkdriel,Velddriel,Heesch,Gefen,Nistelrode, Heeswijk-Dinther,Schijndel.HetmagazineisookverkrijgbaarviaStadskantoor,Stadhuis,VVV,HetNoordbrabantsMuseumendeopengesteldemonumenten.Metspecialedankaan deafdelingErfgoedvandegemeente’s-Hertogenbosch enallevrijwilligers.

Digitaal is het magazine te zien op www.s-hertogenbosch.nl, www.openmonumentendag.nl en www.brabantsdagblad.nl.

BArAk 1B

Barak1BisdelaatstovergeblevenbarakvanhetvoormaligeKonzentrationslager Herzogenbusch, een uniek oorlogserfgoed

enplaatsvanherinnering.DezebarakisdeplekbijuitstekwaarNationaal Monument Kamp Vught de gelaagde geschiedenis

vandezehistorischzobeladenplaatskantonen.Deexpositiebestrijktvierperiodes:hetconcentratiekamp(1943-1944),hetopvangkampvoorDuitseburgerevacuésuithetgrensgebied(1944-1945)enhetinterneringskampvoorNSB’ers,aldanniettenonrechtevancollaboratieverdachteNederlandersenRijksduitsers(1944-1949).Sinds1951iseendeelvanhetkampingebruikalswoonoordLunettenvoorMolukseex-KNIL-militairenenhungezinnen.Inbarak1Bkomendelotgevallensamenvantienduizendenmensendieindeafgelopenzeventigjaarnoodgedwongenopdezeplaatsverbleven.Verhalenoververtwijfelingenhoop,overdromenenidealen.Overbewustekeuzesenhettoeval,overtrauma’sentaboes.

Atlantis 1BVught

Open

Zondagvan12.00

tot17.00uur.

23

Lunettenlaan 600Vught

– Expositie ‘Dansen met de

vijand’,hetlevenvandejoodse danslerares Roosje

Glaser.

Open

Zondagvan12.00

tot17.00uur.

22

NAtionAAl Monument

KAmp VughtKampVughtwastijdensdeTweedeWereldoorloghet enige SS-concentratiekamp buiten nazi-Duitsland en het door

Duitslandgeannexeerdegebied.DeSShadbehoefteaanruimteomdat de doorgangskampen in Amersfoort en Westerbork de

toenemendestroomgevangenennietmeerkondenverwerken.KampVughtwerdopgezetnaarhetmodelvananderekampeninnazi-Duitsland.Hetvielrechtstreeksondercommandovan hetSS-hoofdkantoorinBerlijn.Inhetherinneringscentrumzijndiverseexposities,eenbezinningsruimteendereactiewandtezien.Buitenzietuaandehandvandenatuurstenenmaquettehoegroothetkampisgeweestenhoeveelgebouwenerstonden.Hetkampwasomheindmeteendubbelerijkrommepalen metprikkeldraadeneengracht.Buitenhetkampstondom dehonderdmetereenwachttoren,waarvanureconstructies ziet.Ophetmuseumterreinishetauthentiekecrematorium enhetmonumentternagedachtenisaandeslachtofersvan hetKindertransport.Denagebouwdebaraklaatzien hoedegevangenenwerdengehuisvest.

Roosje Glaser

Open Monumentendag.

Hier begint het!

Hekellaan 25 www.parkeergaragestjan.nl

Open Monumentendag begint in Parkeergarage St.-Jan. Deze garage biedt meer dan

1.000 parkeerplaatsen in hartje ’s-Hertogenbosch. U loopt onder de gerestaureerde

vestingmuren, via de Casinotuin, direct naar de vele monumenten die de stad rijk is.

Parkeergarage St.-Jan, hier begint het.

open MONUMENTEN - Bossche Encyclopedie · 2016-09-09 · prof. mr. Pieter van Vollenhoven Optreden...

Documents

Transcript of open MONUMENTEN - Bossche Encyclopedie · 2016-09-09 · prof. mr. Pieter van Vollenhoven Optreden...